1. Улаанбаатар Их Сургууль
Бизнес менежментийн тэнхим
МАРКЕТИНГИЙН ҮНДЭС
Лекц :№ 10
БИЗНЕСИЙН ЗАХ ЗЭЭЛ, БИЗНЕСИЙН
ХЭРЭГЛЭГЧИЙН ХУДАЛДАН АВАХ
ЗАН ТӨЛӨВ



Хичээлийн кредит: 3
Хичээлийн индекс: BA202
Судлах анги: ММ-2,СМ-2, НББ-2, ҮМ-2, АЖМ-2,ОУЭЗ-2,БЭЗМ-2

2. Агуулга
Бизнесийн зах зээлийн онцлог шинж чанар
Бизнесийн худалдан авалтын зан төлөв
Худалдан авалтын зан төлөвийн загвар
Худалдан авалтын шийдвэрийн төрлүүд
Шийдвэр гаргах процесс
Худалдан авалтанд оролцогчид
Худалдан авалтанд нөлөөлөх хүчин зүйлс
Шийдвэр гаргах үе шатууд

3. I. Бизнесийн зах зээлийн онцлог ,
шинж чанар

Бизнесийн зах зээл ( business market)
хэрэглэгчийн зах зээлтэй ижил
төстэй боловч дараахи шинж
чанараар ялгаатай :

Зах зээлийн бүтэц ба эрэлт

Худалдан авагчийн шинж чанар

Худалдан авах шийдвэр , шийдвэр

4. Бизнесийн зах зээлийн
жишээ
Түүхий эд
нийлүүлэгч
Арьс шир
Химийн бодис
Тоног
төхөөрөмж
Хөдөлмөр
Энерги
Арьс
ширний
үйлдвэр
Гутлын
үйлдвэр
Боловсруулсан
арьс
Арьс шир
Химийн бодис
Химийн бодис
Нэмэлт
Тоног
тоноглол
төхөөрөмж
Тоног
Хөдөлмөр
төхөөрөмж
Энерги
Хөдөлмөр
Энерги
Бөөний болон
жижиглэнгийн Эцсийн
худалдаачид хэрэглэгч
Гутал
Ажлын байр
Худалдааны
Тоног
төхөөрөмж
Хөдөлмөр
Энерги
Гутал

5. 1. Бизнесийн зах зээлийн бүтэц
ба эрэлт




Бизнесийн зах зээл дээр маркетер цөөн
тооны том худалдан авагчидтай харьцдаг
Бизнесийн хэрэглэгчид газар зүйн
байршлын хувьд төвлөрсөн байх нь элбэг
тохиолддог
Бизнесийн зах зээл дээрх эрэлт
мэдрэмжгүй (эрэлт богино хугацааны
үнийн хэлбэлзэлийн нөлөөнд автагдах нь
бага )
Бизнесийн зах зээл дээрх эрэлт огцом

6. 2. Худалдан авагчийн шинж
чанар
Бизнесийн зах зээл
дээрх худалдаа
мэргэжлийн өндөр
ур чадвар
шаарддаг .
Худалдан авагчид
нь мэргэжлийн
хүмүүс байдаг .

7. 3. Худалдан авах
шийдвэр , шийдвэр
гаргах үйл явц

Бизнесийн зах зээл дээрх худалдан
авах шийдвэр нь эцсийн
хэрэглэгчийн гаргах шийдвэрийг
бодвол илүү нарийн , нухацтай
хандахыг шаарддаг


Худалдан авалтын хэмжээ болон
мөнгөн дүн өндөр
Техник технологийн нарийн мэдлэг ,
эдийн засгийн болон орчны бусад
хүчин зүйлсийг харгалзан үзэх хэрэгтэй

8. 3. Õóäàëäàí àâàõ øèéäâýð,
øèéäâýð ãàðãàõ ¿éë ÿâö

Áèçíåñèéí õóäàëäàí àâàëò ýöñèéí
õýðýãëýã÷èéí õóäàëäàí àâàëòûã
áîäâîë àëáàíû õýëáýðòýé, áè÷èã
áàðèìò á¿ðä¿¿ëýëò èë¿¿ áàéäàã

9. 3. Худалдан авах шийдвэр ,
шийдвэр гаргах үйл явц

Бизнесийн зах зээл
дээр худалдагч
болон худалдан
авагч талууд
харилцан холбоотой
ажиллан урт
хугацааны түншлэл
бий болгодог .

10. 4. Бизнесийн зах зээлийн
бусад онцлогууд



Ихэнх тохиолдолд худалдан авагч
зуучлагчгүйгээр шууд
үйлдвэрлэгчээс нь худалдан авдаг
Талууд харилцан нэг нэгнийхээ
хэрэглэгч ба нийлүүлэгч болох нь
цөөнгүй
Худалдан авалтыг лизингийн
хэлбэрээр явуулах нь түгээмэл

11. Лизинг ( Leasing)

Хугацааны эцэст тухайн
бүтээгдэхүүнийг эзэмших эрхийг
олгох урт хугацааны түрээсийн гэрээ



Санхүүгийн хувьд шууд их хэмжээний
мөнгө төлж чадахгүй худалдан авагчдад
боломж олгоно
Иж бүрэн үйлчилгээгээр хангана (засвар
г .м )
Татварын хөнгөлөлт

12. II. Бизнесийн худалдан
авалтын зан төлөвийн загвар
Орчин
Маркетин
-гийн
өдөөгч
Бусад
өдөөгч
-Бүтээг дэхүүн
- Үнэ
-Хуваа рилалт
-Идэвх жүүлэлò
Эдийн
засаг
Техноло ги
Улс төр ,
хууль эрх
зүй
Соёл
Бизнесийн
хэрэглэгч
Хариу үйлдэл
-
шийдвэр
гаргах
процесс
Хувь хүмүүсийн
хоорондын
харьцаа
Байгууллагын
онцлог
Бүтээгдэхүүний
сонголт
- Нийлүүлэгчийн
сонголт
Худалдан
авалтын хэмжээ
Худалдан авалт
хийх нөхцөл
Үйлчилгээний
нөхцөл
Төлбөрийн
хэлбэр

13. II. Бизнесийн хэрэглэгчийн
зан төлөв

Шийдвэрийн үндсэн төрлүүд
 Өмнөх захиалгыг
өөрчлөлтгүйгээр давтах
 Өөрлөлттэй давтан захиалга
( бүтээгдэхүүний шинж
чанар , үнэ , нөхцөл ,
нийлүүлэгч )
 Шинэ захиалга өгөх

14. II. Бизнесийн хэрэглэгчийн
зан төлөв
Өмнөх
захиалгыг
өөрчлөлтгүйгээ
р давтах
Өөрчлөлттэй
давтан
захиалга
Шинэ
Захиалга
Асуудлыг олон
талаас нь хэлэлцэх
Жирийн шийдвэр
•Эрчим хүч
•Автомашин
•Байшин барилга
•Түлш
•Консалтингийн
үйлчилгээ
•Тоног төхөөрөмж
•Бичиг хэрэгсэл
•Эд анги , сэлбэг
•Гүүр , зам тавих

15. Бизнесийн худалдан авалтын
шийдвэр гаргах процесст
оролцогчид
1.
2.
Хэрэглэгчид: бүтээгдэхүүнийг хэрэглэх
байгууллагын ажиллагчид. Худалдан авах
санаачлагыг гарган, хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүний
тодорхойлно
Нөлөөлөгчид : худалдан авах шийдвэрт нөлөө
үзүүлэх хүмүүс. Хэрэгцээтэй бүтээгдэхүүний онцлог
шинж, чанарыг тодорхойлоход туслан,
сонголтуудын тухай мэдээлллээр хангана (Ж:
техникийн ажиллагчид).

16. Бизнесийн худалдан авалтын
шийдвэр гаргах процесст
оролцогчид
3.
4.
Худалдан авагчид: нийлүүлэгчийг сонгох,
худалдан авалтын нөхцөлийг тодорхойлох албан
ёсны эрх бүхий хүмүүс. Бүтээгдэхүүний
онцлогийг тодорхойлоход туслах бөгөөд
худалдагчийг сонгох, тохиролцох үйл явцад
чухал үүрэг гүйцэтгэдэг
Шийдвэр гаргагчид: нийлүүлэгчийг эцсийн
байдлаар сонгоход албан болон албан бус
нөлөө бүхий хүмүүс

17. Бизнесийн худалдан авалтын
зан төлөвт нөлөөлөх хүчин
зүйлс
ОРЧНЫ :
•Анхдагч
эрэлтийн
түвшин
•Эдийн
засгийн
орчин
•Технологий
норчин
•Улс төрийн
орчин
•Өрсөлдөөн
БАЙГУУЛЛ
АГЫН :
ХҮМҮҮС
•Зорилтууд ХООРОНДЫН
:
•Бодлого
Эрх мэдэл
•Процедур
Байр суурь
•Байгуулла
гын зохион
Шийдэмгий
байгуулалт
байдал
•Системүүд
Итгэл
үнэмшил
ХУВЬ
ХҮНИЙ :
Нас
Боловсрол
Ажил
Хувь хүний
онцлîã
ХУДАЛДА
Н АВАГЧ

18. Худалдан авалтанд нөлөөлөх
байгууллагын хүчин зүйлс
Дараах хандлагуудыг анхаарах хэрэгтэй :




Сүүлийн үед хангамжийн албаны үүрэг ач
холбогдол нэмэгдэж байна
Компаниуд салбар эсвэл хэлтсүүдийнхээ тус
тусын захиалгыг нийлүүлэн нэгдсэн захиалга
хийж байна . Ингэх нь эдийн засгийн хувьд
хэмнэлттэй
Нийлүүлэгч нартай урт хугацааны гэрээ хийх
сонирхол нэмэгдэв
Just in Time (JIT) яг цагт нь нийлүүлэлт

Хэрэглэгч нийлүүлэгч нарын нягт хамтын
ажиллагаа (нэг нэгэнтэйгээ ойр байрлах )ны үр дүнд
нийлүүлэлтийн зардлыг буруулах

19. 
Хүмүүс хоорондын хүчин зүйлс


Худалдан авах шийдвэрт нэг нэгэндээ нөлөө
үзүүлэх хэд хэдэн хүн оролцдог . Тэдгээрээс
нөлөө бүхий хүнийг тодорхойлох нь маш
чухал бөгөөд хэцүү байдаг
Хувь хүний хүчин зүйлс

Худалдан авах шийдвэрт оролцогч болгон
өөрийн хувийн шинж чанарыг (боловсрол ,
нас , орлогын түвшин , мэргэжил , хувийн зан
чанар , эрсдэл авах хандлага )тусгадаг

20. Бизнесийн худалдан авагчийн
шийдвэр гаргах үе шатууд
Хэрэгцээг мэдрэх
Хэрэгцээг тодорхойлох
Бүтээгдэхүүний онцлогийг тодорхойлох
Нийлүүлэгчийг хайх
Нийлүүлэгчдийн бизнесийн саналыг
авах
6. Нийлүүлэгчийг сонгох
7. Захиалгыг эцсийн байдлаар өгөх
( техникийн онцлог , тоо хэмжээ ,
хүргэлтийн хугацаа , буцаах нөхцлүүд ,
баталгаа г .м )
1.
2.
3.
4.
5.

21. Анхаарал тавьсан
та бүхэнд
баярлалаа