Ένα ταξίδι επιστημονικής φαντασίας, σελ. 28-29, Αρχαία Α΄ Γυμνασίου

1. ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΓΛΩΣΣΑ
Α΄ ΓΥΜΝΑΣΙΟΥ Σελ. 28– 35
Ένα ταξίδι επιστημονικής
φαντασίας
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr

2. Σ' ένα μυθιστόρημα με
έντονη κοροϊδευτική
διάθεση για τα
περιπετειώδη
μυθιστορήματα της
εποχής του, ο Λουκιανός
συναντά κάποιους
περίεργους ανθρώπους.
Μοιάζουν σ' όλα με τους
κοινούς ανθρώπους,
διαφέρουν όμως στα
πόδια τους...

3. Ο Λουκιανός (γεννήθηκε το 120 μ.Χ. περίπου) καταγόταν από τη Συρία.
Άριστος γνώστης της ελληνικής γλώσσας, στρέφεται με το έργο του
εναντίον καθιερωμένων αντιλήψεων και καυτηριάζει τα κακώς κείμενα
της εποχής του. Ένα σημαντικό έργο του είναι η Ἀληθὴς Ἱστορία, που
αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της δημιουργικής φαντασίας και του
ανήσυχου πνεύματός του. Σε αυτό, με χαριτωμένο λόγο και περιπαικτική
διάθεση, σατιρίζει τα περιπετειώδη μυθιστορήματα της εποχής του
επινοώντας ένα υπερπόντιο ταξίδι που τον οδηγεί σε μια απίστευτη
συνάντηση...
Λουκιανός
Θεωρείται ο πρώτος συγγραφέας έργων
επιστημονικής φαντασίας. Είναι διάχυτη στα
κείμενά του η ειρωνεία, το χιούμορ και,
βέβαια, η αχαλίνωτη φαντασία.
«Γράφω», είχε πει, «για πράγματα που ούτε
είδα ούτε έκανα ούτε μου τα 'παν άλλοι και
που όχι μόνο δεν υπήρξαν ποτέ, αλλά ούτε
καν θα μπορούσαν να υπάρξουν».
Έργατου
Ικαρομένιππος, Λούκιος ή
Όνος, Πλοίον ή
Ευχαί, Νεκρικοί διάλογοι.
Ένα φανταστικό πορτραίτο του Λουκιανού του 17ου αιώνα. William Faithorne

5. Πλέομεν ὅσον τριακοσίους σταδίους καὶ νήσῳ
μικρᾷ καὶ ἐρήμῃ προσφερόμεθα.
Γλωσσικά
σχόλια
• πλέομεν του ρ. πλέω = ταξιδεύω με πλοίο
• ὅσον = περίπου
• τὸ στάδιον = αρχαία μονάδα μέτρησης μήκους ίση με 185 μ.
περίπου (πβ. ν.ε.: στάδιο, σταδιοδρομία)
• προσφερόμεθα = προσορμίζομαι, αγκυροβολώ (πβ. ν.ε.:
προσφορά, πρόσφορο)
Πόση απόσταση διένυσε ο
Λουκιανός πλέοντας;
Και πού αγκυροβόλησε με
τους συντρόφους του;

6. Μείναντες δὲ ἡμέρας ἐν τῇ νήσῳ πέντε, τῇ
ἕκτῃ ἐξορμῶμεν καὶ τῇ ὀγδόῃ καθορῶμεν
ἀνθρώπους πολλοὺς ἐπὶ τοῦ πελάγους
διαθέοντας,
Πόσες μέρες μείνανε στο νησί;
Τι κάνανε την έκτη ημέρα ο
Λουκιανός και οι σύντροφοί του;
Γλωσσικά
σχόλια
• μείναντες > του ρ. μένω = αφού μείναμε
• ἐξορμῶμεν > του ρ. ἐξορμάω - ἐξορμῶ = ξεκινώ (πβ. ν.ε.:
εξόρμηση, παρόρμηση)
• καθορῶμεν > του ρ. καθοράω - καθορῶ = διακρίνω (πβ.
ν.ε.: κάτοπτρο, κατοπτεύω)
• διαθέοντας > του ρ. διαθέω = να τρέχουν εδώ κι εκεί
Τι συνάντησαν την όγδοη
ημέρα;

7. ἅπαντα ἡμῖν προσεοικότας καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ
μεγέθη, πλὴν τῶν ποδῶν μόνων· ταῦτα γὰρ φέλλινα
ἔχουσιν· ἀφ’ οὗ δή, οἶμαι, καὶ καλοῦνται Φελλόποδες.
Πώς έμοιαζαν αυτοί οι
«άνθρωποι»;
Πώς ήταν τα πόδια τους;
Γλωσσικά
σχόλια
• προσεοικότας ἅπαντα ἡμῖν = που έμοιαζαν μ’ εμάς σε
όλα
• μέγεθος = ανάστημα
• ὁ φέλλινος, ἡ φελλίνη, τὸ φέλλινον =
κατασκευασμένος από φελλό
• καλοῦνται = ονομάζονται
Πώς τους λένε;

8. ἅπαντα ἡμῖν προσεοικότας καὶ τὰ σώματα καὶ τὰ μεγέθη:
Ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον στοιχείο του τρόπου με τον οποίο ο Λουκιανός παρουσιάζει τους
φανταστικούς ήρωές του είναι τα σχεδόν ανθρωπομορφικά χαρακτηριστικά τους. Ο
ανθρωπομορφισμός στην παρουσίαση φανταστικών πλασμάτων είναι ένα χαρακτηριστικό που
επιβιώνει έως τις μέρες μας. Ας θυμηθούμε τις ταινίες κινουμένων σχεδίων, όπου τα διάφορα ζώα
σκέφτονται, ενεργούν και αντιδρούν όπως ακριβώς και οι άνθρωποι. Από το χαρακτηριστικό αυτό
ελάχιστες φορές έχει ξεφύγει και η πλέον προωθημένη «επιστημονική φαντασία» στη λογοτεχνία
και στον κινηματογράφο, όπου ακόμα και τα πιο αποκρουστικά εξωγήινα και άλλα εχθρικά όντα
έχουν χαρακτηριστικά ανθρώπου.

10. Θαυμάζομεν οὖν ὁρῶντες οὐ βαπτιζομένους,
ἀλλὰ ὑπερέχοντας τῶν κυμάτων καὶ ἀδεῶς
ὁδοιποροῦντας.
Γιατί απορούσανε με τους
Φελλόποδες ο Λουκιανός και οι
σύντροφοί του;
Γλωσσικά
σχόλια
• θαυμάζομεν > του ρ. θαυμάζω = απορώ, θαυμάζω
• ὁρῶντες > μτχ. του ρ. ὁράω - ὁρῶ = βλέπω > βλέποντας
• βαπτιζομένους > μτχ. του ρ. βαπτίζομαι = βουλιάζω
(πρβλ. βάπτιση)
• ὑπερέχοντας > μτχ. του ρ. ὑπερέχω = να μένουν πάνω
• ὁδοιποροῦντας > μτχ. του ρ. ὁδοιπορῶ > να βαδίζουν
• ἀδεῶς > επίρρ. = χωρίς φόβο

11. Οἱ δὲ καὶ προσέρχονται καὶ ἀσπάζονται ἡμᾶς
ἑλληνικῇ φωνῇ λέγουσί τε εἰς Φελλὼ τὴν
αὑτῶν πατρίδα ἐπείγεσθαι.
Τι έκαναν οι Φελλόποδες μόλις είδαν
το Λουκιανό και τους φίλους του;
Τι γλώσσα μιλούσαν;
Γλωσσικά
σχόλια
• προσέρχονται > του ρ. προσέρχομαι = πλησιάζω
• ἀσπάζονται > του ρ. ἀσπάζομαι = χαιρετώ, καλωσορίζω
• ἐπείγεσθαι > του ρ. ἐπείγομαι = βιάζομαι (πρβλ. επείγον) >
βιάζονται (να φτάσουν)
• αὐτῶν πατρίδα = την πατρίδα τους
Τι είπαν οι Φελλόποδες;

12. Μέχρι μὲν οὖν τινος συνοδοιποροῦσι ἡμῖν
παραθέοντες, εἶτα ἀποτρεπόμενοι τῆς ὁδοῦ
βαδίζουσιν εὔπλοιαν ἡμῖν ἐπευχόμενοι.
Ακολουθούσαν οι Φελλόποδες τους
ναυτικούς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού;
Μετά τι έκαναν;
Γλωσσικά
σχόλια
• συνοδοιποροῦσι > του ρ. συν + ὁδοιπορῶ = περπατώ μαζί
με κάποιον, συνοδεύω
• παραθέοντες > του ρ. παραθέω = τρέχω κοντά ή δίπλα ή
παράλληλα
• εἶτα = έπειτα
• ἀποτρεπόμενοι > του ρ. ἀποτρέπομαι = αλλάζω
κατεύθυνση
• εὔπλοιαν = καλό ταξίδι
• ἡμῖν > προσωπική αντωνυμία = σ' εμάς
• ἐπευχόμενοι > του ρ. ἐπεύχομαι = εύχομαι

14. Ο αφηγητής ταξιδεύει στη θάλασσα να βρεις στο κείμενο τέσσερις λέξεις που
παραπέμπουν στο νερό και να τις γράψεις παρακάτω, στα αρχαία ελληνικά:
……. ……. ……. …….

15. Ο αφηγητής ταξιδεύει στη θάλασσα να βρεις στο κείμενο τέσσερις λέξεις που
παραπέμπουν στο νερό και να τις γράψεις παρακάτω, στα αρχαία ελληνικά:
……. ……. ……. …….Πλέομεν πελάγους βαπτιζομένους κυμάτων

16. β) γιατί το κάνει αυτό κατά την άποψή σου;
………………………………………………………..
α) να τα αντιγράψεις
……. ……. ……. …….
Ο Λουκιανός στις δύο πρώτες γραμμές του κείμενου χρησιμοποιεί πολλά αριθμητικά

17. β) γιατί το κάνει αυτό κατά την άποψή σου;
………………………………………………………..
α) να τα αντιγράψεις
……. ……. ……. …….
Ο Λουκιανός στις δύο πρώτες γραμμές του κείμενου χρησιμοποιεί πολλά αριθμητικά
τριακοσίους πέντε ἕκτῃ ὀγδόῃ
Μολονότι ο Λουκιανός αφηγείται μια τελείως φανταστική περιπέτεια, προσπαθεί να προσδώσει σε
αυτήν πειστικότητα και αληθοφάνεια χρησιμοποιώντας τόνο ρεαλιστικό, όταν προσδιορίζει
γεωγραφικά σημεία, μεγέθη και αριθμούς.

18. Είναι επικίνδυνα πλάσματα ή όχι; Ποιο ρήμα στο κείμενο αποκαλύπτει το χαρακτήρα τους;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ποια είναι τα δύο χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν αυτά τα πλάσματα από τους ανθρώπους;
α. ………………………………………………………………………….. β. …………………………………………………………………………..

19. Είναι επικίνδυνα πλάσματα ή όχι; Ποιο ρήμα στο κείμενο αποκαλύπτει το χαρακτήρα τους;
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Ποια είναι τα δύο χαρακτηριστικά που διαφοροποιούν αυτά τα πλάσματα από τους ανθρώπους;
α. ………………………………………………………………………….. β. …………………………………………………………………………..Πόδια φτιαγμένα από φελλό Βάδιζαν πάνω στα κύματα
Είναι φιλικά πλάσματα. Ρήμα: ἀσπάζονται

20. Ερωτήσεις
1. Ποια αξιοπερίεργα
χαρακτηριστικά
παρουσιάζουν οι
Φελλόποδες που
περιγράφει ο
Λουκιανός;
2. Πώς
συμπεριφέρθηκαν οι
Φελλόποδες στον
αφηγητή και στους
συντρόφους του;
3. Να συγκρίνετε
τους φανταστικούς
ήρωες του Λουκιανού
με τους αγαπημένους
σας χαρακτήρες από
τον κόσμο των
κινουμένων σχεδίων ή
της επιστημονικής
φαντασίας.

23. Γράψε την παρακάτω φράση στα ΑΕ (Αρχαία Ελληνικά)

24. Γράψε την παρακάτω φράση στα ΑΕ (Αρχαία Ελληνικά)

25. Γράψε την παρακάτω φράση στα ΑΕ (Αρχαία Ελληνικά)

26. Γράψε την παρακάτω φράση στα ΑΕ (Αρχαία Ελληνικά)

29. http://users.sch.gr/ipap/Ellinikos%20Politismos/Yliko/Theoria%20arxaia/metafraseis%20a%20gym/a04xm.htm

30. Συγκρίνετε τα πλάσματα που
συναντά στη νέα του περιπέτεια ο
Λουκιανός με τους Φελλόποδες και
πείτε ποιους θα προτιμούσατε
εσείς να συναντήσετε!!
Μετά από αυτά τα δύο
αποσπάσματα μπορείς να
εξηγήσεις γιατί ο Λουκιανός
επέλεξε τον τίτλο Ἀληθής Ἵστορία
για το έργο του;

31. Συγκρίνετε τα πλάσματα που
συναντά στη νέα του περιπέτεια ο
Λουκιανός με τους Φελλόποδες και
πείτε ποιους θα προτιμούσατε
εσείς να συναντήσετε!!
Μετά από αυτά τα δύο
αποσπάσματα μπορείς να
εξηγήσεις γιατί ο Λουκιανός
επέλεξε τον τίτλο Ἀληθής Ἵστορία
για το έργο του;
Ειρωνικός τίτλος, αφού τίποτε
από όσα γράφει δεν
ανταποκρίνεται στην αλήθεια!

32. Ποιες λέξεις του αρχαίου
κειμένου έχουν
ετυμολογική
συγγένεια/παράγονται από
την ίδια ρίζα με τις
παρακάτω, νεοελληνικές
λέξεις;
•σταδιακός
•αφορμή
•τηλεόραση
•αποχή
•προκυμαία
•φωνάζω
•προβάδισμα
Για να παίξουμε λίγο
με τις λέξεις....

33. Ποιες λέξεις του αρχαίου
κειμένου έχουν
ετυμολογική
συγγένεια/παράγονται από
την ίδια ρίζα με τις
παρακάτω, νεοελληνικές
λέξεις;
•σταδιακός
•αφορμή
•τηλεόραση
•αποχή
•προκυμαία
•φωνάζω
•προβάδισμα
ἐξορμῶμεν
ἔχουσιν, ὑπερέχοντας
κυμάτων
φωνῇ
βαδίζουσιν
Για να παίξουμε λίγο
με τις λέξεις....
σταδίους
καθορῶμεν, ὁρῶντες

34. Αφού συμβουλευθείς τον πίνακα στη σελίδα 19 του σχολικού βιβλίου, να
κατατάξεις τα σύμφωνα των λέξεων του πίνακα σε κατηγορίες:
ουρανικά οδοντικά χειλικά ένρινα υγρά διπλά συριστικό

35. Αφού συμβουλευθείς τον πίνακα στη σελίδα 19 του σχολικού βιβλίου, να
κατατάξεις τα σύμφωνα των λέξεων του πίνακα σε κατηγορίες:
ουρανικά οδοντικά χειλικά ένρινα υγρά διπλά συριστικό
π ρ σφ ρμθ
ξρμμν
φ λ λν
βδ ζ σν

36. Να δικαιολογήσεις τον τονισμό των παρακάτω
λέξεων του κειμένου:
οἶμαιἡμέρας ἀνθρώπουςμείναντες

37. Να δικαιολογήσεις τον τονισμό των παρακάτω
λέξεων του κειμένου:
οἶμαιἡμέρας ἀνθρώπουςμείναντες
Μακρόχρονη
παραλήγουσα
πριν από
μακρόχρονη
λήγουσα
παίρνει οξεία.
Το –ε- και το
–ο- , όταν
τονίζονται,
παίρνουν
πάντα οξεία.
Μακρόχρονη
παραλήγουσα
πριν από
βραχύχρονη
λήγουσα παίρνει
περισπωμένη.
Στην
προπαραλήγουσα
όταν τονίζεται,
βάζουμε μόνο
οξεία.

39. Φανταστείτε
ότι είστε ένας
από τους
Φελλόποδες!
Περιγράψτε
τους
περίεργους …
ανθρώπους
που ήρθαν να
σας βρουν!
Τσατσούρης Χρήστος, Φιλόλογος Γυμνασίου Μαγούλας
xtsat.blogspot.gr