SYI42803 Pengurusan Fatwa di Malaysia Bab 8 penyelarasan fatwa di malaysia kekangan dan cabaran

1. Tajuk
BAB 8
PENYELARASAN FATWA DI MALAYSIA:
KEKANGAN DAN CABARAN
Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
wanfirdaus@unisza.edu.my

2. Percanggahan dan konflik fatwa mendatangkan pertikaian dalam kalangan
masyarakat.
Sebab:-
1) Setiap badan fatwa mempunyai autoriti yang berbeza.
2) Perbezaan fatwa yang amat ketara menyebabkan timbul kekeliruan dan
masalah dalam kalangan masyarakat.
• Usaha menyelaraskan fatwa antara badan-badan fatwa sangat penting bagi
meminimakan pandangan negatif orang awam.
PENDAHULUAN

3. Usaha para ahli fatwa untuk beriltizam dalam memberi penerangan berkaitan
dengan hukum permasalahan khilaf yang berlaku berpandukan kepada satu
pandangan sahaja, sama ada pandangan tersebut adalah pandangan daripada
mufti ataupun pandangan daripada sesebuah institusi mufti.
DEFINISI PENYELARASAN FATWA

4. • Khalifah Harun al-Rashid – mencadangkan meminta pandangan Imam
Malik untuk meletakkan kitab al-Muwatta’ di Kaabah.
• Masyarakat diwajibkan untuk menerima isi kitab tersebut.
• Cadangan tersebut ditolak dengan menyatakan idea tersebut merupakan
perselisihan kalangan sahabat berkaitan perkara cabang iaitu furu’.
• Setiap pandangan sahabat adalah benar menurut diri mereka sendiri
• Berkemungkinan juga idea menyeru kepada penyelarasan fatwa tidak jauh
bezanya dengan idea yang menyeru kepada penyatuan mazhab fiqh.
SEJARAH PENYELARASAN FATWA

5. • Menyelaraskan metodologi yang digunakan
• Sumber utama – al-Quran dan hadis-hadis nabi, ijma’,qiyas dan lain-lain sumber
rujukan
• Hukum yang telah sabit dengan dalil qat’I ( al-Quran, Sunnah atau ijmak) wajib
untuk diikuti
• Fatwa yang bertentangan dalil qat’I tidak harus dikeluarkan sama sekali.
• Jika institusi fatwa mengeluarkan fatwa yang menyalahi dalil qat’I, maka
diwajibkan ahli-ahli ilmu dan badan-badan fatwa untuk memperbetulkan fatwa
yang salah.
• Menggunakan pendapat qaul muktamad Imam Syafi’i.
• Qaul muktamad selain mazhab Syafi’I – berlaku sebab-sebab untuk menjaga
maslahah ummat
• Sighah yang digunakan dalam fatwa
SKOP PENYELARASAN FATWA

6. Antara pro penyelerasan fatwa:-
1. Membuktikan dan menyerlahkan kewibawaan institusi fatwa
2. Perbezaan fatwa antara negeri-negeri boleh mewujudkan bahan gurauan
ketawa bagi masyarakat yang tidak memahaminya.
3. Dalam konteks masyarakat yang berbilang bangsa dan agama serta
majmuk akan mewujudkan satu perpaduan serta kesatuan umat Islam
terutamanya para cendekiawan dan ulama.
4. Sekalipun tidak wujud nas dan kalam ulama salaf, terdapat peristiwa pada
zaman sahabat yang boleh diambil kekuatannya dalam menangani isu ini.
Contoh, khalifah Usman mengumpulkan al-Quran pada satu mushaf dan
satu qiraat dengan membakar mushaf yang lain.
5. Memerlukan kepada keahlian ijtihad, kemahiran serta kepandaian mufti
dalam menginstinbatkan hukum hakam.
PRO DAN KONTRA

7. Antara kontra penyelarasan fatwa:-
1. Suatu kewajipan kepada yang berkeahlian untuk berfatwa dengan
mencadangkan pendapat yang paling kuat daripadanya. Penyelarasan ini
akan menyempitkan para mufti untuk berfatwa secara bebas dan terbuka
mengikut kekuatan dalil yang dilihat.
2. Kesepakatan tidak ada kajian terhadap seseorang yang mengikut sesuatu
pandangan dalam isu dan masalah khilaf.Jika berlaku dua pandangan
dalam satu persoalan yang khilaf, tidak harus bersepakat untuk mengambil
salah satu daripadanya.

8. 1. Bidangkuasa Mengeluarkan Fatwa – kebebasan setiap institusi fatwa
dalam mengeluarkan fatwa
2. Keputusan Majlis Kebangsaan Tidak Diselaraskan Di Peringkat Negeri
(Peranan MKI Terhad) – terikat dengan perlembagaan dan enakmen,
komposisi ahli jawatankuasa fatwa yang tidak seimbang antara
kebangsaan dan negeri.
3. Perbezaan Uruf dan Situasi Serta Sosio Ekonomi Antara Negeri-Negeri
4. Perbezaan Kefahaman dan Sudut Pandangan Antara Mufti
5. Perbezaan Dari Sudut Metodologi Penetapan Fatwa Antara Jabatan Mufti
Negeri-Negeri dengan MJFK
6. Ahli Jawatankuasa Fatwa Tidak Mempunyai Keahlian Yang Khusus
KEKANGAN DAN CABARAN

9. • Perlu diseragamkan dan diselaraskan bagi mengurangkan kekeliruan dan
sifat berhati-hati dalam mengeluarkan fatwa dan teori perlu diperhatikan.
• Masyarakat Islam perlu diberi pendedahan berkenaan fiqh al-Khilaf.
• Diberi pendedahan berkenaan sebab berlakunya perbezaan pendapat antara
ulama dan mufti.
• Pemahaman disebarkan melalui radio, media massa, forum perbincangan,
tulisan ilmiah dan sebagainya.
USAHA DAN PENYELESAIAN

10. • Penyelarasan fatwa dikecilkan skop dan subtopik kepada fatwa tertentu
sahaja:-
1. Isu-isu yang berkaitan dengan akidah Islam - Pengharaman ajaran sesat
atau amalan bidaah mestilah diseragamkan antara semua badan fatwa.
2. Isu-isu yang dipersetujui secara ijma’ - Apabila ada pengeluaran fatwa
yang telah disepakati fuqaha, maka wajar diseragamkan.
3. Isu-isu yang bersangkutan dengan kemaslahatan umum
4. Permasalahan yang sukar dicapai kesapakatan.

11. 1. Fatwa mempunyai kedudukan yang tinggi di sisi masyarakat Islam di
Malaysia.
2. Konflik yang berlaku sedikit sebanyak memberi kesan kepada fatwa.
3. Langkah penyelarasan fatwa perlu diperkemaskan agar fatwa-fatwa yang
bersifat nasional dan umum boleh diselaraskan dan diwartakan secara
selari di negeri-negeri di Malaysia.
KESIMPULAN

12. Prof. Madya Dr. Wan Mohd Khairul Firdaus Wan Khairuldin
Fakulti Pengajian Kontemporari Islam
Universiti Sultan Zainal Abidin
Kampus Gong Badak
21300 Kuala Nerus
Terengganu
wanfirdaus@unisza.edu.my
013-2835651