หลักการเขียนบทความวิชาการทางรัฐศาสตร์ How to write an academic essay

1. หลักการเขียนรายงานและบทความทางวิชาการ
(How to write an academic essay)
ดร. วีระ หวังสัจจะโชค
คณะรัฐศาสตร์และนิติศาสตร์ มหาวิทยาลัยบูรพา

2. เค้าโครงการบรรยาย
 สิ่งที่ควรรู้สาหรับรายงานและบทความทางวิชาการ
(ยึดตามเกณฑ์ทั่วไป 15 หน้า)
 การจัดโครงสร้างและการเขียนด้วยตัวแบบเพชร
(Diamond Model)
 การเขียนบทนาให้ตอบโจทย์ มีข้อถกเถียง และมี
โครงสร้างเป็นหนึ่งเดียว
 การเขียนส่วนเนื้อหาด้วยทักษะวิเคราะห์ สังเคราะห์
และวิพากษ์
 การเขียนบทสรุปเพื่อเน้นย้าข้อถกเถียง
 การอ้างอิง และ Plagiarism
 Checklists

3. 1. สิ่งที่ควรรู้สาหรับรายงานและบทความวิชาการ
 รัฐศาสตร์ = Staatswissenschaft = ความรู้เกี่ยวกับรัฐ
 Political Science = วิทยาศาสตร์ทางการเมือง = การศึกษาการเมืองด้วยวิธีการ
วิทยาศาสตร์: ตั้งคาถาม พิสูจน์ และตอบโจทย์
 การเขียนรายงานและบทความวิชาการย่อมอยู่ภายใต้ระเบียบทางวิทยาศาสตร์ในการศึกษา
“การเมือง” เช่นกัน
• โจทย์คืออะไร และ “ข้อถกเถียง” (argument) ในการตอบโจทย์คืออะไร
• คาอธิบายเพื่อหาข้อพิสูจน์และเหตุผลสาหรับ “ข้อถกเถียง” เช่น การเขียนเชิงวิเคราะห์
สังเคราะห์ และวิพากษ์ เป็นต้น
• บทสรุปของบทความตอบอะไร และมีคุณูประการ (contribution) อย่างไร
 ดังนั้น “การเขียนงานวิชาการ” จึงไม่ใช่ “การเขียนนิยาย/การเขียนเล่าเรื่ อง”
 งานวิชาการมันจะเขียน “ย้าไปย้ามา” เพราะมันเป็น “ระเบียบ” (discipline) ในการศึกษา

4. 2. รูปแบบการเขียนด้วยตัวแบบเพชร
ตัวแบบปิรามิต ตัวแบบกรวย ตัวแบบเพชร ตัวแบบนาฬิกาทราย
 แต่ละรูปแบบการเขียน ขึ้นอยู่กับ “ลักษณะงาน” และ “สไตล์” ของแต่ละคน
 *** แต่ “การเขียนทางวิชาการ” ที่สากลและเข้าใจง่ายที่สุด คือ “ตัวแบบเพชร” ***

5. 2.1 การเขียนบทนา (Introduction)
 50% - 70% ของคะแนนทั้งหมด อยู่ที่ “บทนา” (1-2 หน้า)
 การตั้งคาถาม เป็นจุดเริ่ มต้นสาหรับงาน (หากไม่รู้จะ “ถามอะไร” ควรอ่านหนังสือ/เอกสาร/ประมวล
รายวิชา/ข่าว หรือนั่ง lists คาถามออกมาแล้วเลือก ก่อนเขียนจริง)
 *** ย่อหน้าแรกของบทนาควรเขียน “ข้อถกเถียง” ไปเลย ตอบโจทย์ให้ตรง + กระชับ + ชัดเจน ***
(Argument – Thesis statement)
 ในข้อถกเถียงควรใส่ “เหตุผล 1 – 2 – 3” ด้วยเป็น Keywords และให้เหตุผลพวกนี้มาเป็น “ห้วข้อ”
ในส่วนเนื้อหา
 นิยาม ความเป็นมา หรือประวัติศาสตร์ที่อยู่ในลักษณะ “พรรณา” ไม่ต้องเอามาเขียน !! (ควรไปอยู่ใน
หัวข้อสอง) ไม่ต้องกลัวว่าคนอ่านจะไม่เข้าใจบริบท เป็นหน้าที่ของคนอ่านที่ต้องไปดูเนื้อหาข้างในเอง
 หากอยากมีเกริ่นนา ควรพูดถึง “คาถาม – วัตถุประสงค์” แล้วเขียนข้อถกเถียงในย่อหน้าถัดไป
 ย่อหน้าสุดท้ายของบททาต้องพูดถึง “โครงสร้างรายงาน/บทความ” ว่าประกอบไปด้วยกี่ส่วน (ล้อตาม
เหตุผล 1 – 2 – 3) เรื่ องอะไรบ้าง เพื่อบอกความเป็นหนึ่งเดียว (unity) ของงานเรา

6. 2.2 การเขียนส่วนเนื้อหา (contents)
 เนื้อหาแยกออกเป็น “ส่วนพรรณา/บรรยาย” + “ส่วนทักษะ”
 เป้าหมายของเนื้อหาคือ “พิสูจน์” ว่าข้อถกเถียงสามารถตอบโจทย์ได้จริง
 ส่วน “พรรณา” เล่าเรื่ องไม่ควรเกิน 2-3 หน้า (จากบทความ 15 หน้า)
 สารวจวรรณกรรม: ทฤษฎี/กรอบการศึกษา + งานที่เกี่ยวข้องกับงานเรา
 นิยามศัพท์ คาสาคัญ และข้อกฎหมาย
 บริบททางประวัติศาสตร์
 บริบทของปัญหาที่เราจะศึกษา
 ส่วน “ทักษะ” (10 หน้า) ควรจัดหัวข้อตาม “เหตุผล 1 – 2 – 3” จากบทนา
 ทักษะที่สามารถนามาใช้ได้: วิเคราะห์ สังเคราะห์ วิพากษ์

7. 2.2.1 การวิเคราะห์
 ***ต้องมี “ทฤษฎี/กรอบในการวิเคราะห์” เสมอ !! ***
 การวิเคราะห์จะต้อง “จาแนก” เหตุผลหรือคาอธิบายออกมาเป็น “ข้อๆ” (หากยังไม่อยาก turn-pro
ไม่แนะนาให้วิเคราะห์แบบเขียนยาวๆ รัวๆ)
 เล่นกับหัวข้อ ที่มาจาก “เหตุผล 1 – 2 – 3” [ตอนพิมพ์ แนะนาว่าให้วางหัวข้อให้เสร็จทั้งงานไปก่อน
เลย แล้วค่อยมาพิมพ์เนื้อหาเติมทีหลัง]
 เทคนิคที่ทาให้ดูเหมือนเราวิเคราะห์ หรือตีโจทย์จนแตกได้:
• พยายามใส่คาอธิบายผ่าน bullets - numbering บ่อยๆ
• ใส่ข้อมูลลง “ตาราง” ให้สิ่งที่เราจะศึกษาอยู่ฝั่ง column และประเด็นที่จะเล่าอยู่ฝั่ง row
• อ้างตัวเลขสถิติ มีแผนภาพ กราฟ หรือรูปแบบในการอธิบาย
• ใช้ “กรณีศึกษา” เป็นวิธีอธิบายเหตุผล
• ใช้ “อ้างอิง” ให้เยอะที่สุดเท่าที่จะทาได้สาหรับมือใหม่แนะนา “เชิงอรรถ” ... สาหรับมือใหม่กว่าแนะนา
“นาม-ปี”

8. 2.2.2 การสังเคราะห์
 ข้อความที่กล่าวถึงการมาบรรจบกันของ “เหตุผล+ทฤษฎี+ปัญหา/ปรากฎการณ์”
 ส่วนสังเคราะห์จะอยู่ในตอนท้ายของหัวข้อแต่ละหัวข้อ (ก่อนปิดหัวข้อ “เหตุผล 1 – 2 – 3” ควรมีย่อหน้า
สังเคราะห์สักหนึ่งย่อหน้า ก่อนขึ้นหัวข้อใหม่)
 เทคนิคการสังเคราะห์:
• ใช้การอ้างอิงงานหลายๆ ชิ้น แล้วเขียนว่างานทั้งหลายนั้นจาแนกออกมาเป็น “3-4 คาอธิบาย ดังนี้ ...”
• ใช้คาเตือนใจ (Signposting) เช่น ในประเด็นนี้สังเคราะห์ได้ว่า ... // เมื่อพิจารณาทฤษฎีกับ
ปรากฎการณ์แล้วจะพบว่า ... // จากที่กล่าวมาข้างต้นสามารถชี้ให้เห็นได้ว่า .... // เมื่อพิจารณาข้อความ
ข้างต้นโดยละเอียดจะพบว่า .... // ข้อค้นพบจากเหตุผลข้างต้นทาให้เห็นว่า ....
• แยกทฤษฎี/กรอบการศึกษาออกเป็น bullets - numbering แล้วจับ “กรณีปัญหา” ประกบตาม
หัวข้อเลย อาจทาเป็นตารางก็ได้

9. ทฤษฎี + ปรากฎการณ์ ปรากฎการณ์ 1
(สหรัฐอเมริกา)
ปรากฎการณ์ 2
(ตุรกี)
ปรากฎการณ์ 3
(ไทย)
ตรรกะ 1 ของทฤษฎี
(การเจริญเติบโตทาง
เศรษฐกิจ) X1
... ... ...
ตรรกะ 2 ของทฤษฎี
(อัตราการอ่านออกเขียนได้
/ ระดับการศึกษา) X2
... ... ...
ตรรกะ 3 ของทฤษฎี
(วัฒนธรรมการเมือง) X3
... ... ...
 โจทย์: การถดถอยของประชาธิปไตยสหรัฐอเมริกา ตุรกี และไทย เป็นอย่างไร?
 ทฤษฎี Modernization
 สูตร Y (การถดถอยของประชาธิปไตย) = X1 + X2 + X3

10. 2.2.3 การวิพากษ์
 การวิพากษ์ คือ หัวใจของงานวิชาการ (ไม่ได้ถูกผูกขาดกับพวกสายวิพากษ์/มาร์กซิสต์/โพสโมเดิร์น)
 เป้าหมาย คือ การแสดงจุดยืนของเราผ่านรายงาน/บทความชิ้นนี้ ว่า “ทาไมเราถูก และทาไมเขา/เธอผิด!”
 เทคนิคในการวิพากษ์:
• การเปรียบเทียบข้อดี-ข้อเสีย // เห็นด้วย-เห็นต่าง แนะนาว่าให้ทาเป็นตาราง
• Bullets-Numbering “ส่วนที่เราไม่เห็นด้วย” ให้ชัด แล้วใส่ “เหตุผล 1 – 2 – 3” ประกบเข้าไปเลย จะได้
ชัดเจนว่าเราไม่เห็นด้วยเพราะอะไร และใส่เหตุผลว่าทาไมเราถึงยืนอยู่จุดนี้
• อ้างอิงงานที่เห็นตรงกันข้ามกับเรา และวิจารณ์กลับในประโยคหรือย่อหน้าถัดไป
• Argument vs. Counter-Argument
• ประเมินสถานการณ์ (evaluation) โดยอ้างอิงจากทฤษฎี เช่น หากคุณใช้ Marxism ก็ฟังธงได้ว่าวิกฤต
เศรษฐกิจมันมาเรื่ อยๆ ความไม่เท่าเทียมยิ่งมากขึ้น และรัฐไปด้วยกันกับทุนเสมอ เป็นต้น
• วิจารณ์ทฤษฎี: มือใหม่ไม่รู้วิจารณ์อะไร ก็ลองใช้ 2 คานี้ “Atomism” ไว้วิจารณ์ทฤษฎีที่ศึกษาปัจเจกบุคคล
vs. “Reductionism/Determinism” ไว้วิจารณ์ทฤษฎีที่พูดถึงโครงสร้าง+ประวัติศาสตร์กาหนด
 ข้อควรระวัง!: การตั้งคาถามไม่ใช่การวิพากษ์ และไม่ควรตอบคาถามด้วยการ “ตั้งคาถามกลับ” แต่ควรบอก
“เหตุผล” ให้ชัดไปเลย ว่าทาไมถึงไม่เห็นด้วย

11. 2.3 การเขียนบทสรุป (conclusion)
 บทสรุป (1 หน้า) คือ การเขียนข้อถกเถียงอีกครั้ง (Restatement) กล่าวย้าอีกครั้งเพื่อรวบยอด
งานทั้งหมด (Wrap-up)
 นา “หัวข้อ” ในเนื้อหา มาเรียงอธิบายตาม Keywords สั้นๆ
 ***ต้อง “ไม่มีเนื้อหาใหม่” ที่เป็นนัยสาคัญ หรือเปลี่ยนแนวทางของรายงาน***
 หากไม่รู้จะปิดรายงานอย่างไร ให้ใช้สูตร:
• ข้อแนะนา (suggestion): อาจเป็นการศึกษาในอนาคต หรือข้อจากัดที่ต้องอาศัยงานอื่นเพิ่มเติม
• คาดการณ์อนาคตที่ควรเป็น (prediction): ต้องมีกล่าวในเนื้อหาบ้างในส่วนวิเคราะห์และสังเคราะห์
• ข้อเสนอแนะทางนโยบาย (prescription): ต้องมีกล่าวในเนื้อหาบ้างในส่วนการวิเคราะห์
• ข้อความปลูกใจ (emancipation): ต้องมีกล่าวในเนื้อหาบ้างในส่วนการวิพากษ์

12. 3. การอ้างอิง และ Plagiarism
 การอ้างอิง เป็นกฎของงานวิชาการ เพราะไม่มีความรู้ใดในโลกเกิดมา “ใหม่” แต่ต่างเกิดมาจากการ “ต่อยอด” กัน
 ผู้อ่านที่ Turn-pro แล้ว ส่วนใหญ่จะอ่านบทนา+อ้างอิง เป็นลาดับแรก
 การคัดลอกผลงาน (Plagiarism) เป็นอาชญากรรมทางวิชาการ โทษหนักเบาตามระเบียบมหาวิทยาลัย
เช่น หักคะแนน ให้ F หรือบางกรณีคือการถอนปริญญา เป็นต้น
 การ Copy-Paste ยังไงก็ผิด การเขียนจึงควรเขียนด้วย “ภาษาตัวเอง” และ Paraphrasing
 เลือกระบบอ้างอิงที่ตัวเองถนัด ระหว่าง “เชิงอรรถ” และ “นามปี” แต่ต้องมีแค่แบบเดียวทั้งงาน !!
 ท้ายเล่มหากเขียนว่า “เอกสารอ้างอิง” (references) ต้องมีการอ้างเอกสารทุกชิ้นในส่วนบทความ แต่
หากเขียนว่า “บรรณานุกรม” (Bibliography) จะรวมทั้งเอกสารที่อ้างในบทความ และเอกสารอื่นๆ ที่
อาจจะอ่านได้ใจความ แต่ไม่ได้เอามาอ้างในเนื้อหา
 การอ้างอิงหนังสือ บทความ ข่าว และอินเตอร์เน็ต แตกต่างกัน ควรศึกษาเพิ่มเติม

13. 3. การอ้างอิง และ Plagiarism
 เทคนิคการอ้างอิง
• ทุกส่วนที่มีการอ้างตัวเลข แผนภาพ หรือกราฟ ต้องมีการอ้างอิง
• ทุกส่วนที่มีการใส่ “ประโยคคาพูด” (quotation) ต้องอ้างอิง
• การกล่าวถึงทฤษฎี/กรอบการศึกษา หรือนิยาม ต้องมีการอ้างอิง
• สูตรง่ายๆ สาหรับบทความ 15 หน้า คือ “จานวนเอกสารอ้างอิง = จานวนหน้า*2”
• ทุกจุดที่เอามาจากอินเตอร์เน็ต ต้องมีการอ้างอิง แต่ระวังการอ้างเว็บกับความน่าเชื่ อถื อด้วย เช่น
Wikipedia+Facebook เปลี่ยนได้ตลอด, เว็บ Clickbait ไม่ควรเอามาอ้าง เป็นต้น
• อ้างอิงไปเถอะ ยิ่งอ้างเยอะยิ่งดี มันจะดูเหมือนว่าเราอ่านมาเยอะ -*-
• การเขียนอ้างอิงแนะนารูปแบบ APA ตัวอย่าง http://asj.oas.psu.ac.th/content/ref

14. 4. Checklists
 บทนา
 คาถาม/เป้าหมายในการศึกษา
 *** ข้อถกเถียงที่ใช้ตอบคาถาม ***
 ข้อจากัด หรือขอบเขตของงาน
 ย่อหน้า “ลาดับโครงสร้าง”
 เนื้อหา: เชิงบรรยายและวิเคราะห์
 ทฤษฎี/กรอบการศึกษา
 เหตุผล 1 – 2 – 3
 ตาราง แผนภาพ และตัวเลขสถิติ
 บริบททางประวัติศาสตร์
 ข้อกฎหมาย – กฎกติกา – คุณค่า ที่เกี่ยวข้อง
 กรณีตัวอย่าง
 เนื้อหา: เชิงสังเคราะห์
 ย่อหน้าสุดท้ายของทุกหัวข้อ
 ทฤษฎี + วิเคราะห์ จับเอามาต่อกัน
 เนื้อหา: เชิงวิพากษ์
 ข้อดี – ข้อเสีย
 สนับสนุน – คัดค้าน (Pros - Cons)
 ประเมินสถานการณ์ พร้อมเหตุผล
 วิจารณ์ข้อจากัดของ ทฤษฎี / กรณีศึกษา
 ตารางเปรียบเทียบ
 บทสรุป
 Restatement สาหรับข้อถกเถียง
 ข้อเสนอแนะ
 ไม่มีเนื้อหาใหม่
 รูปแบบวิชาการ
 เลขหน้า และเลขหัวข้อ
 กั้นหน้าให้เท่ากัน และย่อหน้า (ห้ามย่อหน้าเดียวทั้งหน้า !!)
 เลขไทย – เลขอารบิค – คาเชื่อม “ที่/ซึ่ง/อัน/ผู้”
 ระบบอ้างอิง

15. บทส่งท้าย
 หากสุดท้ายแล้วเขียนไม่ออก ไม่รู้จะเริ่มยังไง จะทาอย่างไร?
• ตั้งสติ แล้วถามตัวเองว่า “สงสัยเรื่ องอะไร” หรือ “อยากตอบคาถามอะไร”
• ลองทา “Concept Paper” สัก 1 หน้า เขียนเป็นหัวข้อ หรือ Mapping ก่อนก็ได้ เพื่อให้เห็น
ภาพรวมของงาน เพราะทางรัฐศาสตร์ โจทย์กับคาตอบมันมาพร้อมกับตัวตนในการมองโลกของเราอยู่แล้ว
• ลองเขียนคาอธิบายหรือคาตอบคร่าวๆ แบบ Free writing โดยไม่ต้องสนระเบียบการเขียนรายงาน
มากนัก (ค่อยมาแก้ทีหลังได้) นึกไว้ว่าให้มันได้ลงมือเขียนจะดีกว่านั่งมโนฯ อย่างเดียว
• หาอะไร “ดื่ม” ระหว่างเขียน ช่วยทาให้เรา “กล้า” มากขึ้น (หลายคนกลัวการพิมพ์เพราะคิดว่ามันจะผิด หรือไม่
ตอบโจทย์ หรือนั่งมองจอคอมและท้อแท้ในตัวเอง)
 เลือกหัวข้อ หรือคาถามอย่างไร?
• หาจุดแข็งของตัวเอง หรือเรื่ องที่เราติดใจสงสัยมากที่สุด
 หากยัง “ไม่มีอารมณ์” ต้องทายังไง?
• งานเขียนทางวิชาการ หัวใจคือ “ระเบียบ + วินัย” ไม่ใช่นิยาย ไม่จาเป็นต้องอาศัยอารมณ์ในการเล่าเรื่ องให้เห็นภาพ
ขนาดนั้น อย่าไปหวังพึ่งอารมณ์มาก เพราะเราแยกไม่ออกหรอกว่าช่วงไหนเรา “ไม่มีอารมณ์” หรือเราแค่ “ขี้เกียจ”

16. บทส่งท้าย
 แต่ละคาถามแตกต่างกันอย่างไร?
• What: บรรยาย และอภิปรายข้อถกเถียงระหว่างกัน
• Why: อธิบายเหตุผลของปรากฎการณ์
• How: อธิบายขั้นตอน กระบวนการ และเหตุผล
• Can: อธิบายความน่าจะเป็น และการหาจุดยืนของเรา
• Discuss: สารวจข้อถกเถียงของแต่ละฝ่าย และฟันธงจุดยืนของเรา
• In what ways: สารวจเงื่อนไขในแต่ละทาง และฟันธงจุดยืนของเรา
• To what extent: วิพากษ์วิจารณ์ถึงข้อจากัดของทฤษฎี/ปรากฎการณ์

17. บทส่งท้าย
 ควรวางแผนการเขียนนานขนาดไหน?
• ลงมือเขียนจริงๆ 15 หน้า ไม่กี่วันก็เสร็จ ความยากจะอยู่ที่ตอนอ่าน เก็บข้อมูล และทาโน๊ตย่อ
• วางแผน 1 อาทิตย์ อ่าน 1 เดือน เก็บข้อมูล ... เดือน เขียน 1 อาทิตย์ และอ่านอีกรอบ 1 วันเพื่อแก้ไขก่อนส่ง (เว้น
ระยะจากวันที่เขียนเสร็จสัก 1 อาทิตย์)
 ควรเขียนให้ยาก หรือเล่นคาแปลกๆ ไหม เช่น ย้อนแย้ง ลักลั่น?
• ไม่แนะนา เพราะจะทาให้คนอ่านไม่สบายใจว่าคุณมีความหมายในนั้นจริงๆ หรือเอามาจากเซเล็บฯนักวิชาการ/นัก
กิจกรรมตาม facebook
• ควรใช้คาที่เข้าใจง่ายมากกว่า เพราะงานเขียนที่ดีควรสื่อสารได้กับทั้ง “นักวิชาการ และนักศึกษาด้วยกันเอง”
 “อ่านไปเขียนไป” หรือ “อ่านจบเขียนทีเดียว” ?
• ขึ้นอยู่กับสไตล์ หาก “อ่านไปเขียนไป” ต้องวางโครงเรื่ องไว้แล้ว
• หาก “อ่านจบเขียนทีเดียว” ต้องทาโน๊ตย่อเก็บไว้
 เขียนงานเป็น “กลุ่ม” ทาอย่างไง ?
• ควรจะมี “บก.” ประจากลุ่มสัก 1 คน: วางโครงเรื่ อง แจกงาน และรวมงาน