เรื่องต่อม

2. ระบบต่อมไร้ท่อ เป็นอีกหนึ่งระบบที่มีอิทธิพลต่อการเปลี่ยนแปลง
ที่เกิดขึ้นในร่างกายโดยมีต่อมไร้ท่อ(endorine gland) ที่อยู่ในตาแหน่งต่างๆ ของ
ร่างกายทาหน้าที่ผลิตสารเคมีที่เรียกว่า ฮอร์โมน (hormone)ซึ่งมีหน้าที่เกี่ยวกับ
กระบวนการเผาผลาญอาหารในร่างกายหรือกระบวนการเมเทมอลีซึม (metabolism)
ในร่างกายออกมา หากฮอร์โมนที่ผลิตออกมานั้นมีปริมาณที่เหมาะสมกับร่างกาย จะ
ส่งผลให้การทางานของกระบวนการดังกล่าวเป็นไปได้ด้วยดี ในทางตรงข้ามหาก
ปริมาณของฮอร์โมนที่ผลิตออกมานั้นมีมากหรือน้อยจนเกินไป ก็จะส่งผลให้เกิด
ความผิดปกติหรือเกิดโรคต่างๆ ขึ้นได้

3. ต่อมไร้ท่อที่สาคัญในร่างกาย
1. ต่อมใต้สมองหรือต่อมพิทูอิทารี (plttultay gland) เป็นต่อมที่มีขนาดเล็ก
รูปร่างกลมอยู่ใต้สมอง มีหน้าที่สาคัญหลายอย่าง เช่น สร้างฮอร์โมนควบคุมการ
เจริญเติบโตของร่างกายและกระดูก และสร้างฮอร์โมนที่ทาให้ความดันเลือดสูงขึ้น ทา
ให้การขับถ่ายปัสสาวะเป็นปกติและการบีบตัวของมดลูกในเพศหญิงขณะคลอดบุตร
นอกจากนี้ยังทาหน้าที่ควบคุมการทางานของต่อมไร้ท่ออื่นๆ เช่น ต่อมไทรอยด์
ต่อมหมวกไต ต่อมพาราไทรอยด์

4. 2. ต่อมหมวกไต (adrenal gland) เป็นต่อมที่มีรูปร่างแบนคล้ายหมวก
ครอบอยู่ส่วนบนของไต แบ่งออกเป็นสองชั้น ชั้นในจะสร้างฮอร์โมน
อะดรีนาลิน (adrenaline hormone) จะกระตุ้นร้างกายให้เตรียมพร้อมในการ
ทางาน กระตุ้นให้หลอดเลือดทั่วไปหดตัวและทาให้ความดันเลือดสูงขึ้น ส่วน
ชั้นนอกจะสร้างฮอร์โมนความคุมการเผาผลาญอาหาร (cortisol hormone)
ตลอดจนฮอร์โมนควบคุมการดูดซึมเกลือที่ไต (aldosterone hormone)

5. 3. ต่อมไทรอยด์ (thyrold gland) เป็นต่อมที่มีลักษณะเป็นพู 2 พู
เชื่อมต่อกัน เป็นต่อมที่อยู่ติดกับกล่องเสียงและหลอดลม ทาหน้าที่หลั่ง
ฮอร์โมนที่เรียกว่า ไทรอกซิน (thyroxin) ซึ่งมีความสาคัญต่อการควบคุมการ
เจริญเติบโตของร่างกายให้อยู่ในระดับที่เหมาะสม

6. 4. ต่อมพาราไทรอยด์ (parathyrold gland) เป็นต่อมขนาดเล็กมี 2 คู่
อยู่ติดกับต่อมไทรอยด์ ทาหน้าที่สร้างฮอร์โมนที่ทาหน้าที่ควบคุมปริมาณของ
แคลเซียมในเลือดและรักษาความเป็นกรดเป็นด่างในร่างกายให้อยู่ในระดับที่
เหมาะสม

7. 5. ต่อมที่อยู่ในตับอ่อน (lslets of langerhans) เป็นต่อมที่สร้าง
ฮอร์โมนอินซุลิน ซึ่งมีหน้าที่ควบคุมปริมาณน้าตาลในร่างกาย ถ้าขาดฮอร์โมน
ชนิดนี้จะทาให้เป็นโรคเบาหวาน เพราะไม่สามารถเปลี่ยนน้าตาลในเลือดให้
เป็นไกลโคเจนเก็บไว้ในกล้ามเนื้อหรือในตับได้

8. 6. ต่อมเพศ (gonads) ในเพศหญิงคือ รังไข่ (ovary) และในเพศชายคือ
อัณฑะ (testis) โดยรังไข่จะทาหน้าที่ผลิตไข่และสร้างฮอร์โมนเพศ คือ เอสโทร
เจน (estrogen) กับโพรเจสเตอโรน (progesterone) ซึ่งเป็นฮอร์นโมนที่ควบคุม
เกี่ยวกับลักษณะต่างๆ ของเพศหญิง เช่น เสียงเล็ก แหลม สะโพกผาย การขยาย
ใหญ่ของอวัยวะเพศและเต้านม ส่วนอัณฑะจะทาหน้าที่สร้างตัวอสุจิและสร้าง
ฮอร์โมนเพศชาย คือ เทสโทสเตอโรน (testosterone) เพื่อควบคุมลักษณะต่างๆ
ของเพศชาย เช่น เสียงแตกห้าว ลูกกระเดือกแหลม มีขนขึ้นบริเวณหน้าแข้ง รักแร้
และอวัยวะเพศ

9. 7. ต่อมไทมัส (thymus gland) เป็นต่อมที่มีรูปร่างคล้ายพีระมิดแบนทาง
ข้าง มี 2 กลีบขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไปตามอายุ มีขนาดใหญ่ในทารกแรกเกิด
และจะค่อยๆ เล็กลงเมื่อเริ่มเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ โดยต่อมนี้จะทาหน้าที่ควบคุมการทางาน
ของระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย

10. ความสาคัญของระบบต่อมไร้ท่อกับการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น
1. ต่อมใต้สมองหรือต่อมหรือต่อมพิทูอิทารี เป็นต่อมไร้ท่อที่มีความสาคัญ
ที่สุดในร่างกาย เพราะฮอร์โมนที่ต่อมนี้ผลิตจะมีคุณสมบัติพิเศษในการควบคุมการ
สร้างฮอร์โมนของต่อมไร้ท่ออื่นๆ การกระตุ้นการเจริญเติบโตมากเกินไป จะส่งผลให้
วัยรุ่นมีร่างกายที่ใหญ่โตผิดปกติและในทางตรงกันข้าม ถ้าต่อมนี้ผลิตฮอร์โมนออกมา
น้อยเกินไป ก็จะส่งผลให้วัยรุ่นมีร่างกายเตี้ยหรือแคระแกร็นได้

11. 2. ต่อมหมวกไต เป็นต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนที่เกี่ยวกับการเจริญเติบโต
ของร่างกายและฮอร์โมนที่เกี่ยวข้องกับพัฒนาการทางเพศ ได้กา
1) กลูโคคอร์ติคอยด์ ฮอร์โมน เป็นฮอร์โมนที่ทาหน้าที่ควบคุมกระบวนการเม
แทบอลิซึมของพลังงานและสารอาหารในร่างกาย
2) มิเนราโลคอร์ติคอยด์ ฮอร์โมน เป็นฮอร์โมนที่ทาหน้าที่สร้างความสมดุลของ
น้าและแร่ธาตุในร่างกาย
3) ฮอร์โมนเพศ ปกติต่อมหมวกไตจะผลิตฮอร์โมนเพศออกมาเพียงเล็กน้อยเมื่อ
เปรียบเทียบกับฮอร์โมนเพศที่อวัยวะสืบพันธุ์ผลิตออกมา

12. 3. ต่อมไทรอยด์ เป็นต่อมไร้ท่อที่ผลิตฮอร์โมนไทรอกซิน ซึ่งมีอิทธิพล
ในการควบคุมการใช้พลังงานและการเผลาผลาญอาหาร ถ้าต่อมนี้ทางานผิดปกติ
จะส่งผลทาให้ร่างกายแคระแกร็นตัวเตี้ย และมีสติปัญญาต่า

13. 4. ต่อมเพศ ต่อมนี้จะควบคุมและกระตุ้นให้มีการเจริญเติบโตและ
พัฒนาการคุณลักษณะความเป็นเพศชายและเพศหญิงให้เห็นอย่างชัดเจนและมี
หน้าที่สาคัญ 2 ประการคือ
1) สร้างเซลล์สืบพันธุ์ในเพศชายจะสร้างตัวอสุจิและในเพศหญิงจะสร้างรังไข่
เพื่อประโยชน์ต่อการรักษาดารงไว้ซึ่งเผ่าพันธุ์ต่อไป
2) สร้างฮอร์โมนต่างๆ เพื่อควบคุมและกระตุ้นให้ร่างกายมีการเจริญเติบโตและ
มีพัฒนาการทางเพศที่เป็นไปตามปกติ