Trích dẫn 3 bài hành VHN Tong biet hanh, Phuong Nam Hanh, Truong sa hanh

1. TRÍCH DẪN 3 BÀI HÀNH
Chợt đọc thấy ba người bạn thân thiết cải cọ về một chuyện văn chương thi phú, hơn thua, hay
dở của ba bài hành :
Tống biệt hành - Thâm Tâm
Hành phương Nam - Nguyễn Bính
Trường Sa Hành - Tô Thùy Yên
Mình lại nằm trong giới khoa học chỉ dám kính nhi viễn chi về môn văn chương mà thôi. Trớ
trêu thay, lại cũng muốn đua đòi làm một việc đội đá vá trời, tham gia vào vòng thị phi này. Sở
dĩ như thế là do bởi một trong ba vị anh hùng đã thổ lộ : “ Mình bị lưỡng đầu thọ địch, suốt
đêm qua không ngủ được do đó mà thức dậy trễ để lỡ phiên họp bạn sáng chúa nhật. Mời bạn
và các bạn khác góp ý cho”. Muốn nhào vô, trước hết phải xem lại và học , nhấn mạnh là tôi
học đấy nhé vì chưa hề biết qua ba bài hành này thế nào.
Tống biệt hành
Thâm Tâm
Đưa người ta không đưa qua sông
Sao có tiếng sóng ở trong lòng? *
Bóng chiều không thắm không vàng vọt
Sao đầy hoàng hôn trong mắt trong?
Đưa người, ta chỉ đưa người ấy
Một giã gia đình, một dửng dưng...
- Ly khách! Ly khách!
Con đường nhỏ
Chí lớn chưa về , bàn tay không
Thì không bao giờ nói trở lại!
Ba năm mẹ già cũng đừng mong.
Ta biết người buồn chiều hôm trước
Bây giờ mùa hạ sen nở nốt
Một chị, hai chị cũng như sen
Khuyên nốt em trai dòng lệ sót
Ta biết người buồn sáng hôm nay
Trời chưa mùa thu, tươi lắm thay
Em nhỏ ngây thơ đôi mắt biếc
1

2. Gói tròn thương tiếc chiếc khăn tay...
Người đi? Ừ nhỉ! người đi thực!
Mẹ thà coi như chiếc lá bay
Chị thà coi như là hạt bụi
Em thà coi như hơi rượu cay.
1940
***
(* Thật tuyệt vời !!! tôi mê TT liền dù đây mới là lần đọc đầu tiên) Quá hay, quá đẹp. Tôi bèn
thử dịch chơi, gây cười cho thiên hạ :
Farewell to you, though not on the river
But, why is there, the wave sound in my heart.
Đọc và hãy cười thật lớn lên như là các bạn đã hiện diện trong một buổi YOGA cười (Laughter
Yoga) vậy.
**********************************
Tống biệt hành
Bách khoa toàn thư mở Wikipedia
Tống biệt hành (bài hành tiễn biệt người đi xa) là một bài thơ do Thâm Tâm (1917-1950) sáng tác vào khoảng
năm 1940.
Kể từ khi ra đời cho đến nay, dù đã trên 60 năm, Tống biệt hành vẫn luôn được giới yêu thơ yêu thích. Và hiện
nay, bài thơ đang được giảng dạy trong hệ thống giáo dục ở Việt Nam.
 Về tác giả:
Thâm Tâm là người đa tài, ngoài tài thơ còn vẽ tranh, viết truyện, soạn kịch, minh họa cho sách báo; tuy vậy
ông vẫn được người đời biết đến khả năng làm thơ nhiều hơn cả.
Ngữ văn 11 viết: ...Là một nhà thơ mới mang tâm sự của "thời đại cái tôi. Thâm Tâm có giọng thơ rắn rỏi, gân
guốc, phảng phất hơi thơ cổ, nhất là những bài hành như Can trường hành, Vọng nhân hành, Tống biệt hành...
Thơ ông sau những tâm sự uất ức đó đây, là một lòng yêu nước kín đáo và cả khát vọng "lên đường" - trước
hết là để thoát khỏi cuộc sống bế tắc...
 Về thi phẩm Tống biệt hành:
Đây là tác phẩm làm theo thể "hành" về một cuộc đưa tiễn. Với những dòng thơ đặc tả tâm trạng, thái độ của
người ra đi cũng như người ở lại, Thâm Tâm đã khắc họa nên hình tượng “li khách” với một vẻ đẹp quen thuộc
nơi người anh hùng của văn chương cổ điển. Suốt bài thơ, tuy tác giả không hề đề cập đến ngọn nguồn nào
2

3. đã khiến người tráng sĩ lên đường... song ai cũng hiểu rằng đây chính là hình bóng của Kinh Kha giã biệt
người thân, qua sông Dịch, sang Tần làm thích khách. Đọc hết bài thơ, người đọc sẽ cảm nhận được ý thơ
này để yêu mến, trân trọng một ước vọng, một mơ mộng với nét đẹp hào hùng của người anh hùng quyết ra đi
hi sinh vì đại nghĩa.
Năm 1940, báo Tiểu thuyết thứ bảy đăng bài Tống biệt hành của Thâm Tâm, thì ngay tháng mười
năm sau, nó là bài duy nhất được Hoài Thanh & Hoài Chân chọn in trong Thi nhân Việt Nam, kèm theo đôi
dòng giới thiệu nhà thơ trẻ này, như sau:
Thơ thất ngôn của ta bây giờ thực có khác thơ thất ngôn cổ phong. Nhưng trong bài dưới đây (Tống
biệt hành) lại thấy sống lại cái không khí riêng của nhiều bài thơ cổ. Điệu thơ gấp. Lời thơ gắt. Câu thơ
gắn rỏi, gân guốc. Không mềm mại uyển chuyển như phần nhiều thơ bây giờ. Nhưng vẫn đượm chút
bâng khuâng khó hiểu của thời đại.
Vào những năm 60, khi soạn bộ Việt Nam Thi nhân tiền chiến, Nguyễn Tấn Long & Nguyễn Hữu
Trọng, một lần nữa, đã nhắc lại cái “mới lạ” của bài thơ vừa nói:
Bài thơ Tống biệt hành của Thâm Tâm đã được giới yêu thơ tiếp đón như những gì mới lạ, và nhận
thấy một sự thay đổi trong ý thơ và một biến chuyển tâm hồn của thi sĩ Thâm Tâm.
Khác với những bài thơ Gửi T.T.Kh., Màu máu ty gôn, Dang dở v.v...khóc than cho câu chuyện tình
tầm thường. Ở đây Thâm Tâm trút bỏ cái võ ủy mị cố hữu, đổi giọng điệu rắn rỏi, cương quyết để nói
lên cái chí khí của người trai trong thời chinh chiến.
Trong sách Tuyển chọn & giới thiệu Ngữ văn có đoạn:
Bài thơ Tống biệt hành vừa thể hiện tâm trạng chung của một lớp người vào buổi ấy đang “tìm đường”,
vừa thể hiện được dấu ấn riêng của tác giả bởi hơi thơ trầm hùng, bi tráng...
Và sau khi phân tích bài thơ, GS. Nguyễn Đăng Mạnh & PTS. Trần Đăng Xuyên kết luận:
Sức hấp dẫn của Tống biệt hành không chỉ ở chỗ đã làm “sống lại cái không khí riêng của những bài
thơ cổ” (Hoài Thanh) mà chủ yếu là vì đã tạo nên một chất thẫm mỹ mới cho một thi đề quen thuộc.
Cái hay của bài thơ đã miêu tả thành công vẻ đẹp của cái cao cả trong mối quan hệ nội tâm sâu kín,
thể hiện một cách nhìn nhiều chiều và sâu sắc về con người...
**********************************************
Bài hành thứ hai : Hành phương Nam (Nguyễn Bính)
3

4. Đôi ta lưu lạc phương Nam này
Trải mấy mùa qua én nhạn bay
Xuân đến khắp trời hoa rượu nở
Mà ta với người buồn vậy thay
Lòng đắng sá gì muôn hớp rượu
Mà không uống cạn mà không say
Lời thề buổi ấy cầu Tư Mã
Mà áo khinh cừu không ai may
Người giam chí lớn vòng cơm áo
Ta trói thân vào nợ nước mây
Ai biết thương nhau từ buổi trước
Bây giờ gặp nhau trong phút giây
Nợ thế chưa trả tròn một món
Sòng đời thua đến trắng hai tay
Quê nhà xa lắc xa lơ đó
Ngoảnh lại tha hồ mây trắng bay
Tâm giao mấy kẻ thì phương Bắc
Ly tán vì cơn gió bụi này
Người ơi buồn lắm mà không khóc
Mà vẫn cười qua chén rượu đầy
Vẫn dám tiêu hoang cho đến hết
Ngày mai ra sao rồi hãy hay
Ngày mai có nghĩa gì đâu nhỉ?
Cốt nhất cười vui trọn tối nay.
Rẫy ruồng châu ngọc, thù son phấn
Mắt đỏ lên rồi cứ chết ngay
Hỡi ơi Nhiếp Chính mà băm mặt
Giữa chợ ai người khóc nhận thây
Kinh Kha giữa chợ sầu nghiêng chén
4

5. Ai kẻ dâng vàng, kẻ biếu tay?
Mơ gì ấp Tiết thiêu văn tự
Giày cỏ gươm cùn ta đi đây.
Ta đi nhưng biết về đâu chứ?
Đã đẩy phong yên lộng bốn trời
Thà cứ ở đây ngồi giữa chợ
Uống say mà gọi thế nhân ơi!
Thế nhân mắt trắng như ngân nhũ
Ta với nhà ngươi cả tiếng cười
Dằn chén hất cao đầu cỏ dại,
Hát rằng phương Nam ta với ngươi.
Ngươi ơi! Ngươi ơi! Hề ngươi ơi!
Ngươi ơi! Ngươi ơi! Hề ngươi ơi!
Ngươi sang bên ấy sao mà lạnh,
Nhịp trúc ta về lạnh mấy mươi.
Đa Kao 1943
**************************************************
Rong ruổi đất phương Nam
Hành phương Nam là bài thơ duy nhất của Nguyễn Bính làm theo
thể loại hành. Ta không rõ Nguyễn Bính làm bài thơ này trong
trường hợp nào. Có lẽ ông sáng tác bài này trong thời gian ở Lan
Chi Viên chăng? Đáng tiếc là người có thể trả lời được câu hỏi
này là Hoàng Tấn thì đã mất từ lâu.
Thời kỳ ở Hà Nội, Nguyễn Bính chơi thân với Thâm Tâm và Trần
Huyền Trân. Thâm Tâm, nhà thơ bậc thầy về thể loại hành, vào
năm 1940 hoặc có thể sớm hơn nữa, có sáng tác một bài hành nổi tiếng là bài Tống biệt hành. Trong
cuộc đời sáng tác của Nguyễn Bính, với các văn thi sĩ bạn bè, chỉ có mình Thâm Tâm là người có thể
gây ảnh hưởng ít nhiều lên phong cách sáng tác của ông mà thôi.
Theo tài liệu của Hoài Việt thì tiếp theo sau Tống biệt hành, Thâm Tâm có sáng tác thêm một số bài hành
nữa cũng rất hay như Can trường hành, Vọng nhân hành vào năm 1944. Có lẽ điều này đã kích thích
Nguyễn Bính thử sức với một thể thơ không quen thuộc lắm với ông chăng? Tuy vậy Hành phương Nam
lại là một trong những bài thơ hay của Nguyễn Bính. Ta hãy đọc lại khổ thơ đầu của bài thơ này:
5

6. Đôi ta lưu lạc phương Nam này
Trải mấy mùa qua, én nhạn bay
Xuân đến khắp trời hoa rượu nở
Mà ta với người buồn vậy thay
Nỗi niềm cô đơn buồn tủi khi xuân về tết đến vốn là nỗi niềm cố hữu lâu nay của Nguyễn Bính. Ông đã
từng thể hiện tình cảm này trong rất nhiều bài thơ khác mà điển hình nhất là bài Xuân tha hương. Ta còn
nhớ những câu thế này trong Xuân tha hương:
Chén rượu tha hương! Trời! Đắng lắm!
Trăm hờn nghìn giận suốt mùa đông
Chiều qua ngồi ngắm hoàng hôn xuống
Nhớ chị làm sao nhớ lạ lùng
Lúc viết bài Hành phương Nam này cũng như nhiều bài thơ hoài cố hương khác, chắc hẳn là Nguyễn
Bính đang say rượu. Qua nhiều tài liệu khác nhau ta có thể tin điều này. Bản chất con người Nguyễn
Bính, do tính nghệ sĩ quá lớn của mình, nên rất yếu mềm và luôn cảm thấy cô đơn. Hoàng Tấn có kể một
câu chuyện rất đặc biệt về việc sáng tác thơ của Nguyễn Bính. Một đêm nọ ở Lan Chi Viên, sau cuộc
nhậu mọi người đều ngủ say sưa, chỉ còn lại một mình Nguyễn Bính. Quá nửa đêm, khi Hoàng Tấn giật
mình thức giấc vẫn thấy Nguyễn Bính ngồi bên bàn. Ông vừa làm thơ và uống rượu một mình, vừa ôm
mặt khóc rưng rức. Hóa ra là ông đang hồi tưởng lại quá khứ. Con người Nguyễn Bính là như vậy. Sống
với quá khứ là một trong những đặc điểm của ông. Cho nên ta không lạ gì khi Nguyễn Bính viết mấy câu
thơ nỗi lòng như thế này trong bài thơ:
Tâm giao mấy kẻ thì phương Bắc
Ly tán vì cơn gió bụi này
Người ơi buồn lắm mà không khóc
Mà vẫn cười qua chén rượu đầy
Hành là một thể thơ cổ, vào thời kỳ này không còn nhiều tác giả sử dụng để sáng tác nữa. Tuy nhiên thể
thơ này có thể chuyển tải được những tình cảm bi tráng với giọng thơ đôi lúc rất hào sảng. Nhờ vậy mà
Hành phương Nam mới lột tả hết được cái "chất Nguyễn Bính":
Lòng đắng sá gì muôn hớp rượu
Mà không uống cạn mà không say
Lời thề buổi ấy cầu Tư Mã
Mà áo khinh cừu không ai may
Nguyễn Bính thuở nhỏ học chữ Nho. Ông đọc nhiều thơ Đường, thông thuộc nhiều điển tích Tàu. Bởi thế
một số bài thơ ông sử dụng điển tích Tàu rất nhuần nhuyễn và hay. Chẳng hạn trong bài Hành phương
Nam này:
Kinh Kha giữa chợ sầu nghiêng chén
Ai kẻ dâng vàng, kẻ biếu tay?
Mơ gì ấp Tiết thiêu văn tự
Giầy cỏ gươm cùn ta đi đây
6

7. Về mặt tình cảm, ta thấy tâm tưởng của Nguyễn Bính nhiều lúc như muốn thả trôi về một thời đại xa xưa
nào đó. Một thời đại mà ở đó có vua có quan có những cung tần mỹ nữ. Một thời đại mà ở đó có những
tráng sĩ dũng cảm lên ngựa tuốt gươm như Kinh Kha, Nhiếp Chính, có những người sẵn sàng giúp đỡ kẻ
sĩ như Mạnh Thường Quân. Thế giới đó làm ông ngây ngất. Nếu như Hàn Mặc Tử thả hồn mình vào
chốn trăng sao để quên thực tại thì Nguyễn Bính lại tìm về một thời xưa xa nào đó để ẩn dật. Đây cũng là
một đặc điểm quan trọng của thơ Nguyễn Bính.
Lúc này có lẽ là vào quãng thời gian 1943 - 1944. Nguyễn Bính đã lăn lóc ở rất nhiều vùng đất khác nhau
- "lăn lóc có dư mười mấy tỉnh" như ông nói trong bài thơ Giời mưa ở Huế. Cuộc đời ông đã trở nên dày
dạn sương gió rồi. Ông đã là một con người của công chúng, tiếng tăm nổi như cồn nhưng éo le thay
cuộc sống cơm áo gạo tiền hằng ngày vẫn làm ông mệt mỏi. Điều mâu thuẫn này thường đến với nhiều
người tài như vậy. Cũng vì cơm áo nên nhiều người không thoát ra được vòng luẩn quẩn:
Người giam chí lớn vòng cơm áo
Ta trí thân vào nợ nước mây
Ở chỗ này, ta nhớ lại Nguyễn Vỹ với bài thơ Gửi Trương Tửu. Nguyễn Vỹ đã viết mấy câu thơ nổi tiếng:
Thời thế bây giờ vẫn thấy khó
Nhà văn An Nam khổ như chó
Mỗi lần cầm bút nói văn chương
Nhìn đàn chó đói gặm trơ xương
Và nhìn chúng mình hì hục viết
Suốt mấy năm giời kiết vẫn kiết
Nguyễn Bính không nói bỗ bã như Nguyễn Vỹ nhưng tâm tư của ông thì cũng như vậy. Và rồi cũng như
Nguyễn Vỹ, ông lại dùng rượu để quên buồn phiền:
Ta đi nhưng biết về đâu chứ?
Đã đẩy phong yên lộng bốn trời
Thà cứ ở đây ngồi giữa chợ
Uống say mà gọi thế nhân ơi!
Lại uống rượu! Nếu có người nào chịu khó đi đếm những lần Nguyễn Bính nhắc đến rượu ở trong thơ
chắc sẽ gặp được nhiều lắm. Có lẽ cả trăm lần ông dùng từ rượu:
Chị ơi! Tết đến em mua rượu
Em uống cho say đến não lòng
(Xuân tha hương)
Hôm qua còn sót hơn đồng bạc
Hai đứa bàn nhau uống rượu say
(Giời mưa ở Huế)
Nhưng mộng mà thôi mộng mất thôi
Hoa tàn rượu ế ấy tình tôi
(Hoa với rượu)
7

8. Nhưng ngồi giữa chợ để "uống say mà gọi thế nhân ơi" cũng thật là thú vị. Tiếc là Nguyễn Bính không
chịu kết lại bài thơ ở đây để ông còn ngồi uống rượu mãi giữa chợ mà ông lại viết thêm một khổ nữa:
Thế nhân mắt trắng như ngân nhũ
Ta với nhà người cả tiếng cười
Ngươi ơi! Hề! Ngươi ơi!
Ngươi sang bên ấy sao mà lạnh
Nhịp trúc ta về lạnh mấy mươi…
Có vẻ như ông đã quá say.
** Nói về phương Nam, mình chỉ thấy một nỗi buồn rười rượi. Vì người Nam là những người
tiên phuông chịu muôn vàn đắng cay khổ ải, lên núi gặp cọp, xuống sông gặp sấu, chỉ muốn
khai khẩn đất hoang rừng sâu núi thẳm, mở rộng bờ cõi, tính tình anh hùng mã thượng, nghĩa
hiệp khí khái cao vời vợi như Lục Vân Tiên, hơn hẵn nhhững cowboys miền viễn tây, chỉ có
việc rút súng ra bắn đùng đùng, bắn chậm thì chết, đã trở thành những anh hùng kiểu “sept
mercenaires” . Câu nói “Miền Nam đi trước về sau, phải đổi lại là “làm trước, ăn sau”. Bao
nhiêu năm làm giàu cho cả nước, không hưởng được một BIẾT ƠN nào. Đến cây cầu xương
sống của miền Nam, lại phải nhờ một nước Úc viện trợ, một cây cầu xương sống thứ hai, lại
phải nhờ đến Nhật hỗ trợ. Người miền Nam giờ chỉ còn có hai khúc nhạc “Dạ cổ hoài lang” và
“Điệu buồn phương Nam” là tâm sự, là nỗi niềm. Và …
Khi “Hành phương Nam”, Nguyễn Bính đã để lại một người con gái, Nguyễn Bính Hồng Cầu,
rất giống ông, tính tình rộng rãi hào phóng, đã tặng cho người viết một quyển sách in rất quí
báu tập hợp tất cả bài thơ của người Cha. Nếu mọi người quí người cha làm sao, thì mình rất
quí người con cũng như vậy. VHN
***********************************************************,
Trường Sa Hành' của Tô Thùy Yên
Hải quân Việt Nam tuần tra ở Trường Sa
8

9. Thơ viết về biển đảo của Việt Nam, cho đến nay, hay nhất có lẽ là bài “Trường Sa hành”
của Tô Thùy Yên. Nhân lúc mọi ánh mắt đều hướng về Biển Đông, đặc biệt Hoàng Sa và
Trường Sa, chúng ta cũng nên đọc lại bài thơ này.
Bài thơ có ý nghĩa lịch sử: được sáng tác vào tháng 3 năm 1974, hai tháng sau ngày
Trung Quốc đánh chiếm Hoàng Sa lúc ấy thuộc Việt Nam Cộng Hòa - là một dấu mốc
đáng nhớ. Nó lại có ý nghĩa chính trị: nối liền quá khứ với hiện tại, miền Nam lúc trước và
cả nước sau này, vấn đề lãnh thổ và chủ quyền, những người lính ngày xưa và những
người còn tha thiết đối với vận mệnh của đất nước bây giờ. Đặc biệt, nó có giá trị thẩm
mỹ: ngay cả khi gạt bỏ hết hai ý nghĩa trên, “Trường Sa hành”, tự nó, là một bài thơ hay.
Đủ hay để thách thức không những thời gian mà còn cả những âm mưu vùi dập tàn bạo
của nhà cầm quyền Việt Nam kể từ năm 1975 đến nay.
Xin nói một chút về Tô Thùy Yên: Theo tôi, ông là một trong những nhà thơ lớn nhất của
miền Nam trong giai đoạn 1954-75, hơn nữa, cũng là một trong những nhà thơ lớn nhất
của Việt Nam nói chung trong cả nửa sau thế kỷ 20.
Thơ ông có một số đặc điểm đáng chú ý.
Một, Tô Thùy Yên viết ít và xuất bản rất muộn: Tập thơ đầu tay của ông, Thơ tuyển, gồm
37 bài, được xuất bản lần đầu năm 1995 (1), tức khoảng 40 năm sau khi ông có thơ đăng
báo, tính trung bình mỗi năm ông làm chưa tới một bài. Vậy mà, ngay từ trước 1975, ông
đã nổi tiếng và được nhiều người đánh giá rất cao.
Hai, nét nổi bật nhất trong phong cách thơ Tô Thùy Yên là sự giao thoa: thứ nhất, giao
thoa giữa cái cũ và cái mới, giữa truyền thống và cách tân. Đó hẳn là một sự kết hợp rất
nhiều người mong muốn. Nhưng không phải ai cũng làm được. Ngay cả Thanh Tâm
Tuyền dù từng tuyên bố, trong bài “Một bài thơ”: “không đa đa siêu thực / thẳng thắn /
khởi từ ca dao sang tự do” nhưng thơ ông vẫn nghiêng hẳn về phía hiện đại hơn truyền
thống. Ở nhiều người khác cũng thế: hoặc nghiêng bên này hoặc lệch về phía bên kia.
Chỉ ở Tô Thùy Yên, người ta mới thấy được sự cân bằng. Cũng xin nói thêm: Ở đây, tôi
chỉ ghi nhận một đặc điểm chứ không phải đánh giá. Thứ hai, sự giao thoa giữa cảm xúc
và tư tưởng: từ cảm xúc đến hình tượng trong thơ ông đều thấp thoáng chút màu sắc siêu
hình với những nghĩ ngợi về cuộc sống và về con người; nói chuyện với ai và về cái gì,
với ông, dường như cũng là một cuộc trò chuyện với hư không, với cái mênh mông của
trời đất và với cái vô tận của thời gian. Có lúc ông như một Trần Tử Ngang lạc loài ở thời
hiện đại. Hai sự giao thoa ấy làm cho thơ Tô Thùy Yên vừa quen vừa lạ, vừa bình dị vừa
sâu sắc, vừa rất dễ đọc vừa thấp thoáng rất nhiều bí ẩn, vừa sáng sủa vừa thăm thẳm
đến không cùng.
9

10. Bài “Trường Sa hành” dưới đây có thể được xem như một trong những bài thơ tiêu biểu
nhất của Tô Thùy Yên. Tiêu biểu về thể thơ: Mặc dù Tô Thùy Yên thử nghiệm khá nhiều
hình thức, từ lục bát đến tự do, nhưng thể thơ tạo nên phong cách đặc thù và thể hiện cái
tài hoa cao ngất của ông, theo tôi, là thể bảy chữ: sau năm 1954, không có nhà thơ Việt
Nam nào có nhiều bài thơ bảy chữ hay bằng ông. Internet.
Tiêu biểu về tư tưởng: vẫn là một cái “hữu hạn” khao khát hỏi han “Hiu Quạnh Lớn”. Tiêu
biểu về nghệ thuật xây dựng hình tượng: Vẫn là những vật bình thường, nhưng dưới ngòi
bút của ông, bao giờ cũng có vẻ gì như khốc liệt, từ “sóng thiên cổ khóc” đến “biển tang
chế”, từ “đám cây bật gốc chờ tan xác” đến cảnh “trùng dương khóc trắng trời”, từ “mặt
trời chiều rã rưng rưng biển” đến “vầng khói chim đen thảng thốt quần”. Tiêu biểu trong
cách liên tưởng: Dùng tâm lý để đo lường khoảng cách không gian (“Bốn trăm hải lý nhớ
không tới”), dùng cảnh vật trong không gian để nghĩ đến thời gian (“Thời gian kết đá mốc
u tịch”), và dùng thời gian để nói đến những sự “nhỏ nhoi” và những “nỗi tả tơi”. Tiêu biểu
trong ngôn ngữ: Lúc nào cũng thật nhiều hình dung từ và hình dung từ nào cũng mạnh và
cũng gắt. Đảo thì “chếch choáng”, gió thì hoặc “miên man thổi” hoặc “thổi trùng điệp”, lòng
thì “rách tưa”, khóc cười thì “như tự bạo hành”, mây đỏ thì đỏ đến “thảm thê”; nắng thì
“chói chang như giũa”, còn ánh sáng thì “vang lừng điệu múa điên”.
Tất cả đều mang dấu ấn của Tô Thùy Yên. Không lẫn với ai khác.
***
TRƯỜNG SA HÀNH
Tô Thùy Yên
Toujours il y eut cette clameur,
Toujours il y eut cette fureur...
(Saint John Perse)
Trường Sa! Trường Sa! Đảo chuếnh choáng!
Thăm thẳm sầu vây trắng bốn bề
Lính thú mươi người lạ sóng nước
Đêm nằm còn tưởng đảo trôi đi
Mùa Đông Bắc, gió miên man thổi
Khiến cả lòng ta cũng rách tưa
Ta hỏi han, hề, Hiu Quạnh Lớn
10

11. Mà Hiu Quạnh Lớn vẫn làm ngơ
Đảo hoang, vắng cả hồn ma quỉ
Thảo mộc thời nguyên thủy lạ tên
Mỗi ngày mỗi đắp xanh rờn lạnh
Lên xác thân người mãi đứng yên
Bốn trăm hải lý nhớ không tới
Ta khóc cười như tự bạo hành
Dập giận, vác khòm lưng nhẫn nhục
Đường thân thế lỡ, cố đi nhanh
Sóng thiên cổ khóc, biển tang chế
Hữu hạn nào không tủi nhỏ nhoi?
Tiếc ta chẳng được bao nhiêu lệ
Nên tưởng trùng dương khóc trắng trời
Mùa gió xoay chiều, gió khốc liệt
Bãi Đông lở mất, bãi Tây bồi
Đám cây bật gốc chờ tan xác
Có hối ra đời chẳng chọn nơi?
Trong làn nước vịnh xanh lơ mộng
Những cụm rong óng ả bập bềnh
Như những tầng buồn lay động mãi
Dưới hồn ta tịch mịch long lanh
Mặt trời chiều rã rưng rưng biển
Vầng khói chim đen thảng thốt quần
Kinh động đất trời như cháy đảo...
Ta nghe chừng phỏng khắp châu thân
Ta ngồi bên đống lửa man rợ
Hong tóc râu, chờ chín miếng mồi
Nghe cây dừa ngất gió trùng điệp
Suốt kiếp đau dài nỗi tả tơi
Chú em hãy hát, hát thật lớn
Những điệu vui, bất kể điệu nào
11

12. Cho ấm bữa cơm chiều viễn xứ
Cho mái đầu ta chớ cúi sâu
Ai hét trong lòng ta mỗi lúc
Như người bị bức tử canh khuya
Xé toang từng mảng đời tê điếng
Mà gửi cùng mây, đỏ thảm thê
Ta nói với từng tinh tú một
Hằng đêm, tất cả chuyện trong lòng
Bãi lân tinh thức âm u sáng
Ta thấy đầu ta cũng sáng trưng
Đất liền, ta gọi, nghe ta không?
Đập hoảng Vô Biên, tín hiệu trùng
Mở, mở giùm ta khoảng cách đặc
Con chim động giấc gào cô đơn
Ngày. Ngày trắng chói chang như giũa
Ánh sáng vang lừng điệu múa điên
Mái tóc sầu nung từng sợi đỏ
Kêu dòn như tiếng nứt hoa niên
Ôi lũ cây gầy ven bãi sụp
Rễ bung còn gượng cuộc tồn sinh
Gắng tươi cho đến ngày trôi ngã
Hay đến ngày bờ tái tạo xanh
San hô mọc tủa thêm cành nhánh
Những nỗi niềm kia cũng mãn khai
Thời gian kết đá mốc u tịch
Ta lấy làm bia tưởng niệm Người
3-1974
***********************************
Tô Thùy Yên tên thật là Đinh Thành Tiên sinh năm 1938 tại Gò Vấp, Gia Định, học qua
Petrus Ký và Đại Học Văn Khoa Sài Gòn cấp bậc Thiếu Tá trong quân đội Miền Nam trước
12

13. 1975. Tô Thùy Yên lập gia đình với vợ chánh là bà Huỳnh Diệu Bích. Còn có thời gian chúng
sống và có mấy con với nhà văn nữ Nguyễn Thị Thụy Vũ. Sau 1975 Tô Thùy Yên ở tù gần 13
năm. Cùng bà Hùynh Diệu Bích sang Mỹ theo diện cựu tù nhân chính trị. Hiện đang cư ngụ
tại Houston
Tô Thùy Yên, Mai Thảo, Thanh Tâm Tuyền, cùng với các họa sĩ Duy Thanh,
Ngọc Dũng, là những người nòng cốt của nhóm Sáng Tạo. Một nhóm sáng
tác đã từng được biết đến với phong trào khai sinh "Thơ Tự Do" trên văn
đàn Miền Nam vào thập niên 1960. Cả hai tập thơ Tuyển Tập Thơ Thùy
Yên (1995) và Thắp Tạ(2004) đều được xuất bản ở Hoa Kỳ sau khi ông đi
tỵ nạn chính trị tại quốc gia này vào năm 1993.
*******************************
Thật ra người viết VHN, không thích lắm bài Trường Sa hành này, nên phải tìm một bài mình
thích hơn của cùng tác giả, để thay thế, cho vui lòng AK. Tôi đã trích đoạn bài :
Ta Về
Tác giả: Tô Thùy Yên
Ta về một bóng trên đường lớn
Thơ chẳng ai đề vạt áo phai
Sao bỗng nghe đau mềm phế phủ
Mười năm đá cũng ngậm ngùi thay
Vĩnh biệt ta-mười-năm chết dấp
Chốn rừng thiêng im tiếng nghìn thu
Mười năm mặt sạm soi khe nước
Ta hóa thân thành vượn cổ sơ
Ta về qua những truông cùng phá
Nếp trán nhăn đùa ngọn gió may
Ta ngẩn ngơ trông trời đất cũ
Nghe tàn cát bụi tháng năm bay ……..
Ta về như hạc vàng thương nhớ
Một thủa trần gian bay lướt qua
Ta tiếc đời ta sao hữu hạn
Đành không trải hết được lòng ta
13

14. ****
Thật ra trên phương diện nghệ thuật văn chương thi phú cũng như tranh ảnh, âm nhạc,
không thể so sánh theo phép toán học cân đo đong đếm, mà chỉ là cảm thôi. Nhiều nét nhạc
hay, câu thơ tuyệt vời, có thể hay, tuyệt đối với người này nhưng lại là số không đối với người
khác. Nó cũng giống như sự đồng cảm, hòa điệu hợp tần số giữa tác giả và người cảm thụ mà
thôi. Các tín hiệu chỉ bắt được khi nguồn phát và nguồn thu có cùng tần số, tần số sóng âm,
sóng điện từ hay sóng sinh học, sóng tâm linh …
Tôi mê nhất : “Sao có tiếng sóng ở trong lòng”.
Nghe nó lảng mạn làm sao, đẹp làm sao !!! Thử nghe :
Il pleure dans mon coeur
Comme il pleut sur la ville ;
Quelle est cette langueur
Qui pénètre mon coeur ?
Paul VERLAINE
Bài thơ trích đoạn so sánh này có vẻ khá khập khiển, đến nỗi có người bạn cho là “tiếng
sóng” hay hơn, đẹp hơn và lảng mạn hơn tiếng “mưa rơi”. Ôi !!! Thử bàn luận xem sao ?
VÕ HIẾU NGHĨA
19/11/2012
http://vhnghia40.blogspot.com/
14