1. Երևանի 106 դպրոցի պատմության ուսուցիչ
Մադոյան Մարինա Արմենի
ԴԱՍԱՐԱՆ __VIII___________________________________
ԱՌԱՐԿԱ __Հայոց պատմություն_______________
ԹԵՄԱ __Հայ ազգային ազատագրական_շարժման նոր փուլը ԺԱՄ _6
Դաս Դասի թեման Չափորոշիչ
1 Արևմտահայ ազգային - Տեղեկություն ունենա արևմտահայ ազգային
սահմանադրությունը սահմանադրական շարժման և նրա հեղինակների
մասին
- Կարողանա բացատրել հայ սահմանադրական
շարժման առանձնահատկությունները
- Կարողանա համեմատել ազգային
սահմանադրությունը այլ սահմանադրությունների,
հատկապես ՀՀ սահմանադրության հետ
2 Զեյթունի 1862թ. - Տեղեկություն ունենա Զեյթունի ապստամբության
ապստամբությունը ընթացքի, ձեռքբերումների մասին
- Կարողանա բացատրել ապստամբության
նշանակոությունը ժողովրդի ազգային
ինքնագիտակցության, մարտական ոգու բարձրացման
գործում
- Զեյթունցիների օրինակով դաստիարակվի
հայրենասիրական ոգով և կարողանա դա կիրառել
կյանում
- Կարողանա համադրել Զեյթունի ապստամբությունը
հայ ազգային-ազատագրական պայքարի փառահեղ
էջերի հետ
3 1877-1878թթ. Ռուս- - Իմանա ռուս-թուրքական պատերազմի ընթացքի և
թուրքական արդյունքների մասին
պատերազմը
- Իմանա Ռուսաստանի, Թուրքիայի, հայերի
դիրքորոշումը

2. - Կարողանա ներկայացնել Ռուսաստանի, Թուրքիայի և
մեծ տերոթյունների շահերի բախումը և հայերի վիճակը
- Կարողանա բացահայտել և մեկնաբանել
պատձառահետևանքային կապերը, իրարից տարբերի
պատճառ, առիթ, հետևանք հասկացությունները
- Կարողանա պատմությունից քաղել դասեր և
հասկանալ, որ պետք է ավելի շատ ապավինել
սեփական ուժերին
- Կարողանա քարտեզի վրա ցույց տալ Ռուսաստանը,
Թուրքիան, պատերազմական գործողությունների
ընթացքում գրավված քաղաքնեը
4 Հայկական հարցի - Իմանա հայկական հարցի բովանդակությունը,դրա
միջազգայնացումը վերաբերյալ ստորագրված Սան-Ստեֆանոյի 16 և
Բեռլինի 61 հոդվածները
- Բացատրի մեծ տերությունների դիրքորոշումը և
նրանց դիվանագիտական խաղերը
- Կարողանա համադրել Հայկական հարցը Արցախյան
հարցի հետ
5 Հայդուկային շարժումը -իմանա 19-րդ դարի 2-րդ կեսի հայ ազգային-
ազատագրական հայդուկային պայքարի առաջացման,
նրա գործիչների և շարժման նշանակության մասին
- Ներկայացնի հայդուկների դերը հայ ազատագրական
պայքարի հետագա ընթացքի վրա, հատկապես
Արցախյան գոյամարտի
- Կարողանա մանրամասն ներկայացնել հայդուկների
գործունեության դրական և բացասական կողմերը
- Իմանա Արևմտյան Հայաստանի որ մասում է ծագել
հայդուկային շարժումը
- իմանա հայդուկային շարժման պատմական
նշանակությունը հայ ժողովրդի քաղաքական
հասունացման և ազգապահպանման գործում
- իմանա որևէ երգ հայդուկի մասին
6 Թեմատիկ գրավոր
աշխատանք

3. ԴԱՍԻ ՊԼԱՆ 1 /8-րդ դաս/
ԴԱՍԻ ԹԵՄԱՆ 1877-1878թթ. Ռուս – թուրքական պատերազմը և Հայկական հարցը
ԴԱՍԻ Ձևավորել ռուս-թուրքական պատերազմի, դրա արդյունքներիև
ՆՊԱՏԱԿԸ Հայկական հարցի մասին համակողմանի գիտելիքներ
ևպատկերացումներ
ԴԱՍԻ Ներկայացնել Ռուսաստանի և Թուրքիայի շահերը հայերի
ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ հանդեպ
Պարզաբանել պատերազմի ընթացքը, պատճառները, առիթը
Հստակեցնել պատճառ, առիթ, հետևանք կապը
Զարգացնել կարողության բացահայտելու
պատճառահետևանքային կապերը
Լուծել սոցիալական խնդիր` սովորեցնել բոլորին
Ձևավորել և զարգացնել անհատական և խմբային
աշխատանքների կատարման հմտություններ
Քարտեզից ազատ օգտվել
ԴԱՍԻՑ ՀԵՏՈ ռուս-թուրքական պատերազմի ընթացքի և արդյունքների,
ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ Հայկական հարցի մասին
ԿԻՄԱՆԱՆ Ռուսաստանի, Թուրքիայի, հայերի դիրքորոշումը
տարբերել պատճառ պատճառ, առիթ, հետևանք
հասկացությունները
քարտեզից օգտվել
ԴԱՍԻՑ ՀԵՏՈ ներկայացնել Ռուսաստանի, Թուրքիայի և մեծ տերությունների
ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ շահերի բախումը և հայերի վիճակը
ԿԿԱՐՈՂԱՆԱՆ բացահայտել և մեկնաբանել պատձառահետևանքային կապերը,
իրարից տարբերել պատճառ, առիթ, հետևանք
հասկացությունները
պատմությունից քաղել դասեր և հասկանալ, որ պետք է ավելի
շատ ապավինել սեփական ուժերին
քարտեզի վրա ցույց տալ Ռուսաստանը, Թուրքիան,
պատերազմական գործողությունների ընթացքում գրավված
քաղաքնեը

4. ԴԱՍԻԸՆԹԱՑՔԸ
Անհրաժեշտնյութեր` քարտեզ, դասագիրք, տետր, գրատախտակ, նկարներ
Կիրառվողմեթոդներ, մեթոդականհնարքներ
Անկաշկանդզրույց, հարցուպատասխան, աղյուսակ, ՙԹիմայինշահեր-դերախաղ՚
Հիմնականհասկացություններ – պատձառահետևանքայինկապ, պատճառ, առիթ, հետևանք,
Հայկականհարցիմիջազգայնացում
Դասիընթացքը` խթանմանփուլ
Ներածականմաս` 5-7 րոպե - Վերհիշում /պատասխանելուսուցչիհարցերին/
1. Ե՞րբսկսվեցռուս-թուրքականպատերազմը
2. 19-րդդարումէլի՞նչռուս-թուրքականպատերազմներենեղել
3. Ի՞նչէնշանակումպատերզամիպատճառ
4. Ի՞նչէնշանակումառիթ
5. Ո՞րքաղաքներնենգրավելռուսականզորքերըպատերազմիժամանակ
6. Ո՞վկարողէքարտեզիվրացույցտալՌուսաստանը, Թուրքիան, Բալկանները
Հիմնականմաս – իմաստավորմանփուլ /20 րոպե/
Դասարանըբաժանել 4 խմբի 1-ին` ՙԹուրքիայի՚, 2-րդ` ՙՌուսաստանի՚, 3- րդ` ՙԲալկանների՚, 4-րդ`
ՙՀայերի՚, նրանցիցյուրաքանչյուրըպաշտպանելուէիրենցշահերը:
Այստեղբախվելուեն 4 թիմերիշահերը:
Յուրաքանչյուրթիմպատասխանելուէիրշահերիցելնելով:
Ուսուցիչըդասիհաջորդականությանըհամապատասխանտալիսէհարցեր:
1. Ինչո՞ւսկսվեցռուս-թուրքականպատերազմը - այսհարցինպատասխանելուենբոլոր 4
թիմերը` իրենցներկայացրածկողմիշահերիցելնելով
2. Ի՞նչէնշանակումպատճառ, առիթ – յուրաքանչյուրթիմպատասխանումէհակիրճ
3. Բալկանյանռազմաճակատումի՞նչռազմականգործողություններէինընթանում –
պատասխանումէՙԲալկաններ՚թիմը
4. Կովկասյանռազմաճակատումի՞նչռազմականգործողություններէինընթանում -
պատասխանումէՙՌուսաստան՚թիմը
5. Ի՞նչօգնությունցույցտվեցարևմտահայությունըռուսականզորքերին –

5. պատասխանումէՙՀայեր՚թիմը
6. ՆկարագրեքԲայազետիհերոսականպաշտպանությունը – պատասխանումէՙԹուրքիա՚թիմը
7. Ո՞րթիմըկարողէմիհատվածբեմադրելՐաֆֆուՙԽենթը՚վեպից
/դասարանիննախօրոքհանձնարարվածէրկարդալվեպը/
8. Հայազգիորգեներալներնէինկռվումայսպատերազմում - պատասխանումէՙՀայեր՚թիմը
Ամփոփում – / 5-7 րոպե/ կշռադատում, արդյունքներիվերլուծություն, ինչսովորեցինք
Բոլորթիմերըկազմումենդասիժամանակագրությունըևլրացնումգրատախտակիսխեման
Ե՞րբ Ի՞նչիրադարձությունէտեղիունեցել
Գնահատում
Տնայինառաջադրանք – 2-3 րոպե
Դասիտիպը` համակցված
Միջառարկայական, ներառարկայականկապեր`
Նորդարերիպատմություն, աշխարհագրություն, գրականություն

6. ԴԱՍԻ ՊԼԱՆ 2 /8-րդ դաս/
ԴԱՍԻ ԹԵՄԱՆ Հայդուկային շարժումը
ԴԱՍԻ Ձևավորել գիտելիքներ 19-րդ դարի 2-րդ կեսի հայ
ՆՊԱՏԱԿԸ ազգային-ազատագրական հայդուկային պայքարի
առաջացման, նրա գործիչների և նշանակության
մասին
Դաստիարակել հայրենասիրություն,
անձնազոհություն, հայրենիքին ծառայելու ձգտում
ԴԱՍԻ Ուսուցանել հայդուկային շարժման առաջացման
ԽՆԴԻՐՆԵՐԸ պատճառները
Ձևավորել հարգանք հայդուկների գործունեության
հանդեպ
Ազատագրական պայքարի նվիրյալների
գործունեության հետ ծանոթացնելով ձևավորել
արժեհամակարգ
Ցույց տալ հայդուկային շարժման կապը Արցախյան
շարժման հետ
ԴԱՍԻՑ ՀԵՏՈ - 19-րդ դարի հայ ազատագրական շարժման
ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ պատմությունը, նշանավոր հայդուկներին
ԿԻՄԱՆԱՆ
- նրանց դերը հայ ազատագրական պայքարի հետագա
ընթացքի վրա, հատկապես Արցախյան գոյամարտի
- հայդուկային շարժման ազգեցությունը հետագայում
սեփական ուժերի հանդեպ վստահության ձևավորման
գործում
- հայդուկային շարժման պատմական նշանակությունը հայ
ժողովրդի քաղաքական հասունացման և
ազգապահպանման գործում
- որևէ երգ հայդուկի մասին
ԴԱՍԻՑ ՀԵՏՈ - մանրամասն ներկայացնել հայդուկների գործունեության
ԱՇԱԿԵՐՏՆԵՐԸ դրական և բացասական կողմերը
ԿԿԱՐՈՂԱՆԱՆ
- բացատրել Արևմտյան Հայաստանի որ մասում է ծագել
հայդուկային շարժումը
- դաստիարակվել հայրենասիրությամբ, անձնազոհությամբ,
հայրենիքին ծառայելու պատրաստակամությամբ

7. ԴԱՍԻԸՆԹԱՑՔԸ
Անհրաժեշտնյութեր` քարտեզ, դասագիրք, տետր, գրատախտակ,
նկարներԽ.ԴաշտենցիՌանչպարներիկանչը, Ս.ՊողոսյանիԻնձբահտվեքգրքեր, Power
Point ծրագրովստեղծվածՀայդուկայինշարժումըսլայդշոու:
Հիմնականհասկացություններ – հայդուկ, ֆիդայի,
ազատագրականշարժմանպայքարիփուլ, չգրվածօրենքներ, երկաթյակարգապահություն,
հայդուկապետ
Կիրառվողմեթոդներ, մեթոդականհնարքներ
Դերայինխաղ, անկաշկանդզրույց, հարցուպատասխան, աղյուսակ, ՙՄտքերիգրոհ՚,
Քառաբաժան
Դասիընթացքը` խթանմանփուլ
Ներածականմաս` 5-7 րոպե
ՙՄտքերիգրոհի՚միջոցովխթանել
1.Ե՞րբսկսվեցհայդուկայինշարժումը
2. Ինչուսկսվեցհայդուկայինշարժումը
3. Ի՞նչէնշանակումհայդուկ
4. Ի՞նչէնշանակումֆիդայի
5. Ովքերեննշանավորհայդուկները /թվարկել/
6. Ինչհետևանքունեցավհայդուկայինշարժումը
Հիմնականմաս – իմաստավորմանփուլ /20 րոպե/
Դասարանընախօրոքբաժանվելէր 4 խմբի` 1-ին` ՙԱղբյուրՍերոբ՚, 2-րդ` ՙԳևորգՉավուշ՚, 3-
րդ` ՙՀրայրԴժոխք՚, 4-րդ`
ՙԱնդրանիկՕզանյան՚:Նրանցիցյուրաքանչյուրըներկայացնելուէիրհերոսինըստդասագրքի,
Դաշտենցիվեպիևհամացանցի :
Հանդեսենգալիս 4 թիմերը:
Յուրաքանչյուրթիմդերախաղովներկայացնելուէիրնյութըհետևյալհարցերիշրջանակում:
1. Ինչ՞կենսագրականտեղեկություններգիտեն
2. Ի՞նչդերունեցավայդգործիչըհայդուկայինշարժմանմեջ

8. 3. Ինչերգգիտենայդգործիչիմասին, որերգնեներգելու
Ամփոփում –Ամրապնդում
1. Գրատախտակինլրացնելհետևյալսխեման
Հայդուկիծածկանունը/ անունազգանունը Ե՞րբևորտեղէծնվել
Որկռիվներինէմասնակցել
2. Ներկայացնել / Power Point ծրագրովստեղծված< Հայդուկայինշարժումը>
սլայդշոու
Գնահատում
Տնայինառաջադրանք – / 2-3 րոպե/ Տանըկազմելքառաբաժան ,
պատասխանելովհետևյալհարցերին
1. Որքանովէրանհրաժեշտհայդուկայինշարժումը 2.
Ումգործունեություննեմեսառավելդրականհամարում
3. Որոնքէինհայդուկայինշարժմանսխալները
4.ՈւմկերպարըկուզեիեսմարմնավորելԱրցախյանգոյամարտում
Դասիտիպը` համակցված
Միջառարկայական, ներառարկայականկապեր`
Նորդարերիպատմություն, աշխարհագրություն, գրականություն
ԹԵՍՏԱՅԻՆ ԱՇԽԱՏԱՆՔ - 1
1. Երբ է սկսվել ռուս-թուրքական պատերազմը
1. 1877թ. ապրիլ 2. 1877թ. հունիս 3. 1877թ. նոյեմբեր
2. Որ ռազմաճակատներում էին ընթանում ռազմական գործողությունները
1. Բալկանյան և Կովկասյան 2. Ղրիմի և Բալկանյան

9. 3. Բալկանյան, Ղրիմի, Կովկասյան
3. Ով էր Կովկասյան կորպուսի հրամանատարը
1. Ա. Տեր-Ղուկասով 2. Լորիս Մելիքով 3. Լազարև
4. Ով էր ղեկավարում հայոց պատվիրակությունը Բեռլինի կոնգրեսում
1. Պողոս Նուբար Փաշա 2. Խրիմյան Հայրիկ 3. Մինաս Չերազ
5. Նշված քաղաքներից որը չեն գրավել ռոսական զորքերը 1877-1878թթ.
պատերազմի ժամանակ
1. Կարսը 2. Էրզրումը 3. Վանը 4. Բայազետը
6. Երբ է տեղի ունեցել Զեյթունի ապստամբությունը
1. 1877թ. 2. 1862թ. 3. 1888թ. 4. 1878թ.
7. Երբ է սկսվել Բեռլինի վեհաժողովը
1. 1877թ. 2. 1862թ. 3. 1888թ. 4. 1878թ.
8. Երբ թուրքական կառավարությունը վավերացրեց Ազգային
Սահմանադրությունը
1. 1857թ. 2. 1859թ. 3. 1860թ. 4. 1863թ.
9. Նշվածներից ով չէր հայդուկ
1. Աղբյուր Սերոբ 2. Հրայր 3. Արաբո 4. Ռոստոմ
10. Նշվախներից ով էր Բշարե Խալիլի դավադրության զոհ դարձել
1. Աղբյուր Սերոբ 2. Հրայր 3. Արաբո 4. Գևորգ Չավուշ
11. 1862թ. Զեյթունի վրա հարձակվեց Մարաշի կուսակալ ________________
փաշան
12. Սան-Ստեֆանոյի պայմանագիրը կնքվեց ___________ թ.-ին:
13. Բեռլինի կոնգրեսում հայկական հարցի 16-րդ հոդվածը փոխվեց
__________ հոդվածի:
14. Ինչու սկսվեց 1877-1878թթ. Ռուս-թուրքական պատերազմը
1. Ռուսաստանն ուզում էր անկախացնել Արևմտյան Հայաստանը

10. 2. Ռուսաստանը ձգտում էր գրավել Արևմտյան Հայաստանը,
Բալկանները, Ղրիմը
3. Ռուսաստանը ձգտում էր վերականգնել Ղրիմի պատերազմի
ժամանակ խաթարված դիրքերը
15. Որ պնդումն է ճիշտ
1. Հայկական պատվիրակությանը թույլ չտվեցին մասնակցելու Բեռլինի
կոնգրեսին
2. Ռուսական զորքերը Կարսը գրավեցին մեկամսյան պաշարումից հետո
3. Դժոխք Հրայրը ղեկավարում էր Առաքելոց վանքի կռիվը
4. Հայդուկային շարժումը ունեցավ բացասական ազդեցություն
16. Իրադարձությունները դասավորել ժամանակագրական
հաջորդականությամբ
ա/ Հայկական հարցի միջազգայնացումը
բ/ Զեյթունի ապստամբությունը
գ/ Ռուսական զորքերի կողմից Էրզրումի գրավումը
դ/ Ազգային սահմանադրության ընդունումը Կ. Պոլսի Ազգային Ժողովի
կողմից
ե/ Աղբյուր Սերոբի մահը
17. Համապատասխանեցնել
1. Աղբյուր Սերոբ ա/ Գևորգ Ադամյան
2. Հրայր բ/ Անդրանիկ Օզանյան
3. Արաբո գ/ Սերոբ Վարդանյան
4. Գևորգ Չավուշ դ/ Արմենակ Ղազարյան
ե/ Առաքել Մխիթարյան
18. Նշված պնդումներից որն է սխալ

11. 1. 1862թ. Զեյթունի ապստամբությունը բարձրացրեց հայերի
ինքնագիտակցությունը
2. 1877-1878թթ. Ռուս-թուրքական պատերազմը ավարտվեց
Ռուսաստանի հաղթանակով
3. Հայդուկային շարժումը քաղաքական հասունացման և ազգապահպան
նշանակություն ունեցավ
4. Հայկական հարցը մեծ տերությունները լուծեցին հօգուտ հայերի
5. Բայազետի պաշտպանություն արտացոլվել է Րաֆֆու Խենթը վեպում
19. Դասավորել ժամանակագրական հաջորդականությամբ
ա/ Գևորգ Չավուշի մահը
բ/ Կարսի գրավումը Լազարևի կողմից
գ/ Ազգային սահմանադրության հաստատումը Ազգային ժողովի կողմից
դ/ Առաքելոց վանքի կռիվը
ե/ Սահմանադրության ընդունումը Թուրքիայում
20. Շարադրել Սան-Ստեֆանոյի պայմանագիրը. ________________________