Kasaysayan ng Daigdig

2. HEOGRAPIYA NG
MESOAMERICA AT
TIMOG AMERICA

3. Tatlong Sinaunang Kabihasnan sa America
1. Maya
2. Aztec
3. Inca - Kanluran ng Timog America
Ang America ay nahahati sa dalawa:
1. Hilagang America- mula Panama at iba pang mga bansa sa
hilaga
2. Timog America- katimugang bahagi ng Panama
Mga Subrehiyon
1. Gitnang America(Middle America)- bahagi ng Hilagang America na
napagigitnaan ng hangganan ng United States at hangganan sa
hilaga ng Timog America - Colombia
Gitnang America (Middle America)

5. Gitnang America(Middle America)
• Central America- nasa pagitan ng katimugang hangganan ng Mexico at
ng hangganan ng pinakadulong bahagi sa hilaga ng Timog
America
-Belize, Guatemala, Honduras, El Salvador, Nicaragua,
Costa Rica, Panama
• Mesoamerica- rehiyong kultural na bahagi ng Gitnang America
- binubuo ng mga lugar na bahagi sa ngayon ng Mexico
kung saan umusbong ang kabihasnang Maya at Aztec
Rehiyong Caribbean- mga bansa sa pagilid ng Dagat Caribbean
(The Caribbean Sea Islands)
West Indies- tawag sa pulong matatagpuan sa Caribbean Sea

7. Ano ang tawag sa bansa na nasa paligid
ng Dagat Caribbean?
Answer: Rehiyong Caribbean

8. LATIN AMERICA
Gitnang America at Timog America- nakilala sa katawagang “Latin
America” bilang rehiyong kultural
Spanish at Portuguese- dominanteng wika na sinasalita sa
rehiyon
Tatlong Rehiyong Geopolitikal
- Timog America
- Gitnang America
- Caribbean Sea Islands
1/6- kabuuang lupain sa Daigdig na inuukupa ng Latin America(8 milyon
sq.mi)
- umaabot ng 6 000 milya ang haba nito mula sa hilagang katimugan ng
Mexico hanggang sa katimuhang hangganan ng Chile
Brazil- panlimang pinakamalaking bansa sa daigdig
Martinique a Guadeloupe- mga pulo sa Caribbean Sea

10. 33’ hilaga at 56’ timog latitudes- absolute location ng Latin America
• Ang heograpikong lokasyon ng Latin America(tropics at subtropics),
anyong lupa, elebasyon, ar anyong tubig ang nagtakda sa klima, at
agrikultura sa rehiyon.
• Nakapaloob ang maraming bansa sa Pacific Ring of Fire

11. Ano ang mga dominanteng wika na
sinasalita sa Gitnang America at
Timog America?
Answer: Spanish at Portuguese

12. Mga Hanay ng Kabundukan at Mga Talampas sa Gitna at Timog
America
• Sierra Madre- magkatapat na mahabang hanay ng kabundukan sa
silangan at kanluran na naglalakbay mula Hilaga at Timog na bahagi ng
Mexico
- sa gitna nito ay isang talampas
• Sierra Madre del Sur- hanay ng kabundukan na naglalakbay sa buong
Central America
• Brazilian Highlands (Timog america)-hanay ng kabundukan na
humubog sa isang subrehiyon sa Brazil
- sa silangan nito ay ang matatayog na talampas- Altiplano
- nagpabagal ng Cultural Diffusion
- sanhi ng pag-usbong ng Disyerto ng Atacama

15. Anong hanay ng kabundukan ang
naglalakbay sa buong Central
America?
Answer: Sierra Madre del Sur

16. DISYERTO
• Atacama-pinakamalaki at pinakamahabang disyerto sa Timog America
• Sonoran Desert- nasa hilagang kanluran ng Mexico at may lawak na
70 000 sq. miles
ANYONG TUBIG
• Mga anyong tubig na nakapaligid sa Latin America
- Karagatang Pacific(Kanluran)
- Karagatang Atlantik(Silangan)
- Caribbean at Gulf of Mexico(Hilagang Kanluran)
- Strait of Magellan(Timog)

17. ATACAMA DESERT
SONORAN DESERT

18. Ilog
-ang may pinakamalaking impluwensya sa pagkabuo at pag unlad ng
mga pamayanan at kabihasnan sa Latin America
• Ilog Amazon- pinakamalaking river system at pangalawa sa
pinakamahabang ilog sa daigdig
source: Kabundukang Andes sa Peru
basin: Atlantic
tributaries: Columbia, Venezuela, Ecuador, Peru, Bolivia, Brazil
• Ilog Orinoco- napakahalaga sa lugar( Venezuela) sa agrikultura
at industriya ng pagpapastol

19. Ito ang pinakamalaki at pinakamahabang
disyerto sa Timog America.
Answer: Atacama Desert

20. AMAZON RIVER
ORINOCO RIVER

21. • Matatagpuan din sa Gitna at Timog America ang halos lahat ng uri at
sonang pangklima sadaigdig
Mga Pangunahing salik sa pagtakda ng klima:
- lokasyon
- elebasyon
Nangingibabaw na uri ng klima sa Latin America
- tropical wet and dry (tropical savanna)
- tropical wet(tropical rainforest)
Klimang humid subtropical- Paraguay, Bolivia, Argentina, Uruguay, Brazil
Klimang highlands- Chile, Peru, Sierra Madre sa Mexico, at Central
America
Klimang Arid- bahaging disyerto sa Chile at Peru,

22. • Ang matinding pagkakaiba ng topograpiya o elebasyon ng mga
anyong- lupa sa Gitna at Timog America ay lumikha ng mga serye ng
altitudinal zones, kung saan nangingibabaw ang isang natatangi at
naiibang kapaligiran at paraan ng pamumuhay.
• Bumuo ang bawat area na nasa magkatulad na elebasyon ng mga
natural region at biome na nagtakda sa agrikultura at pamumuhay sa
bawat sona( vertical o altitudinal zonation)
Apat na sona sa Latin America
1. Tierra Caliente(Hot Land)
2. Tierra Templada(Cool or Temperate Land)
3. Tierra Fria(Cold Zone )
4. Tierra Helada( Frozen Land)

23. Anong ilog ang tinaguriang pinakamalaking
river system at pangalawa sa
pinakamahabang ilog sa daigdig?
Answer: Ilog Amazon

24. MgaUnangBayan
atKabihasnansa
America

25. 11,000 – 10,500 BCE
• Pinaniniwalaang nabuhay at nanirahan ang mga unang
tao sa America.
11, 000 BCE
• Nahukay ang bungo ng isang tao sa______________ ng
Mexico.
• Itinuturing na pinakamatandang fossil ng tao na
natagpuan sa buong America.
Monte Verde , Chile
• Natagpuan ng mga archeologist ang ilang artifacts na
tinatayang ginamit ng tao noong 10, 500 BCE.
• Balat ng hayop, kasangkapan (tools), at naipreserbang
piraso ng karne. At foot print ng isang bata.

26. Mesoamerica
• Naitatag ang kauna-unahang pamayang pansakahan sa
buong America sa pagitan ng 8,500– 2, 000 BCE.
• Kabilang sa rehiyong ito ang:
1. Katimugaang bahagi ng Mexico
2. Hilagang bahagi ng Central America.
• Maize o corn
• Ang pinaniniwalaang kauna-unahang pananim na
inalagaan sa America noon 5000 BCE.
• Naging pinakamahalagang pananim sa Mesoamerica.

27. 3000 BCE sa Timog America at 1, 500 BCE sa
Mesoamerica
• Nag simulang manirahan ang mga magsasaka sa mga
permaneteng pamayanan, tuald ng natitatag sa Lambak ng
Tehuacan.
Pagsasaka o Agrikultura
• Ang naging susi para sa mga unang tao sa Mesoamerica na
magtatag ng malalaking bayan at siyudad, at masalimuot na
mga estrakturang panlipuanan at mapaunlad ng antas ng
kultura.
Olmec
• Mga pangkat ng katutubo na kinikilalang nagtatag ng kauna-
unahang malaking bayan saMesoamericanoong 1200 BCE-
400 BCE sa may baybayin ng Golpo ng Mexico.

28. Anong taon nahukay ang bungo ng sa isang
tao na Itinuturing na pinakamatandang fossil
ng tao na natagpuan sa buong America?
Answer: 11, 000 BCE

29. Mga Bentahe ng Lugar
1. Mayaman sa deposito ng asin at tar.
2. Magandang uri ng Luwad o Clay
3. Sagana sa kahoy at goma o rubber.
4. Matitigas na bato
5. Mga ilog
San Lorenzo
• Naitatag noong 1150 BCE at itinuturing na pinakamatanda sa mga
komunida.
• Matatagpuan sa kasalukuyan sa bansng Honduras.
• Matatagpuan dito ang: dambuhalang pyramid, Courtyard, 8 giant stone
head at 8 throne like monuments.
La Venta – naitatag noong 900 BCE, matagpuan ang maraming
higanteng stone head at magagarang puntod at pyramd.

30. • Ayon sa mga isskolar ang mga Olmec ay sumasamba sa iba’t ibang diyos ng
kalikasan tulad ng espiritu ng “Jaguar” at serpiyente.
Jaguar
• Isang hayop na karaaniwang batik-batik na kauri ng pusa na
matatagpuan sa Timog America.
• Sumisimbolo sa makapangyarihang diyon ng ulan.
• Sumisimbolo sa daigdig, fertility at maize.
• Paguuring Panlipunan ng Olmec
• Pari at maharlika – pinakatuktok ng lipunan na naninirahan sa sentrong
bayan.
• Naghaharing uri o elite – namumuno sa pampublikong seremonya at
naniniraahan sa sentrong bayan.
• Mababang uri – kabilang dito ang artista, atisano, at magsasaka. Sila ay
nagsisilbing sumusuporta sa mga namumuno at paring kabilang sa
nahghaharing-uri.

31. Ano ang naging susi para sa mga unang tao sa
Mesoamerica na magtatag ng malalaking bayan at
siyudad, at masalimuot na mga estrakturang
panlipuanan at mapaunlad ng antas ng kultura?
Answer: Pagsasaka o Agrikultura

32. Naghaharing uri at Maharlika
• Ang kumokontrol sa malawak na network ng kalakalan na mula sa
gitnaang bahagi ng Mexico hanggang sa baybayin ng Karagatang
Pacific.
• Nag lakbay ang mga mangangalakal na Olmec upang makipagpalitan sa ibang
lugar ng ilang mga kabibe, inron ore, at ilang uri ng mamahaling bato na wala
sa kanilang bayan kapalit nito ang mga produkto nila na Goma, palayok at
cacao.
• Lumaganap din ang iba’t ibang kaalaman, paniniwala at mga estilo ng sining.
• Kontribusyon ng Olmec
1. Kalindaryo
2. Sistema ng pagsulat na nakaukit sa bato
3. Isang popular na laro gamit ang bola o Ballgame.

33. Olmec
• Pinaniniwalaang sila ang kauna-unahang nagkaroon ng sistem ng
pagsulat sa Mesoamerica.
Kulturang Olmec
• Tinaguriang “Mesoamerica’s Mother Culture”.
Zapotec
• Nanirahan noong 1500 BCE -750 BCE sa may bahaging Timog-kanluran, kung saan
matatagpuan ang kasalukuyang estado ng Mexico na Oaxaca.
• Nakapagtatag din ng natatanging lipunan at kabihasnan.
Oaxaca
• Isang rehiyon ng bako-bakong kabundukan at lambak sa katimugang bahagi ng
Mexico.
• Nanirahan ang iba’t ibang pankat ng tao kabilang ang mga Zapotec.
• May matabang lupain, katamtamang klima at sapat na patak na ulan para
masuportahan ang pagtatag ng pamayanang agrikultura.

34. Alin sa mga Komunidad na itinatag
ng Olmec ang itinuturing na
pinakamatanda sa mga komunidad?
Answer: San Lorenzo

35. San Jose de Mogote (1000 BCE)
• Isang pamayanan na naging sentro ng kapangyarihan sa rehiyon.
• Nagtayo ang Zapotec ng :
1. Stone platform
2. Templo
3. Mga dambuhalang estruktura.
Kontribusyon ng Zapotec
1. Sistema ng pagsulat na hieroglyphic.
2. Sistema ng kalendaryo batay sa paggalaw ng araw.

36. Monte Alban
• Kauna-unahang tunay na siyudad at centrong pang-urban sa
Mesomerica.
• Matatag puan ang monte alban sa tuktok ng isang bundok sa sa
pinakasentrong bahagi ng Oaxaca Valley.
• Pinagsama ang ceremonial grandeur ang naging plano ng disenyon ng
siyudad.
Zapotec
• Kinikilalang “America’s first city builders.”
• 200 BCE – ang siyudad ay may populasyong umabot sa 15, 000 na
umakyat sa 25, 000 sa tugatug ng kanilang karangyaan.
• 600 CE – nagsimulang makaranas ng paghina ang mga Zapotec.

37. Sila ay tinaguriang “America’s first
city builders.”
Answer: Zapotec

38. Toltec
• Isang bagong kabihasnan g urban sa Highlands ng Central Mexico na
naitatag isang bagong pangkat ng katutubo sapagitan ng 900 CE – 1200
CE.
• Tula
• Dito itinatag ng mga naunang pinuno ang kabisera ng siyudad.
• Malapit sa minihan ng Obsidian na naging daan upang ito ay umangat
bilang isang sentrong pangkalakalan.
• Mayroon ding mga pyramid at templo.
• Nakasentro ang kanilang sining at arkitektura sa pagiging militaristiko ng
lipunan.
• Mandirigma at nakadepende ang imperyo sa pananakop.
• War god
• Isang mabagsik na diyos na sinisamba ng Toltec na nagtatakda ng
dugo at pag-aalay ng buhay mula sa kaniyng mga tagasunod.

39. Inukit na estatwa at mga lilok
• Dito ipinagbubunyi ng mga Toltec ang bangis ng kanilaang mga
sundulo.
Teotihuacan
• Kabilang sa mga napasailalim ng Toltec dahil sa kanilang lakas-militar noong 900 CE.
Topiltzin
• Isang pinuno ng Toltec na nagtankang baguhin ang paniniwalang parelihiyon
ng kanyang nasasakupan noong 1000 CE.
• Nanawagang itigil ang pagsasagawa ng pag-aalay ng buhay, at pag samba sa
isang bagong diyos na si Quetzalcoatl – tinaguriang “feathered serpent”.
• Yucatan Peninsula – ipinatapun si Topiltzin at ang kanyang mga tagasunod
dahil sa pag-aklas ng mga tagasunod ng “war god”.
• Sa kanyang pagkawala nagsimulang humina ang mga Toltec.
• Matapos ang mahigit 3 siglo nag wakas ang dominasyong ng Militar.
• Lumikas ang tao mula sa siyudad ng Tula dahil sa pagbabago ng klima at
tungaliaan.

40. Anong hayop ang sinasamba ng mga Olmec
na sumisimbolo sa makapangyarihang diyos
ng ulan o sumisimbolo sa daigdig, fertility at
maize?
Answer: Jaguar