SẢN PHỤ KHOA

1. CƠ CHẾ ĐIỀU HOØA SỰ SẢN XUẤT
VAØ TAÙC DỤNG CỦA HORMON
NÖÕ: ESTROGEN - PROGESTERON
GS Traàn Thò Lôïi

2. MUÏC TIEÂU
Sau khi hoïc xong, hoïc vieân coù khaû naêng
• 1. Trình baøy ñöôïc chu kyø buoàng tröùng vaø caùc
hieän töôïng noäi tieát ôû buoàng tröùng trong chu
kyø kinh nguyeät.
• 2. Trình baøy ñöôïc chu kyø nieâm maïc töû cung.
• 3. Vieát ñöôïc cô cheá ñieàu hoøa kinh nguyeät qua
caùc taàng haï ñoài tuyeán yeân - buoàng tröùng.

3. CHU KYØ BUOÀNG TRÖÙNG
• Trong thôøi gian ñaàu cuûa baøo thai, haøng trieäu teá
baøo sinh duïc nguyeân thuûy di truù ve àuï sinh duïc. Taïi
ñoù, cuøng vôùi bieåu moâ maàm vaø caùc thaønh phaàn cuûa
daây giôùi baøo, chuùng tham gia vaøo quaù trình taïo laäp
buoàng tröùng.
• Khi ra ñôøi, moãi BT cuûa sô sinh chöùa #1M đến 2M
noaõn baøo → coù raát nhieàu teá baøo bò thoaùi hoùa.
• Caùc TB coøn laïi ñöôïc döï tröõ ôû tieàn kyø cuûa phaân
baøo giaûm nhieãm, chæ coù theå tieáp tuïc ngay tröôùc khi
ruïng tröùng.

4. Quá trình tạo noãn
PGS. TS. TRẦN THỊ LỢI 4

5. Quá trình tạo noãn
• Noãn nguyên bào chỉ thấy trong buồng
trứng của thai vì trước khi trẻ gái ra đời,
toàn bộ noãn nguyên bào đã biệt hóa
thành noãn bào 1
• Noãn nguyên bào (NST lưỡng bội) 
gián phân tạo noãn bào 1 (NST lưỡng bội)
 giảm phân tạo noãn bào 2 (NST đơn bội)
 giảm phân tạo noãn chín.
• 1 noãn nguyên bào chỉ cho ra 1 nõan
trưởng thành.
PGS. TS. TRẦN THỊ LỢI 5

6. Quá trình tạo noãn
• Mỗi tháng, vào đầu chu kỳkhoảng vài chục nang
trứng đi vào giai đoạn tăng trưởng bằng cách
tăng thể tích dịch nang và hốc nang lớn dần.
• Vào ngày thứ 6 chỉ có một nang duy nhất đạt tới
tình trạng trưởng thành cần thiết: nang trội, số
nang còn lại bị thoái triển.
• Khoảng 36 giờ trước khi rụng trứng có một sự gia
tăng tối đa hormone LH (Luteinizing Hormone)
thúc đẩy trứng chín nhanh.
• Noãn rụng kèm theo màng trong suốt, tế bào gò
noãn, tế bào vòng tia, tế bào hạt, tất cả đi vào loa
vòi tử cung.

7. Sự sinh noãn từ noãn nguyên bào cho đến
lúc thụ tinh
PGS. TS. TRẦN THỊ LỢI 7

8. SÖÏ THAØNH LAÄP HOAØNG THEÅ
• Ngay sau khi phoùng noaõn: thaønh laäp hoaøng theå töø
phaàn coøn laïi cuûa nang trưởng thaønh. Keå töø khi ñöôïc
thaønh laäp, hoaøng theå cheá tieát ra estradiol, estron, caùc
androgen vaøhormon ñaëc höõu hoaøng theå: progesterone.
• Neáu noaõn khoâng ñöôïc thuï tinh, hoaøng theå toàn taïi # 12
- 14 ngaøy roài thoaùi hoùa ñeå laïi moät seïo xô nhoû treân beà
maët buoàng tröùng.
• Neáu noaõn ñöôïc thuï tinh, caùc TB ñeäm nuoâi cuûa tröùng
seõ cheá tieát hCG. giuùp hoaøng theå to ra trôû thaønh hoaøng
theå thai kyø vaø tieáp tuïc caùc hoaït ñoäng cheá tieát cho ñeán
heát 3 thaùng ñaàu cuûa thai kyø.

9. Buoàng tröùng vôùi noaõn ôû nhieàu giai ñoaïn

10. CÔ CHEÁ ÑIEÀU HOØA HOAÏT ÑOÄNG
NOÄI TIEÁT CUÛA BUOÀNG TRÖÙNG
HAÏ ÑOÀI
• LH-RH laø saûn phaåm cuûa caùc neuron cheá tieát
ôû Haï ñoài. Ñaëc ñieåm cuûa hoaït ñoäng cheá tieát
naøy laø tính xung ñoäng vaø tính chu kyø. Trong
pha noaõn, LH-RH ñöôïc phoùng thích vaøo heä
ñoäng maïch cöûa Haï ñoài-Yeân moãi giôø vôùi töøng
löôïng nhoû. Noàng ñoä LH-RH gia taêng trong
giai ñoaïn tröôùc khi ruïng tröùng, nhöng khoâng
coù ñænh LH-RH. Trong pha hoaøng theå, LH-
RH ñöôïc phoùng thích vôùi töøng löôïng lôùn vôùi
chu kyø khoaûng 2 giôø.

11. TUYEÁN YEÂN
• Cheá tieát 2 hormone Glycoproteine: FSH, LH.
• FSH: hormone cuûa söï phaùt trieån nang noaõn, khôûi ñoäng quaù trình
phaùt trieån cuûa moät ñoaøn heä noaõn vaø gaây ra söï tröôûng thaønh cuûa
moät nang noaõn thuoäc ñoaøn heä naøy. Hormone naøy ñöôïc cheá tieát
nhieàu ôû ñaàu chu kyø, sau ñoù giaûm daàn do taùc duïng öùc cheá phaûn hoài
cuûa Estradiol (E2) leân tuyeán yeân.
• LH laø hormone cuûa söï phoùng noaõn, noàng ñoä raát thaáp ôû ñaàu chu
kyø, sau ñoù ñöôïc phoùng thích ñoät ngoät: ñænh LH tieàn phoùng noaõn.
Cô cheá xuaát hieän cuûa ñænh LH:
• Nang noaõn phaùt trieån cheá tieát 17 beâta estradiol, laøm cho noàng ñoä
trong maùu vöôït quaù noàng ñoä ngöôõng (200 pg/mL) duy trì ôû möùc
cao trong moät thôøi gian ñuû daøi. Estradiol noàng ñoä cao laøm taêng
tính nhaïy cuûa tuyeán yeân vôùi LH-RH daãn ñeán söï xuaát hieän ñænh
LH. Hieän töôïng phoùng noaõn seõ xaûy ra 36 giôø sau ñænh LH naøy.

14. TAÙC DUÏNG CUÛA ESTROGEØNE
LEÂN CAÙC CÔ QUAN BIA
• ESTROGEØNE laø hormone cuûa söï taêng tröôûng, noù taùc ñoäng treân
caùc cô quan ñích coù nguoàn goác töø oáng Muller, tuyeán vuù vaø heä
xöông.
• Estrogeøne laøm cho noäi maïc töû cung taêng tröôûng, caùc oáng tuyeán
phaùt trieån daøi vaø thaúng vôùi nhieàu hình aûnh phaân baøo, loøng tuyeán
troøn vaø heïp. Caùc maïch maùu xoaén oác cuûa noäi maïc chöùc naêng xuaát
phaùt töø caùc ñoäng maïch neàn cuûa noäi maïc cuõng phaùt trieån nhanh
choùng. Döôùi taùc duïng cuûa estrogeøne, caùc teá baøo tuyeán coå töû cung
tieát nhieàu chaát nhaày trong vaø dai. Loã coå töû cung heù môû.
• Estrogeøne gaây ra söï co cô töû cung vaø voøi tröùng.
• Vôùi estrogeøne, vieâm maïc aâm ñaïo daày leân vôùi ñaày ñuû caùc lôùp teá
baøo cuûa bieåu moâ laùt khoâng söøng hoùa. Baøo töông tích tröõ nhieàu
glycogen, taïo cho aâm ñaïo moät pH acide. Heä thoáng oáng daãn söõa
cuõng taêng tröôûng döôùi taùc duïng cuûa estrogeøne.

15. TAÙC DUÏNG CUÛA PROGESTERON
LEÂN CAÙC CÔ QUAN BIA
• Phaân tieát hoùa moät noäi maïc ñaõ ñöôïc chuaån bò ñaày ñuû döôùi
estrogeøne tröôùc ñoù. Döôùi taùc duïng coäng löïc cuûa estrogeøne vaø
progesteùrone, caùc tuyeán baét ñaàu phaùt trieån ngoaèn ngoeøo vôùi
hieän töôïng cheá tieát glycogeøne, moâ ñeäm ngaøy caøng phuø neà
hôn, caùc maïch maùu trôû thaønh xoaén oác do phaùt trieån vôùi toác ñoä
raát nhanh choùng.
• ÔÛ coå töû cung, progesteùrone, vôùi taùc duïng khaùng estrogeøne,
laøm chaát nhaày coå töû cung trôû neân ñuïc, ñaëc vaø bôû.
• Hoaït ñoäng co cuûa cô töû cung vaø voøi tröùng giaûm ñi döôùi taùc
duïng cuûa progesteùrone.
• Progesteùrone laøm nieâm maïc aâm ñaïo moûng ñi, keøm theo hieän
töôïng troùc vaûy cuûa caùc teá baøo beà maët cuûa bieåu moâ laùt.
• Cuøng vôùi estrogeøne, progesteùrone thuùc ñaåy söï phaùt trieån heä
thoáng oáng daãn söõa vaø nang tuyeán söõa.

16. CHU KYØ NOÄI MAÏC TÖÛ CUNG
• Laø cô quan bia cuûa estrogeøne vaø progesteùrone, caáu truùc moâ hoïc cuûa noäi
maïc töû cung bieán ñoåi coù chu kyø theo nhòp ñieäu hoaït ñoäng cuûa buoàng
tröùng vaø phaûn aûnh chaân thaät hoaït ñoäng noäi tieát naøy.
• (1) Teá baøo bieåu moâ truï tuyeán.
• (2) Moâ ñeäm.
• Veà maët chöùc naêng, noäi maïc töû cung goàm 2 lôùp :
• (1) Lôùp noäi maïc caên baûn, khoâng thay ñoåi theo chu kyø kinh nguyeät, mang
phaàn ñaùy cuûa caùc oáng tuyeán.
• (2) Lôùp noäi maïc tuyeán hoaït ñoäng chòu nhieàu bieán ñoåi trong chu kyø kinh
nguyeät.
• Moãi chu kyø kinh nguyeät coù ñoä daøi khoaûng 25 - 32 ngaøy, trung bình
khoaûng 28 ngaøy. Caùc bieán ñoåi cuûa noäi maïc töû cung trong chu kyø coù theå
ñöôïc phaân ra 3 giai ñoaïn keá tieáp nhau.

17. CHU KYØ NOÄI MAÏC TÖÛ CUNG
THÔØI KYØ TAÊNG TRÖÔÛNG
• Sau haønh kinh, döôùi taùc duïng cuûa estrogeøne, noäi maïc töû
cung baét ñaàu taùi taïo vaø taêng tröôûng cho ñeán ngaøy thöù 14 cuûa
chu kyø. Caùc oáng tuyeán daøi, to ra, thaúng vôùi nhieàu hình aûnh
phaân baøo.
THÔØI KYØ PHAÂN TIEÁT
• Keå töø ngaøy thöù 15 cuûa chu kyø, döôùi taùc duïng cuûa estrogeøne
vaø progesteùrone, caùc tuyeán phaùt trieån raát nhanh, trôû neân
ngoaèn ngoeøo, cheá tieát glycogeøne. Caùc ñoäng maïch xoaén,
nhaùnh taän cuûa caùc ñoäng maïch neàn noäi maïc töû cung, phaùt
trieån raát nhanh neân xoaén laïi, coù ñoä daøi gaáp nhieàu laàn so vôùi
chieàu daày cuûa noäi maïc. Vaøo ngaøy thöù 24 cuûa chu kyø, chieàu
daày cuûa noäi maïc ñaït ñeán möùc toái ña, khoaûng 10mm. Sau ñoù,
noäi maïc trôû neân moûng moät caùch ñoät ngoät do hieän töôïng taùi
haáp thu dòch gian baøo

18. CHU KYØ NOÄI MAÏC TÖÛ CUNG
THÔØI KYØ HAØNH KINH
• Vaøo ngaøy thöù 14 sau ruïng tröùng, neáu hieän töôïng thuï tinh
khoâng xaûy ra, döôùi söï suït giaûm ñoät ngoät noàng ñoä estrogeøne
cuøng vôùi söï phoùng thích taïi choã cuûa prostaglandine F 2
alpha, caùc tieåu ñoäng maïch xoaén co thaét, gaây ra hieän töôïng
hoaïi töû noäi maïc do thieáu maùu. noäi maïc tuyeán hoaït ñoäng bò
bong troùc vaø chaûy maùu, taïo neân hieän töôïng haønh kinh.
• Hieän töôïng haønh kinh keùo daøi khoaûng 3 - 5 ngaøy, löôïng maùu
maát trung bình khoaûng 80 mL. Maùu haønh kinh ñoû saäm,
khoâng ñoâng, goàm maùu, maûnh vuïn cuûa nieâm maïc töû cung,
chaát nhaày coå töû cung vaø nhieàu vi truøng thöôøng truù ôû aâm ñaïo.
• Hieän töôïng haønh kinh laø keát quaû cuûa nhöõng bieán ñoåi cuûa noäi
maïc töû cung döôùi söï kieåm soaùt cuûa truïc Haï ñoài-Yeân-Buoàng
tröùng.