SẢN PHỤ KHOA

1. GIAÛI PHAÃU HOÏC CÔ QUAN
SINH DUÏC NÖÕ
GS. Trần Thị Lợi

2. Mục tiêu
• Sau khi hoïc xong baøi naøy, hoïc vieân coù khaû naêng:
• 1. Keå teân vaø chæ ra ñöôïc caùc toå chöùc cuûa aâm hoä.
• 2. Moâ taû ñöôïc aâm ñaïo vaø töông quan giöõa tuùi cuøng aâm
ñaïo vaø tuùi cuøng oå buïng.
• 3. Trình baøy ñöôïc caáu taïo vaø chöùc naêng cuûa taàng sinh
moân.
• 4. Moâ taû ñöôïc hình daïng caáu truùc vaø töông quan giaûi
phaãu hoïc cuûa töû cung, tai voøi vaø buoàng tröùng.
• 5. Trình baøy ñöôïc heä thoáng maïch maùu nuoâi döôõng töû
cung, aâm ñaïo, voøi trứng vaø buoàng tröùng vaø caùc öùng
duïng laâm saøng.

3. CÔ QUAN SINH DUÏC NGOAØI
• Heä sinh duïc nöõ goàm coù hai phaàn:
• Cô quan sinh duïc ngoaøi: aâm hoä, aâm ñaïo vaø
taàng sinh moân.
• Cô quan sinh duïc trong: töû cung, voøi tröùng,
buoàng tröùng.

4. AÂM HỘ
• Goàm taát caû nhöõng phaàn beân ngoaøi nhìn thaáy
ñöôïc töø xöông veä ñeán taàng sinh moân.
• Ñoài veä nöõ: Laø lôùp toå chöùc môõ naèm treân xöông
veä, coù loâng bao phuû beân ngoaøi.
• AÂm vaät: Töông ñöông vôùi döông vaät ôû nam giôùi
nhöng khoâng coù theå xoáp vaø khoâng coù nieäu ñaïo
naèm trong aâm vaät. Daøi töø 1 - 2 cm vaø ñöôøng
kính ngang khoaûng 0,5 cm.
• 2 moâi lôùn: ÔÛ hai beân aâm hoä, noái tieáp vôùi ñoài veä
nöõ. Sau tuoåi daäy thì cuõng coù loâng bao phuû.

6. AÂM HỘ
• 2 moâi nhoû: ÔÛ phía trong hai moâi lôùn, khoâng coù loâng
nhöng coù nhieàu tuyeán vaø nhieàu daây thaàn kinh caûm
giaùc.
• Loã nieäu ñaïo: ÔÛ phía döôùi aâm vaät. Hai beân loã nieäu ñaïo
coù hai tuyeán Skeøne.
• Maøng trinh vaø loã aâm ñaïo: Maøng trinh coù nhieàu daïng
khaùc nhau, coù nhieàu ñaàu daây thaàn kinh caûm giaùc,
khoâng coù sôïi cô trôn, che oáng aâm ñaïo beân trong, chæ
chöøa moät loã nhoû ñeå maùu kinh chaûy ra ngoaøi.
• Tuyeán Bartholi : tieát dòch giuùp cho aâm ñaïo khoâng bò
khoâ.

7. TAÀNG SINH MOÂN
• TSM (ñaùy chaäu) goàm taát caû caùc phaàn meàm caân, cô, daây chaèng bòt loã döôùi
khung chaäu.
• TSM daïng hình traùm, phía tröôùc: bôø döôùi xöông veä,hai beân: 2 uï ngoài, sau:
ñænh xöông cuït. Ñöôøng noái hai uï ngoài chia TSM ra laøm hai phaàn: tröôùc (ñaùy
chaäu nieäu sinh duïc) vaø sau (ñaùy chaäu haäu moân).
• Töø saâu ra noâng, taàng sinh moân goàm coù 3 taàng : taàng saâu, taàng giöõa vaø taàng
noâng. Moãi taàng goàm coù cô vaø ñöôïc bao bôûi moät lôùp caân rieâng.
Taàng saâu
• Goàm coù cô naâng haäu moân vaø cô ngoài cuït, ñöôïc bao boïc bôûi hai laù cuûa caân
taàng sinh moân saâu.
Taàng giöõa
• Goàm coù cô ngang saâu vaø cô thaét nieäu ñaïo. Caû hai cô naøy ñeàu naèm ôû taàng
sinh moân tröôùc vaø ñöôïc bao boïc bôû hai laù cuûa caân taàng sinh moân giöõa.

9. Taàng noâng
Goàm 5 cô: ngang noâng, haønh hang, ngoài hang, khít aâm moân vaø
thaét haäu moân(naèm ôû TSM sau), 4 cô coøn laïi ôû TSM tröôùc.
• Caùc cô naâng haäu moân, ngang saâu, ngang noâng, haønh hang,
khít aâm moân, thaét haäu moân vaø thaét nieäu ñaïo ñeàu baùm vaøo
nuùt thôù trung taâm ñaùy chaäu laø moät nuùt cô vaø sôïi naèm giöõa
oáng haäu moân vaø caùc cô cuûa taàng sinh moân tröôùc.
• TSM coù nhieäm vuï naâng ñôõ caùc cô quan trong tieåu khung.
• Khi sanh ñeû, TSM giaõn moûng vaø môû ra ñeå thai vaø caùc phaàn
cuûa thai thoaùt qua. Trong giai ñoaïn soå thai, neáu TSM khoâng
giaõn toát seõ bò raùch, coù theå toån thöông ñeán nuùt thôù trung taâm
ñaùy chaäu. Ñeå traùnh toån thöông naøy, thöôøng chuû ñoäng caét
TSM nhaát laø ôû nhöõng ngöôøi sanh con so.
• TSM bò nhaõo do sanh ñeû nhieàu laàn, hoaëc khi bò raùch maø
khoâng ñöôïc may phuïc hoài seõ deã bò sa sinh duïc veà sau.

12. CÔ QUAN SINH DUÏC TRONG
•Tử cung
•Buồng trứng
•Vòi trứng

13. TÖÛ CUNG: Hình theå
Töû cung daïng hình noùn cuït, ñaùy roäng ôû treân, gồm 3 phaàn : thaân,
eo, coå
Thaân töû cung: daïng hình thang, phaàn roäng ôû treân: ñaùy töû cung,
coù hai söøng hay hai goùc laø choã voøi tröùng thoâng vôùi buoàng töû
cung, laø nôi baùm cuûa daây chaèng troøn vaø daây chaèng töû cung-
buoàng tröùng.
Thaân TC daøi #4 cm, chieàu roäng # 4 - 5 cm, nặng # 50g.
Eo töû cung laø nôi thaét nhoû laïi, tieáp giaùp giöõa thaân töû cung vaø coå
töû cung, daøi khoaûng 0,5 cm → ñoaïn döôùi töû cung.
Coå töû cung bình thöôøng daøi 2 - 3 cm, roäng 2 cm. Luùc chöa sanh
coå töû cung troøn ñeàu, maät ñoä chaéc, loã ngoaøi coå töû cung troøn. Sanh
moät laàn thì coå töû cung deïp laïi, maät ñoä meàm hôn, loã ngoaøi coå töû
cung roäng ra vaø khoâng coøn troøn nhö luùc chöa sanh. Sanh caøng
nhieàu laàn thì loã ngoaøi coå töû cung caøng roäng ra theo chieàu ngang.

16. Vò trí vaø lieân quan của Tử Cung
Töû cung naèm trong tieåu khung, döôùi phuùc maïc, giöõa baøng quang
ôû phía tröôùc vaø tröïc traøng ôû phía sau.
Thaân töû cung thöôøng gaäp ra tröôùc so vôùi truïc cuûa coå töû cung moät
goùc 100 - 120 ñoä.
Töû cung thöôøng ngaõ ra phía tröôùc vaø taïo thaønh so vôùi truïc cuûa
aâm ñaïo moät goùc 90 ñoä.
Veà maët lieân quan, coù theå chia laøm hai phaàn : Phaàn töû cung ôû
treân aâm ñaïo: vaø phaàn töû cung ôû trong aâm ñaïo.
Phaàn ôû treân aâm ñaïo
Phaàn ôû trong phuùc maïc : tuùi cuøng baøng quang-töû cung , tuùi cuøng
töû cung-tröïc traøng hay coøn goïi laø tuùi cuøng Douglas.
Phuùc maïc ôû maët tröôùc vaø maët sau nhaäp laïi ôû hai beân töû cung vaø
keùo daøi ra ñeán vaùch chaäu taïo thaønh daây chaèng roäng.
Qua phuùc maïc, töû cung lieân quan vôùi baøng quang ôû phía tröôùc,
tröïc traøng ôû phía sau vaø caùc quai ruoät non ôû phía treân.

17. Vò trí vaø lieân quan của Tử Cung
Phaàn ôû ngoaøi phuùc maïc : Do phuùc maïc khoâng phuû heát neân coøn
ñeå hôû moät phaàn eo vaø coå töû cung, phaàn naøy daøi khoaûng 1,5 cm ôû
phía treân choã baùm cuûa aâm ñaïo vaø coå töû cung.
Phaàn trong aâm ñaïo
Goàm coù ñoaïn döôùi cuûa coå töû cung. AÂm ñaïo baùm vaøo coå töû cung
theo moät ñöôøng voøng vaø taïo ra caùc cuøng ñoà tröôùc, cuøng ñoà sau
vaø hai cuøng ñoà beân. Vì ñöôøng baùm cuûa thaønh aâm ñaïo vaø coå töû
cung cheách töø 1/3 döôùi ôû phía tröôùc coå töû cung leân ñeán 2/3 treân
ôû phía sau coå töû cung neân cuøng ñoà sau saâu hôn cuøng ñoà tröôùc.
Cuøng ñoà sau cuûa aâm ñaïo lieân quan ñeán tuùi cuøng Douglas.

19. Caùc phöông tieän giöõ töû cung taïi choã

20. Caáu truùc
• Töø ngoaøi vaøo trong töû cung ñöôïc caáu taïo bôûi ba lôùp
:
• Lôùp ngoaøi goàm nhöõng sôïi cô doïc.
• Lôùp giöõa, daày nhaát, goàm nhöõng lôùp cô ñan cheùo bao
quanh caùc maïch maùu. Sau khi sanh, caùc lôùp cô naøy
co laïi, cheøn vaøo caùc maïch maùu laøm cho maùu töï
caàm.
• Lôùp trong laø lôùp cô voøng, coù moät vaøi sôïi cô doïc. ÔÛ
ñoaïn döôùi töû cung haàu heát laø lôùp cô voøng, khoâng coù
lôùp cô ñan cheùo.

21. Mạch maùu
• Ñoäng maïch töû cung laø 1 nhaùnh
cuûa ñoäng maïch haï vò
• Sau khi baét cheùo vôùi nieäu quaûn,
ñoäng maïch töû cung chaïy ñeán saùt
eo töû cung, roài quaët ngöôïc leân
chaïy doïc theo bôø ngoaøi töû cung.
• Ñoäng maïch töû cung coù caùc loaïi
nhaùnh :
• Caùc nhaùnh beân :
• Nhaùnh nieäu quaûn.
• Nhaùnh baøng quang-aâm ñaïo.
• Nhaùnh coå töû cung-aâm ñaïo
• Caùc nhaùnh ñoäng maïch cuøng :
• Nhaùnh ñaùy töû cung
• Nhaùnh tröôùc hay nhaùnh voøi
tröùngNhaùnh sau hay nhaùnh
buoàng tröùng trong

22. BUOÀNG TRÖÙNG
• Hình theå vaø vò trí
• Caùc phöông tieän giöõ BT: Maïc
treo buoàng tröùng laø neáp phuùc
maïc noái buoàng tröùng vaøo maët
sau cuûa daây chaèng roäng.
• Daây chaèng töû cung-buoàng
tröùng
• Daây chaèng thaét löng-buoàng
tröùng dính buoàng tröùng vaøo
thaønh chaäu hoâng. Trong hai laù
cuûa daây chaèng naøy coù ñoäng
maïch buoàng tröùng vaø nhieàu
thôù sôïi thaàn kinh
• Daây chaèng voøi-buoàng tröùng

23. BUOÀNG TRÖÙNG
• Maïch maùu
• Ñoäng maïch coù hai nguoàn
• Ñoäng maïch buoàng tröùng taùch töø ñoäng maïch chuû ôû ngay döôùi
ñoäng maïch thaän..
• Ñoäng maïch töû cung taùch ra hai nhaùnh: nhaùnh buoàng tröùng vaø
nhaùnh noái ñeå noái tieáp vôùi ñoäng maïch buoàng tröùng. Hai ñoäng
maïch töû cung vaø buoààng tröùng thöïc ra coù nhieàu caùch noái tieáp
ñeå cuøng töôùi maùu nuoâi döôõng buoàng tröùng.
• Tónh maïch
• Chaïy keøm theo ñoäng maïch ñoå vaøo tónh maïch buoàng tröùng.
Tónh maïch buoàng tröùng phaûi ñoå vaøo tónh maïch chuû döôùi coøn
tónh maïch buoàng tröùng traùi ñoå vaøo tónh maïch thaän traùi.
• Baïch maïch
• Chaïy theo ñoäng maïch buoàng tröùng veà caùc haïch caïnh beân
ñoäng maïch chuû.

24. Voøi Töû Cung
Oáng daãn noaõn töø buoàng tröùng tôùi töû cung, coù
moät ñaàu hôû môû vaøo oå buïng ñeå ñoùn noaõn coøn
ñaàu kia thoâng vôùi buoàng töû cung. Noaõn
thöôøng ñöôïc thuï tinh trong voøi tröùng, sau ñoù
môùi di truù vaøo buoàng töû cung.

25. Voøi Töû Cung
• Oáng daãn noaõn töø
BT tôùi TC, coù
moät ñaàu hôû môû
vaøo oå buïng ñeå
ñoùn noaõn coøn ñaàu
kia thoâng vôùi
buoàng TC. Noaõn
thöôøng ñöôïc thuï
tinh trong voøi
tröùng, sau ñoù môùi
di truù vaøo buoàng
töû cung
• Goàm ñoaïn: keõ,
eo, boùng, loa