Санхүү тайлангийн шинжилгээ

2. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б. Мөнгөнтуяа
E mail: Munguntuya.0328@gmail.com
Facebook: Munguntuya Burentogtokh

3. СЭДЭВ : САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН
ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ҮНДСЭН ОЙЛГОЛТ

4. Хичээлийн агуулга
2
1. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний үндсэн ойлголт
2. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний ангилал
3. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний бүтэц

5. • Аливаа компанитай холбоотой эдийн засгийн шийдвэр
гаргалт хийхийн тулд санхүүгийн тайлангийн шинжилгээг
хийх шаардлага үүсдэг.
– Тухайн компанид зээл олгох
– Тухайн компанийн хувьцааг худалдан авах, эсэх
– Тухайн компанийн нэгдэлт, нийлэлтийн асуудлыг судлах гэх
зэрэг
5
1. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний үндсэн ойлголт

6. • Харьцааны шинжилгээний тусламжтайгаар байгууллагын
удирдлага, зээлдүүлэгчид, ирээдүйн болон одоогийн хувьцаа
эзэмшигчдэд байгууллагын үйл ажиллагаа болон нөхцөл
байдлыг үнэлэх, хэмжих боломжтой болдог. Шинжилгээг
хийхдээ салбарын харьцуулсан шинжилгээ болон хугацааны
цувааны шинжилгээг хийх боломжтой байдаг. Салбарын
харьцуулсан шинжилгээний хамгийн түгээмэл ашиглагддаг
хэлбэр нь бенчмаркинг юм.
6

7. • Харьцааны шинжилгээг гүйцэтгэхэд дараах зүйлсийг анхаарах
шаардлагатай:
– Ганц харьцаа үзүүлэлт дангаараа хангалттай мэдээллээр хангахгүй.
– Харьцуулж буй санхүүгийн тайлангууд нь яг нэг хугацааны тайлан
байх шаардлагатай.
– Аудитаар баталгаажсан санхүүгийн тайлангуудыг ашиглах
шаардлагатай.
– Ижил стандартаар бүртгэгдсэн өгөгдлүүдийг ашиглах.
– Инфляци болон хөрөнгүүдийн насжилтын ялгаа
нь харьцаа үзүүлэлтүүдийг харьцуулан дүгнэхэд
гажуудал үүсгэнэ.

8. 2. Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний ангилал
• Санхүүгийн шинжилгээг хамрах хүрээ, цаг хугацааны хувьд экспресс
болон гүнзгийрүүлсэн шинжилгээ гэж 2 ангилдаг.
• 1. Санхүүгийн тайлангийн экспресс шинжилгээ (хэвтээ ба босоо)
буюу цөөн үзүүлэлтээр энгийн аргаар харьцангуй бага хугацаанд бага
хөдөлмөр зарцуулж санхүүгийн байдалд дүгнэлт өгөх шинжилгээ
• 2. Санхүүгийн тайлангийн гүнзгийрүүлсэн шинжилгээ буюу
санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлт тус бүрээр бүхэлд нь эсвэл тодорхой
үзүүлэлт болон сэдвийг илүү дэлгэрэнгүй байдлаар нөлөөлсөн хүчин
зүйл, харилцан холбоо хамааралд судалж, дүгнэлт гаргах шинжилгээ
гэж 2 ангилна.

9. 3.Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний бүтэц
•Балансын үзүүлэлтүүдийн өөрчлөлт
•Балансын дотоод бүтэц бүрэлдэхүүн
•Төлбөрийн чадварын шинжилгээ
•Санхүүгийн тогтвортой байдлын шинжилгээ
•Эргэцийн шинжилгээ

10. 3.Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний бүтэц
• Бүтээмжийн шинжилгээ
• Үндсэн хөрөнгийн шинжилгээ
• Орлого, үр дүнгийн шинжилгээ
• Ашигт ажиллагааны шинжилгээ
• Зах зээлийн идэвхижилийн шинжилгээ
• Мөнгөн урсгалын шинжилгээ

11. Нэмэлт унших материал
Д.Моломжамц “Санхүүгийн шинжилгээ” 2012 он
Э. Баярбаатар “Зээлийн шинжээчдэд зориулсан гарын авлага” 2014 он
Н.Ёндон “Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ” 2009 он
Л.Жаргал, Ж.Бат-Өлзий “Санхүү менежмент” 2014 он
Ц. Баянмөнх “Удирдлагын бүртгэл, шинжилгээ” 2014 он
ММНББИ “Санхүүгийн тайлагнал” 2016 он
Charles H. Gibson Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 2 Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 3 Economic Analysis and Asset Allocation 2016
11

12. 12
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа

15. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б. Мөнгөнтуяа
E mail: Munguntuya.0328@gmail.com
Facebook: Munguntuya Burentogtokh

16. СЭДЭВ : САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН
БҮТЦИЙН ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

17. Хичээлийн агуулга
2
1. Дүнгийн ба хувийн жингийн зэрэгцүүлэлтээрх шинжилгээ
2. Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд хийх динамик
шинжилгээ

18. Зэрэгцүүлсэн шинжилгээ хийхэд тайлант болон өмнөх үеийн
жил, улирал санхүүгийн тайлангууд шаардлагатай байдаг.
Харин баланс нь ямагт зэрэгцүүлсэн байдлаар тайлант үеийн
эхэнд ба эцэст гэж гардаг тул түүнийг шууд ашиглах
боломжтой.
18
1. Дүнгийн ба хувийн жингийн зэрэгцүүлэлтээрх шинжилгээ

19. Санхүүгийн тайланд зэрэгцүүлсэн шинжилгээг дараахь байдлаар
хийнэ.
1. Тайлант болон өмнөх үеийн санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдийн
дүнгийн өөрчлөлтийн ялгаврыг тооцоолж үзүүлэлт тус бүрийн
өсөлтийг бууралт тодорхойлно.
2. Энэхүү гаргасан туйлын цэвэр өсөлт бууралт -ийг суурь үед
харьцуулан үзүүлэлт тус бүрийн өөрчлөлтийг хувиар илэрхийлнэ.
3. Өмнө хийгдсэн тооцоолол дээр тулгуурлан зэрэгцүүлсэн
шинжилгээний дүгнэлт гаргана. Дүгнэлт гаргахдаа ганц үзүүлэлтийг
садангип байдлаар бус аль болох бусад үзүүлэлт, хэсэг бүлгийн дүн,
тэдгээрийн өөрчлөгдөлтэй уялдуулан тодорхойлох нь чухал.
19

20. • Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд зэрэгцүүлсэн
шинжилгээ хийснээр тухайн бизнесийн байгууллагын хөрөнгө,
төлбөрийн чадвар хэрхэн өөрчлөгдсөн, санхүүжилтийн ямар эх
үүсвэр ашигласан, орлого зарлага, ашгийн төрөл, зүйл
ангиудын өсөлт, бууралтын талаар ерөнхий дүгнэлт гаргана.

21. • Санхүүгийн тайлангуудын үзүүлэлтүүдийн бүтэц бүрэлдэхүүний
өөрчлөлтийн шинжилгээг вертикаль буюу босоо шинжилгээ
дараах байдлаар хийнэ.
1. Тайлант оны баланс, орлогын тайлангийн нийт дүнд хэсэг
бүлгүүдийн дүн бусад үзүүлэлтийг харьцуулан хувиар
тодорхойлно. Өөрөөр хэлбэл босоо шинжилгээнд статистикийн
бүтцийн харьцангуй хэмжигдэхүүнийг ашиглаж байгаа юм.
2. Суурь үеийн санхүүгийн тайланд мөн дээр дурсдсан аргачлалаар
үзүүлэлтүүдийн нийт дүнд эзлэх хувийн жингүүдийг
тодорхойлно.

22. • 3. Судалгаанд авч үзсэн 2 үеийн санхүүгийн
тайлангуудын тухайн үзүүэллт, бүлэг хэсгийн бүтцийн
харьцангуй хэмжигдэхүүн хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг
анхааран ажиглана.
• 4. Хийсэн тооцоолол, ажиглалт дээрээ тулгуурлан
тайлангийн үзүүлэлтүүд, хэсэг бүлгийн дүнгийн
агуулга утгын уялдаа холбоог ашиглан дүгнэлт
гаргана.

23. 2. Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд хийх
динамик шинжилгээ
• 3 ба түүнээс дээш үе хугацааны тоон мэдээлэд суурилан
аливаа байгууллагын санхүүгийн тайлангийн
үзүүлэлтүүдийг авч үзэж нэгдсэн дүгнэлт хийж байгаа
шинжилгээний арга бол динамик шинжилгээ юм. Энэхүү
шинжилгээ нь аливаа байгууллагын хөрөнгө, түүний эх
үүсвэр санхүүжилт, орлого үр дүнгийн өсөлтийн байдлыг
авч үзэж судалгаа, дүгнэлт хийхэд зориулагдсан тооцоолол
юм.

24. 2. Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд
хийх динамик шинжилгээ
• Тухайн нэг байгууллагын хувьд санхүүгийн тайландаа
шинжилгээ хийхэд сүүлийн жилүүдэд хөрөнгө, түүний
төрлүүд, эзэмшигчдийн өмч болон бусад хэсгүүд хэрхэн
өөрчлөгдөн өмч, буурч ирэв гэдэгт дүгнэлт хийх нь нилээд ач
холбогдолтой. Нөгөө талаар байгууллагын борлуулалтын
орлого, өртөг, зардал, ашиг үр дүнгийн хэмжээнд үнэлгээ
дүгнэлт өгөхөд шинжилгээний энэ арга зориулагдана.

25. Нэмэлт унших материал
Д.Моломжамц “Санхүүгийн шинжилгээ” 2012 он
Э. Баярбаатар “Зээлийн шинжээчдэд зориулсан гарын авлага” 2014 он
Н.Ёндон “Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ” 2009 он
Л.Жаргал, Ж.Бат-Өлзий “Санхүү менежмент” 2014 он
Ц. Баянмөнх “Удирдлагын бүртгэл, шинжилгээ” 2014 он
ММНББИ “Санхүүгийн тайлагнал” 2016 он
Charles H. Gibson Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 2 Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 3 Economic Analysis and Asset Allocation 2016
25

26. 26
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа

27. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б. Мөнгөнтуяа
E mail: Munguntuya.0328@gmail.com
Facebook: Munguntuya Burentogtokh

28. СЭДЭВ : САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН
БҮТЦИЙН ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ШИНЖИЛГЭЭ

29. Хичээлийн агуулга
2
1. Дүнгийн ба хувийн жингийн зэрэгцүүлэлтээрх шинжилгээ
2. Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд хийх динамик
шинжилгээ

30. Зэрэгцүүлсэн шинжилгээ хийхэд тайлант болон өмнөх үеийн
жил, улирал санхүүгийн тайлангууд шаардлагатай байдаг.
Харин баланс нь ямагт зэрэгцүүлсэн байдлаар тайлант үеийн
эхэнд ба эцэст гэж гардаг тул түүнийг шууд ашиглах
боломжтой.
30
1. Дүнгийн ба хувийн жингийн зэрэгцүүлэлтээрх шинжилгээ

31. Санхүүгийн тайланд зэрэгцүүлсэн шинжилгээг дараахь байдлаар
хийнэ.
1. Тайлант болон өмнөх үеийн санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдийн
дүнгийн өөрчлөлтийн ялгаврыг тооцоолж үзүүлэлт тус бүрийн
өсөлтийг бууралт тодорхойлно.
2. Энэхүү гаргасан туйлын цэвэр өсөлт бууралт -ийг суурь үед
харьцуулан үзүүлэлт тус бүрийн өөрчлөлтийг хувиар илэрхийлнэ.
3. Өмнө хийгдсэн тооцоолол дээр тулгуурлан зэрэгцүүлсэн
шинжилгээний дүгнэлт гаргана. Дүгнэлт гаргахдаа ганц үзүүлэлтийг
садангип байдлаар бус аль болох бусад үзүүлэлт, хэсэг бүлгийн дүн,
тэдгээрийн өөрчлөгдөлтэй уялдуулан тодорхойлох нь чухал.
31

32. • Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд зэрэгцүүлсэн
шинжилгээ хийснээр тухайн бизнесийн байгууллагын хөрөнгө,
төлбөрийн чадвар хэрхэн өөрчлөгдсөн, санхүүжилтийн ямар эх
үүсвэр ашигласан, орлого зарлага, ашгийн төрөл, зүйл
ангиудын өсөлт, бууралтын талаар ерөнхий дүгнэлт гаргана.

33. • Санхүүгийн тайлангуудын үзүүлэлтүүдийн бүтэц бүрэлдэхүүний
өөрчлөлтийн шинжилгээг вертикаль буюу босоо шинжилгээ
дараах байдлаар хийнэ.
1. Тайлант оны баланс, орлогын тайлангийн нийт дүнд хэсэг
бүлгүүдийн дүн бусад үзүүлэлтийг харьцуулан хувиар
тодорхойлно. Өөрөөр хэлбэл босоо шинжилгээнд статистикийн
бүтцийн харьцангуй хэмжигдэхүүнийг ашиглаж байгаа юм.
2. Суурь үеийн санхүүгийн тайланд мөн дээр дурсдсан аргачлалаар
үзүүлэлтүүдийн нийт дүнд эзлэх хувийн жингүүдийг
тодорхойлно.

34. • 3. Судалгаанд авч үзсэн 2 үеийн санхүүгийн
тайлангуудын тухайн үзүүэллт, бүлэг хэсгийн бүтцийн
харьцангуй хэмжигдэхүүн хэрхэн өөрчлөгдөж байгааг
анхааран ажиглана.
• 4. Хийсэн тооцоолол, ажиглалт дээрээ тулгуурлан
тайлангийн үзүүлэлтүүд, хэсэг бүлгийн дүнгийн
агуулга утгын уялдаа холбоог ашиглан дүгнэлт
гаргана.

35. 2. Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд хийх
динамик шинжилгээ
• 3 ба түүнээс дээш үе хугацааны тоон мэдээлэд суурилан
аливаа байгууллагын санхүүгийн тайлангийн
үзүүлэлтүүдийг авч үзэж нэгдсэн дүгнэлт хийж байгаа
шинжилгээний арга бол динамик шинжилгээ юм. Энэхүү
шинжилгээ нь аливаа байгууллагын хөрөнгө, түүний эх
үүсвэр санхүүжилт, орлого үр дүнгийн өсөлтийн байдлыг
авч үзэж судалгаа, дүгнэлт хийхэд зориулагдсан тооцоолол
юм.

36. 2. Санхүүгийн тайлангийн үзүүлэлтүүдэд
хийх динамик шинжилгээ
• Тухайн нэг байгууллагын хувьд санхүүгийн тайландаа
шинжилгээ хийхэд сүүлийн жилүүдэд хөрөнгө, түүний
төрлүүд, эзэмшигчдийн өмч болон бусад хэсгүүд хэрхэн
өөрчлөгдөн өмч, буурч ирэв гэдэгт дүгнэлт хийх нь нилээд ач
холбогдолтой. Нөгөө талаар байгууллагын борлуулалтын
орлого, өртөг, зардал, ашиг үр дүнгийн хэмжээнд үнэлгээ
дүгнэлт өгөхөд шинжилгээний энэ арга зориулагдана.

37. Нэмэлт унших материал
Д.Моломжамц “Санхүүгийн шинжилгээ” 2012 он
Э. Баярбаатар “Зээлийн шинжээчдэд зориулсан гарын авлага” 2014 он
Н.Ёндон “Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ” 2009 он
Л.Жаргал, Ж.Бат-Өлзий “Санхүү менежмент” 2014 он
Ц. Баянмөнх “Удирдлагын бүртгэл, шинжилгээ” 2014 он
ММНББИ “Санхүүгийн тайлагнал” 2016 он
Charles H. Gibson Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 2 Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 3 Economic Analysis and Asset Allocation 2016
37

38. 38
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа

39. 39

41. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б. Мөнгөнтуяа
E mail: Munguntuya.0328@gmail.com
Facebook: Munguntuya Burentogtokh

42. СЭДЭВ : САНХҮҮГИЙН ХАРЬЦААНЫ
ШИНЖИЛГЭЭНИЙ ТУХАЙ ОЙЛГОЛТ

43. Хичээлийн агуулга
2
1. Санхүүгийн харьцааны шинжилгээний тухай
ойлголт
2. Шинжилгээ хийх мэдээлэл, шинжилгээний ажлын
зохион байгуулалт

44. Компанийн үйл ажиллагааны түвшинг шинжилж үнэлэхийн
тулд санхүүгийн харьцаа коэффициентуудыг тооцдог.
Санхүүгийн харьцаануудыг тооцоход тайлан баланс ба
орлогын тайлангийн үзүүлэлтүүдийг ашиглана.
Компанийн үйл ажиллагааны талаар бодитой үнэлэлт дүгнэлт
хийхэд харьцуулан шинжлэх арга үр дүнтэй байдаг.
44
1. Санхүүгийн харьцааны шинжилгээний тухай ойлголт

45. Компанийн хувьцаа эзэмшигчид болон сонирхогчид компанийн
эрсдлийн ба өгөөжийн түвшинг анхааралтай ажиглаж байдаг бол
зээлдүүлэгчид төлбөрийн чадвар, ашигт ажиллагааг сонирхдог.
Удирдлагуудын хувьд компанийн санхүүгийн харьцаануудыг
тооцож гаргаж болох авч хамгийн чухал харьцааны
шинжилгээгээр тооцож гаргасан коэффициентууд юуг
илэрхийлж байгааг тодорхойлох явдал болдог.
45

46. • Харьцуулсан шинжилгээний түгээмэл хэлбэрүүд нь:
1. Салбарын харьцуулсан шинжилгээ
2. Цаг хугацааны харьцуулсан шинжилгээ байдаг.

47. Харьцааны шинжилгээг хийхэд анхаарах зүйлс
1. Тооцож гаргасан ганц харьцаа нь компанийн үйл ажиллагааг
үнэлж дүгнэхэд хангалттай мэдээлэл болж чадахгүй бөгөөд хэсэг
бүлэг харьцаануудыг авч үзэж байж сая бодитой үр дүнг бий
болгож болно.
2. Шинжилгээнд ашиглаж буй санхүүгийн тайлангууд цаг
хугацааны хувьд тохирч байх ѐстой. Эс тэгвэл үр дүнд нь
бодитой болж чадахгүй.
3. Санхүүгийн шинжилгээнд ашиглаж буй үзүүлэлтүүд тоо
баримтууд үнэн бодитой эсэхэд итгэлтэй байхын тулд
хөндлөнгийн хяналтын байгууллагаар баталгаажуулсан тайлан
тэнцэлийг ашиглах нь зүйтэй.

48. Харьцааны шинжилгээг хийхэд анхаарах зүйлс
• 4. Харьцуулсан шинжилгээнд ашиглах тайлангууд нь
нэгдсэн нэг аргачлалаар хийгдсэн байх ѐстой.
• 5. Хугацааны харьцуулсан шинжилгээ хийж байх явцад
инфляцийн нөлөөллийг хайхрахгүй байж болохгүй.
Тухайлбал өнгөрсөн үеийн бараа материалын нөөцийн
хэмжээнээс өнөөгийн нөөцийн хэмжээ асар их зөрүүтэй
байхад энд үнийн өсөлтийн нөлөөлөл орсныг үгүйсгэх
аргагүй юм. Иймээс инфляцийн нөлөөллийг тооцох
хэрэгтэй болно.

49. 2. Шинжилгээ хийх мэдээлэл, шинжилгээний ажлын
зохион байгуулалт
• Аж ахуйн нэгж, байгууллагын санхүүгийн
тайланд шинжилгээ хийх мэдээллийн бааз нь
1. Тайлант болон өнгөрсөн мөн үеийн санхүүгийн тайлан
2. Санхүүгийн тайлангийн нэмэлт тодруулга
3. Байгууллагын
бизнес төлөвлөгөө, орлого зарлагын төсөв, эдийн засг
ийн бусад төлөвлөгөөт болон нормативт үзүүлэлт
4. Удирдлагын шийдвэр, гэрээ хэлэлцээ
5. Бусад тооцоо судалгаа зэрэг болно.

50. 2. Шинжилгээ хийх мэдээлэл, шинжилгээний
ажлын зохион байгуулалт
• Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээний ажлын дэс
дараалал, хамрах хүрээ
1. Тухайн шинжилгээний зорилго, хамрах хүрээ,
хугацааг тодорхойлох
2. Урьдчилсан тойм гаргах .
3. Санхүүгийн гүйцэтгэлийг үнэлж дүгнэх
4. Санхүү, аж ахуйн үйл ажиллагаанд нэгдсэн дүгнэлт өгө

51. Нэмэлт унших материал
Д.Моломжамц “Санхүүгийн шинжилгээ” 2012 он
Э. Баярбаатар “Зээлийн шинжээчдэд зориулсан гарын авлага” 2014 он
Н.Ёндон “Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ” 2009 он
Л.Жаргал, Ж.Бат-Өлзий “Санхүү менежмент” 2014 он
Ц. Баянмөнх “Удирдлагын бүртгэл, шинжилгээ” 2014 он
ММНББИ “Санхүүгийн тайлагнал” 2016 он
Charles H. Gibson Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 2 Financial Reporting and Analysis 2016
CFA institute Volume 3 Economic Analysis and Asset Allocation 2016
51

52. 52
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа

53. 53

55. САНХҮҮГИЙН ТАЙЛАНГИЙН ШИНЖИЛГЭЭ
Б. Мөнгөнтуяа
E mail: Munguntuya.0328@gmail.com
Facebook: Munguntuya Burentogtokh

56. Төлбөрийн чадварын шинжилгээ
1. Хөрвөх чадварын шинжилгээ
2. Ажлын цэвэр капитал
3. Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцаа

57. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦАА
• Бизнесийн байгууллагын хөрвөх чадвар нь түүний богино
хугацааны үүргээ цаг тухайд нь биелүүлэх чадвараар
хэмжигдэнэ.
• Хөрвөх чадвар нь байгууллагын төлбөрийн чадварыг
илэрхийлсэн санхүүгийн байр суурь буюу төлбөрүүдийг
хэр хялбар төлөх чадвараар хэмжигдэнэ.
57

58. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦАА
• Хөрвөх чадвар-компанийн санхүүгийн байр байдал (өр төлбөрөө
барагдуулж, чадаж буй эсэх), төлбөрийн чадварт хамаатай.
• Санхүүгийн алдагдал, дампуурлын дохио бол хөрвөх чадвар
буурах эсвэл бага байх явдал.
• Хэдийгээр мөнгөтэй адилтгах хөрвөх чадвартай хөрөнгө нь банк
болон үнэт цаасны компаниудад давамгайлдаг хэдий ч бодит
өгөөжийн түвшин бага учраас хувьцаа эзэмшигчид хөрөнгө
оруулахыг хүсдэггүй.
58

59. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦААНУУД
• Хөрвөх / төлбөрийн чадварын шинжилгээ нь хүлээгдэж байгаа өр
төлбөрийг хугацаанд нь төлж барагдуулахад шаардагдах
санхүүгийн нөөц хүрэлцээтэй эсэхийг тодорхойлоход чиглэгдэнэ.
• Төлбөрийн чадварыг цаг хугацааны хувьд хэтийн, ойрын,
өнөөгийн гэж 3 ангилж дараах харьцаануудаар шинжилнэ.
• 1. Current ratio - Эргэлтийн харьцаа
• 2. Quick ratio - Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадварын харьцаа
/Түргэн хөрвөх хөрөнгийн харьцаа/
• 3. Cash ratio – Үнэмлэхүй түргэн хөрвөх хөрөнгийн харьцаа
59

60. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦАА
• Current ratio – Компанийн эргэлтийн хөрөнгөөр богино хугацаат
өр төлбөрийг барагдуулах чадварыг харуулна.
• Эргэлтийн харьцаа /нөхөлтийн коэффициент бас төлбөрийн
чадвар гэж нэрлэгддэг/ хэдийчинээ их байна төдийчинээ хөрвөх
чадварын зэрэг их байна.
• Эргэлтийн харьцаа нь 2:1 байвал төлбөрийн чадварыг боломжийн
түвшинд байна гэж үздэг. Эргэлтийн харьцаа нь хэт их эсвэл хэт
бага байх нь зохимжгүй.
• Харьцааны тохиромжтой хэмжээ нь эрхэлж байгаа бизнесийн
төрөл, бизнесийн циклийн үргэлжлэх хугацаа, бизнесийн
байгууллагын үйл ажиллагаа явуулсан хугацаа, компанийн хэр
хэмжээ, бизнесийн хувьсал өөрчлөлт, хөгжил зэргээс хамаарна. 60

61. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦАА
• Quick ratio – Төлбөр түргэн гүйцэтгэх чадвар нь бараа
материалыг хассан наад захын хөрвөх чадвартай эргэлтийн
хөрөнгөөр богино хугацаат өр төлбөрийг төлж барагдуулах
чадварыг харуулдаг.
• Бараа материалын хөрвөх чадвар муу байх дараах шалтгаан
байдаг.
• 1. Ихэнх бараа материалыг хурдан борлуулах боломжгүй байдаг.
• 2. Бараа материалыг ихэвчлэн зээлээр борлуулдаг. Дансны авлага
бэлэн мөнгө биш учир бараа материалыг мөнгө болон хувиргах нь
бизнесийн үйл ажиллагаа хямарсан үед хэцүү байдаг.
61

62. • Quick ratio нь төлбөр барагдуулах ойрын боломж хир байгааг
илэрхийлдэг. Өөрөөр хэлбэл, мөнгө болон ойрын хугацаанд мөнгө
болон хөрвөх зүйлсээр богино хугацааны өр төлбөрийг төлж
барагдуулах чадварыг харуулдаг.
• Энэ харьцаа нь 1:1 байвал зохистой гэж үздэг. Харин
борлуулалтын нилээд хэсгийг зээлээр борлуулдаг, үйлдвэрлэлийн
циклийн үргэлжлэх хугацаа урт байдаг байгууллагын хувьд 1,5: 1
байвал зохимжтой гэж үздэг.
62

63. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦАА
• Cash ratio – Үнэмлэхүй түргэн хөрвөх хөрөнгийн харьцаа нь
төлбөр барагдуулах өнөөгийн боломж буюу богино хугацаат өр
төлбөрийн хэдэн хувийг нь барагдуулж чадах мөнгөтэй байгааг
илэрхийлнэ.
• Энэ харьцаа нь 0,2-оос доошгүй байвал зохистой гэж үздэг.
63

64. ХӨРВӨХ ЧАДВАРЫН ХАРЬЦАА
• ЭРГЭЛТИЙН ХАРЬЦАА = Эргэлтийн хөрөнгө / БХӨТ
• ТТГЧ харьцаа= Эргэлтийн хөрөнгө-Бараа материал /БХӨТ
• ҮТХХ харьцаа = Мөнгө, түүнтэй адилтгах хөрөнгө/ БХӨТ
• Ажлын цэвэр капитал= Эргэлтийн хөрөнгө- БХӨТ
64

65. Нэмэлт унших материал
• Д.Моломжамц “Санхүүгийн шинжилгээ” 2012 он
• Э. Баярбаатар “Зээлийн шинжээчдэд зориулсан гарын авлага” 2014 он
• Н.Ёндон “Санхүүгийн тайлангийн шинжилгээ” 2009 он
• Л.Жаргал, Ж.Бат-Өлзий “Санхүү менежмент” 2014 он
• Ц. Баянмөнх “Удирдлагын бүртгэл, шинжилгээ” 2014 он
• ММНББИ “Санхүүгийн тайлагнал” 2016 он
• Charles H. Gibson Financial Reporting and Analysis 2016
• CFA institute Volume 2 Financial Reporting and Analysis 2016
• CFA institute Volume 3 Economic Analysis and Asset Allocation 2016
65

66. 66
Анхаарал хандуулсанд
баярлалаа