Мұнай және мұнай өнімдері

1. Ақмола облысы
Ерейментау ауданы
Тайбай ауылы
Тайбай орта мектебі
Сабақ тақырыбы:
Мұнай және мұнай
өнімдері
9-сынып
Өткізген: Самбетова Сархыткул Турыкбаевна
химия,биология пән мұғалімі
2016-2017 оқу жылы

2. Сабақтың таырыбы: Мұнай және мұнай өнімдері.
Көмірсутектердің табиғи қорлары.
Сабақтың мақсаты:
1.Қазақстанның қара алтыны аталған мұнайдың құрамы мен жер қыртысында таралуына
тоқталу,туған өлкедегі қазба байлықтармен танысу.
2.Қоршаған ортаны қорғауға табиғатты сүюге тәрбиелеу.
3.Жалпы танымдық қабілетті,сабаққа деген қызығушылықты арттыру.
Дамытушылық:
-оқушылардың танымдық тапсырмалар арқылы инновациялықой-өрісін
дамыту,ұшқырлыққа дағдыландыру:
-өз бетінше жұмыс істеуге,ізденушілік қабілетін дамытуға баулу:
-пәнге деген қызығушылоығын арттыру,жауапкершілікті сезінуге үйрету.
Сабақтың типі:Жаңа сабақ.
Сабақтың әдісі:Жаңа білім беру,сұрақ-жауап, баяндау,өзін-өзі бағалау,тірек-сызба әдіс.
Сабақтың көрнекілігі:Интерактивті тақта,лабараториялық мұнай құймасы.
Сабақтың барысы: Ұйымдастыру(амандасу,оқушыларды топқа бөліп отырғызу)
Қайырлы күн!
Күліп шықты бүгін күн,
Келді жайап көктемім.
Дос болайық, шаттанайық,
Қайталанбас дәл осындай бұл күнің.
Сабақ жоспары:
1. «Ой шақыру»(қызығушылығын ояту)
2. «Кубизм» әдісімен үй тапсырмасын сұрау.
3. «Миға шабуыл» (жаңа білі алуға дайындық)
4. «Мағынаны ашу» Жаңа сабақ.Мұнай және оның құрамына,таралуына,қасиеттеріне
түсініктеме.
5. «РАФТ» әдісі(тақырыптың мазмұнын ашу)
6. Сабақты бекіту (тест алу)
7. «Ой толғаныс» сабақты қорытындылау (бес жолды өлең)

3. 1.Ой шақыру.
-Көмірсутектер үшке жүктеледі,қандай болып?
- Көмірсутектердің құрамында қандай екі элемент бар?
-Метанның формуласы?
-Қаныққан көмірсутектердің қарапайым өкілі?
-Этиленнен алынады?
-Ацетиленнің формуласы?
-Ароматты көмірсутектердің өкілі?
-Газдың қалыпты жағдайдағы көлемі?
-Молекулалық формулалары бірдей, бірақ химиялық құрылысыц әр түрлі?
-Миллионер элемент?
2.«Кубизм» әдісімен үй тапсырмасын сұрау.
І топ. «Зерттеңіз» Қаныққан,қанықпаған,ароматты қандай байланыс түзеді?
ІІ топ. «Салыстырыңыз» Қаныққан,қанықпаған,ароматты көмірсутектерді салыстыру,
формаларын жазу.
ІІІ топ.Тақырып бойынша есеп шығару.
а) Бензолдың сутекпен,ауамен тығыздығын есептеу.
ә) 30г. Ацетилиннің қалыпты жағдайда көлемін табу.
б) Бензолдың құрамындағы сутекпен,оттектің массалық үлесін табу.
в) Метанның,этиленнің жану реакция теңдеулерін жазу.
3.«Миға шабуыл» (жаңа білі алуға дайындық)ия,жоқ.
-мұнайлы газды облыс? -Жамбыл
-тұрмыста қолданылатын газ-пропан
-табиғи газдың жағымсыз иісі бар ма?
-мүнайдан пластмасса алына ма?
-жанғыш пайдалы қазба-мұнай
-мұнай суда ерімейді.

4. 4.«Мағынаны ашу» Жаңа сабақ.
Мұнай және оның құрамына,таралына,қасиеттеріне түсініктеме (тірек-сызба) мұнай
әртүрлі көмірсутектердің күрделі қоспасы.
Көмірсутектердің табиғи қорлары.
Табиғи газтәріздес газдар таскөмір
Мұнай
1)Табиғи газда метан 80-96 пайыз қалғаны басқа газдардан құралған.
Табиғи газ
Отын ретінде хим. шикізат.
2)Мұнайға серік газдар.Мұнайда еріген күйде немесе мұнайдың бетін бүркеп жатады.
Керосин бензин парафин
Мазут гудрон
Дәрі,дәрмектер тыңайтқыштар пластмассалар
Мұнай құрамында бұлардан басқа да қосылыстар кездеседі. Оларға: сілтілік жер металдар,
мениралдар,тағыда басқа типтік металдар. Кездесетін кен орнына байлданысты мұнайдың
сапалық құрамы да, сандық құрамы да әр түрлі болады. Жоғары көрсетілген кестеге
сәйкес мұнай құрамында кездесетін көмірсутектерге байланысты: парафинді, нефтенді,
ароматты деп ажыратуға болады. Мысалы: Мақат мұнайы нефтенді көмірсутектерге бай,
Жетібай мұнайы парафиндерге бай. Жер астынан өндіріліп алынған мұнайда су көп
болады, оны шикі мұнай деп атайды. Шикі мұнайды суынан және қосалқы газдардан
тазартып өндеуге жібереді.
мұнай

5. Физикалық қасиеттері: Мұнай қара қоңыр түсті, өзіне тән иісі бар, май тәріздес,
қоймалжың сұйықтык. Суда ерімейді, бірақ органикалық еріткіштерге ериді. Судан жеңіл
жанғыш зат.(ntft-парсы тілінде тез оталғыш зат деген мағынаны білдіреді.)
Мұнайды өңдеу әдістері
Химиялық физикалық
Физ.әдіс мұнарада мұнайды францияларға бөлу. Ол мұнайды айдау әдісі деп аталады.
Химиялық әдістер: ауыр көмірсутектерді бөлшектеу арқылы жеңіл көмірсутектер алу
немесе крекинг процесі және көмірсутектерді ароматтандыру немесе риформинг әдісі.
Мұнайды айдау кезінде түзілетін өнімдер:
Мұнай өнімдерін белгілі бір қысымда үлкен молекулалы көмірсутектерді қайта өңдеу
арқылы бензинді құрайтын кіші молекулаларға айналдыруды крекинг әдісі деп атайды.
Бұл процесті орыс ғалымы В.Г.Щухов ұсынған.
С16Н34=С8Н18+С8Н16
5.«РАФТ» әдісі(тақырыптың мазмұнын ашу) Мұғалім оқушыларға тақырып береді.
І топ-аудитория.Тақырыпқа сипаттама беред.Мұнайды алу,мұнайдан қандай заттар
алынады?
ІІ топ-форма.Мұнайдың зияны (хат,мақала,өтініш хазу)
ІІІ топ-тақырып. Мұнайдың пайдасы щығарма жазу(тақырыпты өздері қояды)
6.Сабақты бекіту (тест алу) Өзін-өзі бағалау тесті өздері тексереді.
7.«Ой толғаныс» сабақты қорытындылау (бес жолды өлең)
І топ «Мұнай»
ІІ топ «Газ»
ІІІ топ венн диаграммасы. Мұнай мен газдың ұқсастығын салыстыру.
8.Үйге тапсырма: параграф 49,50-ді оқып тану,тапсырма:№8,9.(217бет)