Сабақ «Қан топтары және резус фактор»

1. Гемостаз.Гемостаз.
анҚанҚ
топтарытоптары
ж не резусәж не резусә
фактор.фактор.

2. 1. Гемостаз
2. Қан тобын анықтау
3. Резус факторды анықтау
4. Қан ұю жылдамдығын анықтау
5. Қан ағу ұзақтығын анықтау

3. ГемостазГемостаз
Қанның ұюы
Ұю — қанның биологиялық қасиеті,
корғаныс қызметінің бір түрі. Осы касиеттің
арқасында қанның сыртқа шығуы (қан кету) тоқтайды.
Мұны гемостаз (грек. haemo — кан, stasis —
тоқтау), яғни қан тоқтау дейді.Ұйыған кезде қан
койылып, тромбыға айналады. Тромб қан тамырының
жарасын бітейді де, сыртқа қан кетуін тоқтатады.
Қан ұюын көру үшін оны пробиркаға құйып, біраз
уақыт байқайды. Қан 2—3 минуттен кейін қойылып,
біртіндеп коймалжыңданған массаға айналады. Ұйыған
қан бұрынғы сұйық күйіндегі келемін сақтайды және
ыдыстың формасын кайталайды. Ол төгілмейді, аздан
соң қатайып ұйындының көлемі кішірейеді.

4. Ұйыған қанның құрылысынҰйыған қанның құрылысын
микроскоп арқылы қараумикроскоп арқылы қарау
үшін заттық әйнекке бірүшін заттық әйнекке бір
тамшы кан тамызады датамшы кан тамызады да
микроскоп астына қояды.микроскоп астына қояды.
Қараған кезде ең алдыменҚараған кезде ең алдымен
сұйық плазмада жүзіпсұйық плазмада жүзіп
жүрген жеке-жеке қанжүрген жеке-жеке қан
клеткалары көрінеді. 3—5клеткалары көрінеді. 3—5
минуттан кейін плазма-даминуттан кейін плазма-да
жіп тәрізді жіпішке фибринжіп тәрізді жіпішке фибрин
талшықтары ұйысып, торғаталшықтары ұйысып, торға
айналады. Тордың арасы канайналады. Тордың арасы кан
клеткаларына толады да қанклеткаларына толады да қан
қойылып, тромб құрады.қойылып, тромб құрады.
Талшықтық торлардағы
қанның қызыл жасушалары

5. ан тоҚ птарын аны тауқан топтары бір-бірінен рамында ыҚ құ ғ
агглютиногендер мен агглютининдер бойынша
ажыратылады. Агглютиногендер (А ж не В) – желімделеә
алатын заттар, эритроциттерді рамында, алң құ
агглютининдерα ж не β желімдейтін заттар, плазманыә ң
рамында болады. ан топтарын аны тауды ан й андақұ Қ қ ң қ құ ғ
практикалы м ні бар: ан ярда донорды эритроциттерініқ ә қ құ ң ң
ж не реципиентті плазмасыны рамын ескереді. Егерә ң ң құ
донор агглютиногенімен реципиент агглютинині аттас болып
кездессе, агглютинация процесі ж реді, ол гемолиз процесінү
тудырып, гемотранфузиялы шок былыына кепқ құ ә
со тырады. рамында реципиент агглютининдерінде аттасқ Құ
агглютиногендері жо донор аны ю а жарамды депқ қ құ ғ
есептеледі. ан топтарын аны тау, рамында белгіліҚ қ құ
агглютининдері бар, стандартты ан сары суыны к мегіменқ ң ө
ж зеге асады.ү

6. ан топтарын аны тау іс- рекеттеріҚ қ ә
 Ж мысты ма саты:ұ ң қ ан топтарын аны тау дітерімен танысуҚ қ ә
ж не з аныны тобын аны тау.ә ө қ ң қ
 Ж мы а ажетті рал - жабды тар:ұ қ қ құ қ затты шыны, шыны тая шақ
стерилді скарификатор, ма та, спирт, эфир, йод, I, II, III топтық ң
стандартты ан сары сулары.қ қ
 Ж мыс барысы:ұ планшетті р яшаларына рамына с йкесң ә ұ құ ә
агглютининдері I – α ж неә β. II – β, ΙΙΙ – α бар стандартты I, II, III
топты ан сары суларын бір тамшыдан тамызады. Шының қ
тая шамен I топты ан сары суына зерттелетін анны бірқ қ қ қ ң
тамшысы осылады, одан кейін тая шаны таза жа ымен II топтық қ ң ғ қ
ан сары суына бір тамшы ан, III топты ан сары суына да т скеқ қ қ қ ү
боял ан а дейін таза жуыл ан тая шамен араластырады.ғ ғ ғ қ
Агглютинацияны 1-5 минуттан кейін аны тайды. Агглютинацияқ
болса, тамшы м лдір, ал эритроциттер – т йін т рінде жабыс анө ү ү қ
болады. ан топтары агглютинацияны болуы ж не болмауынаҚ ң ә
байланысты аны талыды.қ

7. 1. Егер агглютинация ешбір стандартты сары
сумен де болмаса – зерттелген анда ық ғ
агглютиногендерді болма аны ; ендеше ,ң ғ
м ндай анұ қ I топ ақ жатады.
2. Егер I ж не III топты, рамындаә құ α, β ж неә α
агглютинині бар, сары сулармен
агглютинация бай алса – зерттелген анда Ақ қ
агглютиногеніні бол аны. Б л анның ғ ұ қ ң II
тобына сай.
3. Егер Ι (α,β)ж неә ΙΙ (β) топтарында
агглютинация бай алса, б л анда Вқ ұ қ
агглютиногеніні бол аны. анң ғ Қ III топ ақ
жатады.
4. Егер I, II ж не III ан топтары сары суларыменә қ
агглютинация бай алса, б л зерттелген анқ ұ қ ΙV
топ ақ жататынын к рсетеді.ө

9. Қан тобының кестесі
Қан
тобы

10. Резус факторды анықтау (Резус факторды анықтау (RhRh--фактор)фактор)
 Эритроциттерде А және В агглютиногендерден басқа
резус – факторды сипаттайтын агглютиноген болуы
мүмкін. Rh – факторы бар қан оң резусты деп аталады.
Адам қанында Rh – факторға қатысты дайын
антиденелер болмайды. Ол оң резусты қанды теріс
резусты қанға құйғанда пайда болады. Адамдардың 85℅
оң резусты болады. Rh – факторды анықтаудың қолайлы
әдісі – бұл арнайы антирезусты сары суды пайдалану
арқылы жүргізілетін әдіс.
 Жұмыстың мақсаты: Резус – факторды анықтау әдісін
үйрену, өз қанындағы резустық – Д антигенінің
барлығын анықтау.
 Жұмысқа қажетті құрал жабдықтар: стерильді
скарификатор, планшет, шыны таяқша, антирезусты
және бақылау – құрамында антирезусты денесі жоқ – қан
сары суы, мақта, спирт. Зерттеу объектісі - адам.

11. Ж мыс барысы:ұ планшетке анти резусты ж неә
ба ылау сарысуларын бір-бір тамшыдан жекеқ
тамызады. Сауса ты теседі ж не зерттелушіні анық ә ң қ
шыны тая шамен осы сары суларды стінеқ ң ү
осылады( ан тамшысыны к лемі сары су к леміненқ қ ң ө ө
екі есе аз болуы керек).
Одан кейін сары су мен анды араластыру ба ылауқ қ
сары суынан басталуы керек, кері баста ан жа дайдағ ғ
зерттеу д рыс ж зеге аспайды. Кейде реакцияныұ ү
аны тау шін тамшылар а физиологиялы ерітінділерқ ү ғ қ
осылады.қ
 Ж мыс н тижесі ж не оны деуге н с ау:ұ ә ә өң ұ қ Егер
зерттелген ан о резуты болса, онда стандарттық ң
антирезуты сары суда эритроциттер агглютинациясы
бай алады (ба ылауда ол еш ашан болмайды). Егерқ қ қ
ан теріс резусты болса – екі сары суда дақ
агглютинация бай алмайды. Аны тал ан ан андайқ қ ғ қ қ
резусты екендігін к рсеті іздер.ө ң

12. Қан ұю жылдамдығын анықтауҚан ұю жылдамдығын анықтау
Сухарев бойынша:
Б л дісті принципі ал аш ы фибринұ ә ң ғ қ
талшы тарыны здігінен т зілуінқ ң ө ү
аны тау. Б л діс фибриноген,қ ұ ә
антигемофилдік глобулин, протромбин
жетіспеушілігін к руге м мкіндік береді.ө ү
юды шапша дауы гиперкоагуляцияҰ ң ң
тенденциясын к рсетеді. Осы дісө ә
бойынша ан юды бастап ы уа ытындақ ұ ң қ қ
½ минуттан 2 минут а дейін, юды со ы 3қ ұ ң ң
тен 5 минут а дейін екендігі аны талады.қ қ
Ж мыс а ажетті рал – жабды тар:ұ қ қ құ қ
секундомер, Панченков ралында ыдайқұ ғ
капилляр, скарификатор, ма та, спирт,қ
эфир, ан. Зерттеу объектісі – адам.қ

13.  Ж мыс барысы:ұ Зерттеуге анды адамнық ң
сауса ынан алады. Биіктігі 25-30 мм капиллярғ
ба анасына ан толтырылады. Секундомерменғ қ
уа ытты белгілейді. Капиллярды исайтақ қ
отырып, анды трубканы ортасына дейінқ ң
жеткізеді. Капиллярды екі сауса пен стап, 30-45қ ұ
градус а екі жа а те селтеді. анны еркінқ ққ ң Қ ң
оз алуы, лі юды басталма анын к рсетеді.қ ғ ә ұ ң ғ ө
юды бастал анын капилляр б рыл анда анҰ ң ғ ұ ғ қ
оз алысыны б се сігенінен бай ау а болады;қ ғ ң ә ң қ ғ
капиллярды ішінде анны азда анң қ ң ғ
йындыларыны пайда бол анын к руге боладыұ ң ғ ө
 анны толы йы анына ан оз алысыныҚ ң қ ұ ғ қ қ ғ ң
то тал аны сай келеді.қ ғ
 Ж мыс н тижесі ж не деуге н с ау:ұ ә ә өң ұ қ ан юыҚ ұ
жылдамды ын аны тап, оны салыстыры ыздар,ғ қ ң
ю сатыларын жазып алы дар.ұ ң

14. Қан ағу ұзақтығын анықтауҚан ағу ұзақтығын анықтау
Жарақаттанған сәттен қан ағуы тоқтағанға дейін біраз уақытЖарақаттанған сәттен қан ағуы тоқтағанға дейін біраз уақыт
өтеді, ол бірнеше факторға тәуелді - қанды ұйытатын жәнеөтеді, ол бірнеше факторға тәуелді - қанды ұйытатын және
ұюға қарсы тұратын жүйе жағдайына, қан тамырларыұюға қарсы тұратын жүйе жағдайына, қан тамырлары
қабырғасы күйіне, тромбоциттер саны мен олардыңқабырғасы күйіне, тромбоциттер саны мен олардың
агрегацияға, адгезияға қабілеттілігіне байланысты.агрегацияға, адгезияға қабілеттілігіне байланысты.
Жұмыстың мақсаты:Жұмыстың мақсаты: қан ағу ұзақтығын анықтауды үйрену.қан ағу ұзақтығын анықтауды үйрену.
Жұмысқа қажетті құрал – жабдықтар:Жұмысқа қажетті құрал – жабдықтар: 16 секторға сызылып16 секторға сызылып
бөлінген фильтрлі қағаз, скарификатор, спирт, мақта.бөлінген фильтрлі қағаз, скарификатор, спирт, мақта.
Жұмыс барысы:Жұмыс барысы: скарификатор көмегімен саусақты тереңскарификатор көмегімен саусақты терең
теседі. 30 секунд сайын фильтрлі қағаздың әрбір спекторынтеседі. 30 секунд сайын фильтрлі қағаздың әрбір спекторын
шыққан қан тамшысына тигізеді. Фильтрлі қағазға қанныңшыққан қан тамшысына тигізеді. Фильтрлі қағазға қанның
жағылуы тоқтағанға дейін бақылайды. Қан ағу ұзақтығы 1-жағылуы тоқтағанға дейін бақылайды. Қан ағу ұзақтығы 1-
шыққан тамшыдан соңғы тамшыға дейін қалыпты жағдайдашыққан тамшыдан соңғы тамшыға дейін қалыпты жағдайда
2-4 минутқа тең.2-4 минутқа тең.
Жұмыс нәтижесі және өңдеуге нұсқау:Жұмыс нәтижесі және өңдеуге нұсқау: қанның ізі барқанның ізі бар
спекторлар санын жазыңыздар. Әрбір зерттеу арасы 30спекторлар санын жазыңыздар. Әрбір зерттеу арасы 30
секунд екендігін ескере отырып, қан ағу ұзақтығынсекунд екендігін ескере отырып, қан ағу ұзақтығын
анықтаңыздар.анықтаңыздар.

15. Ойлан, бірік, бөлісОйлан, бірік, бөліс
Тақырыпқа байланысты студенттер
бір-бірінің қан топтарын, резус
факторларын және қан ұю
жылдамдығы мен қан ағу ұзақтығын
өз беттерімен анықтайды. Әрбір іс-
әрекеттің қажетті құрал-
жабдықтарын бөліп алады.

17. Пысықтау кезеңПысықтау кезең
Қан топтары мен резус факторлардыҚан топтары мен резус факторларды
таңдаутаңдау
I
ІІ ІІІ
Rh+ ІҮ
Rh
-

18. Гемостаз және оныңГемостаз және оның
маңызы.маңызы.

19. Қан топтарын анықтау іс-әрекетінҚан топтарын анықтау іс-әрекетін
айтыңыз.айтыңыз.

20. «Қан құю» аппликациясы арқылы
қан топтарын түсіндіріңіз.

21. РезусРезус факторын анықтау бафакторын анықтау барысынрысын
айтыңызайтыңыз

22. Қанның ұю жылдамдығын
анықтау іс әрекетін
айтыңыз.

23. Қан ағу ұзақтығын анықтау

25. Сұрақ :
Айтмұханова Жаңыл Саниқызы
облыстық қан орталығының аға лобаранты

26. Сұрақ :
Битлеев Асхат Бөрібайұлы
қалалық орталық аурухана
реаниматолог

27. Сұрақ :
Берниязова Калима Халибуллаевна
ТОО “Жалымбетов” аға лобарант

28. «Пазло»
Құрастырылған бейнеге
қысқаша сипаттама беру

29. «4 сурет 1 сөз» ойыны

30. Жаңа қанЖаңа қан
топтары табылдытоптары табылды

31. ҚҚан тобыан тобы мінезмінез
қалыптастырушықалыптастырушы
факторфактор

36. АдамныңАдамның жалқаужалқау,, қаталқатал немесенемесе
асааса мейірімдімейірімді болуыболуы қанқан тобынатобына
байланыстыбайланысты, -, - дейдідейді мамандармамандар..
ГиппократГиппократ тата мінездіңмінездің алуаналуан
түрлітүрлі болуыболуы ағзадағыағзадағы
сұйықтыққасұйықтыққа:: өтөт,, сөлсөл,, қанныңқанның
азаз--көптігінекөптігіне қатыстықатысты
болатынынболатынын дәлелдегендәлелдеген
болатынболатын..

37. 1971 жылы жапондық доктор Масахико Номи 25-жылдық1971 жылы жапондық доктор Масахико Номи 25-жылдық
тәжірибесін басшылыққа алып, адамның мінез-құлқын қанынатәжірибесін басшылыққа алып, адамның мінез-құлқын қанына
қарап анықтауға болатыны туралы жазады. "Сіз мұндайсыз,қарап анықтауға болатыны туралы жазады. "Сіз мұндайсыз,
қан тобыңыз қандай?" атты кітап 1,2 млн. данамен тараған.қан тобыңыз қандай?" атты кітап 1,2 млн. данамен тараған.
Номидің айтуынша, 1-қан (О) тобындағылар мақсаткер,Номидің айтуынша, 1-қан (О) тобындағылар мақсаткер,
көшбасшы болуды сүйетін, оптимист, іскер адамдар.көшбасшы болуды сүйетін, оптимист, іскер адамдар.
Номидің айтуынша,Номидің айтуынша, ІІ-қан (О)-қан (О) тобындағылартобындағылар
мақсаткер, көшбасшы болуды сүйетін, оптимист,мақсаткер, көшбасшы болуды сүйетін, оптимист,
іскер адамдар.іскер адамдар.
ІІІІ-қан тобы (А)-қан тобы (А)
Өмір сүруге бейім, ақылды, әзіл-қой, еңбекқор,Өмір сүруге бейім, ақылды, әзіл-қой, еңбекқор,
мұқият, адамгершілігі мол азаматтар.мұқият, адамгершілігі мол азаматтар.
Ұйымдастырушылық қабілеті жоғары.Ұйымдастырушылық қабілеті жоғары.

38. ІІІІІІ-топ (В)-топ (В)
Басқаларға қарағанда төзімді, сабырлы, түсінігіБасқаларға қарағанда төзімді, сабырлы, түсінігі
мол, аяушылық қасиеті жоғары. Оларды идеяшыл,мол, аяушылық қасиеті жоғары. Оларды идеяшыл,
тапқыр адам ретінде тануға боладытапқыр адам ретінде тануға болады..
ІҮІҮ-топ (АВ)-топ (АВ)
Бұлар екінші, үшінші топтағыларға ұқсас. ОлардыңБұлар екінші, үшінші топтағыларға ұқсас. Олардың
арасында көшбасшылар да, ұйымдастырушылар даарасында көшбасшылар да, ұйымдастырушылар да
бар. Қияли, дарынды, талантты, жан-жақтыбар. Қияли, дарынды, талантты, жан-жақты
адамдар.адамдар.

40. Бұрын білдім Бүгін білгенім Білгім келеді

41. Сіз бүгін қай сатыдасыз?Сіз бүгін қай сатыдасыз?
Менің жасағым келмейдіМенің жасағым келмейді
Мен жасай алмаймынМен жасай алмаймын
Менің жасағым келедіМенің жасағым келеді
Мен қалай
жасаймын?
Мен қалай
жасаймын?
Мен жасауға тырысып қараймынМен жасауға тырысып қараймын
Мен жасай аламынМен жасай аламын
Мен оны жасаймынМен оны жасаймын
Ура, мен оны жасадым!Ура, мен оны жасадым!
Кері байланысКері байланыс