İçindekiler •Zemin etüdü nedir? •Zemin etüdünü kimler yapar? •Zemin etüdlerinin içeriği •Uygulamadan örnekler •Jeolojik etüd nedir?

1. Zemin Araştırması nasıl
yapılır?
JeolojiMuhendisleri.net
Tolga GÖZÜTOK

2. • Zemin araştırması, etüdü, raporu
• Geoteknik etüd, rapor, araştırma
• Jeoteknik rapor
•Jeoteknik etüd
•Jeoteknik araştırma

3. İçindekiler
• Zemin etüdü nedir?
• Zemin etüdünü kimler yapar?
• Zemin etüdlerinin içeriği
• Uygulamadan örnekler
• Jeolojik etüd nedir?

4. Zeminde Sıvılaşma Sonucunda Meydana gelen Hasarlar

5. Her türlü yapı için önce muhakkak
zemin araştırması (zemin etüdü,
geoteknik araştırma) yapılmalıdır.

6. ?
İyi bir zemin araştırmasına
ihtiyaç duyulur.
İnşa edilecek yapı
Problemli zeminler
Aktif killer, yumuşak zeminler,
zeminde her tür boşluklar vb.

7. Tanım
• Zemin üzerine yapı inşa edilmeden önce
• yapıdan zemine gelen yükleri dikkate alarak
• en uygun temel tipinin belirlenmesi için
• zeminlerin mühendislik özelliklerinin araştırılması
• temel tasarımında kullanılacak zemin özellikleri ve
zemin parametrelerinin tayini için
• yapı alanı ve çevresinde zemin ve yeraltı suyu ile ilgili
bütün verilerin toplanması amacıyla yapılan
araştırmalara zemin etüdü, bu araştırma sonucu
hazırlanan raporlara zemin etüd raporu denir.

8. •Zemin etüdü Jeolojik rapor

9. Zemin etüdünde amaç
• Yapı için en uygun, en güvenilir ve en ekonomik temel tipinin
belirlenmesi

10. ZeminAraştırmalarınınToplamMaliyeti
• Toplam inşaat maliyetinin %0.5 - %1.0’i arasında değişmektedir.
• Yapılarda zemin problemleri nedeniyle inşaat sonrası oluşacak
hasarların tamiri ise çoğu zaman toplam yapı maliyetini
aşmaktadır.
• Bu nedenle yapının türü ve risk mertebesine bakılmaksızın
zemin etütleri her yapı için mutlak surette yapılması zorunludur.

11. Zemin Etütlerinin Kapsamı ve
İçeriğini belirleyen faktörler:
• Zemin koşulları
• Yapı özellikleri
• Civardaki yapılar
• Depremsellik
• Yeraltı suyu durumu

12. • Örneğin risklerin yüksek olduğu baraj, nükleer santral, metro
tünelleri, viyadük gibi yapılarda araştırmalar daha kapsamlı
olmalıdır.
• Kat yüksekliği az veya depo türü yapılarda kapsam daha dar
tutulabilir.
• Diğer taraftan zemin koşullarının kısa mesafelerde değişkenlik
gösterdiği ve zayıf zemin koşullarının hakim olduğu alanlarda zemin
etütlerinin kapsamının daha geniş tutulması genel bir kuraldır.

13. Zemin Araştırması
nasıl yapılır?

14. 1- İnşa edilecek yapı ile ilgili mevcut
bilgilerin derlenmesi
• Yapının boyutarı
• Ağırlığı (Ölü ve hareketli yükler)
• Yapının tipi (bina, köprü, tünel vs.)
• Kullanma şekli
• Yapıya etkiyecek kuvvetler (yatay, rüzgar vs.)

15. 2- Araziyi tanıma
• Önce arazi gezilerek ön inceleme yapılması gerekir.
• Bu incelemede;
• Topoğrafik konum
• Bitki örtüsü
• Yer altı su durumu
• Mevcut yarmalardaki zemin profili gözlemleri
• Yamaç stabilitesi sorunları
• Civarda önceden yapılmış zemin etütleri
• Civardaki yapılar

16. 2.1. Ön Çalışmalar
Topoğrafik harita
Komşu yapıların zemin etüt raporları
Belediye ve diğer kuruluşlardan bilgiler alınması
Parselde inşa edilecek yapının özellikleri (yapının mimarisi, yükleri,
boyutları, temel-bodrum derinliği, farklı ve toplam oturmalara toleransı,
yapının önemi)

17. 2.2.Arazi İncelemesi
İncelenen arazinin konumu ve son durumu
Topoğrafyası
Arazi jeolojisi
Komşu yapıların durumu
Arazi su durumu (mevcut kuyulardan)
Zemin profili (mevcut yarmalardan)
Daha önce çevrede zemin kaynaklı problemler
olup olmadığı
Arazinin gezilmesi ve çevre sakinlerinden
bilgiler alınması

18. Kil
Sondaj Kuyusu
50-75-90 mm Çap
6-30 m Derinlik
Muayene Çukuru
1-2 m Genişlik
3-5 m Derinlik
Kazıcı
Sondaj
Makinası
3. Arazi Çalışmaları

19. Sondaj Çalışmaları…
İnce cidarlı tüplerle (shelby tüpü)
örselenmemiş kil zemin
numuneleri alınır.Kil
Sondaj
Kuyusu
Lab Konsolidasyon,
Üç eksenli Deney vb.
numunesi
Shelby Tüpü

20. Sondajçalışmasısonunda
• İstenen derinliklerde örselenmiş ve örselenmemiş numune alınır
• Zemin tabakalarının derinlikleri ve değişimi tesbit edilir.
• Sondaj kuyularında arazi deneyleri yapılabilir (presyometre, SPT
gibi)
• Sondaj çalışması sonunda her kuyuya ait sondaj logları hazırlanır.

21. Bu loglarda;
• Sondaj numarası,
• Y.A.S.S.,
• Geçilen her tabakanın alt ve üst kotu,
• Zemin cinsi, rengi,
• Eğer yapılmış ise SPT sonuçları,
• Örselenmemiş numune ve derinlikleri,
• Sondaj mühendisinin gözlemlerinden çıkardığı sonuçlar ve özel
durumlar kaydedilir.

22. 4- Mühendislik Jeolojisi çalışmaları
 Temel kayaçlarının litolojisi, cinsi, dizilişi, kalınlıkları ve bunların değişimi
 Temel kayaçlarının yapısı, ve süreksizlikleri (kırık, çatlak, fay vb.)
 Ayrışma derinliği ve derecesi
 Temel kayaçlarının kazılabilme durumu
 Kayaçların mineralojik özellikleri, suyla temasta erime ve dağılma
derecesi
 Yer altı suyu seviyesi ve durumu
 Deprem durumu
 Çevredeki oturma ve kaymalar
 Yapıda kullanılacak malzeme olanakları (Kil, kum, çakıl, agrega vs.)
 Bu tür bilgiler, jeolojik haritalar, kesitler, sondaj ve numune alımı ve
bunların laboratuvarda incelenmesi neticesinde elde edilir.

23. 5- Laboratuvar çalışması
• Araziden getirilen numuneler üzerinde zemin mekaniği
deneyleri yapılır
• Sınıflandırma ve endeks deneyleri
• Mukavemet deneyleri
• Oturma hesapları için gerekli deneyler

24. 6- Geoteknik hesaplamalar ve
tasarım
• Arazi çalışmaları ve laboratuvar deneylerinden elde edilen
veriler kullanılarak ve yapı ile ilgili bilgiler de dikkate alınarak
en uygun temel tipi belirlenir
• Taşıma gücü hesapları
• Oturma hesapları

25. 7- Rapor yazımı ve hazırlanması
• Elde edilen tüm sonuçlar bir rapor halinde hazırlanır.
Zemin etüd raporunda
ne tür bilgiler
olmalıdır?

26. ZeminEtüdraporundanetürbilgilerolmalıdır:
• Temel tipinin belirlenmesine (Yüzeysel veya derin
temel gibi)
• Temel zeminin taşıma gücünün belirlenmesine
yönelik veriler
• Oturma hesapları ve gerekli parametreler
• Yeraltı su seviyesinin tespiti ve mevsimsel
değişimler
• Deprem parametreleri

27. ŞEHİR VE BÖLGE
PLANLAMADA
JEOLOJİ

28. Yeni yerleşim alanları için yer
seçiminde;
• Topoğrafya
• Zeminin jeolojik yapısı
• Hidrojeolojik özellikler
• Geoteknik özellikleri
• Jeolojik çevre koşulları
• İklim koşulları
gibi etkenlerin inşaat üzerindeki etkileri önceden iyi
analiz edilmelidir.

29. 1- Topoğrafya
• Yer seçimini etkileyecek en önemli parametredir. Arazinin eğim
özellikleri, yer kayması ve heyelan potansiyeli olan bölgeler
seçilmemelidir.

30. 2- Jeolojik yapı
• Zemin ve kayaç yapısı,
• tabakalanma durumu
• Kırık, çatlak, kıvrımlaşma veya fay gibi yapısal özellikler

31. 3- Geoteknik özellikler
• Arazinin geoteknik özellikleri
• Zeminin dayanımı,taşıma gücü
• Deformasyon ve geçirimlilik özellikleri
Buradan elde edilecek bilgilerle inşa edilecek yapıların kat
yüksekliği, hafif veya ağır yapılar için uygun olup olmadığı
belirlenir. Deprem riskide yine önemli bir konudur.

32. 4- Hidrojeolojik koşullar :
• Yerleşim alanı civarındaki yer altı suyu potansiyeli,
• içme ve kullanma suyu ihtiyacının karşılanması,
• civarda mevcut taşkın, sel, heyelan gibi afet riskinin
analizi,
• su kirliliği sorunlarının araştırılması gibi konuların
planlanması ve bunlara çözüm bulunması
hidrojeolojinin konusudur.
• Özellikle şehir atıklarının depolanması için uygun
yer seçimi, bu atıkların yer altı suyuna karışarak onu
kirletmesi gibi insan sağlığını yakından ilgilendiren
konularda önceden araştırma yapılmalıdır.

33. 5- İklim koşulları
• Bölgenin iklim koşullarının araştırılması,
• mevsimlere göre yağış miktarı,
• kış şartları
yer seçimini, yapılar için yapı tipi, temel tipi ve derinliği
seçimini etkiler.
• Rüzgar yönü, şiddeti özellikle hava kirliliğine neden olabilecek
sanayi tesislerinin yer seçimini etkileyen önemli bir
parametredir.

34. 6- Yapı malzemeleri
• Kentin inşaasında özellikle bina, yol, köprü vb. yapılar için
gereksinim duyulacak kum, çakıl gibi beton agregası ve yapı
taşlarının şehir alanı içerisinde veya yakınında bulunması
ekonomik açıdan önemlidir.
• Dolayısıyla bu tip jeolojik yapıların tespiti ve geoteknik
özelliklerinin belirlenmesi doğrudan bölgenin jeolojisi ile
ilgilidir.

35. Sonuç olarak
• Şehir planlamasında alt yapı, yollar, topoğrafya,
jeoloji, hidrojeoloji, sismik özellikler, zemin
özellikleri, yapı malzemesi temini ve iklim göz önüne
alınarak planlamacılar teknik bir rapor hazırlamalı ve
bu kriterlerin ışında en uygun yer seçilmelidir.
• Bu nedenle bu konuları daha iyi değerlendirilebilmesi
için bölgenin jeolojik raporu ve mühendislik jeolojisi
haritaları hazırlanmalı ve bu haritalar belediyelerin,
şehir ve bölge planlamacıların, inşaat mühendisleri ve
mimarların kullanımına sunulmalıdır.

36. Mühendislik jeolojisi haritaları
• Genel jeoloji haritası; Jeolojik yapı ve tabakalaşma
• Yapısal jeoloji haritası; Aktif fayların yerini, konumunu ve
uzunluğunu
• Hidrojeoloji haritası: Yer altı su durumu, heyelen potansiyeli,
taşkın potansiyeline maruz kalabilecek alanları v.b.

37. hazırlanmalıdır.
Sonuç
• Jeolojik rapor; yerleşime açılacak veya açılmış bir
bölge için hazırlanır. Parsel bazında jeolojik özellikler
değişmediği için her parsel için hazırlanmasına gerek
yoktur.
• Geoteknik rapor ise inşa edilecek yapılar için yapılır.
Dolayısıyla her yapı için parsel bazında geoteknik
rapor
.