1. Aytaç Keskin

2. Giriş;
• Plaka yükleme deneyi, rijit bir plakaya uygulanan
yük ile birlikte plakanın yapacağı oturmanın ve
göçmenin ölçülmesine dayanmaktadır.
• Deney, sığ derinliklerde yapılabildiği gibi muayene
çukuru tabanında da uygulanabilir.
• Yükleme genelde kademeli olarak yükü arttırıp
oturmaların ölçülmesi şeklinde yapılabilse de sabit
bir hızla itilme sırasında yükün ölçülmesi şeklinde de
gerçekleştirilebilir.
• Kullanılan çelik levhalar genellikle 25mm kalınlıkta
300-1000 mm arasında değişen daire veya bir kenarı
305 mm olan kare şeklindedir.

3. • Plaka genişliğinin en az 4 katı genişliğinde açılan
çukurda, deneyin uniform zemin şartlarına uygun
sonuçlar verdiği bilinmektedir. Plakanın davranışında
plaka genişliğinin 2 katı kadar derinlikte bir bölgenin
zemin özelliği etkili olacağından homojen olmayan
zeminler için plaka deneyi sonuçları sağlıklı
olmayabilir.
• PLT gevşek malzemelerden temizlenmiş bir zemin
yüzeye oturtularak yapılmalı, gerilme azalması ısı ve
nemlilik gibi etkenlerin en aza indirilmesi için
minimum sürede deney hazırlığı bitirilmelidir.
Yükleme biçimi doğrudan ağırlıkla yükleme,
ağırlıklardan veya çekme kazıkları ve zemin
ankrajlarından sağlanan tepkiye karşı kriko
yardımıyla yapılabilir.

4. PLT sonucunda
* Taşıma Gücü
* Oturma
* Yatak Katsayısı
* Elastisite Modülü
* Drenajsız Kayma Mukavemeti
özellikleri tahmin edilebilmektedir.

7. Deneyin Uygulanması
• Uygulamalarda genellikle 30 cm çapında ve 25mm
kalınlığında dairesel çelik plaka kullanılmaktadır.
• Plaka temel zeminine düzgün bir şekilde yerleştirilir.Zemin
yüzeyinde yapılacaksa üstteki yumuşak örtü
temizlenmelidir.
• Üçayaklı sehpa plaka oturmasından etkilenmeyecek
mesafelerde mesnetlenir.
• Deplasman ölçen 3 adet hassas (1/100mm) saat
plakanın okumasını ölçeilecek şekilde yerleştirilir.
• Plakaya belirlenen yükler kademeli olarak uygulanır.
Gerilme artırımlarının ∆P=50kPa seçilmesi uygun
olmaktadır. (25,50,100,150,200,250,300…kPa gibi)
• Her yükleme kademesinde oturma sona erinceye kadar
beklenir. Her yükleme kademesinden önce ve sonra üç
ayrı deplasman ölçen saatlerden oturmalar belirlenir ve
bunların ortalaması kullanılır.

8. • İstenilen gerilme seviyesine çıkıldığında veya sistemin
kapasitesine ulaşıldığında deneye son verilir. Ancak
plaka 10mm oturma değerine kadar mutlaka
yüklenmelidir.
• İstenirse boşaltma da kademeli olarak yapılabilir.
• Deneyde reaksiyon kuvveti, uygulanacak gerilme
seviyelerine uygun olarak seçilmelidir.
• Relatif deplasmanların alındığı sehpa deney süresince
sabit kalmasına dikkat edilmelidir.
• Deney esnasında uygulanan gerilmelerin sabit kaldığı
kontrol edilmelidir.
• Plaka yükleme deneyinde, oturma miktarlarının doğru
ölçümü için deformasyon ölçerlerin oturan plaka ve
sabit sehpa ile iyi ilişkilendirilmesi gerekmektedir.

10. Deney Sonuçlarının Gösterimi
• Deney sonuçları grafik olarak genelde plakaya
uygulanan gerilme (q) yatay eksen, plakanın
oturması (s) düşey eksen şeklinde gösterilir ve deney
noktaları grafikte işaretlenir.
• Aşağıda tipik bir yükleme boşaltma plaka yükleme
eğrisi görülmektedir.

11. Deney Sonuçlarından Elde Edilen Parametreler
Zemin Emin Taşıma Gücü (qem)
• 500cm2 taban alanına sahip plaka yükleme deneyi
sonuçlarından elde edilen verilere göre gerilme-oturma eğrisi
çizilir.
• Eğri 10 mm oturmaya ulaşıncaya kadar bir kırıklık göstermeden
düzgün devam ediyorsa, 10 mm oturmaya karşı gelen
gerilmenin (qs) yarısı (Gs=2), zemin emin taşıma gücü (qem)
olarak tanımlanmaktadır.

12. • Gerilme-oturma eğrisi 10 mm oturmaya ulaşmadan önce bir
kırılma gösteriyorsa, bu kırılma noktasına karşılık gelen
gerilmenin (qs) yarısı (Gs=2), zeminin emin taşıma gücü (qem)
olarak tanımlanmaktadır.

13. Temelin Oturması(s)
• Belirlenen bir oturma kriterine karşılık gelen taşıma gücünün
bulunuşunda
Killer için
Granüler zemin için
önerilmektedir.
• B genişliğinde temelin oturması st, 30 cm genişliğinde plakanın
oturması sp olmak üzere Terzhagi ve Peck(1967) tarafından
aşağıdaki eşitlik önerilmiştir. Burada B cm birimindedir.

14. Elastisite Modülü (E)
• Plaka yükleme deneyinden elastisite modülü (E) aşağıdaki
bağıntı ile hesaplanır.
Burada ∆q gerilme-oturma eğrisinde iki nokta arasındaki
gerilme farkı, ∆s iki nokta arasındaki oturma farkı, v Poisson oranı
ve b plaka çapı veya genişliği olarak tanımlanmaktadır.
Poisson oranı belirlenemiyorsa killi zeminlerin drenajsız koşulları için
0.5 , ayrık daneli zeminler için 0.3 alınabilir.

15. Yatak Katsayısı (k)
• Elastik bir zemine oturan temellerin herhangi bir noktasındaki
çökme (S) aynı noktadaki taban basıncı ile (q) orantılıdır. Bu
orana yatak katsayısı denir.
• B genişliğindeki bir temel q gerilmesi altında S kadar bir oturma
meydana getirirse, bu durumda düşey yatak katsayısı (ky) ;
şeklinde bulunur. Deneyde yüklenen plaka boyutları ile gerçek
temel boyutları farklı olduğundan yükleme deneyi ile bulunan
yatak katsayısı kullanılırken dikkatli olunmalıdır. b çapındaki
yükleme plakası altında oluşan gerilme soğanı, b’nin yaklaşık 3
katı derinlikte önemli derecede azalacaktır. Oysa ki temel
zemininin etkili derinliği daha fazladır.
• Temel için yatak katsayısı kt ve plaka yükleme deneyinden
elde edilen kp arasında Terzaghi(1955) tarafından kili zeminler
için aşağıdaki eşitlik önerilmiştir.

16. • Bu bağıntıda b=30 cm olması halinde Terzaghi’ye göre killi
zeminlerde ve taban basıncının taşıma gücünün yarısından
daha az olması durumunda (Gs>2) geçerlidir. Kumlu
zeminlerde ise Terzaghi’ye göre;
şeklindedir. Kumlu zeminlerde deformasyon modülü derinlikle
artmakta ve daha derinlerde oturma azalmaktadır.

17. Drenajsız Kayma Mukavemeti (Su)
• PLT ile killi zeminlerde taşıma gücü veya kayma
mukavemetinin değeri tahmin edilmek isteniyorsa, yük aşamalı
olarak uygulanmaz. Plaka sabit hızda penetrasyon verecek
şekilde aşağı doğru bastırılır. Aşağıdaki eşitlikte sınır taşıma
gücünden (qs) yararlanarak su bulunur.
• Burada γ plakanın test pozisyonunun üst kısmındaki zeminin
ortalama birim hacim ağırlığı, H deneyin yapıldığı derinlik ve Nc
taşıma gücü faktörüdür.
• Zemin yüzeyindeki dairesel yüklenen alan için Nc =6, plakanın
çapının 4 katı kadar derinlikte yapılan yüklemeler için Nc =9
alınır.
• Meyerhof limit plastik teorisini dikkate alarak PLT’den belirlenen
qs ile su arasında aşağıdaki eşitliği önermiştir;