De 17de editie van de Werelddag van de Stedenbouw (7 november 2014, Vlaams parlement Brussel) focust op gebiedsontwikkeling. Bij deze aanpak gaan actoren en sectoren in een bepaald gebied samenwerken om een gedeelde ruimtelijke visie en een nieuwe dynamiek te realiseren. De presentatie van Elke Vanempten focust op het productief landschap, de ontwikkeling van de open ruimte en de rollen van ontwerp.

1. VAN PASSIEF NAAR PRODUCTIEF
Veranderende perspectieven op open ruimte via ontwerp.
ELKE VANEMPTEN
INSTITUUT VOOR LANDBOUW- EN VISSERIJONDERZOEK & VUB

2. PASSIEVE OPEN RUIMTE
“De ruimtelijke ordening… wordt ontworpen zowel uit economisch, sociaal en esthetisch oogpunt als met het doel ‘s lands natuurschoon ongeschonden te bewaren.” (Wet Stedenbouw1962)

3. PASSIEVE OPEN RUIMTE

4. CECI N’EST PAS OUVERT…

5. ca. 70% open
CECI N’EST PAS OUVERT…?

6. FRONTLINIE VAN ONTWIKKELING

9. NATO
BRUSSELS CAPITAL REGION
FLANDERS

10. FRONTLINE OF DEVELOPMENT
PLANNING’S LAST FRONTIER

11. ONTWIKKELINGSVISIE?

12. ONTWIKKELINGSVISIE?

13. UITDAGINGEN

14. Macro foto bxl fringe
INRICHTINGSPROJECTEN
Plateau van Moorsel
Land van Teirlinck Beersel
Molenbeek-Maalbeek
Groene Wandeling

15. ONTWERPVRAAG
Waar naartoe met open ruimte in het Brusselse?
CASE DESIGN WORKSHOP

16. RE-IMAGINING THE FRINGE
Structuring open space in Brussels’ fringe
EXPERT DESIGN WORKSHOP

17. DESIGNING (AT) THE FRINGE
1 dag
35 experten
5 groepen

18. EXPERT DESIGN WORKSHOP

19. Open ruimte is vaak onderbelicht. Veelal wordt er gesproken in termen van het beschermen van open ruimte om verbrusseling tegen te gaan. Welke invulling deze ruimtes dan dienen te krijgen om voldoende robuust te zijn om toenemende verstedelijkingsdruk te weerstaan en om aan de nieuwe noden van de hedendaagse maatschappij te voldoen wordt niet verder verduidelijkt.
“
”
(Voorbereidende WSdocumenten - 2011)

20. Deze ruimte heeft nood aan een sterk verhaal dat verteld wordt vanuit de open ruimte zelf. Het gaat hier niet om het tegengaan van de verbrusseling, maar om waardes die open ruimte zelf bezit. Doel van deze visie is dan ook het opbouwen van een logica vanuit open ruimte zelf….
“
”
(Voorbereidende WSdocumenten - 2011)

21. M.a.w. nood aan een perspectiefwissel op open ruimte & Brussel

22. ONTWERP
design concepts can be investigative tools
“to help us challenge our preconceptions in such a way that it forces us to see the problem from a different perspective”
(Kathryn Moore 2010:162)

23. Een andere lezing door ontwerp
CECI N’EST PAS UN RAND/RING

24. METHODE
Opdracht: denk vanuit de open ruimte & teken, schets, ontwerp zelf
Doel: creëren experimenteel kader, vrijplaats
Enquête nadien voor monitoring

25. ONDERZOEKSVRAAG
Hoe kan een ontwerpbenadering die start vanuit de open ruimte bijdragen aan een perspectiefwissel, nodig om bepaalde vormen van integratie te bereiken?
CASE DESIGN WORKSHOP
ONTWERPVRAAG
Waar naartoe met open ruimte in het Brusselse?

26. RESULTATEN - VIJF VISIES

27. BRABANT - GROENE LOBBENREGIO OPEN RUIMTE ALS STRUCTUREREND NETWERK

28. Brabant - Groene lobbenregio Open ruimte als structurerend netwerk

29. # SCHEMATISCH

30. DE GREEN DONUT DOORPRIKT VAN RAND NAAR PATCHWORK MET TWEE STERKE POLEN

31. De Green Donut doorprikt van rand naar patchwork met twee sterke polen

32. # SCHEMATISCH
GROENE POLEN ALS MOTOR
PATCHWORK VAN OPEN RUIMTE
GROENE SPINE
HYDRO- GRAFISCH NETWERK
VALLEI- PLATEAU STRUCTUUR

33. EEN BRUSSELS VENETO OPEN RUIMTE ALS THEMA EN PRODUCT

34. Een Brussels Veneto open ruimte als thema en product

35. # SCHEMATISCH

36. RANDEN ZONDER WANDEN HET LANDSCHAP ALS BETEKENISGEVER VAN DE NEVELSTAD

37. Randen zonder Wanden
het landschap als betekenisgever van de Nevelstad

38. # SCHEMATISCH

39. IN DE BAN VAN DE RING STAD-LAND INTEGRATIE VIA HYDROGRAFIE EN LANDSCHAPSGENERATOREN

40. In de ban van de Ring stad-land integratie via hydrografie en landschapsgeneratoren

41. # SCHEMATISCH

42. Hydro-morfologische structuur als onderlegger en integrerend element Netwerkvorming, zowel op lokale als regionale schaal Doortrekken van groen-blauw netwerk uit brussel-19 naar rand Patchwork karakter van open ruimtes in het netwerk Identiteit van (kleinere) fragmenten open ruimte: zoektocht naar, versterking of uitbouw van ID, vaak gelinkt met betekenisgeving zodat betrokkenheid van omwonenden ontstaat Koppeling van open ruimte en mobiliteit: de ring als kunstmatige rivier, verweven van lightrail met bosstroken met waterbeheer Specifieke aandacht voor stad-land relaties, vaak verbonden met openbaar vervoer en mobiliteit in het algemeen; verstedelijking en open ruimte onlosmakelijk verbonden, niet alleen ruimtelijk maar ook voor visievorming. Pendel tussen schaalniveaus (vnl lokaal-regionaal); meerschaligheid van visie Verweven van open ruimte en industrie/KMO, stockeren van water op bedrijventerrein, etc Betrekken van verstedelijking in de visie, en kijken naar woonuitbreidingsgebieden.
GROOTSTE GEMENE DELERS

43. VAN BEBOUWEN NAAR HERBOUWEN VAN HET LANDSCHAP BOUWSTENEN VOOR VERDERE ONTWIKKELING
•stad-land dialectiek opzetten en verder, beter koppelen van de bestaande netwerken, nabijheid van stad en land als pluspunt en kwaliteit (iedereen leeft in nabijheid van zowel stad als land)
•durven loslaten van defensieve houding en voor een keer niet redeneren vanuit protectionisme met strikte beleidsmaatregelen, maar omgekeerd, pro-actief inzetten van open ruimte (ook beschermingsstrategie maar niet gekoppeld met repressief beleid) en anticiperen op komende ontwikkelingen (zoals GEN, tramlijnen, verbreding ring, enz)
•omkering van perspectieven om innovatie mogelijk te maken
•Belangstelling van de mensen (inwoners, omwonenden, Brusselaars, pendelaars, landbouwers, etc) trekken (cfr rhein-main)
•economische basis in de open ruimte nodig (cfr llobregat); bijv. stadslandbouw als nieuwe economische drager?
•open ruimte als driver op diverse vlakken: lezen van het landschap obv open ruimte: landschapsstructuur en plateau-vallei structurering als basis, geen ring/rand lezing; Terugkeer naar natuurlijke structuren ; open ruimte is kwaliteitsdrager en –bewaarder voor zowel de stad als de rand.
•eenheid in diversiteit: de open ruimtes in het Brusselse zijn erg verschillend van grootte, karakter, context, ligging. Grote diversiteit, die bewaard dient te worden en waar tegelijk een rode draad doorheen geweven kan worden om ze sterker te maken.

44. Omkering van perspectieven
door ontwerp
om innovatie en integratie mogelijk te maken

45. # Voorbeeld Transformerende perspectieven
BRUSSEL & GROEN GORDEL
RADIOCONCENTRISCH DENKEN
STAD & LAND ALS CONTINUÏTEIT
MET STRATEGIE-DIFFERENTIATIE
VOLGENS TYPE OPEN RUIMTE
VERSTERKEN
CONSERVEREN

46. RESULTATEN
-meerderheid gaf aan dat hun perspectief op open ruimte (71%) en op Brussel en de rand tijdens de workshop veranderde
-voor 76% van de deelnemers doken voor hen nieuwe topics op tijdens de discussie (o.a. gerelateerd met mobiliteit, landbouw en de verschillende componenten van landinrichting)
-maar ook: er werden heel wat grenzen ervaren (mentale, kennis, etc);
-mogelijke reden: voor de meer klassieke ‘stedenbouw van de stad’ bestaat een lange traditie van modellen, theorieën en handboeken om op terug te vallen. Voor open ruimte en landschap lijkt dit een stuk minder evident en minder gekend.
-‘durven’ als kernwoord

47. Durven dromen
De verbeelding van randstedelijke open ruimte in een geïntegreerd verhaal.

51. CECI N’EST PAS OUVERT…?
Open ruimte niet als passief maar productief element van gebiedsontwikkeling

52. CECI N’EST PAS OUVERT…?
Open ruimte niet als passief maar productief element van gebiedsontwikkeling
ondergaan, statisch, afwachtend

53. CECI N’EST PAS OUVERT…?
Open ruimte niet als passief maar productief element van gebiedsontwikkeling
genererend, renderend, nuttig, voordelig, stuwend
ondergaan, statisch, afwachtend

54. www.productieflandschap.be

55. Elke.vanempten@ilvo.vlaanderen.be
Bedankt!