1. UZAKTAN EĞĠTĠMĠN YÖNTEMĠ
GĠRĠġ
Bilginin küresel yapıya dönüşmesinin tek temeli iletişim
teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişmelerdir.İletişim
teknolojilerini etkili olarak kullanan toplumlar bilgi toplumu
evrimini hızlı bir biçimde tamamlamaktadırlar. İletişim
teknolojilerindeki gelişmeler eğitimin yapısını da etkilemektedir.
İletişim teknolojilerinde meydana gelen hızlı gelişimler, eğitimde
fırsat eşitliğinin daha çok bireye ulaştırılmasına katkılar sağladı.
Buna paralel olarak eğitimde kalite gelişmeleri meydana geldi. Bu gelişimlerin yanında
iletişim teknolojileri uzaktan eğitim kavramını yaygınlaştırdı.
Uzaktan eğitim teknolojilerinin gelişmesi, eğitim
sunumunda karşılaşılan dar boğazın aşılmasında uzun
vadeli bir çözüm görünmektedir. Çözüm de kendi içinde
kimi problemleri taşımaktadır. Uzaktan eğitim yönetimi
bu sorunlardan biridir.Uzaktan eğitim yönetimi; klasik
anlamda eğitim yönetiminden farklı düşünsel ve
yönetsel beceri ve modelleri gerektirdiği
düşünülmektedir.
Uzaktan eğitimde, eğitim-öğretim sanal bir örgüt içinde
oluşmaktadır. Bu nedenle, eğitim-öğretim ortamlarının
tasarımı ve yönetiminde sanal niteliğin göz önünde
bulundurulması gerekmektedir.
Örgüt Nedir?
Bursalıoğlu (1982) örgütü, üyeleri tarafından kurulan bir
koalisyon, planlı biçimde güçler ve eylemler topluluğu, bir
iletişim ağı, olarak tanımlar.
Koçel (1998) örgütü, insan – iş – teknoloji faktörlerini
birleştiren bir sistem; sosyal bir varlık, sosyal bir sistem;
teknik ve toplumsal faktörlerle ilgili bir düzenleme; bir
işletmedeki işleri, mevkileri, iş görenleri ve aralarındaki
otorite ve haberleşme ilişkilerini gösteren bir yapı olarak
tanımlanabileceğini belirtmektedir.

2. Örgüt,toplumsal gereksinmelerin bir bölümünü karşılamak üzere, bireylerin bir araya gelerek,
önceden belirlenmiş amaçları gerçekleştirecek işleri yapmak için güçlerini eşgüdümleyen
insanlardan oluşan toplumsal sistemdir (Koçel, 1998; Can, 1994; Ülgen, 1993; Başaran,
1984).
Uzaktan Eğitimde Örgüt Yapıları
Örgütlerin etkili olabilmesi için sahip oldukları insan kaynaklarını, ve diğer kaynaklarını ve
işlevlerini eşgüdümlenmiş bir biçimde bir araya getirmeleri gerekir, bu bir araya getirme
süreci örgütleme olarak ifade edilmektedir.
Örgütleme bir süreci ifade eder. Bu süreç;
Faaliyetlerin anlamlı ve etkili bir şekilde gruplanmasını,
Bu grupların belirli örgüt kademe ve statüleri haline getirilmesini,
Bu statülere işgörenlerin atanması aşamalarını içerir.
Örgüt yapıları kurulurken çeşitli etkenlerin göz önünde
bulundurulması gerekir. Bunlar örgütü biçimlendiren, karakterize
eden öğelerdir. Bunlar;
Amaç,
Örgüt büyüklüğü,
Örgütteki yönetim kademelerinin ve alt sistemlerin sayısı,
Örgütteki her pozisyonun yetkisi,
İşbölümü ve uzmanlaşma,
Kontrol alanı,
Neyin, nasıl, ne zaman, nerede, kim tarafından ve ne amaçla yapılacağının
önceden belirlenerek belirli yöntem ve usullere bağlanması,
Bölümlendirme,
İletişim kanalları ve biçimi,
Eşgüdümlemedir (Koçel, 1998; Can, 1994; Ülgen, 1993; Başaran, 1984).

3. Bu faktörlere ek olarak örgütü şekillendiren örgüt içi süreçler de
bulunmaktadır. Bunların başında:
Önderlik,
Performans değerleme,
İletişim,
Karar süreci,
Güdüleme süreci gelmektedir.
Bilimsel - teknolojik gelişmeler ve çevre, bu öğeler üzerinde de etkide bulunarak modern
örgütlerin yapılanmasında etkili olmaktadır. Örneğin belirli bir teknoloji ve çevre koşulları
altında demokratik liderlik geçerli bir yönetim yaklaşımı olabilirken, başka bir çevrede
otokratik liderlik daha doğru bir yaklaşım olabilmektedir.
Bilgi çağında bilginin patlama sayılacak kadar yoğun
üretilmesi, üretilen bilginin oldukça kısa sürede uygulamaya
sokulması, bilişim teknolojilerindeki hızlı gelişme ve
globalleşme gibi değişimler örgütleri yapılarını ve süreçlerini
gözden geçirmeye zorlamaktadır.
Bilgi çağında örgütler teknoloji kullanımında hangi düzeyde olurlarsa olsunlar, ileri bilgi ve
iletişim teknolojilerinin radikal etkileri ile karşı karşıyadırlar. Güncel bilgi ve iletişim
teknolojileri çok dinamik bir gelişim göstererek örgütlerin yapılarında yaşanan dönüşümü
hızlandırmaktadır (Öğüt, 2001).
Buna bağlı olarak örgütlerde;
hibrid-melez (Hybridorganization) örgütlenmeye,
ortak girişimlere (Jointventures),
geçici istihdama,
dikey ayrışıma (verticalDissaggregation),
küçülmeye (Downsizing),
yalın örgüte (Leanorganization),
taşeronla çalışmaya (Sub-contacting),
yığışım örgütüne (Cluster Organization) kendi kendini yöneten çalışma gruplarına,
sanal örgüte (VitrualOrganization), örgütsel öğrenmeye,
dış kaynaklardan (Outsourcing) yararlanma,
çekirdek yetenek (CoreCompetence) yaklaşımına,
toplam kalite yönetimine ve şebeke örgütlerine (Network Organization) doğru
değişim gözlenmektedir

4. 2000’li yıllarda örgütsel değişimlerin yönünün daha çok
şebeke örgütlenme yapısına yönelik olduğu gözlenmektedir.
Şebeke örgütlerinin temel özelliği; bir mal veya hizmetin
üretilebilmesi için yapılması gereken iş ve faaliyetlerin ve
bunun için gerekli olan kaynakların tek bir örgüt bünyesinde
toplanması yerine, farklı işletmelere dağıtılmasıdır.
Değişimlerin sonucu ortaya çıkan diğer bir örgüt yapısı da yığışım (cluster) örgütüdür.
Bu örgütü çekici kılan özellik aslında şebeke örgütünü çekici kılan temel fikirle aynıdır.
Yığışım örgütü ;
Değişik disiplinlerden gelen bireylerin bir
grup oluşturarak sürekli ya da geçici olarak
belli işleri gerçekleştirmeleridir.
Çeşitli işlevsel alanlardan gelen işgörenlerin
oluşturduğu çapraz – takım bazındaki yapıyı
ifade eder.
Grubun çalışma biçimi hiyerarşi temelinde değil, grup üyelerinin uzmanlık ve
bilgileri, karar verme yetenekleri ve hizmet ya da mal sundukları bireylerle
ilişkileri temelinde, grup üyelerinin kendi aralarında geliştirecekleri düzen içinde
gerçekleşir.
Örgütler çevre ve teknoloji gibi değişkenlerin yanında faaliyet alanının veya
üzerinde çalıştığı hammaddenin özelliğine göre faklılaşabilmektedir.
Örneğin eğitim örgütleri mal üreten örgütlerden ayrı bir yapı ve yönetim
yaklaşımını gerektirmektedir.
Bunun yanında eğitim sürecinin örgün ya da uzaktan eğitimle gerçekleşmesi de
örgütün yapısını uzaktan eğitimin özelliklerine bağlı olarak etkilemektedir.

5. Bağımsız uzaktan eğitim örgütleri
Bu örgüt yapısında, uzaktan eğitim hizmeti sunan örgütler tamamen bağımsızdır.
Bu bağımsız örgütler, kendi yapıları hakkında kendileri karar verme yetkisine
sahiptir.
Buna en iyi örnek, İngiltere de bulunan Açık Üniversite verilebilir.
Bu sistemde iki farklı örgütlenme yapısı bulunmaktadır.
a) Özel ve Devlet Uzaktan Eğitim Okulu yada Fakülteleri
b) Uzaktan Eğitim Üniversiteleri
a) Özel ve Devlet Uzaktan Eğitim Okulu yada Fakülteleri
Uzaktan eğitim okulları ve fakülteleri kendi içinde bağımsız kuruluşlardır.
Bu kuruluşlar, kendi elemanlarını alır, finans yapısı, eğitim-öğretim, materyal
geliştirme ve öğrenci işlerini kendileri bağımsız olarak organize eder.
Bu örgütler, ulusal yada uluslar arası örgütlenmesini kendileri meydana getirirler.
Bu tür kuruluşlar, yönetimlerini okul yada fakülte düzeyinde örgütlerler.

6. b) Uzaktan Eğitim Üniversiteleri
Bu örgütler kendi başına bağımsız kararlar
verebilen üniversitelerdir.
Örgütlenmeleri üniversite düzeyinde
gerçekleşmektedir.
Bu kuruluşlar, ekonomik, eğitim-öğretim,
öğrenci işleri, eleman çalıştırma ve işletim ve
örgütlenme yapılarını kendileri bağımsız olarak
organize ederler.
KarıĢık örgüt yapıları
Bu tür örgütlerde, örgün ve uzaktan eğitim faaliyetleri aynı anda devam eder.
Bu örgüt yapısında, uzaktan eğitim hizmeti sunan örgütler yarı bağımsızdır. Bu
yarı bağımsız örgütler, kendi yapıları hakkında kendileri karar verme yetkisine tam
olarak sahip değildir.
Bu sistem üç farklı örgütlenme yapısı bulunmaktadır.
1. Uzaktan eğitim veren bağımsız fakülteler
2. Konsildasyon modeli
3. Entegre olan sistem
1. Uzaktan eğitim veren bağımsız fakülteler
Uzaktan eğitim hizmeti veren fakülteler ve uzaktan eğitim birimleri tam olarak
bağımsız değildir.
Bu tür fakülteler üniversite senatosuna bağlıdır.
Üniversitenin örgün eğitiminde görev yapan öğretim elemanları, materyal
geliştirme ve ders tasarımlarında aktif rol oynar.
Bu tür örgütlerin diğer işleri mesela öğrenci işleri, işletim, maliye gibi konular
üniversite ile organize edilir.
2. Konsildasyon modeli
Bu tür uzaktan eğitim hizmeti veren kurumlar birkaç üniversitenin katılımıyla
oluşturulmuştur.
Bu tür örgütler tam olarak bağımsız değildir.
Bu tür uzaktan eğitim kurumunun maliyesi, işletmesi, öğrenci işleri, eğitim-
öğretim faaliyetleri bir konsedilasyon ile oluşturulan bir komite tarafından
organize edilir.

7. 3. Entegre olan sistem
Bu tür modelde, uzaktan eğitim birimleri örgün eğitim hizmeti veren
üniversitelerin çok uzağına kurulmuştur.
Bütün eğitim-öğretim faaliyetleri örgün eğitim-öğretim içinde görev yapan
öğretim elemanları tarafından yürütülmektedir.
Uzaktan eğitim öğrencileri örgün eğitim veren üniversitelerin kampüslerine gidip
öğretim elemanlarıyla rahatlıkla görüşebilir.
e-Üniversite Modeli
e-üniversite esas olarak dünyada var olan uzak eğitim yapılarından
bağımsız uzaktan eğitim örgütleri içinde düşünülebilmesine rağmen
benzerlerinden yönetim yaklaşımı olarak farklılık göstermekte ve
Türkiye'de yürürlükte olan yasalara uygun olduğu düşünülmektedir.
Bilişim teknolojilerinin temel özelliklerine sahip olan eğitim örgütlerinin başarılı
uygulamalarını sağlamak için e-üniversite yönetim modeli geliştirildi. Bu model sayesinde,
eğitim hizmeti sağlayan örgütlerde tam istihdam ve gelişim başarılı bir biçimde sağlanabilir.
e-Üniversite sayesinde dünyada bulunan uluslarda eğitimde fırsat eşitliği belli bir oranda
sağlanmış olur. Çünkü, bilişim teknolojileri eğitimde fırsat eşitliğini sağlamada başarılı
uygulamalar yapabilirler.

8. Örgüt Yapısı
e-Üniversite yönetim modelinde toplam olarak sekiz alt birim bulunmaktadır.
1. Web grubu
2. Ölçme ve değerlendirme grubu
3. Öğretim tasarımı
4. Proje yöneticisi
5. Bilgi işlem
6. e-Kütüphane.
7. Öğrenci bürosu
8. Halkla ilişkiler
1-Web grubu
Bu grup, örgüt ile ilgili bütün bilgileri ve öğretilecek olan ders içeriklerini www
formatına dönüştürüp internet ortamına yerleştirirler.
İlgili veriler www formatına dönüştürülürken grafik ve animasyon özellikleri de
etkili bir biçimde kullanılmalıdır.
Bu grup aynı zamanda internet teknolojisini yakından takip ederek e-üniversite
personelin ve öğrencilerin hizmetine sunarlar.
2-Ölçme ve değerlendirme grubu
Bu grup, yapılan eğitim ve öğretim faaliyetlerinin etkililiğini ortaya çıkarmak için
ölçme ve değerlendirme uygulamalarını organize eder.
Bu organize faaliyetlerinde, uzmanlar ölçme ve değerlendirme kurallarını (test
planı, geçerlik, güvenirlik, kullanışlık, test maddesi yazılması, madde analizi vb)
her zaman büyüktür.
3-Öğretim tasarımı
Bu grup, hazırlanacak olan derslerin öğretim kurallarına göre hazırlanmasını
sağlar.
Öğretim tasarım faaliyetlerinde temel olan dört ana nokta her zaman uygulanır
(İsman ve Eskicumalı, 2001).
1. Faaliyetlerin başlangıcında dersin kimin için geliştirileceği belirlenir. Burada
öğretmenin ve öğrencilerin genel özellikleri ve öğrenme kapasiteleri dikkate alınır.
2. Tasarım faaliyetlerinde mutlaka nelerin öğretileceği belirtilmeli. Diğer bir ifade ile
ders içerikleri açık ve net olarak ortaya çıkarılır.
3. En uygun olan öğrenme-öğretme yöntemleri belirlenir.
4. Ölçme ve değerlendirme faaliyetlerinin nasıl yapılacağı belirlenir.
4-Proje yöneticisi

9. Proje yöneticisi, eğitim-öğretim faaliyetlerini gerçekleştirmek için bütün alt
birimler arasında genel koordinasyonu yapar.
Bu yönetici, yapılacak işlerin genel bir dağılımını etkili bir biçimde gerçekleştirir.
5-Bilgi işlem
Bu grubun genel olarak iki görevi bulunmaktadır.
1. Birincisi, e-üniversitenin teknolojik alt yapısını sağlar.
2. İkincisi, bu grup aynı zamanda öğrenci işlerini (kayıt, not ve diğerlerini) sanal
ortamlarda gerçekleştirir.
Öğrenci kendisi hakkındaki bilgileri tamamen sanal ortamlardan öğrenir.
6-e-Kütüphane
Bu grup, e-üniversite için sanal kütüphane faaliyetlerini organize eder.
Öğrenciler ve öğretim elemanları konuları hakkındaki kitapları ve diğer yayınları
sanal ortamlardan elde eder.
7-Öğrenci bürosu
Bu grup, öğrencilere danışmanlık hizmeti verir.
Aynı zamanda, bu grup öğrencileri ilgi ve yeteneklerine göre yönlendirir.
Bu yönlendirme faaliyetleri zaman zaman öğrenci akademik başarılarını
yükseltebilir.
8-Halkla ilişkiler
Bu grup, e-üniversitenin diğer kurum ve kuruluşlarla olan ilişkilerini yönlendirir.
Bu grup, e-üniversitenin basın-yayın işlerini de organize eder.
ĠletiĢim ve Karar Süreci
e - Üniversitesinin en üst karar organı yönetim kuruludur.
Yönetim kurulu rektör ve birim yöneticilerinden oluşmaktadır.
Yönetim kurulunun başkanı rektördür.
Kurul oy çokluğu esasına dayalı olarak karar alır ve kurul üyeleri eşit oy hakkına
sahiptir.
Kurul daimi üyeler dışında gerektiğinde başka üye de alabilir.
Üst düzey kararlar bu organca alınacaktır.
Birimlere ilişkin kararlar birim sorumlularınca alınacaktır.
e - üniversitesinde iletişim dikey ve yatay olarak gerçekleşmektedir.
Birim uzmanları arasındaki iletişim yatay ve uzmanlarla yönetim kurulu arasındaki
iletişim ise dikey iletişim yoluyla gerçekleşir.

10. EĢgüdümleme Süreci
e -üniversite yönetim ve eşgüdümleme gibi yönetim süreçlerini üstlenecektir.
Eğitim öğretim, içerik hazırlama, program, danışman öğretim elamanı gibi
kaynakları seçeceği diğer üniversitelerden sağlayacaktır.
Gerek duyulursa kendisi de diğer üniversitelere ilgi alanında kaynak
sağlayabilecektir.
e - üniversitede eğitim – öğretimin yönetimi proje yöneticisi tarafından
gerçekleştirilecektir.
Üniversite ülkenin gereksinim duyduğu insangücü talebine dayalı olarak birden
fazla uzmanlık alanlarında program açabilecektir.
Her programın yönetiminden bir proje yöneticisi sorumlu olacaktır.
Programın yürütülmesi sırasında partner üniversite, diğer dış kaynaklar ve birim
uzmanlarının eşgüdümü proje yöneticilerince sağlanacaktır.
Partner üniversitelerden hizmetin sağlanması protokol yada benzeri anlaşmalarla
hizmetin üniversiteden veya öğretim elemanları ya da direk uzmanlardan satın
alınması biçiminde gerçekleşecektir.
Sonuç
Bilgi toplumunun bir gereği olarak bilişim teknolojilerine dayalı bir e -üniversite
modeli geliştirildi.
Geliştirilen bu yeni modelin temel amacı, bilişim teknolojilerinin etkin olarak
kullanıldığı toplumlarda e-üniversite faaliyetlerini başarılı bir biçimde
gerçekleştirmektir.

11. Eğer bu model uygulama olanağı bulabilirse çok başarılı eğitim-öğretim
faaliyetleri gerçekleştirileceği düşünülmektedir.
Bu model ile, eğitim-öğretim faaliyetleri istenilen her zaman ve her yerde tek
yönlü yada çift yönlü etkileşimli eğitim-öğretim faaliyetleri planlanabilir.
Bunun sonucunda, bireyler kendi alanlarıyla ilgili gelişimlerini sürekli bir hale
getirebilir ve yaşam boyu öğrenme gerçekleştirilebilir.
Kaynak: erkekgozuyle.com