Esquema Restauración 2º BAC

1. A RESTAURACIÓN

2. O sistema canovista: obxectivos de Cánovas
 Restaurar a monarquía dos
Borbóns
 Evitar pronunciamentos que
desestabilicen a monarquía
 Facer unha constitución
aceptable por progresistas e
moderados.
 Permitir a alternancia no poder
entre liberais moderados
progresistas
 Vetar calquera posibilidade a
outros grupos máis democráticos
 Asegurar que os resultados
electorais sexan favorables a
moderados ou progresistas e non
a outros
 Sufraxio censatario
 Fraude electoral
Garantizar o control do poder por
parte da oligarquía

3. As bases e mecanismos do sistema
 Pacificación militar e
control do exército
 A constitución de 1876
 O bipartidismo
 A quenda electoral
 Fraude electoral
 O caciquismo.

4. Control do exército
 Impedir pronunciamentos
 Separa do mando ós militares
comprometidos co Sexenio
 O monarca é o xefe do
exército. Recibe unha
educación militar.
 Trátase de vincular
directamente á monaquía e
exército (xefes militares) para
asegurara a súa fidelidade
 O exército segue a xogar un
papel importante, como valedor
e garante do sistema

5. A constitución de 1876
 Soberanía compartida  Cortes bicamerais
 Declaración de dereitos.  Congreso:
 Aparentemente amplia.
 Elexido por sufraxio. Non se
especifica o tipo de sufraxio
 Deixaba a súa regulación a leis  Será censatario ata 1890
posteriores, o que permitirá a súa
limitación ou ampliación segundo a
 Senado:
grupo político que goberne  Senadores por dereito propio
(grandes de España, capitáns
 Importante papel da xerais, arzobispos),
monarquía:  Senadores vitalicios nomeados
 Nomea ó executivo: nomea ó polo rei con caracter vitalicios
primeiro ministro ó marxe das cortes  Senadores elexidos por sufraxio
 Participa no lexislativo:  O catolicismo relixión oficial.
 Ten iniciativa lexislativa  Permítese o culto privado doutras
 Convoca e disolve as cortes relixións.
 Dereito de veto.  Non hai, por tanto, liberdade relixiosa
 Nomea parte do Senado
A constitución de 1876 aseméllase moito á de 1845,aínda que recolle algúns
elementos da de 1869. A súa indefinición na cuestión do sufraxio ou na dos dereitos
e liberdades fai que sexa aceptada polos progresistas

6. DOC 1: CONSTITUCIÓN DE 1876
 (…) D. Alfonso (…) en unión y de acuerdo con Art. 18. La potestad de hacer las leyes reside en las
las Cortes del Reino actualmente reunidas, Cortes con el Rey.
hemos venido en decretar y sancionar la Art. 19. Las Cortes se componen de dos Cuerpos
siguiente CONSTITUCION DE LA Colegisladores, iguales en facultades: el
MONARQUÍA ESPAÑOLA Senado y el Congreso de los Diputados.
Art. 11. La religión católica, apostólica, romana, es Art. 20. El Senado se compone:
la del Estado. La Nación se obliga a mantener  Primero. De Senadores por derecho propio.
el culto y sus ministros. Nadie será molestado
en el territorio español por sus opiniones  Segundo. De Senadores vitalicios nombrados
religiosas ni por el ejercicio de su respectivo por la Corona.
culto, salvo el respeto debido a la moral  Tercero. De Senadores elegidos por las
cristiana. No se permitirán, sin embargo, otras Corporaciones del Estado y mayores
ceremonias ni manifestaciones públicas que las contribuyentes en la forma que determine la ley.
de la religión del Estado. El número de los Senadores por derecho propio
Art. 13. Todo español tiene derecho: y vitalicios no podrá exceder de 180. Este
 -De emitir libremente sus ideas y opiniones, ya número será el de los Senadores electivos.
de palabra, ya por escrito, valiéndose de la Art. 21. Son Senadores por derecho propio:
imprenta o de otro procedimiento semejante,  Los grandes de España que lo fueren por sí, los
sin sujeción a la censura previa. Capitanes generales del Ejército y el Almirante
 -De reunirse pacíficamente. de la Armada,(…) los Arzobispos (…)
 De asociarse para los fines de la vida humana. Art. 27. El Congreso de los Diputados se compondrá
Art. 14. Las leyes dictarán las reglas oportunas para de los que nombren las Juntas electorales, en
asegurar a los españoles en el respeto la forma que determine la ley. Se nombrará un
recíproco de los derechos que este título les Diputado a lo menos por cada 50.000 almas de
reconoce(…). población.
Art. 32. Las Cortes se reúnen todos los años.
Corresponde al Rey convocarlas, suspender,
cerrar sus sesiones y disolver(..).

7. DOC 2: A MONARQUÍA NA
CONSTITUCIÓN DE 1876
Art. 48. La persona del Rey es sagrada
e inviolable.
Art. 49. Son responsables los Ministros.
Ningún mandato del Rey puede
llevarse a efecto si no está
refrendado por un Ministro, que por
sólo este hecho se hace
responsable.
Art. 50. La potestad de hacer ejecutar
las leyes reside en el Rey.
Art. 51. El Rey sanciona y promulga las
leyes.
Art. 52. Tiene el mando supremo del
Ejército y Armada, y dispone de las
fuerzas de mar y tierra.
Art. 54. Corresponde además, al Rey
(…) nombrar y separar libremente a
los Ministros.

9. O bipartidismo: os partidos dinásticos
 Partido Conservador e Partido Liberal
 Son ós únicos que poden acceder ó poder.
 Éstablecen un turno pactado e asegurado mediante o
fraude electoral e o caciquismo
 As diferencias entre ambos non son moi grandes.
 O partido liberal aboga polo sufraxio universal (aínda que
na práctica fai uso igual do fraude e do caciquismo),
 Os liberais defenden unha ampliación dos dereitos e
liberdades (aínda que non dubida en recortalos e reucrrir a
represión para frear as protestas populares e o auxe do
movemento obreiro),
 Os liberais amosan unha maior preocupación polos
problemas sociais, a educación e un certo laicismo.

10. Partido conservador
 Liderado por Canovas
 Formado por moderados,
grupos procedentes da Unión
Liberal e ultracatólicos
cercanos o carlismo.
 Defensa da orde social, do
catolicismo, recorte das
liberdades, proteccionismo
 Ideoloxía: liberalismo
moderado
 Bases sociais: a oligarquía,
epecialmente a vella nobreza
e a burguesía terrateniente

11. Partido liberal
 Liderado por Sagasta
 Formado por progresistas e
algúns demócratas moi
moderados
 Ideoloxía: liberalismo
progresista
 Ampliación das liberdades,
maior sensibilidade cara ós
problemas sociais, certa
tendencia ó laicismo,
librecambismo
 Bases sociais:
 Oligarquía, sobre todo a
burguesía industrial e
comercial.
 Intenta atraer ás clases
medias.

12. A quenda electoral
 O rei destitúe ó goberno
disolve as Cortes e nomea
presidente ó lider do partido
que nese momento está na
oposición (liberal ou
conservador)
 O novo goberno convoca
elecións e consigue unha
maoiría absoluta nas
Cortes. Así as Cortes
ratifican e apoian ó novo
goberno
 Como se asegura o triunfo
electoral? Mediante a
manipulación electoral, o
fraude

14. Fraude electoral
 O encasillado. Dende o
goberno designábanse os
candidatos que debían sair
elexidos en cada distrito
electoral. Deixábanse algúns
para a oposicion
 Os gobernadores de cada
provincia debían conseguir
que os resultados dos distritos
electorais coincidiran co
encasillado. Para iso era
necesario manipular ós
electores
 Eran os caciques locais os
encargados de asegurar que a
poboación votase segundo co
establecido para ese distrito

15. Fraude electoral
 As veces os resultados non
eran os esperados: recurríase
entón ó pucheirazo
 Máis votos que electores reais
no distrito (votaban os mortos)
 Cambio de papeletas
 Impedir acceder á mesa
electoral a algúns votantes.
 Manipulación das actas nas
mesas electorais ou na propia
comisión en Madrid, que recibía
e probaba as actas finais
 A fraude electoral fíxose máis
necesaria dende o momento en
que se aproba o sufraxio
universal masculino

17. O caciquismo  Como o facián?
 Mediante a venda de favores
(un traballo, un aprazamento
no pago dunha débeda ou da
renda, o arreglo dun problema
legal, etc) a cambio de
fidelidade política
 Mediante a presión (denegar
traballo, apurar o cobro de
 Quen son os caciques? débedas, etc).
Individuos que pola sua posición  Mediante a compra de votos
económica (grandes propietarios)  Mediante a ameaza e a
política (alcaldes, deputados en
violencia, coa colaboración
Cortes) ou social (notarios
abogados, etc) podía influir no resto (activa ou pasiva) dos poderes
da poboación e condicionar o seu públicos: garda civil,
voto. gobernador, alcaldes, etc

18. O caciquismo
 Os caciques formaban unha estructura piramidal: dende o cacique local
ata o cacique que domina unha provincia ou máis (xeralmente non so un
grande propietario ou industrial senón alguén que ocupa cargos políticos
importates: deputado, senador, ministro).
 Hai caciques de partido, que sempre actúan a prol de liberais ou de
conservadores e os hai que simpremente actúan segundo o que toque en
cada momento.
 O caciquismo foi mais eficaz en zonas rurais e pobres, pois se
fundamenta no uso da riqueza como instrumento de dominación e control
político.

19. Valoración do sistema
 Pese ó recoñecemento do sufraxio universal ou do maior ou
menor reoñecemento de dereitos non o podemos considerar
un sistema demcrático xa que:
 O monarca conserva o poder de nomear goberno, disolver as cortes,
nomear senadores, etc
 O fraude electoral permanente. Os resultados electorais son froito do
fraude, non da vontade dos cidadáns manifestada libremente
 Os grupos político ó marxe do sistema non teñen posibilidade algunha de
acadr o poder ou tan siquiera de influír nel por medios “legais”.
 A fraude é o caciquismo son elementos consustanciais ó sistema, pois sin
eles o sistema non se mantería
 Todos os individuos que ocupan cargos políticos importantes (dende
alcaldes das cidades a ministros, pasando por gobernadores, deputados
ou senadores) son membros da oligarquía.
 Podemos definer o sistema da Restauración como un rexime
oligarquico

20. SISTEMA DEMOCRÁTICO?
 Para considerar un sistema político como democrático
ten que cumprir como mínimo os seguintes requisistos:
 Sufraxio universal
 Eleccións limpas e sen fraude
 Pluripartidsmo: existencia de varias opcións políticas
 Recoñecemento amplo e con garanrías de dereitos e
liberdades (opinión e prensa, asociación, relixión, etc)
 Limitación das facultades do monarca (no caso das
monarquías)
 Non intervención no lexislativo.
 Executivo no goberno
 Gobernos elexidos polos parlamentos

21. Reinado de Alfonso XII
Gobernos Conservadores:
(Cánovas (1876-1880, 1884-1885)
 Recorte das liberdades e dereitos
 Sufraxio censatario (so 800.000
cidadámns con dereito a voto)
 Límitación da liberdade de prensa
(censura)
 Dereito de asociación non
recoñecido
 Supresión dos foros vascos como
resultado da derrota militar do
carlismo
 Fin da sublevación cubana coa
Paz de Zanjón en 1878. Non se
soluciona o problema que estopra
de novo poucos anos despois

22. Reinado de Alfonso XII
Gobernos Liberais:
Sagasta (1881-1883)
 Ampliación de dereitos e
liberdades
 Liberdade de impreta
 Ampliación do sufraxio pero
segue a ser censatario
 Concellos electivos
 Fracasada reforma educativa.
A igrexa segue a exercr o
control da educación.
 Certa preocupación social:
creación da comisión de
Reformas sociais.
 Política librecambista. Mal
vista pola industria vasca e
catalana

23. A rexencia de María Cristina
Pacto do Pardo. Acordo entre conservadores e liberais para respectar o turno e
evitar que as disputas entre eles poideran debilitar á monarquía nun momento
en que a sucesión non estaba asegurada (Maria Cristina estaba embarazada)
Gobernos liberais
 Ampliación de dereitos e
liberdades
 Sufraxio universal en 1890
 Lei de asociacións de 1887
 Lei do xurado
 Supresión da censura previa
 Reforma do exército
 Intenta modernizar o exército e
adecualo a defensa exterior e
non o manteñemento da orede
pública. Fracaso.

24. Problemas de finais de século
 Sublevación en Cuba e
Filipinas
 O auxe dos nacionalismos,
sobre todo do
nacionalismo catalán
 Crecemento do
movemento obreiro.
 A resposta vai ser
normañmente a
represión

25. Perda das colonias: Cuba
 Pese á Paz de Zanjón non se solucionaron os
problemas que levaran ós anteriores levantamentos
independentistas. A escravitude que quedou
definitivamente abolida en 1886.
 Mantense o monopolio comercial de España con Cuba que
non favorece xa os intereses da burguesía cubana: nin dos
propietarios das plantacións nin dos negocios comerciais.
 Pese as promesas de reformas a illa carece de autonomía. A
opinión dos cubanos non ten peso ningún na toma de
decisións que afectan a illa.
 A dura represión nos levada a cabo polo xeneral Weyler non
fixo máis que incrementar o apoio ós insurrectos e a mala
imaxe internacional de España como potencia colonial
 Aumenta o interés dos EE.UU pola illa e o apoio ós
movementos independentistas que remata coa intervención
americana en Abril de 1898.

27. A GUERRA DE CUBA
AFUNDIMENTO DO
MAINE

28. A GUERRA DE CUBA
Tratado de Paris:
 España recoñece a
independencia de Cuba
(ainda que en certo modo
supeditada ós intereses de
EE.UU, recoñecido na
propia constitución cubana)
 España cede Porto Rico,
Filipinas e a illa de Guam a
EE.UU.
 España cede ó Imperio
Alemán as Carolinas e as
Marianas

29. Consecuencias da Guerra
 Tensións sociais internas.
 A guerra causou moitas baixas entre os soldados
españois.
 O trato dado ós soldados durante o conflicto e incluso
durante a repatriación das tropas foi moi duro. A tropa
estaba formada polas clases populares
 Aumenta o sentimento antimilitar entre sectores das clases
popularres
 Rexeitan o sistema de reclutamento que na práctica fai
que só o pobres fagan o servicio militar,
 Rexeitan o trato ós soldados durante o servizo militar
 Rexeitan papel de exército na represión

30. Consecuencias da Guerra
 Malestar no exército, que asimila mal a derrota e
peor as críticas.
 Sentimento xeral de fustración e derrota, de declive.
Mentres Francia, Inglaterra e outros países
constrúen o seu imperio colonial España perde as
súas últimas colonias
 Consecuencias económicas
 Perda dun mercado reservado
 Afectou a sectores comerciais e industrias españois
vinculados as exportacións e importacións. A industria téxtil
catalan tiña en Cuba unha parte importate do seu mercado
 Incrementou o déficit do estado
 Suba de prezos de productos como o azucre, tabaco, café
que afectou sobre todo aos sectores máis humildes

31. Nación e nacionalismo
 Cando usamos a palabra nación non sempre a
usamos co mesmo significado.
 Concepción liberal. A nación esta composta por
un conxunto de cidadáns libres e iguais que
viven baixo un goberno común e unhas mesmas
leis. Identifica nación e estado. Non existe unha
nación senon ten estado propio
 Concepción historicista. A nación esta composta
polo conxunto de individuos que falan unha
mesma lingua, teñen unhas costumes,
tradicións, folclore etc (cultura) común. Hai
nacións sen estado, e estados que inclúen
diferentes nacións.

32. Nacionalismo
 Corrente política que considera a propia
comunidade como unha nación (definición
historicista) sen estado e que aspira a que
forme un estado independente (unha nación de
acordo coa concepción liberal), coas súas
fronteiras, as súas leis e o seu goberno propio.
 Falamos de nacionalismo separatista cando
pretende separar una parte do territorio do
estado do que forma parte para crear un estado
propio e independente: Nacionalismo Vasco,
Catalán e Galego

33. Nacionalismo de estado
 Identifica nación e estado.
 Defende a integridade e unidade do país,
non aceptando a existencia de comunidades
diferenciadas (nacións, pobos, etc) dentro do
propio estado.
 Defende formas políticas centralistas.
 Busca o engradecemento da nación=estado
sobre outras.
 Nacionalismo español ou españolista

34. Nacemento do nacionalismo
 Exaltación do carácter diferencial da propia comunidade
baseándose en:
 Criterios culturais (lingua, tradicións, historia, costumes)
 Económicos: unha agricultura diferente, unha industria
maís ou medos dsenvolvida , etc
 Históricos: Construcción dun pasado mítico e glorioso
que se debe recuperar.
 Reacción fronte a una política centralista que non atende
ás necesidades específicas da comunidade ou resposta
a unha recente perda da capacidade de autogoberno.
 Existencia dun grupo social que espera obter vantaxes
dun nova organización política.

35. Etapas na formación do nacionalismo
 Cultural. Case todos os movementos
nacionalistas pasan por unha fase de
recuperación e exaltación dos rasgos culturais
diferenciais (lingua, tradicións, lendas, etc).
Busca do recoñecemento da propia comunidade
como nación
 Política. Fromación de organizacións políticas
específicas que revindican unha maior
capacidade de autogoberno para dar resposta a
esas necesidades distintas: en función do grao
de autogoberno reclamado e falaremos de
rexionalismo ou nacionalismo

36. Nacionalismo Catalán
 Tendencia progresista: republicano,
democrático. Valenti Almirall. Minoritaria a
finais do XIX e inicios do XX
 Tendencia conservadora: catolicismo,
tradicion, sufraxio censatario. Prat de la
Riba
 Forte e temprana organización política: 1902
Lliga Regionalista
 Autonomista
 Apoio entre a burguesía urbana e entre os
pequenos e medianos propietarios agrícolas.
 A finais de século, trala perda de cuba, a
burguesía industrial achégase ó catalanismo
 Importante apoio xa a finais do século XIX en
Cataluña.

37. DOCUMENTO.
“Enclavada Cataluña en el área geográfica conocida
con el nombre de España, somos españoles de la
misma manera que somos europeos por estar
comprendida España dentro del continente Europa.
Gobernada España por el Estado español, los
catalanes somos españoles como miembros de ese
Estado, como ciudadanos de esa sociedad política.
No somos, pues, enemigos de España, tomada en
este sentido (que es el único real), ni al combatir al
Estado español queremos otra cosa que rehacerlo
con equidad y justicia, y con una organización más
adecuada y perfecta, dentro de la cual Cataluña
pueda encontrar una vida de libertad y progreso”.
Prat de la Riba, E.: Nacionalisme catalá y
separatisme espanyol

38. Nacionalismo Vasco
Orixe do nacionalismo vasco
 Industrialización e o crecemento
urbano supón unha ruptura coa
sociedade tradicional de base
rural
 A inmigración: novas costumes,
tradicións, etc
 Irrupción do socialismo e do
anarquismo nos núcleos
industriais que pretenden cambiar
de raiz a organización social e a
cultura tradicional
 Supresión dos foros e privilexios
das provincias vascas en 1876
(derrota carlista)

39. Nacionalismo Vasco
Rápida organización política: 1895 PNV
 Moi conservador incluso reaccionario no
social e no cultural. Rexeita a tradición
liberal. Cercano ó carlismo
 Defensa do catolicismo como un
elemento identificador do vasco.
 Apoios principalmente no mundo rural,
maís apegado as tradicións, costume e
lingua. A burguesía vasca tardará máis
en asumir as revindicacións
nacionalistas.
 Independentista. Aínda que dende
pronto haberá unha tendencia máis
independentista e outra que aceptaría a
autonomía.

41. DOCUMENTO
El bizkaino es inteligente y hábil para toda clase de trabajos; el español es corto de
inteligencia y carece de maña para los trabajos más sencillos. Preguntádselo a
cualquier contratista de obras y sabréis que un bizcaino hace en igual tiempo
tanto como tres maketos juntos. El bizkaino es laborioso (ved labradas sus
montañas hasta la cumbre); el español, perezoso y vago (contemplad sus
inmensas llanuras desprovistas en absoluto de vegetación).
El bizkaino no vale para servir, ha nacido para ser señor ("etxejaun"); el
español no ha nacido más que para ser vasallo y siervo (pulsad la empleomanía
dentro de España, y si vais fuera de ella le veréis ejerciendo los oficios más
humildes).
El aseo del bizkaino es proverbial (recordad que, cuando en la última
guerra andaban hasta por Nabarra, ninguna semana les faltaba la muda interior
completa que sus madres hermanas les llevaban recorriendo a pie la distancia);
el español apenas se lava una vez en su vida y se muda una vez al año.
Oídle hablar a un bizkaino y escuchareis la más eufónica, moral y culta de
las lenguas; oidle a un español y si solo le oís rebuznar podéis estar
satisfechos, pues el asno no profiere voces indecentes ni blasfemias.
Por último, según la estadística, el noventa y cinco por ciento de los
crímenes que se perpetran en Bizkaya se deben a mano española, y de cuatro
de los cinco restantes son autores bizcainos españolizados.
Decid, pues, ahora si el bizkaino es español por su tipo, carácter y
costumbres ."
Sabino Arana, "¿Qué somos?". Obras Completas. Editorial Sabindiar-
Batza. Buenos Aires. 1965. Páginas 627 y 62

42. Rexionalismo galego
 Escasa importancia política
 Mais centrado na
revindicación cultural
 Moi poucos apoios sociais
 Tendencia conservadora:
Alfredo Brañas
 Tendencia Liberal: Manuel
Murguía
 Liga Galega (1897-1907)

43. Os republicanos
 Divididos e debilitados despois do fracaso da I
República.
 Partido posibilista de Castelar: moderado, con apoios entre
a pequena e media burguesía
 Partido Federal de Pi e Margall: federalista, anticlerical,
con apoios entre a pequena burguesái e as clases
populares urbanas
 Escasa presencia parlamentaria: o sistema nos
deixa ver cal era o seu apoio real en votos.
 Influencia social nas cidades a través da prensa,
casinos, escolas racionalistas
 Compite co socialismo e o anarquismo por atraer ás
clases populares

44. Anarquistas
Ideoloxía máis influinte no
movemento obreiro nesta
etapa sobre todo en Cataluña,
Andalucía, e cidades como A
Coruña…
 Formación da FTRE herdeira
da FRE da AIT.
 Dentro do anarquismo
conviven varias tendencias
diferenciadas por cuestións
teóricas e prácticas
 Partidario do uso da violencia,
da propaganda do feito, da
acción terrorista
 Partidarios da asociacionismo
sindical
 Partidarios da acción a traves
da educación e a propaganda

45. Anarquismo
 Pola súa influencia crecente
entre a clase obreira rural e
urbana e pola súa radical
oposición o sistema foi víctima
preferente da represión.
 A acción violenta do motivada
por:
 Extrema pobreza de certos
sectores (xornaleiros)
 Dificultade de lograr melloras
mediante a loita sindical
(frecuentes prohibicións
peches de sindicatos, etc) e
política (caciquismo)
 Represión

46. Atentados anarquistas

47. Represión

48. Propaganda e medios de loita

49. Socialistas
 Fundación do PSOE en
1879 e da UGT en
1888.
 Ideoloxía Marxista
 Apoios entre clase
obreira urbana con
maior presencia en
Madrid, Vizcaia,
Asturias, etc