Presentación de aula Curso: 2º Bach, Centro: IES Alfredo Brañas, Carballo 2013 - 2014

3. 1. Restauración
monárquica
2. Carlistas
Volta ao moderantismo.
Quenda dinástica e
caciquismo
Deslexitimación do carlismo,
derrotas militares, cumprimento
das máximas carlistas: orde social,
tradición, familia, Igrexa Católica,
monarca lexítimo… e incorporación
ao sistema parlamentario
3. Cuba
Paz de Zanjón (1878), fin á
Guerra dos 10 anos, amnistía
cos sublevados e promesa de
abolición da escravitude e
representantes nas Cortes

4. Sistema conservador, inspirado no
moderantismo da etapa “isabelina”.
Tres eran os seus piares:
1. Constitución 1876
2. Exército
3. Sistema bipartidista
Manifesto de Sandhurst, 1/12/1874. “Sexa
como sexa, nunca deixarei de ser un bo
español, nin como todos os meus
antepasados, un bo católico, nin tampouco
un home do século, verdadeiramente
liberal”. Afonso XII, En M. Fernández Almagro: Cánovas.
Madrid Ed. Tebas 1972
Antonio Cánovas del Castillo
• Partido Liberal Tradicionalista
Práxedes Mateo Sagasta
• Partido Liberal Fusionista

5. CONSTITUCIÓN DE 1876.
Constitución de 1876, de carácter moderado.
Toma de modelo a do 1845.
Defensa dos valores tradicionais: familia, propiedade privada e relixión,
mesturados cos principios democráticos da Constitución de 1869, se ben,
estes, especialmente os colectivos: libre prensa, reunión e asociación se
verían recortados a través da promulgación de leis restritivas.
Confesional, católica
Sufraxio censatario. (En 1890 se aproba o suf. Universal)
Estrutura do Estado:
Fortalecería o papel da Coroa, que se sitúa por riba de calquera decisión
política.
Sistema bicameral, Cortes e Senado.
O rei comparte coas Cortes o poder lexislativo, ten capacidade de veto,
convoca e disolve as Cortes nomea ós ministros.
Executivo en mans do rei e do Goberno (alternancia no poder)
Poder xudicial independente
Artigo 11 A Relixión católica, apostólica,
romana, é a do Estado. A Nación se
obriga á manter o culto e ós seus
ministros.
Artigo 13 Todo español ten dereito: De
emitir libremente as súas ideas e opinións,
xa de palabra, xa por escrito, valéndose
da imprenta ou doutro procedemento
semellante, sen suxeccion á censura
previa. De reunirse pacificamente. De
asociarse para os fins da vida humana.
Artigo 18 A potestade de face-las leis
reside nas Cortes co Rei.
Artigo 48 A persoa do Rei é sagrada e
inviolable.
Artigo 52 El rei ten o mando supremo do
Exército e da Armada, e dispón das forzas
de mar e terra.
Artigo 76 Ós Tribunais e Xulgados
pertence exclusivamente a potestade de
aplica-las leis en los xuízos civís e
criminais

6. CONSTITUCIÓN DE 1869.
CONSTITUCIÓN DE 1874 (non chegou a ter vixencia)
Constitución democrática e liberal.
Constitución republicana, democrática e liberal.
Soberanía nacional.
Soberanía Nacional.
Ampla declaración de dereitos individuais e
colectivos entre os que destacan a liberdade
de residencia, de ensinanza e de culto así
como a inviolabilidade do correo.
Defensa dos dereitos naturais sagrados e universais, propiedade de todos.
Sufraxio universal.
Estado laico, dereito e liberdade de culto.
Abolición dos títulos nobiliares.
 Estrutura de Estado:
Sufraxio universal
 Modelo de Monarquía Constitucional
Estrutura de Estado:
 Monarquía que emana da Nación, é esta
última a que acepta libremente a existencia
daquela.
Modelo descentralizador de Estado.
O sistema bicameral: Cortes e Senado
División de poderes: o lexislativo quedaba
nas mans das Cortes, o rei se ben tiña
potestade para convocalas, tan só se limitaba
a sancionar (aprobar) e promulgar as leis
aprobadas polo Parlamento; o executivo
residía no rei e no Goberno e a Xustiza
actuaba con independencia –por primeira
vez se accedería á xudicatura mediante
oposicións-.
Constitución Federal Democrática: municipios, rexións nación formada por
15 Estados con autonomía de goberno, máis Cuba e Filipinas.
Sistema bicameral Cortes – Senado.
División de poderes: lexislativo nas Cortes, executivo no Goberno e xudicial
independente.

7. O segundo dos piares deste sistema é o Exército. O obxectivo principal era o de
afastalo da actividade política do país. O novo estado establecía a supremacía do poder
civil sobre o militar. Se procuraba a despolitización do poder militar. Como
contrapartida o rei seguía á cabeza das Forzas Armadas a cal, ademáis, dispoñía de
autonomía na xestión do seu regulamento interno, é dicir, o Goberno se mantiña á
marxe das disposicións de réxime internas do Exército. Este proceso de despolitización
dos militares non sería tal, dende o momento no que éstes eran o principal factor de
presión e control sobre a vida civil .

9. Os Gobernos da “alternancia”. O partido conservador ocupou o poder dende 1875 a
1881, data na que os progresistas accederon ó poder. Sería esta segunda etapa a de
maior interese. De 1881 a 1890 transcorrería o que denominado “Goberno Longo”.
Durante esta etapa morrería Afonso XII o que creou certo clima de inestabilidade que
obrigaba ós dous partidos dinásticos a pactar, Pacto do Pardo, dando paso a un
goberno liberal, progresista, de talante reformista pero que garantira a continuidade
do sistema instaurado en 1874. Esta continuidade quedaba asegurada ca rexencia de
María Cristina, esposa de Afonso XII, mentres seu fillo, futuro Afonso XIII, non
cumprira a maioría de idade. Dentro do proceso de reformas levadas a cabo nesta
etapa cabe destacar o seu obxectivo de introducir reformas democráticas seguindo a
liña de traballo que se iniciara no 1868: sufraxio universal masculino, primeiro para
as eleccións locais, posteriormente xa para as estatais (1890) –pasando dun censo de
800 mil electores a 5 millóns-. Ademáis se aprobaba a definitiva abolición da
escravitude 1888 e se redactaba unha Lei de Asociacións.

10. Caciquismo:
Intromisión abusiva de una persona o una
autoridad en determinados asuntos, valiéndose
de su poder o influencia.
Dominación o influencia del cacique de un
pueblo o comarca.
Cacique:
Persona que en un pueblo o comarca ejerce
excesiva influencia en asuntos políticos.
Persona que en una colectividad o grupo ejerce
un poder abusivo.
Señor de vasallos en alguna provincia o pueblo
de indios.

11. Benito Pérez Galdós: Obras
Completas Vol. III.
Consecuencia deste sistema
é caciquismo, isto é, a
entronización de certos
individuos nas localidades
os cales, como instrumento
do deputado, son donos dos
resortes administrativos. O
cacique dá e quita míseros
empregos dos que gozan os
máis pobres da vila (...).O
cacique é quen o facer a
repartición da contribución
lle carga a man ó
adversario, aliviando ao
amigo, dos que se orixinan
(...) a veces estacazos e
puñaladas. Verdade que o
tirano da aldea angustia a
esta coas súas esixencias.

13. En Carballo, el presidente adelantó una hora el reloj a las 11 y anunció que estaba cerrada la
votación. Así consiguió que no votase la mayoría de los electores. Obtenido así este resultado,
bajo el pretexto de mantener el orden, llamó a la Guardia Civil para que desalojase la sala,
amenazando cn cárcel a los que insistiesen en querer votar. VARIOS. Memoria das eleccións. 1853

14. “Non acabades de darvos conta de que en Galicia goberna, na Coruña García Prieto e Gasset,
en Pontevedra o Marqués de Riestra, en Ourense Bugallal, en Lugo e no resto de Galicia
enteira o Sr. González Besada, presidente honorario dacompañía de caciques?
(…) mentres, nunha palabra, non rematemos co caciquismo, todo réxime político será un
sarcasmo que garante a cidadanía no papel para escarnecela na realidade”. Luís Peña Novo.
Falando para todos. A Nosa Terra, 30 – 03 - 1918

15. Antonio Ruiz Zorrilla
• Partido Republicano
Progresista
Carlistas e republicanos
Pi I Margall
• Partido Republicano Federal
Castelar
• Partido Posibilista
• Incorpórase á Restauración
Ramón Nocedal
• Partido Tradicionalista
• Participa do parlamentarismo

16. a)
Definición política (Rev Francesa,
Sieyes): nación é aquela formada
por os habitantes dun territorio
que libremente deciden vivir baixo
unha mesmas normas, deberes e
dereitos.
b)
Definición cultural (pensamento
alemán, Herder): a nación como
elemento permanente, Volkgeist
ou alma do pobo, dunha
comunidade conformado por o
conxunto de elementos que forxan
a súa identidade, un territorio,
unha lingua, unha Hª, unha cultura
e unhas tradicións que a
diferencian dos demais pobos.

17. A nación española:
Art. 1 A nación española é a reunión de todos os españois de ambos hemisferios.
Art. 2 A nación española é libre e independiente; non é nin pode ser patrimonio de
ninguna familia nin persoa.
Art. 3. A soberanía reside esencialmente na nación e polo mesmo pertence a este
exclusivamente o dereito de establecer as súas leis fundamentais. Constitución
Española de 1812. (trad.)
“España era ou críase o pobo de Deus e cada español outro Xosué (….) españa,
evanxelizadora da metade da orbe: martelo de herexes, luz de Trento, espada
de Roma, berce de San Ignacio….esa é a nosa grandeza e a nosa unidade, non
temos outra. O día en que acabe de perderse, España volverá ao cantonalismo
dos arévacos e vetóns ou dos reis de Taifas. (…) o español que deixou de ser
católico é incapaz de crer noutra cousa que non sexa a omnipotencia dun certo
sentido comñun e prácticom case sempre basto, egoísta e groseiro”. Historia
dos heterodoxos españois. Marcelino Menéndez Pelayo. 1882
“Un dos fenómenos mais característicos da vida política española nos últimos 20 anos,
foi a aparición de rexionalismos, nacionalismos, separatismos: é dicer, movementos de
secesión étnica e territorial (…)
O propósito deste ensaio é corrixir o pensamento político ao uso, que busca o mal radical
do catalanismo e biscaitarrismo en Cataluña e Biscaia, cando non é alí onde se atopa.
Onde pois? Para min isto non ofrece dúbida: cando unha sociedade se conseme vítima
do particularismo, pode sempre afirmarse que o primeiro en amosarse particularista foi
precisamente o Poder Central. E isto é o que pasou en España. España Invertevrada”.
José Ortega y Gasset, 1921.(trad.)

18. Antolín Faraldo Asorey. “Últimas
consideraciones sobre Galicia”. El Recreo
Compostelano (trad. Galg). Dec. 1842:
¡Oh!, canto mais estudamos a nosa situación
mais vivamente recoñecemos aa división, a
excentralización, o aillamento de Galicia;
sempre cidade, nunca patria, xamais
nación(…) Algún día virá quen xuntando
todas as letras da nosa fórmula, presentará
moi claro o que nós non fumos quen de facer
“El día en que las tribus célticas pusieron el pie en
Galicia y se apoderaron del extenso territorio que
componía la provincia gallega, a la cual dieron
nombre, lengua, religión, costumbres, en una
palabra, vida entera, ese día concluyó el poder de
los hombres inferiores en nuestro país. Fuesen o
no, fineses o gente más humilde todavía, de color
amarillo, lengua monosilábica y vida intelectual
rudimentaria, tuvieron que apartarse y
desaparecer. Ni en la raza ni en las costumbres y
supersticiones, ni siquiera en los nombres de
localidad dejaron las huellas de su paso. (...) Nada
hay en nuestra antigüedad que de ella no venga o
con ella no empiece. El celta es nuestro único,
nuestro verdadero antepasado”. (M. Murguía 1895)
Sabino Arana. Errores catalanistas. 1894
A pureza da raza.
Os cataláns quixeran que non soamente eles, senón tamén tódolos demais españois
establecidos na súa rexión, falasen catalán; para nós sería a ruína que os “maketos”
residentes no noso territorio falasen os éuscaro. Por qué,porque a pureza da raza é coma
a lingua, un dos fundamentos do lema biscaíño, e mentres a lingua (...) pode restaurarse
aínda que ninguén a fale, a raza, en cambio, non se pode resucitar unha vez perdida.
Almirall, V. Catalanisme de debó, 1879, traducido do catalán.
Porque queremos falar na nosa lingua chámanos secos e maleducados. Porque queremos coñecer a nosa historia acúsanos de
exclusivistas e malos españois, de rebeldes e perturbadores (...).
Mañá o catalán será a lingua oficial da nosa terra catalá, mañá non só coñecermos a historia senón que a iremos construíndo
cos nosos feitos (...). Mañá presentarémonos tal e como somos, coas nosas boas calidades e coas malas, cos nosos costumes e
as nosas leis (...) e Cataluña, irmá, que non media irmá das demais rexións españolas estará unidas a todas elas por lazos de
sangue e cariño, non polos da imposición e os da violencia (...). será daquela cando o catalanismo conseguirá a plenitude do seu
desenvolvemento (...) cando desenvolva a súa idea catalá.

19. Movemento
intelectual e
cultural que nace
ao albor das
xuntanzas como a
Pondal
do Banquete de
Conxo de1856, as
celebracións dos
Rosalía
Xogos Florais (1861)
e das publicacións
posteriores das
lecturas e
composicións
presentadas
naqueles. Nacerá
tamén con el a Hª
de Galicia a través
dos traballos de
Murguía e Vicetto
Murguía
Vicetto
Curros

20. Base 24. Cada región sería libre para organizar la enseñanza pública en todos sus grados y
con absoluta independencia del poder central
Base 24. El lenguaje regional gallego será de uso potestativo entre los naturales de nuestra
regións (…) y obligatorio en las escuelas primarias en concurrencia con el castellano.
Alfredo Brañas. Bases generales del regioalismo y su aplicación a Galicia. 1892
O primeiro acto rexionalista foi en
Pontevedra en 1886, coa celebración do
Certame Literario Musical presidido por
Murguía, onde insistiu na necesidade de
potenciar o galego e seguir coas
reivindicacións autonomistas. Pola contra,
dende Madrid cuestionábase a
diferenciación de Galicia: “¿ Que
nacionalidad es esa que tratan de establecer
los regionalistas gallegos, si su honroso y leal
país, con excepción del fugaz reinado de Don
García no ha sido nunca un reino
independiente?” (Sánchez Moguel)

21. Comezos do s. XX.
Xorden os símbolos do
nacionalismo galego:
1. A RAG, Real
Academia Galega
(30-9-1906)
2. O Escudo
3. O Himno
Os PinosHimno de
Galicia.avi
Que din os rumorosos
Na costa verdecente,
Ó rayo trasparente,
Do prácido luar...?
Que din as altas copas
D'escuro arume arpado,
Co seu ben compasado,
Monótono fungar...?
Do teu verdor cingido,
É de benígnos astros,
Confin dos verdes castros,
E valeroso clán,
Non dés a esquecemento,
Da injuria o rudo encono;
Despérta do teu sono,
Fogar de Breogán.
Os boos e generosos,
A nosa voz entenden;
E con arroubo atenden,
O noso rouco son;
Mas, sós os ignorantes,
E férridos e duros,
Imbéciles e escuros
No-nos entenden, non.
Os tempos son chegados,
Dos bardos das edades,
Q'as vosas vaguedades,
Cumprido fin terán;
Pois donde quer gigante,
A nosa voz pregóa,
A redenzón da bóa
Nazón de Breogán.

22. En 1907 nacía Solidad Gallega (a imitación da catalá) co fin de reagrupar a todas as
tendencias defensoras da autonomía galega (republicanos, carlistas e rexionalistas) e
que serviría de fase de transición… “Solidaridad no es un partido político sino la matriz de
la que tienen que salir los partidos de la patria precisa y que hoy no tiene”. Manifesto fundacional
de Solidaridad Gallega, A Coruña, 1907.
1916 é data clave
para o
nacionalismo, ese
ano nacían as
Irmandades da
Fala,
organizacións
político,
intelectual e
culturais cunha
verdadeira
conciencia
galeguista e que
comezan a partir
de obra de Antón
Vila Ponte a
empregalo termo
nacionalismo cun
claro senso
político.

23. Crise Agraria
1. A crise sería xeral en todo o contexto europeo.
2. A chegada masiva de produtos estranxeiros a España,
especialmente cereais de EEUU e de Rusia forzaron a
caída de prezos dos cereais españois que non podían
competir con aqueles.
3. A consecuencia inmediata foi a caída dos rendementos
e dos ingresos.
4. Os grandes propietarios baixaron os salarios para
compensar as súas perdas.
5. Ante esta situación a Liga Agraria, asociación de
propietarios, presionaba para conseguir un arancel
protector dos produtos nacionais.
Crise do sector viticultor.
1. España que se beneficiara da filoxera en Francia
poñendo so seus caldos no mercado francés e incluso en
EEUU, consumidor dos viños galos.
2. Incapaz de previr e protexer os seus viñedos da filoxera.
3. Milleiros de áreas de cultivo de vide se verían afectadas
por todo o país, de Norte a Sur e de Leste a Oeste, ata
o punto que en moitos territorios foron substituídas as
vides nacionais por cultivos foráneos como as vides
californianas.
Proteccionismo arancelario.
•
•
•
•
•
Presión exercida polos produtores agrícolas e
industriais vs. Importacións do exterior
Arancel proteccionista (1891).
Alza dos custos da produción aparentemente
compensada ca alza dos prezos.
Empobrecemento e descenso do consumo
de bens industriais.
Causa principal do retroceso español da
primeira metade do s. XX.

24. Incumprimento das promesas da Paz de
Zanjón
http://www.youtube.com/watch?v=w0EVzG2I-mg
Abolición da escravitude e representación
nas Cortes vs. Estatuto propio e
autonomía
Proteccionismo económico
Presión dos EEUU, pechar o mercado de
azucre e tabaco

25. Martínez Campos
A. Maceo
Máximo Gómez
Valeriano Weyler
José Martí

26. "...ya estoy todos los días en
peligro de dar mi vida por mi
país, y por mi deber —puesto
que lo entiendo y tengo ánimos
con que realizarlo— de impedir
a tiempo con la independencia
de Cuba que se extiendan por
las Antillas los Estados Unidos y
caigan, con esa fuerza más,
sobre nuestras tierras de
América. Cuanto hice hasta hoy,
y haré, es para eso. En silencio
ha tenido que ser, y como
indirectamente, porque hay
cosas que para lograrlas han de
andar ocultas..."
Martí, funda o Partido Revolucionario Cubano
O Berro de Baire, 23/02/1895 inica a revolta
independentista
Martínez Campos combina represión e
pactos
Valeriano Weyler ao mando das tropas
españolas. Maior contundencia, crea os
campos de concentración
http://www.youtube.com/watch?v=zmpg9pXx3UU
1897, Weyler é relevado, España concede o
Estatuto de Autonomía e sufraxio universal,
autonomía arancelaria e igualdade de dereitos
entre insulares e peninsulares.
"Dios, la Razón y la Virtud".
«El que intente apoderarse de
Cuba, recogerá el polvo de su
suelo anegado en sangre, si no
perece en la lucha». "Mi
Bandera" de Bonifacio Byrne:
El verano de 1897 fue fatídico
para las armas españolas no
sólo por el exterminio a manos
de las guerrillas mambisas que
las hostigaban hasta de
madrugada, sino por el
paludismo, la disentería y otras
enfermedades tropicales. Al ser
preguntado por sus mejores
generales, Gómez respondió:
"¿Mis mejores generales? Junio,
Julio y Agosto."La actitud del
Gobierno Americano con el
heroico Pueblo Cubano, en estos
momentos históricos, no revela
a mi juicio más que un gran
negocio...

27. 1896 – 1897. Filipinas inicia a
revolta
José Rizal, líder dos insurrectos é
executado, o movemento do
Katipunan capitulou pouco despois
Tras o afundimento do Maine,
EEUU, entra en guerra 18/04/1898
As tropas estadounidenses
aniquilan á Armada e ás tropas
españolas na Habana e Cavite
Paz París pon fin á Guerra

28. W. Randolph Hearst

29. Fin do Imperialismo español
• Perda de Cuba e Filipinas
Non houbo crise política
• A Restauración sobreviviu ao desastre
Non houbo crise económica
• A chegada de capitais repatriados favoreceu unha
reducción da Débeda Pública
Crise moral e ideolóxica
• Forte impacto psicolóxico manifestado en diferentes
ámbitos como o cultural (Xeración do 98- Unamuno)
marcado polo forte pesimismo e crítica contra o atraso.
• Aumento da radicalidade e intransixencia do Exército vs
aumento do antimilitarismo
O “Rexeneracionismo” – Joaquín Costa
• Rexeneración e modernización da política, da sociedade
e da economía española