Τεχνικές Εκπαιδευτικού Δράματος με την Αξιοποίηση της Μεθοδολογίας της Αντεστραμμένης Τάξης This paper based on a case study provides a conceptual and pedagogical framework along with methods and techniques that teachers may incorporate in their teaching: Drama in Education and Flipped Classroom. Drama works either as an art form in itself or as a teaching / learning methodology. In others words, it works as a teaching / learning object or as a medium to teach other subjects. Flipped classroom is an alternative approach of instructional design where traditional teaching methods are reversed. Flipping Classrooms proposes new roles for teachers and students: students become active learners and teachers have the responsibility to create modern and authentic learning environments (curators). Teachers encourage, support and facilitate learning in personal or collaborative activities. Drama in education and flipped classroom seem to fit ideally as they share the shame vision of a student centered approach, active student’s participation and a teacher that guides in the sidelines of the educational procedure. Τhey work as excellent complements to each other.

1. Τεχνικές Εκπαιδευτικού Δράματος με την Αξιοποίηση της
Μεθοδολογίας της Αντεστραμμένης Τάξης
Δρ Σοφία Παπαδημητρίου
Εκπαιδευτική Ραδιοτηλεόραση,
Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας και Θρησκευμάτων
Καθηγήτρια-Σύμβουλος ΕΑΠ
Βασιλική (Σύλβη) Ιωακειμίδου
Εκπαιδευτικός Α΄/θμιας Εκπαίδευσης
Υπ. Διδάκτορας Σχολής Ανθρωπιστικών Σπουδών, ΕΑΠ
Δρ Ευαγγελία (Γκέλη) Μανούσου
Καθηγήτρια-Σύμβουλος ΕΑΠ

2. Στάδια
 Αντεστραμμένη Τάξη: η μεθοδολογία
 Διδακτική: οι δυο φάσεις
 Το Δράμα στην Εκπαίδευση: η μεθοδολογία
 Το Δράμα στην Εκπαίδευση: οι δυο φάσεις
 Γενικεύοντας
ΑντεστραμμένηΤάξη
ΕκπαιδευτικόΔράμα

3. Αντεστραμμένη Τάξη: η μεθοδολογία

4. Ένας διαφορετικός τρόπος οργάνωσης
της εκπαιδευτικής διαδικασίας
• Αντιμεταθέτει τις παραδοσιακές διδακτικές μεθόδους
Α
• Φέρνει την online διδασκαλία, έξω από την τάξη
Β
• Φέρνει τις δραστηριότητες μελέτης στο σπίτι, μέσα στην τάξη

5. Αντιστρέφοντας τη διδακτική διαδικασία
Ώστε:
Ο διδάσκων παρέχει
κατάλληλες πηγές
στους μαθητές για τη
μελέτη τους στο σπίτι
Να αξιοποιηθούν οι
ευκαιρίες κριτικής
σκέψης που
προσφέρονται μόνο
μέσα στην κοινωνική
δομή της τάξης

6. Οι μαθητές βλέπουν τις διαλέξεις/βίντεο εκτός τάξης
 με το δικό τους ρυθμό
 επικοινωνώντας με τον δάσκαλο και τους συμμαθητές σε συζητήσεις
online
Ο χρόνος μέσα στην τάξη αφιερώνεται στην «ανακαλυπτική»,
«συνεργατική» και «ενεργητική μάθηση».
 Δραστηριότητες ενεργητικής μάθησης
 Δραστηριότητες με αξιοποίηση της Ομάδας
 Projects
 Ερωτήσεις - Απαντήσεις - Πειράματα
 Παρουσιάσεις

7. Οι δυο φάσεις
Πρακτικά
προβλήματα
φτωχής
αλληλεπίδρασης
Ανασχεδιασμός
του Σχεδίου
μαθήματος
Α’ και Β’ φάση

8. Α΄ φάση
Διαλέξεις

9. Β΄ φάση
Ομαδική δραστηριότητα Συζήτηση - debate Εργαστηριακές ασκήσεις
Πειράματα Κατασκευές Peer learning

10. Η «Αντεστραμμένη Τάξη» είναι:
Μια τάξη όπου:
 Ο συνδυασμός άμεσης διδασκαλίας με εποικοδομητική μάθηση.
 ο δάσκαλος δεν είναι ο «σοφός στη σκηνή», αλλά ο «οδηγός από
δίπλα» ("sage on the stage", but the "guide on the side").
 οι μαθητές που απουσιάζουν λόγω ασθένειας ή εξωσχολικών
δραστηριοτήτων πχ. αθλητικών, δεν μένουν πίσω.
 το περιεχόμενο είναι μόνιμα αρχειοθετημένο για μελέτη ή
επανάληψη.
 όλοι οι μαθητές εμπλέκονται ενεργά στη μάθηση.
 όλοι οι μαθητές μπορούν να λάβουν εξατομικευμένη εκπαίδευση.
 Ένα μέσο για να αυξήσει την αλληλεπίδραση και τον
εξατομικευμένο χρόνο επαφής μεταξύ μαθητών και διδασκόντων.
 Ένα περιβάλλον όπου οι μαθητές είναι υπεύθυνοι για τη δική τους
μάθηση.

11. Το Δράμα στην Εκπαίδευση: η μεθοδολογία

13. Γιατί
Εκπαιδευτικό Δράμα;
“The value of drama is that
it invites people
to make connections with
their world,
to understand and to challenge it.”
Fleming, 1996
Στο Εκπαιδευτικό Δράμα οι
συμμετέχοντες:
•συνδιαμορφώνουν μια ιστορία με
ποικίλα αφηγηματικά μέσα,
•σ’ έναν χώρο και χρόνο φανταστικό,
•με τα αντικείμενα να αποκτούν
συμβολική σημασία,
•υποδύονται ρόλους και
αλληλεπιδρούν,
•έρχονται αντιμέτωποι με διλήμματα ή
προβλήματα χωρίς εύκολες ή
δεδομένες λύσεις,
•διερευνούν θέματα, διαμορφώνουν
νοήματα και συναντίληψη κάποιων
εννοιών,
•καλλιεργούν αισθητικά ποιοτικά
κριτήρια κι ευαισθησίες.

14. drama θέατρο
drama παιχνίδι

15. Η παιδαγωγική διάσταση
του εκπαιδευτικού δράματος
Διερεύνηση θεμάτων
Διαπραγμάτευση
νοημάτων
Διαμεσολαβητικός ο
ρόλος του εκπαιδευτικού
που θα διασφαλίσει
ποιοτικές χροιές στην
εκπαιδευτική διαδικασία
Δημιουργία ενός πλαισίου
στήριξης, ενός
υποστηρικτικού συστήματος
(scaffolding) δομημένου με
κατάλληλες διδακτικές
επιλογές για την
αποτελεσματικότερη
μαθησιακή διαδικασία
Κριτική σκέψη
Κοινωνική υπευθυνότητα

16. Η παιδαγωγική διάσταση
του εκπαιδευτικού δράματος
Οι άνθρωποι επηρεάζουν τη
σχέση τους με το περιβάλλον
και μέσω του περιβάλλοντος
αλλάζουν τη συμπεριφορά τους
ελέγχοντάς την.
Vygotsky
ZPD
Ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος
που θα διασφαλίσει την
ποιότητα λειτουργώντας
υποστηρικτικά και
ανατροφοδοτικά, συντονιστικά
για το «άνοιγμα» διαφόρων
νοημάτων σε διάφορα πλαίσια.
Η μαθησιακή
διαδικασία
είναι μια
ενεργητική και
κοινωνική
διαδικασία.
Ο μαθητής
μετασχηματίζει
εργαλεία και
γνώσεις.

17. Η παιδαγωγική διάσταση
του εκπαιδευτικού δράματος
Η μάθηση είναι μια
ενεργητική διαδικασία:
αναζήτηση της νέας
πληροφορίας
μετασχηματισμός της
γνώσης
αξιολόγηση
Η κατασκευή και η
διαπραγμάτευση του
νοήματος είναι μια
κοινωνική διαδικασία σε
συγκεκριμένο
πολιτισμικό πλαίσιο.
Ο εκπαιδευτικός δομεί
συγκεκριμένες δραστηριότητες οι
οποίες θα χρησιμοποιηθούν από
τους εκπαιδευόμενους ως σκαλωσιά
(scaffolding), ένα υποστηρικτικό
σύστημα για να κινηθούν προς την
επιθυμητή κατεύθυνση
Bruner
Πολλές δεξιότητες
και συμπεριφορές
δοκιμάζονται
πρώτα στο παιχνίδι.

18. Επιρροές από το θέατρο
Constantin Stanislavski
Καθετί που συμβαίνει στη σκηνή θα πρέπει να είναι
πειστικό για τον ίδιο τον ηθοποιό, για τους συνεργάτες του
και για τους θεατές.
Κάθε στιγμή πρέπει να είναι ποτισμένη με την πίστη πως
ό,τι αισθάνεται κι ό,τι κάνει ο ηθοποιός είναι αληθινό.
Berltolt Brecht
Θέατρο κριτικού (ανα)στοχασμού  κοινωνικού
(ανα)στοχασμού
αποστασιοποίηση  η συναισθηματική απόσταση του
θεατή

19. ’50 Peter Slade  το παιχνίδι ως αυτό-
έκφραση, απλή αναπαράσταση γεγονότων
’60 Brian Way  διαφοροποιεί το δράμα
από το θέατρο, αλλά εισάγει πλήθος
ασκήσεων από τον Stanislavski
’70 Dorothy Heathcote  στο επίκεντρο η
κατασκευή νοήματος (meaning making),
διερεύνηση του νοήματος των πράξεων που
αναπαριστώνται.
Από το “Living through Drama” στο
“Mantle of the Expert”
Ιστορική διαδρομή…

20. ‘80 Gavin Bolton  ο εκπαιδευτικός γίνεται ο
διαμεσολαβητής που χρησιμοποιεί τη θεατρική
- δραματική μορφή προκειμένου να αναδείξει
νοήματα και να εμπλουτίσει τις εμπειρίες των
συμμετεχόντων.
’90 Cecily O’ Neill “Process Drama”  κοινά
σημεία με το μεταμοντέρνο θέατρο όπως η μη
γραμμική πλοκή, μη συμβατική αντίληψη του
ρόλου, συνεχής αλλαγή οπτικής γωνίας.
Michael Fleming, Norah Morgan & Juliana
Saxton, Jonathan Neelands & Tony Goode,
Brian Wooland
Ιστορική διαδρομή…

21. Συστατικά στοιχεία
του δράματος
 Ρόλος
 Δραματική ένταση
 Εστίαση (focus)
 Ο χώρος
 Ο τόπος
 Ο λόγος
 Η κίνηση
 Η ατμόσφαιρα
 Τα σύμβολα
 Το νόημα
O’Toole, J. & Haseman, B.

22. Προς μια μεθοδολογία
εκπαιδευτικού δράματος
 Επιλογή θέματος
 Σκοπός και στόχοι
 Ένα ερώτημα προς διευκρίνιση
 Επιλογή του αρχικού ερεθίσματος
 Επιλογή ρόλων για τους συμμετέχοντες
 Επιλογή ρόλου για τον εκπαιδευτικό
 Επιλογή τεχνικών

23. Ένα δράμα
το οποίο βασίζεται
σε μια απλή
εφαρμογή τεχνικών
είναι
αποσπασματικό και
δεν έχει συνοχή.
David Davis

24. Β΄ φάση: Τεχνικές Εκπαιδευτικού Δράματος

25. Βιωματική, Συνεργατική, Ενεργητική
Μάθηση

26. Ενδεικτικές τεχνικές
 ακίνητες εικόνες (still images)
 όλη η ομάδα σε ρόλο (whole group drama)
 o εκπαιδευτικός σε ρόλο (teacher in role)
 αυτοσχεδιασμοί (Improvisations)
 o διάδρομος συνείδησης (conscience alley)
 συσκέψεις (meetings)
 κρυφακούοντας συζητήσεις (overheard
conversations)
 ρόλος στον τοίχο (role on the wall)
 ανίχνευση της σκέψης του άλλου (thought tracking)
 φτιάχνοντας την «στάση» του ρόλου (modeling)

27. όλη η ομάδα σε ρόλο
o διάδρομος συνείδησης

28. Β φάση
όλη η ομάδα σε ρόλο
(whole group drama)
o διάδρομος συνείδησης
(conscience alley)
ακίνητες εικόνες
(still images)
αυτοσχεδιασμοί
(Improvisations)
ρόλος στον τοίχο
(role on the wall)
κρυφακούοντας συζητήσεις
(overheard conversations)

29. Μελέτη περίπτωση επιμόρφωσης
εκπαιδευτικών

30. Η έρευνα
εκπαιδευτι
κοί
79%
παλαιότερο
ι
εκπαιδευτι
κοί
7%
φοιτητές
14%
Ιδιότητα συμμετεχόντων
27%
21%24%
14%
14%
Ηλικία συμμετεχόντων
< 25 < 30 <40 < 50 < 55
άντρες
17%
γυναίκες
83%
Φύλο συμμετεχόντων
0 έτη
14%
1 έως 5
24%
6 έως 15
21%
> 15 έτη
41%
Έτη εκπαιδευτικής εμπειρίας

31. Προηγούμενες γνώσεις
0
5
10
15
20
25
Εκπ. Δράμα
ΤΠΕ
1 έως 5
6 έως 10

32. Η πρώτη εντύπωση για τη μεθοδολογία της
«Αντεστραμμένης Τάξης»
0
2
4
6
8
10
12

33. Η πρώτη εντύπωση για τη μεθοδολογία
της «Εκπαιδευτικού Δράματος»
0
2
4
6
8
10
12
14

34. Ο βαθμός κατανόησης των μεθοδολογιών
με τη συμμετοχή στο εργαστήριο
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Πάρα Πολύ Πολύ Λίγο Πολύ Λίγο Καθόλου
0
2
4
6
8
10
12
14
16
Πάρα Πολύ Πολύ Λίγο Πολύ Λίγο Καθόλου
αντεστραμμένη τάξη εκπαιδευτικό δράμα
αντεστραμμένη τάξη
Θα ενδιαφέρονταν να αξιοποιήσουν στη διδασκαλία τους τις
μεθοδολογίες...
εκπαιδευτικό δράμα
15 θα ενδιαφέρονταν
4 ενδιαφέρονταν και
10 θα ήθελαν να τη δοκιμάσουν
13 θα ενδιαφέρονταν
3 ενδιαφέρονταν και
13 θα ήθελαν να τη δοκιμάσουν

35. • καινοτομία / νεωτερισμός
• ο καθηγητής κοντά στον μαθητή
• εμβάθυνση στην τάξη
• αλληλεπίδραση
• συνεργασία
• αυτενέργεια, κέρδος χρόνου
• πολλές δυνατότητες
• βιωματικότητα
Aντεστραμμένη Tάξη
• συναισθηματική εμπλοκή
• εκφραστικότητα
• βιωματικότητα
• ενσυναίσθηση
• ομαδικότητα
• παιχνίδι, εναλλαγή ρόλων
• άνοιγμα
• συμμετοχή
Eκπαιδευτικό Δράμα
Χρήσιμα χαρακτηριστικά των δυο
Μεθοδολογιών

36. • Ένας συνδυασμός μάθησης με εξατομικευμένα
και ομαδοσυνεργατικά χαρακτηριστικά
• Η Αντεστραμμένη Τάξη καλύπτει την θεωρητική
προσέγγιση και το Εκπαιδευτικό Δράμα τη
βιωματική εφαρμογή της
• Προσφέρεται ένα μεικτό μοντέλο μάθησης με εξ
αποστάσεως μελέτη και δια ζώσης συναντήσεις
Η Αντεστραμμένη Τάξη &
το Εκπαιδευτικό Δράμα

37. Αναφορές Αντεστραμμένης Τάξης
 www.flippedclassroom.com
 http://www.knewton.com/flipped-classroom/ infographic
 http://www.techsmith.com/education-flipped-classroom.html
 http://opinionator.blogs.nytimes.com/2013/10/23/in-flipped-classrooms-a-method-for-
mastery/?_php=true&_type=blogs&_r=0
 http://flippedclassroom.org/
 http://flippedclassroomissn.weebly.com/
 http://www.uq.edu.au/tediteach/flipped-classroom/what-is-fc.html
 http://www.medeanet.eu/event/fifth-webinar-videos-for-teaching
 http://www.scoop.it/t/rec-all?sc_source=http%3A%2F%2Fwww.rec-
all.info%2Fprofiles%2Fblog%2Flist%3Ftag%3Dpedagogy
 http://www.theatlantic.com/technology/archive/2013/08/the-condensed-classroom/279013/
 http://istarlearning.com/
 http://www.rec-all.info/profiles/blogs/m-l-webinar-6-march-students-using-weblectures-do-they-perform-be

38. Αναφορές Εκπαιδευτικού Δράματος
 Cooper, C. & McEntegart, T. (2007). An Object Lesson – the relevance, for
the educational practitioner, of Edward Bond’s work with Big Brum. The
Journal for Drama in Education, 23(2), pp. 18-36. Retrieved on 11 July,
2014 from http://www.mantleoftheexpert.com/wp-
content/uploads/2010/03/NATD-Vol.23-2-2007-Pt.1.pdf.
 Fleming, M. (1996). Starting Drama Teaching. London: David Fulton
Publishers.
 Heathcote, D. & Bolton, G. (1995). Drama for Learning: Dorothy
Heathcote’s Mantle of the Expert Approach to Education. NH: Heinemann.
 Neelands, J. (1998). Beginning Drama 11-14. London: David Fulton
Publishers.
 O’Neill, C. (1995). Drama Worlds. NH: Heinemann.
 Woolland, B. (1996). The Teaching of Drama in the primary school. Essex:
Longman.
http://www.natd.eu/
http://www.mantleoftheexpert.com/about-moe/archives/natd-journals-archive/
http://www.londondrama.org/

39. Ευχαριστούμε!
Σοφία Παπαδημητρίου-Σύλβη Ιωακειμίδου-Γκέλη Μανούσου
sofipapadi@gmail.com silviioakimidou@yahoo.gr gellym@gmail.com
@sofipapadi
Sofia Papadimitriou Sylvie Ioakeimidou Gelly Manousou