Esej na temat subkultur młodzieżowych i ich przemian, aż do czasów współczesnych.

1. Katarzyna Papież
Pedagogika społeczna
MSU II rok
SUBKULTURY MŁODZIEŻOWE I ICH PRZEMIANY
Każda jednostka jest odrębna, różni się od innych. Każdy z nas w swoim życiu
przeżywa poszczególne stadia rozwoju- jeden burzliwiej, drugi mniej. W zależności od tego,
jakie środowisko nas otacza, w jakim środowisku się wychowujemy- to ma wpływ po części
na naszą osobowość. Młodość to okres dojrzewania, w którym człowiek zastanawia się nad
swoją tożsamością, nad własnym JA. Można określić ten okres z różnej perspektywy. Ze
strony biologicznej- jest to moment, kiedy człowiek zaczyna dojrzewać, wszystkie jego
narządy zaczynają osiągać wyższe fazy. Ze strony psychologicznej- człowiek w okresie
dojrzewania poszukuje akceptacji, wsparcia. Środowisko społeczne, w którym żyje staje się
dla niego często coraz bardziej odległe i niewystarczające. Jego oczekiwania wzrastają,
potrzebuje czegoś więcej od życia. Najważniejsze w jego życiu jest potrzeba akceptacji w
grupie rówieśniczej. Jest to czas, kiedy młody człowiek może powoli być odpowiedzialny za
to, co robi, ale też nie do końca, ponieważ nie ponosi pełnej odpowiedzialności za swoje
czyny. Właśnie w tym okresie, może on próbować, testować i zastanawiać się nad własnym
życiem, nad własnym JA. Nad tym, kim jest lub, kim chciałby być, nad swoim otoczeniem i
swoimi celami w życiu. Okres dorastania można również określić jako „moratorium” czyli
swoisty okres ochronny, gdzie młodzież może sprawdzić się w różnych aktywnych
działaniach bez konieczności ponoszenia konsekwencji.1
Następuje tutaj burzliwy czas
procesów emocjonalnych, rozwijają się uczucia wyższe. Niestety oprócz tych możliwości w
fazie dojrzewania jednostka doszukuje się własnej odrębności oraz niezależności, i to na
wysoką skalę. Często patrzy w sposób krytyczny na otaczający go świat. Jest to tzw. okres
buntu, gdzie jednostka sprzeciwia się temu, co mówią rodzice, wychowawcy, opiekunowie.
Młodzież czuje się często ubezwłasnowolniona, osamotniona, niezrozumiana przez
środowisko, w którym żyje. Okres buntu można uważać, jako coś, co przyczynia się do
działania, aktywizuje działania i pozwala na bycie twórczym. Młody człowiek w okresie
dojrzewania charakteryzuje się jako osoba ciekawa świata, która chce się rozwijać.2
Bunt
1
P. Piotrowski, Subkultury młodzieżowe: aspekty psychospołeczne, Wydawnictwo Akademickie Żak, Warszawa
2003, s.13
2
Z. Kruszewski, Mały słownik subkultur młodzieżowych: na czatach i w oazie, Wydawnictwo Rhetos, Waszawa
2004, s.18-19
1

2. bywa też niestety negatywny, który kojarzymy właśnie chociażby podczas swoich
doświadczeń z lat młodości, kiedy to buntowaliśmy się przed tym, co nie odpowiada naszym
upodobaniom i naszym „widzi mi się”.
Okres dojrzewania można podzielić na 3 fazy:
- pierwsza mówi o opieraniu się na idealizmie, gdzie młody człowiek ma swojego
„bohatera”, jako wzór do naśladowania;
- druga jest już tworzeniem wizji świata doskonałego, w których jednostka nastawia się
na wszelakie idee wolności, braterstwa i solidarności ze skrzywdzonymi;
- trzecia natomiast jest już zderzeniem z rzeczywistością i tutaj mamy do czynienia z
realizmem, przez który rozwija się poczucie bezsensu istnienia, kryzys wiary, niepowodzenia
życiowe. 3
Właśnie w tej ostatniej fazie może dojść do buntu, gdzie młodzież doznaje zawód, co do
własnych przekonań, które w rzeczywistości nie mogą się ziścić, lub świat przynosi milion
przeszkód ku temu. Należy również wspomnieć o indywidualnych dramatach nastolatka, jak
zawód miłosny, czy śmierć bliskiej osoby.
W tym okresie człowiek nabywa poczucie wspólnoty oraz umiejętności wyrażania
własnej opinii w zetknięciu z inną opinią. Nastolatek chce być członkiem grupy rówieśniczej,
która daje mu stabilizacje osobowości, poczucie bezpieczeństwa i bycia ważnym, rozwój
kompetencji społecznych.4
Środowisko dorosłych staje się tj. „czymś mniej ważnym”, bo tam
nie wszyscy zgadzają się z jego opiniami, w przeciwieństwie do własnej grupy, do której
przynależy.
Najbardziej charakterystyczną grupą i to niekoniecznie rówieśniczą, a grupą społeczną
jest subkultura młodzieżowa. Chcę jednak rozpocząć od definicji samego pojęcia subkultura.
Według Mirosława Pęczaka „Subkultura to względnie spójna grupa społeczna, pozostająca na
marginesie dominujących w danym systemie tendencji życia społecznego, wyrażająca swoją
odrębność poprzez zanegowanie lub podważanie utrwalonych i powszechnie akceptowanych
wzorów kultury.”5
Można zauważyć, że subkultura odbiega od tego, co powszechnie się
powtarza w naszym środowisku, odbiega od tradycyjnej kultury. Subkultura to coś odrębnego
w naszym życiu społecznym. Co ją może wyodrębnić? Otóż jest to swoisty język, odmienny i
specyficzny system wartości, charakterystyczne formy zachowań i postaw, również postaw
emocjonalnych. W świecie społeczeństwa tradycyjnego subkultura jest czymś
dysfunkcyjnym.
3
P. Piotrowski, op.cit., s.23
4
Ibidem, s.28
5
M.Pęczak, Mały słownik subkultur młodzieżowych, Wydawnictwo Temper, Warszawa 1992, s.4
2

3. Młodzież poprzez pokazanie buntu, bądź też odnalezienie własnego JA, współtworzy
subkultury młodzieżowe. Grupa ta może nawiązywać interakcje bezpośrednie lub pośrednie
(za pomocą Internetu).6
Wszystkie nawiązane interakcje dają podstawę istnienia takiej
subkultury, ponieważ członkowie mają ten sam problem z przystosowaniem się do ich
środowiska społecznego i kulturowego. Subkultura określana przez Filipiaka, jest
scharakteryzowana ze względu poszczególne elementy:
a) względnie spójna grupa społeczna, w której na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń,
a nieraz również norm, wartości i wzorów odpowiadających członkom grupy i ich
obowiązujących, wytwarzają się dość trwałe więzi między jej członkami;
b) grupa wyróżniająca swoją odrębność poprzez zanegowanie całego systemu kulturowego
lub niektórych jego elementów (to jest wartości stanowiących podstawę tej kultury oraz
całego zespołu instytucji na nich opartych), lub też poprzez zanegowanie oraz propozycje
kultury alternatywnej, które sytuują się równolegle obok kultury dominującej;
c) grupa subkulturowa - z racji swojej odrębności pozostająca na marginesie dominujących w
danym systemie tendencji życia społecznego.7
Grupy subkulturowe można określić jak bardzo istotne grupy w naszym społeczeństwie, są
one elementem kultury młodzieżowej, spełniające w ich życiu najważniejsze funkcje.
Subkultura młodzieżowa mieści się w rozwojowym powstawaniu kultury młodzieżowej,
która składa się z trzech faz. Kultura młodzieżowa w każdej fazie posiada wyższą formę,
ciągle ulega rozwojowi.
1. subkultura młodzieżowa – chce się odróżnić poprzez ubiór, język i formę spędzania
wolnego czasu.
2. okres kontrkultury – młodzież ma świadomość swojej odrębności pokoleniowej, jak i
kulturowej. Sprzeciwia się światu, w którym rządzi materializm, a wartości estetyczne są
zminimalizowane przez wartości materialne- te nastawione na zysk.
3. faza kultury alternatywnej – krytykowanie świata dorosłych zastąpione przez tworzenie
wzorców zachowań pozytywnych; twórcze i aktywne działanie, brak ataku na to, co stare i
nieaktualne już dla tej młodzieży. 8
Często mówi się o subkulturze młodzieżowej, jako coś negatywnego, jako grupa, która nie
potrafi się dostosować do społeczeństwa. Owszem może tak się zdarzyć, ale wówczas
6
P. Piotrowski, op.cit., s.43
7
M. Filipiak, Od subkultury do kultury alternatywnej, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie Skłodowskiej,
Lublin 1999, s.17
8
P. Piotrowski, op.cit., s.10-11
8
3

4. mówimy o subkulturze dewiacyjnej. Wówczas następuję mocne sprzeczności, jeśli chodzi o
normy i wartości w kulturze dominującej w danym społeczeństwie.
Należałoby wymienić główne cechy subkultur młodzieżowych, m.in.: obyczajowość,
ideologia, aktywność twórcza, kreowany wizerunek. Jednakże nie w każdej z tych grup
społecznych jest jednakowe nasilenie tych cech. Różnica może tkwić w stopniu
zaangażowania we własną działalność. Nie każda subkultura wiąże członków silną więzią, np.
emocjonalną.
W Polsce, na przestrzeni lat możemy wyróżnić mnóstwo subkultur, które chciałabym
pokrótce scharakteryzować:
Bikiniarze – jest to pierwsza subkultura w Polsce. W latach 1950 – 1960 zakazane było
używania trendów, takich jak ubiór i muzyka jazz. Swoim wyglądem Bikiniarze pokazywali
swój bunt.
Chuliganie – subkultura lat 50-tych. Głównie ze środowisk robotniczych, fascynowała
ich kultura Zachodu. Łączyła ich grupowa solidarność, gdzie Obcego traktowali brutalnie z
pogardą.
Gitowcy –pojawiła się na początku lat siedemdziesiątych. Uważali siebie za lepszych, a
tzw. frajerów tępili przy każdej okazji. Wrogo nastawieni na mieszkańców innego miasta,
osiedla, hippisów, cudzoziemców. Posługiwali się swoją mową- grypserą.
Hipisi –subkultura ta z końca lat sześćdziesiątych. Organizacja koncertów, miejskich
zlotów i komun wiejskich. Zniechęcenie do władz i niezrozumienie starszego pokolenia.
Główna idea- wolność. Największy problem subkultury to narkomania.
Punki – lata siedemdziesiąte, przeciwnicy komunizmu. Subkultura silnie solidarna,
skupiona na stosunkach międzyludzkich. Przeciwni naruszania wolności bycia sobą oraz praw
ludzkich. Ich główne hasło to „No future”.
Skinheadzi – połowa lat osiemdziesiątych. Posługiwali się takim hasłami jak „Polska dla
Polaków” czy „Żydzi do gazu”, a poprzez agresję akcentowali swoja obecność. Typowi
rasiści. Najważniejsza dla nich to ideologia narodowa. Jest to niejednorodna subkultura, która
ma swoje podziały na: nazi skins, Szarpowcy, Oi.
Rastafarianie – ma charakter społeczno-religijnym i powstała w latach sześćdziesiątych
na Jamajce. Do rozwoju ruchu przyczyniła się muzyka reggae. W tekstach piosenek głoszona
jest równość społeczna, miłość, braterstwo, potępienie rasizmu. W Polsce rastafarianie
pojawili się na początku lat osiemdziesiątych. Przedstawiają swoja kulturę, muzykę, styl życia
oparty na idei pacyfizmu.
4

5. Metalowcy – odnosi się ich do odmiany muzyki rockowej zwanej heavy metalem. W
Polsce metalowcy pojawili się na początku lat osiemdziesiątych i łączy ich wspólna muzyka,
koncerty i ten sam gust muzyczny. Są często kojarzeni satanizmem. Metal ma wiele swoich
pododmian jak: heavy, speed, black, thrash czy death.
Szalikowcy – początek lat osiemdziesiątych. Kibicowanie jakiejś drużynie stanowi dla
nich podstawę i jest czynnikiem grupowej tożsamości. Konkurencyjna drużyna to wróg, a
mecz często to okazja na okazanie agresji na kibicach drugiej drużyny.9
Skaterzy- to subkultura końca XX wieku, których charakteryzuje specyficzny ubiór oraz
jazda na deskorolce. Duża część skaterów to grafficiarze- wandale, robiący graffiti na murach
bloków itp.
Emo- to jedna z najbardziej popularnych i nowoczesnych subkultur. Emo to ludzie
czujący wieczne niedowartościowanie, czują ból egzystencjalny, którego nikt nie jest w stanie
zrozumieć, są zamknięci w sobie, piszą wiersze. Charakteryzuje je specyficzny styl ubioru,
fryzura oraz makijaż.
Młodzież poszukująca własnej tożsamości, poczucie bycia ważnym, bycia we
wspólnocie- chętnie współtworzy różne subkultury. Możnaby w naszej kulturze wymienić
naprawdę dużą ilość subkultur młodzieżowych, ich rozwój i działania. Okres dojrzewania
pozwala na odnalezienie własnego EGO, metodą prób i błędów. Bycie członkiem w
subkulturze to sposób na życie, możliwość odnalezienia akceptacji oraz poczucie, że jest się
kimś ważnym. Subkultura może wpływać pozytywnie na młodego człowieka, gdyż nabędzie
nowego doświadczenia i może wykreować własną osobowość. Niestety z drugiej strony,
subkultura może być czymś negatywnym, gdzie wykreuje człowieka jako jednostkę pełną
nienawiści i złych wartości.
9
Wójcik J. W. „Od hipisów do satanistów”, Kraków 1992.
5

6. Metalowcy – odnosi się ich do odmiany muzyki rockowej zwanej heavy metalem. W
Polsce metalowcy pojawili się na początku lat osiemdziesiątych i łączy ich wspólna muzyka,
koncerty i ten sam gust muzyczny. Są często kojarzeni satanizmem. Metal ma wiele swoich
pododmian jak: heavy, speed, black, thrash czy death.
Szalikowcy – początek lat osiemdziesiątych. Kibicowanie jakiejś drużynie stanowi dla
nich podstawę i jest czynnikiem grupowej tożsamości. Konkurencyjna drużyna to wróg, a
mecz często to okazja na okazanie agresji na kibicach drugiej drużyny.9
Skaterzy- to subkultura końca XX wieku, których charakteryzuje specyficzny ubiór oraz
jazda na deskorolce. Duża część skaterów to grafficiarze- wandale, robiący graffiti na murach
bloków itp.
Emo- to jedna z najbardziej popularnych i nowoczesnych subkultur. Emo to ludzie
czujący wieczne niedowartościowanie, czują ból egzystencjalny, którego nikt nie jest w stanie
zrozumieć, są zamknięci w sobie, piszą wiersze. Charakteryzuje je specyficzny styl ubioru,
fryzura oraz makijaż.
Młodzież poszukująca własnej tożsamości, poczucie bycia ważnym, bycia we
wspólnocie- chętnie współtworzy różne subkultury. Możnaby w naszej kulturze wymienić
naprawdę dużą ilość subkultur młodzieżowych, ich rozwój i działania. Okres dojrzewania
pozwala na odnalezienie własnego EGO, metodą prób i błędów. Bycie członkiem w
subkulturze to sposób na życie, możliwość odnalezienia akceptacji oraz poczucie, że jest się
kimś ważnym. Subkultura może wpływać pozytywnie na młodego człowieka, gdyż nabędzie
nowego doświadczenia i może wykreować własną osobowość. Niestety z drugiej strony,
subkultura może być czymś negatywnym, gdzie wykreuje człowieka jako jednostkę pełną
nienawiści i złych wartości.
9
Wójcik J. W. „Od hipisów do satanistów”, Kraków 1992.
5