1. Stereotypy i uprzedzeniaStereotypy i uprzedzenia

3. Znaczenie terminu kulturaZnaczenie terminu kultura
Kultura jako termin wieloznaczny, w każdej kulturze znaczy coś innegoKultura jako termin wieloznaczny, w każdej kulturze znaczy coś innego
np. dla Japończyków sztuką jest układanie kompozycji kwiatowych,np. dla Japończyków sztuką jest układanie kompozycji kwiatowych,
czy rytuał parzenia herbatyczy rytuał parzenia herbaty

4. Kultura przyczynia się do utrwalania,Kultura przyczynia się do utrwalania,
upowszechniania i wzmacniania podobieństw i różnicupowszechniania i wzmacniania podobieństw i różnic
behawioralnych, które stanowiły pierwotnąbehawioralnych, które stanowiły pierwotną
przyczynę jej powstania, wytwarzając swoisty cyklprzyczynę jej powstania, wytwarzając swoisty cykl
sprężenia zwrotnego między rzeczywistymisprężenia zwrotnego między rzeczywistymi
zachowaniami, a naszym teoretycznymzachowaniami, a naszym teoretycznym
pojmowaniem tych zachowań jako kultury.pojmowaniem tych zachowań jako kultury.
Kultura to zjawisko dynamiczne.Kultura to zjawisko dynamiczne.
Jednostki zmieniają się z upływem czasu,Jednostki zmieniają się z upływem czasu,
a ponieważ kultura istnieje w opartej naa ponieważ kultura istnieje w opartej na
sprężeniu zwrotnym relacji ze swymi częściamisprężeniu zwrotnym relacji ze swymi częściami
składowymi, dzięki powstałemu naprężeniu samaskładowymi, dzięki powstałemu naprężeniu sama
może się stopniowo zmieniamoże się stopniowo zmieniać.ć.

5. TerminTermin „kultura”„kultura” opisuje tendencje uśrednione,opisuje tendencje uśrednione,
najbardziej powszechne. Nie może się odnosinajbardziej powszechne. Nie może się odnosić doć do
całego spektrum zachowań wszystkichcałego spektrum zachowań wszystkich
przedstawicieli danej kultury.przedstawicieli danej kultury.
Pojęcie kultura nie odnosiPojęcie kultura nie odnosi
się do pojedynczych zachowań,się do pojedynczych zachowań,
reguł, postaw czy wartości , lecz doreguł, postaw czy wartości , lecz do
całego systemu tych konstrukcji.całego systemu tych konstrukcji.

6. Członkowie danej grupy w różnym stopniu uznająCzłonkowie danej grupy w różnym stopniu uznają
podzielane w danej kulturze wartości i przekonania.podzielane w danej kulturze wartości i przekonania.
Ludzie różnią się pod względem stopniaLudzie różnią się pod względem stopnia
podporządkowania się danej kulturze.podporządkowania się danej kulturze.
ŚwiadomośŚwiadomość występowania różnic indywidualnychć występowania różnic indywidualnych
dotyczących kultury jest jedną z podstaw zrozumieniadotyczących kultury jest jedną z podstaw zrozumienia
ograniczeń nakładanych przez stereotypy.ograniczeń nakładanych przez stereotypy.
Ludzie różnią się pod względem stopnia w jakimLudzie różnią się pod względem stopnia w jakim
przyjmują i wyznają postawy, wartości i przekonania,przyjmują i wyznają postawy, wartości i przekonania,
oraz podejmują zachowania,oraz podejmują zachowania,
które składają się na ich kulturę.które składają się na ich kulturę.

7. Kultury ułatwiają przetrwanie grupą i jednostką zapewniającKultury ułatwiają przetrwanie grupą i jednostką zapewniając
równowagę między ich potrzebami, a zasobami niezbędnymirównowagę między ich potrzebami, a zasobami niezbędnymi
do zaspokojenia tych potrzeb.do zaspokojenia tych potrzeb.

8. KulturaKultura a rasa,a rasa,
przynależność etnicznaprzynależność etniczna
i narodowośći narodowość
Rasa i kultura nie muszą być ze sobąRasa i kultura nie muszą być ze sobą
zgodne. Członek danej rasy nie musizgodne. Członek danej rasy nie musi
przyswoić sobie kultury, którą stereotypowoprzyswoić sobie kultury, którą stereotypowo
przypisuje się tej rasie. W odróżnieniuprzypisuje się tej rasie. W odróżnieniu
od rasy kultura to wyuczone zachowania.od rasy kultura to wyuczone zachowania.
Kultura nadaje rasie znaczenie,Kultura nadaje rasie znaczenie,
determinuje to, co jest psychologiczniedeterminuje to, co jest psychologicznie
istotne dla różnych ras.istotne dla różnych ras.
„Rasa” zyskuje istotne znaczenie„Rasa” zyskuje istotne znaczenie
poznawcze i społeczne,poznawcze i społeczne,
ponieważ ludzie często posługują się łatwoponieważ ludzie często posługują się łatwo
dostrzegalnymi cechami fizycznymi.dostrzegalnymi cechami fizycznymi.

9. Przynależność etniczna (tak samo jak rasa czyPrzynależność etniczna (tak samo jak rasa czy
narodowość) danej osoby w bardzo niewielkimnarodowość) danej osoby w bardzo niewielkim
stopniu wyjaśnia obserwowane u niej procesystopniu wyjaśnia obserwowane u niej procesy
psychiczne, tj. poznanie, emocje, motywacjepsychiczne, tj. poznanie, emocje, motywacje
czy stan zdrowia psychicznego.czy stan zdrowia psychicznego.
Różnice między krajami i narodowościamiRóżnice między krajami i narodowościami
wiążą się z odmienną kulturą.wiążą się z odmienną kulturą.
Nie można utożsamiać narodowości z kulturą,Nie można utożsamiać narodowości z kulturą,
ponieważ pomija to możliwość współistnieniaponieważ pomija to możliwość współistnienia
wielu różnorodnych kultur w jednym kraju.wielu różnorodnych kultur w jednym kraju.

10. Rozbieżność między płciami społeczno-kulturową są następstwem różnic
dotyczących kultury przekazywanej mężczyzną i kobietą.
Różnice płci są zatem różnicami kulturowymi, a kobieta i mężczyzna
należą do dwóch odmiennych kultur.
Jednocześnie mogą oni być członkami większej kultury, w której
współistnieją obie kultury płci.

11. Kultura a niepełnosprawnośćKultura a niepełnosprawność
Niektórzy ludzie dotknięci niepełnosprawnością podNiektórzy ludzie dotknięci niepełnosprawnością pod
względem wielu uczuć, sposobów postępowania czywzględem wielu uczuć, sposobów postępowania czy
motywów działania nie różnią się od ludzi zdrowych.motywów działania nie różnią się od ludzi zdrowych.
Niektórzy wykazują jednak specyficzne sposobyNiektórzy wykazują jednak specyficzne sposoby
myślenia i odczuwania. Jeżeli ludzie dotknięcimyślenia i odczuwania. Jeżeli ludzie dotknięci
niepełnosprawnością podzielają określone,niepełnosprawnością podzielają określone,
charakterystyczne dla nich postawy, opinie,charakterystyczne dla nich postawy, opinie,
p przekonania, zachowania,p przekonania, zachowania,
normy i i wartości to możnanormy i i wartości to można
uznać, że sąuznać, że są
są członkami odrębnej kultury.są członkami odrębnej kultury.

12. Kultura a orientacja seksualnaKultura a orientacja seksualna
Orientacje seksualne i wynikające z nich cechy
psychiczne mogą mieć charakter kulturowy.

13. Wiele osób używa tych słów nie rozumiejąc ichWiele osób używa tych słów nie rozumiejąc ich
znaczenia, co może się przyczynić do utrwalaniaznaczenia, co może się przyczynić do utrwalania
problemów, które te pojęcia mają wyjaśniać.problemów, które te pojęcia mają wyjaśniać.

14. EtnocentryzmEtnocentryzm
O problemach takich jak: wojna, przemocO problemach takich jak: wojna, przemoc
o podłożu rasowym lub etnicznym, kwestieo podłożu rasowym lub etnicznym, kwestie
związane z handlem międzynarodowym możemyzwiązane z handlem międzynarodowym możemy
przeczytać w każdej gazecie czy oglądającprzeczytać w każdej gazecie czy oglądając
wiadomości w telewizji.wiadomości w telewizji.
W przyszłości te problemy mogą stać się jeszczeW przyszłości te problemy mogą stać się jeszcze
bardziej widoczne, ponieważ postęp technologicznybardziej widoczne, ponieważ postęp technologiczny
zbliża do siebie rozmaite kultury.zbliża do siebie rozmaite kultury.

15. Opierając się na podanej definicji kultury,Opierając się na podanej definicji kultury,
spróbujemy pokazać, że etnocentryzm jestspróbujemy pokazać, że etnocentryzm jest
normalnym następstwem przyswajania sobie normnormalnym następstwem przyswajania sobie norm
społecznych i kultury w życiu codziennym.społecznych i kultury w życiu codziennym.
Zatem: wszyscy jesteśmy etnocentryczni.Zatem: wszyscy jesteśmy etnocentryczni.
Ważne jest to, aby zdać sobie z tego sprawę.Ważne jest to, aby zdać sobie z tego sprawę.

16. Etnocentryzm - definicjaEtnocentryzm - definicja
 Jedno z podstawowych pojęć związanych z relacjamiJedno z podstawowych pojęć związanych z relacjami
międzygrupowymi, stanowiące nieodłączną częśćmiędzygrupowymi, stanowiące nieodłączną część
naszego życia.naszego życia.
 Termin używany jest często w znaczeniu negatywnymTermin używany jest często w znaczeniu negatywnym
jako: niezdolność do spostrzegania innych ludzijako: niezdolność do spostrzegania innych ludzi
z perspektywy innej niż własny model kulturowy.z perspektywy innej niż własny model kulturowy.
 Inne społeczności oceniane na podstawie standardówInne społeczności oceniane na podstawie standardów
własnej kultury bywają widziane jako gorsze od własnejwłasnej kultury bywają widziane jako gorsze od własnej
społeczności.społeczności.

17. Etnocentryzm jako skłonność do
spostrzegania świata przez pryzmat
własnych filtrów kulturowych
– nie ma znaczenia negatywnego
ani pozytywnego, ponieważ odzwierciedla
jedynie pewien stan rzeczy.

18.  Dorastając poznajemy wiele reguł dotyczącychDorastając poznajemy wiele reguł dotyczących
tego, jak należy się zachowywać.tego, jak należy się zachowywać.
Duża część tych zasad stanowi podstawę kultury.Duża część tych zasad stanowi podstawę kultury.
 Idąc na studia czy rozpoczynając pracę zawodowąIdąc na studia czy rozpoczynając pracę zawodową
nikt nie musi nam przypominać owych reguł,nikt nie musi nam przypominać owych reguł,
jak to bywało w dzieciństwie, gdyż są wyuczonejak to bywało w dzieciństwie, gdyż są wyuczone
i niemal automatycznei niemal automatyczne
Etnocentryzm jako następstwo socjalizacji i enkulturacjEtnocentryzm jako następstwo socjalizacji i enkulturacj

19. W procesieW procesie enkulturacjienkulturacji
(proces nabywania kompetencji kulturowych)(proces nabywania kompetencji kulturowych)
kształtują się oczekiwania wobec zachowańkształtują się oczekiwania wobec zachowań
oraz pewne wzory oceny tych zachowań.oraz pewne wzory oceny tych zachowań.
Wiążą się z nimi rozmaite reakcje emocjonalneWiążą się z nimi rozmaite reakcje emocjonalne
(akceptacja, przyjemność, a także wściekłość,(akceptacja, przyjemność, a także wściekłość,
wrogość, frustracja), które najczęściej występują,wrogość, frustracja), które najczęściej występują,
gdy wchodzimy w interakcję z osobamigdy wchodzimy w interakcję z osobami
posługującymi się odmiennym zestawemposługującymi się odmiennym zestawem
podstawowych reguł.podstawowych reguł.

20. Często bywa tak, że formułujemy sądy
na temat innych pod wpływem emocji.
Kiedy obserwowane zachowania są zgodne
z naszymi oczekiwaniami
oceniamy je jako społecznie właściwe,
jednak gdy zachowanie jest niezgodne z naszym
oczekiwaniem to interpretujemy postępowanie osoby
jako złe, bądź głupie.
Czasem nasze oceny są niepewne lub niejednoznaczne.

21. CzyCzy
zdajemyzdajemy
sobiesobie
sprawęsprawę
z własnegoz własnego
etnocentryzmuetnocentryzmu ??

26. Niektórzy ludzie widzą różnorodnośćNiektórzy ludzie widzą różnorodność
otaczającego ich świata przez filtry kulturyotaczającego ich świata przez filtry kultury
w jakiej dorastali.w jakiej dorastali.
Inni natomiast uważają, że ich sposóbInni natomiast uważają, że ich sposób
interpretowania świata to jedynyinterpretowania świata to jedyny
punkt widzenia.punkt widzenia.
Istotne jest wykształcenie w sobieIstotne jest wykształcenie w sobie
elastyczności w interakcjach z innymi, przyelastyczności w interakcjach z innymi, przy
jednoczesnej akceptacji własnegojednoczesnej akceptacji własnego
etnocentryzmu.etnocentryzmu.

27. Świadomość własnego etnocentryzmuŚwiadomość własnego etnocentryzmu
Wskazówki jak osiągnąć elastyczność:Wskazówki jak osiągnąć elastyczność:

29. Stereotypy
 Funkcjonujący w świadomości społeczeństwa
uproszczony, skrótowy i zabarwiony wartościująco
obraz rzeczywistości, odnoszący się do grup
społecznych, osób, sytuacji, instytucji, utrwalony
wielokrotnym powtarzaniem.
 Mogą być pozytywne i negatywne, a także trafne lub
nieprawdziwe.
 Stereotypy, które opierają się na zaobserwowanych
faktach to socjotypy.
 Zrozumienie rozmaitych sposobów jakie mogą
przejawiać stereotypy, jest istotne dla wyjaśnienia
ich roli w relacjach międzygrupowych oraz
w poprawieniu tych relacji.

31. StereotypyStereotypy są wytworem normalnych, codziennych
procesów psychicznych, które w naturalny
i nieunikniony sposób prowadzą do ich
powstawania i utrzymywania się. Aby zatem
zrozumieć, jak tworzą się i utrwalają
stereotypy, trzeba zdobyć podstawową
wiedzę dotyczącą procesów psychicznych, które
tkwią u ich podłoża. Wśród tych procesów wymienić
można:
 selektywną uwagę,selektywną uwagę,
 ocenę poznawczą,ocenę poznawczą,
 powstawanie pojęć i kategoryzację,powstawanie pojęć i kategoryzację,
 atrybucję,atrybucję,
 emocje,emocje,
 pamięć.pamięć.

32. Selektywna uwagaSelektywna uwaga
Jest to umiejętność wybierania istotnych dla nas sygnałówJest to umiejętność wybierania istotnych dla nas sygnałów
i bodźców, jakie docierają do nas z otaczającego świata.i bodźców, jakie docierają do nas z otaczającego świata.
Z procesem selekcji bodźców nierozerwalnie wiążą się pewne
zniekształcenia:

33. Badania wykazały, że ludzie przeświadczeniBadania wykazały, że ludzie przeświadczeni
o stałości i niezmienności ludzkich cecho stałości i niezmienności ludzkich cech
na ogół poświęcają więcej uwagi informacjomna ogół poświęcają więcej uwagi informacjom
zgodnym ze stereotypem niż osoby,zgodnym ze stereotypem niż osoby,
które uważają, iż właściwości jednostki są plastycznektóre uważają, iż właściwości jednostki są plastyczne
i mogą się zmieniać.i mogą się zmieniać.
Może to utrwalać stereotypowe myślenie i utrudniaćMoże to utrwalać stereotypowe myślenie i utrudniać
modyfikację stereotypów w pierwszej z tych grup.modyfikację stereotypów w pierwszej z tych grup.

34. To proces oszacowywania znaczenia bodźcówTo proces oszacowywania znaczenia bodźców
pod kątem ich wpływu na nasze życie.pod kątem ich wpływu na nasze życie.
Proces oceny wiąże się ze zjawiskiem stereotypizacjiiProces oceny wiąże się ze zjawiskiem stereotypizacjii
jako źródło mechanizmu psychologicznego, któryjako źródło mechanizmu psychologicznego, który
umożliwia nam czynne wykorzystywanie napływającychumożliwia nam czynne wykorzystywanie napływających
bodźców i przetwarzanie ich pod kątem znaczenia,bodźców i przetwarzanie ich pod kątem znaczenia,
jakie dla nas mają.jakie dla nas mają.

35. Powstawanie pojęć i kategoryzacjaPowstawanie pojęć i kategoryzacja
Tworzymy pojęcia, aby móc oceniać informacje,Tworzymy pojęcia, aby móc oceniać informacje,
podejmować decyzje i na tej podstawiepodejmować decyzje i na tej podstawie
wybierać odpowiednie działania.wybierać odpowiednie działania.

36. WedługWedług teorii tożsamości społecznejteorii tożsamości społecznej
(Tajfel i Turner, 1986)(Tajfel i Turner, 1986)
kategoryzujemy ludzi w grupy społecznekategoryzujemy ludzi w grupy społeczne
i umieszczamy siebie w jednej z kategorii.i umieszczamy siebie w jednej z kategorii.
Jesteśmy też zmotywowani do dokonywaniaJesteśmy też zmotywowani do dokonywania
pozytywnej oceny grupy społecznej,pozytywnej oceny grupy społecznej,
do której należymy, w porównaniu z innymi grupami,do której należymy, w porównaniu z innymi grupami,
aby zachować pozytywną tożsamość społeczną.aby zachować pozytywną tożsamość społeczną.
W tym ujęciu źródłem stereotypizacjii iW tym ujęciu źródłem stereotypizacjii i
uprzedzeń może być zatem nasza potrzebauprzedzeń może być zatem nasza potrzeba
osiągnięcia i utrzymania pozytywnejosiągnięcia i utrzymania pozytywnej
tożsamości społecznej.tożsamości społecznej.

37. Odnosi się do procesu wnioskowania o przyczynachOdnosi się do procesu wnioskowania o przyczynach
własnych zachowań i działań innych ludzi.własnych zachowań i działań innych ludzi.
Niektóre badania wykazały, że atrybucje wiążą sięNiektóre badania wykazały, że atrybucje wiążą się
z poczuciem kontroli, a ludzie o silnejz poczuciem kontroli, a ludzie o silnej
potrzebie kontroli dokonują ich częściej niż inne osobypotrzebie kontroli dokonują ich częściej niż inne osoby
(Burger i Hermans, 1988).(Burger i Hermans, 1988).
Atrybucje ułatwia nam również przyjmowanie nowychAtrybucje ułatwia nam również przyjmowanie nowych
informacji o otaczającym nas świecie oraz radzenieinformacji o otaczającym nas świecie oraz radzenie
sobie z rozbieżnościami między nowymi asobie z rozbieżnościami między nowymi a
dotychczasowymi sposobami spostrzegania intencji idotychczasowymi sposobami spostrzegania intencji i
zachowań innych ludzi (Snyder i Higgins, 1zachowań innych ludzi (Snyder i Higgins, 1988).988).

38. Są istotnymi czynnikami motywacyjnymi,
które każą nam uciekać,
kiedy się boimy i atakować, kiedy jesteśmy wściekli.
Emocje to również ważne ,,urządzenia do odczytu”,
które na bieżąco informują nas o tym,
jak interpretujemy zachodzące wokół nas
zdarzenia i sytuacje. To także istotne
wskaźniki interpersonalne, odzwierciedlające stan
naszych relacji z innymi.

39. Wyniki badań wskazują, że sądy na temat innych ulegają
zniekształceniom zgodnym z nastrojem osoby oceniającej.
Emocje i nastroje mogą odgrywać najistotniejszą rolę
w ocenach wówczas, gdy u badanych zachodzą procesy
przetwarzania treściowego, które wymagają dokonania
wyboru, przyswojenia sobie i zinterpretowania nowych
bodźców oraz odniesienia tych informacji do zgromadzonej
wcześniej wiedzy.
Badania (Bodenhausen, Kramer, Suesser) wskazują,
że emocje – zarówno pozytywne, jak i negatywne
wywierają istotny wpływ na to, jak stereotypowych ocen
sytuacji dokonuje dana osoba.

40. PamięćPamięć
To zdolność zapamiętywania przeszłych zdarzeń,
działań, osób, przedmiotów, sytuacji, wyuczonych
umiejętności i tym podobnych.
Wyróżniamy trzy typy pamięci:

41. Pamięć semantycznaPamięć semantyczna to szczególny typ pamięcito szczególny typ pamięci
długotrwałej, który odnosi się do reguł, ideidługotrwałej, który odnosi się do reguł, idei
i ogólnych pojęć dotyczących świata, między innymii ogólnych pojęć dotyczących świata, między innymi
również innych ludzi. Na ogół opiera się ona narównież innych ludzi. Na ogół opiera się ona na
uogólnieniach lub obrazach związanych zeuogólnieniach lub obrazach związanych ze
zdarzeniami, doświadczeniami oraz przyswojonązdarzeniami, doświadczeniami oraz przyswojoną
wiedzą. Może się także opierać na wiedzy werbalnejwiedzą. Może się także opierać na wiedzy werbalnej
przekazywanej z osoby na osobę i niemającej żadnychprzekazywanej z osoby na osobę i niemającej żadnych
podstaw w postaci rzeczywistych doświadczeń bądźpodstaw w postaci rzeczywistych doświadczeń bądź
interakcji z przedmiotem danego zapisuinterakcji z przedmiotem danego zapisu
pamięciowego. Wybór treści, które zapamiętujemy,pamięciowego. Wybór treści, które zapamiętujemy,
stanowi odzwierciedlenie naszych przekonań, postawstanowi odzwierciedlenie naszych przekonań, postaw
i oczekiwań społecznych, między innymii oczekiwań społecznych, między innymi
stereotypów.stereotypów.

42. Wszystkie przedstawione procesy psychiczne wchodzą
ze sobą w interakcje, czyniąc stereotypy
nieuniknionym aspektem naszego życia psychicznego.
Jako ogólne kategorie pojęć umysłowych
stereotypy służą nam nieocenioną pomocą,
umożliwiając porządkowanie informacji o
otaczającym świecie w postaci reprezentacji
umysłowych, bez których nie
potrafilibyśmy na bieżąco analizować otaczający nas
świat.

43. Czynniki sprzyjająceCzynniki sprzyjające
powstawaniu stereotypówpowstawaniu stereotypów

44. Stereotypy niezależnie od tego, czy są negatywne,
czy są pozytywne, na ogół ograniczają nasz sposób
spostrzegania innych i niosą ze sobą ryzyko dyskryminacji.
Dzieje się tak, ponieważ zamiast traktować stereotypy jako
hipotetyczne uogólnienia dotyczące pewnej grupy ludzi,
które powinniśmy modyfikować na podstawie interakcji
z konkretnymi osobami, często posługujemy się nimi jako
niezmiennym zbiorem założeń odnoszących się do wszystkich
przedstawicieli tej grupy, nie zważając na różnice
indywidualne ani informacje sprzeczne ze stereotypami.
Spostrzeżenia, których nie sposób zinterpretować na korzyść
stereotypu, są bagatelizowane jako zdarzenia losowe.
Tak wykorzystywane stereotypy coraz bardziej się utrwalają
i zakorzeniają, ponieważ wszystkie nasze doświadczenia
służą ich utrwalaniu, niezależnie od rzeczywistej
trafności bądź fałszywości danego stereotypu.

46. Francuska mapa wydana w 1870 roku.Francuska mapa wydana w 1870 roku.

47. Mapa polityczna EuropyMapa polityczna Europy

48. Mapa stereotypów z punktu widzenia PolakówMapa stereotypów z punktu widzenia Polaków

50. UprzedzenieUprzedzenie to skłonność do formułowaniato skłonność do formułowania
pochopnych sądów na temat innych napochopnych sądów na temat innych na
podstawie ich przynależności grupowej.podstawie ich przynależności grupowej.
Ludzie uprzedzeni spostrzegają innychLudzie uprzedzeni spostrzegają innych
wyłącznie przez pryzmat stereotypów. Istniejąwyłącznie przez pryzmat stereotypów. Istnieją
zarówno pozytywne, jak i negatywnezarówno pozytywne, jak i negatywne
uprzedzenia.uprzedzenia.
W odróżnieniu od etnocentryzmu i stereotypów uprzedzenia nie sąW odróżnieniu od etnocentryzmu i stereotypów uprzedzenia nie są
normalnymi, nieuniknionymi skutkami naszego funkcjonowanianormalnymi, nieuniknionymi skutkami naszego funkcjonowania
psychicznego. Jednostki, które zdają sobie sprawę ze swoichpsychicznego. Jednostki, które zdają sobie sprawę ze swoich
stereotypów i z tego, że mogą być one prawdziwe lub fałszywe żywiąstereotypów i z tego, że mogą być one prawdziwe lub fałszywe żywią
uprzedzenia rzadziej niż osoby pozbawione takiej świadomości.uprzedzenia rzadziej niż osoby pozbawione takiej świadomości.

51. Uprzedzenia mogą składać się z dwóch komponentówUprzedzenia mogą składać się z dwóch komponentów
KomponentyKomponenty poznawcze i afektywne mogą, lecz nie muszą być ze sobą związanepoznawcze i afektywne mogą, lecz nie muszą być ze sobą związane.

52. DYSKRYMINACJADYSKRYMINACJA
Dyskryminacja to niesprawiedliwe traktowanie innych
ze względu na ich przynależność grupową.
Dyskryminacja może polegać na

53. Dyskryminacja instytucjonalna to dyskryminacjaDyskryminacja instytucjonalna to dyskryminacja
występująca na poziomie dużej grupy, społeczeństwa,występująca na poziomie dużej grupy, społeczeństwa,
organizacji lub instytucji. Są to wzory zachowaniaorganizacji lub instytucji. Są to wzory zachowania
niezgodne z zasadami równości i sprawiedliwości alboniezgodne z zasadami równości i sprawiedliwości albo
faworyzowanie ludzi przez dużą grupę lub organizacjęfaworyzowanie ludzi przez dużą grupę lub organizację
wyłącznie na podstawie przynależności grupowej.wyłącznie na podstawie przynależności grupowej.
Takie postępowanie nie musi być celoweTakie postępowanie nie musi być celowe
ani świadome.ani świadome.

54. „„IZMY”IZMY”
„„Izmy” to uprzedzenia żywione przez jedną grupę wobec innej.Izmy” to uprzedzenia żywione przez jedną grupę wobec innej.
Zwykle składają się z systemów idei, przekonań i opiniiZwykle składają się z systemów idei, przekonań i opinii
wyrażanych przez dużą grupę osób i często bywają wplecionewyrażanych przez dużą grupę osób i często bywają wplecione
w jej strukturę społeczno- kulturową. Tworzą pewną ideologię,w jej strukturę społeczno- kulturową. Tworzą pewną ideologię,
którą można przekazać z pokolenia na pokolenie.którą można przekazać z pokolenia na pokolenie.
„Izmy” są na ogół negatywne i uwłaczające.

55. CZYNNIKI PRZYCZYNIAJĄCE SIĘCZYNNIKI PRZYCZYNIAJĄCE SIĘ
DO POWSTAWANIA I UTRZYMYWANIA SIĘDO POWSTAWANIA I UTRZYMYWANIA SIĘ
UPRZEDZEŃUPRZEDZEŃ
 Teoria 1Teoria 1
Rywalizacja jest zjawiskiem naturalnym między grupami we wszystkichRywalizacja jest zjawiskiem naturalnym między grupami we wszystkich
społeczeństwach i wywołuje nacechowane uprzedzeniami myśli i uczucia oraz praktykispołeczeństwach i wywołuje nacechowane uprzedzeniami myśli i uczucia oraz praktyki
dyskryminacyjne zarówno wśród osób które mają władzę, jak i wśród tych, którzy jejdyskryminacyjne zarówno wśród osób które mają władzę, jak i wśród tych, którzy jej
nie mają.nie mają.
 Teoria 2Teoria 2
Uprzedzenia i dyskryminacja są nieuniknionymi wytworami biologii i ewolucjiUprzedzenia i dyskryminacja są nieuniknionymi wytworami biologii i ewolucji
społecznej. Ludzie są skłonni do podejmowania bardziej przychylnych zachowań wobecspołecznej. Ludzie są skłonni do podejmowania bardziej przychylnych zachowań wobec
członków grup, do których sami należą, ponieważ grupy rasowe i etniczne możnaczłonków grup, do których sami należą, ponieważ grupy rasowe i etniczne można
spostrzegać jako rozszerzenie grup krewniaczych.spostrzegać jako rozszerzenie grup krewniaczych.
 Teoria 3Teoria 3
Społeczeństwo sprzyja uprzedzeniom ideologicznym i dyskryminacji instytucjonalnejSpołeczeństwo sprzyja uprzedzeniom ideologicznym i dyskryminacji instytucjonalnej
aby narzucić pewnym grupom niższy status. Niższy status pogłębia uprzedzeniaaby narzucić pewnym grupom niższy status. Niższy status pogłębia uprzedzenia
ideologiczne i dyskryminację instytucjonalną, które z kolei jeszcze bardziej goideologiczne i dyskryminację instytucjonalną, które z kolei jeszcze bardziej go
utrwalają.utrwalają.
 Teoria 4Teoria 4
Niektóre aspekty osobowości przyczyniają się do powstawania i utrzymywaniaNiektóre aspekty osobowości przyczyniają się do powstawania i utrzymywania
uprzedzeń i dyskryminacji.uprzedzeń i dyskryminacji.

56. KROK 1KROK 1
Należy zwiększyć świadomość własnegoNależy zwiększyć świadomość własnego
etnocentryzmu i stereotypowych przekonań,etnocentryzmu i stereotypowych przekonań,
a także ich nieuniknioności.a także ich nieuniknioności.
Jedynie osoby świadome faktu,Jedynie osoby świadome faktu,
że etnocentryzm i stereotypyże etnocentryzm i stereotypy
to normalne, nieuniknione procesyto normalne, nieuniknione procesy
psychologiczne potrafią dostrzec ograniczeniapsychologiczne potrafią dostrzec ograniczenia
stanowiące nieodłączną część tych procesów.stanowiące nieodłączną część tych procesów.
Nie zdając sobie sprawy z własnegoNie zdając sobie sprawy z własnego
etnocentryzmu i stereotypów, człowiek nieetnocentryzmu i stereotypów, człowiek nie
potrafi zrozumieć punktu widzeniapotrafi zrozumieć punktu widzenia
i światopoglądu drugiej osoby.i światopoglądu drugiej osoby.

57. KROK 2KROK 2
Należy przyjąć do wiadomości nieodłączne ograniczeniaNależy przyjąć do wiadomości nieodłączne ograniczenia
stereotypów:stereotypów:
 stereotypy opierają się na interpretacjach, jakiestereotypy opierają się na interpretacjach, jakie
formułujemy na podstawie własnych filtrów i normformułujemy na podstawie własnych filtrów i norm
kulturowych, lub na informacjach pochodzących ze źródełkulturowych, lub na informacjach pochodzących ze źródeł
zewnętrznychzewnętrznych
 stereotypy często są związane z łatwo rozpoznawalnymistereotypy często są związane z łatwo rozpoznawalnymi
cechamicechami
 stereotypy to uogólnienia dotyczące pewnej grupy ludzistereotypy to uogólnienia dotyczące pewnej grupy ludzi
Stereotypy nie mogą zniknąć, ale możemy uświadomić sobie nadużycia,Stereotypy nie mogą zniknąć, ale możemy uświadomić sobie nadużycia,
do jakich mogą one prowadzić i nauczyć się używać ich mądrzejdo jakich mogą one prowadzić i nauczyć się używać ich mądrzej
i bardziej elastycznie.i bardziej elastycznie.

58. PRZECIWDZIAŁANIE DYSKRYMINACJIPRZECIWDZIAŁANIE DYSKRYMINACJI
Kontrolowanie własnych emocji.Kontrolowanie własnych emocji.
Należy nauczyć się panować nad emocjami negatywnymi,Należy nauczyć się panować nad emocjami negatywnymi,
kiedy tylko się pojawią, oraz nad emocjami pozytywnymi,kiedy tylko się pojawią, oraz nad emocjami pozytywnymi,
wzmacniającymi, kiedy coś im zagraża.wzmacniającymi, kiedy coś im zagraża.

59. BIBLIOGRAFIABIBLIOGRAFIA
 Matsumoto D., Juang L., Psychologia międzykulturowa,Matsumoto D., Juang L., Psychologia międzykulturowa,
Gdańsk 2007, GWP.Gdańsk 2007, GWP.
 http://portalwiedzy.onet.pl/17752,,,,stereotyp,haslo.htmlhttp://portalwiedzy.onet.pl/17752,,,,stereotyp,haslo.html