Hudulmuriin zzs Hudulmuriin zzs

1. ХӨДӨЛМӨРИЙН ЗАХ ЗЭЭЛИЙН ЭРЭЛТИЙН СУДАЛГАА
ӨВӨРХАНГАЙ АЙМАГ ДАХЬ МСҮТ
2018-03-20
Хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, нийлүүлэлтийг тооцохгүйгээр сургалт зохион
байгуулах нь мэргэжилтэй ажилгүйчүүд, ялангуяа дээд боловсролтой ажилгүйчүүдийн тоо
нэмэгдэхэд хүргэж байна. Иймд мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагын
элсэлтийг хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт, ажил олгогчдын захиалгыг үндэслэн төлөвлөх,
зохион байгуулах шаардлага зүй ёсоор тавигдаж байна. Ялангуяа тухайн орон нутгийн
түвшинд ХЗЗ-ийн эрэлтийн судалгаа хийх нь чухал байна. Энэхүү судалгааг хийснээр
тухайн орон нутагт хийгдэх бүтээн байгуулалт, хөрөнгө оруулалтын төлөвлөлттэй
уялдуулж эрэлтийн талаар илүү бодит мэдээлэл гаргах боломж бүрдэх юм.
Судалгааны зорилго
 ХЗЗ-ийн тоон болон чанарын судалгаа хийх
 Орон нутгийн ХЗЗ-ийн ойрын хугацааны эрэлтийг тодорхойлох
Судалгааны зорилт
 Аймгийн хөгжлийн бодлого, нийгэм, эдийн засгийн өнөөгийн байдлыг судлах
 Ажил олгогчдын /түншлэгч байгууллагын/хэрэгцээ, сэтгэл ханамжийг судлах
 Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт, сэтгэл ханамжийг судлах
 ЕБС төгсөгчдийн тоог судлах
 Орон нутгийн ХЗЗ-д эрэлттэй ажил мэргэжлийг тодорхойлох
 Судалгаанд үндэслэн цаашид элсэлт авах мэргэжлүүдийг тодорхойлох
Судалгааны ач холбогдол
 Элсэгчдийг чанартай бүрдүүлнэ
 Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлнэ
 Элсэлт төгсөлтийн үйл ажиллагаа үнэн зөв, эрэлтэд нийцсэн байдлаар явагдана
 Сургуулийн үйл ажиллагааны хэтийн төлөв тодорхойлогдоно
Судалгааны арга зүй
 Аймаг орон нутгийн хөдөлмөр эрхлэлт, хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөөг судлахад
ХЗЗ-ийн судалгааны аргыг, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлтийг тодорхойлоход
асуулгын аргыг, мэдээлэлд боловсруулалт хийхэд статистик боловсруулалтын
аргыг тус тус хэрэглэсэн. Мөн судалгааны SPSS програмыг ашигласан.
Өвөрхангай аймгийн нийгэм эдийн засгийн байдал
Өвөрхангай аймгийн хүн амын тоо 2017 оны жилийн эцсийн байдлаар 115684
болж, өмнөх оныхоос 1773 мянган хүн буюу 1.5 хувиар өссөн байна. ДНБ 413.6 тэрбум төг,
нэг хүнд ноогдох ДНБ 3670.1 мян.төг, Аж үйлдвэрийн бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлт 31904.0 сая
төг, дундаж наслалт 69, ядуурлын түвшин 25.3% байна.

2. Тус аймагт эдийн засгийн идэвхтэй 53.4 мянган хүн байгаагийн 96.3 хувь буюу 51.4
мянга нь ажиллагсад, 3.7 хувь буюу 1.8 мянган хүн нь ажил хайж байгаа хүмүүс байна.
Эдийн засгийн идэвхгүй 19.8 мянган хүн байгаа бөгөөд ажилгүйдлын түвшин 3,6 хувьтай
байна. Аймгийн нийт хүн амын 27,2% нь буюу 30702 хүн Арвайхээр суманд амьдарч
байгаагийн 19648 нь хөдөлмөрийн насны хүн ам эзэлж байна.
Өмнөх оноос ажиллагсдын тоо 2.1 хувиар буурч, ажил хайж байгаа иргэдийн тоо
42.5 хувиар, ажилгүйдлийн түвшин 0.1 пунктээр тус тус өсчээ. Эдийн засгийн идэвхгүй
хүн амын тоо 11.2 хувиар буюу 2.0 мянган хүнээр нэмэгдсэн байна.
Өвөрхангай аймаг 2020 хүртэлх хөгжлийн бодлогын тэргүүлэх чиглэлүүдээ:
1. Ашигт малтмал, УУ-н олборлох үйлдвэрлэл хөгжүүлэх
2. Бэлчээрийн МАА, эрчимжсэн МАА
3. Усалгаатай газар тариалан
4. Барилга, барилгын материалын үйлдвэрлэл
5. ХАА-н түүхий эд, байгалийн нөөцөд түшиглэсэн ЖДҮйлдвэрлэл
6. Аялал жуулчлал, рашаан сувилал
7. Чанартай боловсрол
8. Эрүүл мэнд гэж тодорхойлон “Бүтээлч Өвөрхангай-2020” хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэн
ажиллаж байна.
Тус сургууль нь ХАА-н жишиг сургууль, эко сургууль болох зорилтыг 2020 он
хүртэлх стратеги төлөвлөгөөндөө тусгасан байна. Мөн цаашид төрөлжих чиглэлээ
ХАА, аж үйлдвэр, барилга хэмээн тодорхойлон ажиллаж байна.
Орон нутгийн хэмжээнд эрэлттэй байгаа салбарууд
Ажилд зуучлагдсан иргэдийг үйл ажиллагааны салбараар нь авч үзвэл: 28% нь
үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа, 22% нь ХАА, 5% нь уул уурхай, 9% нь барилга, 12%
нь боловсруулах үйдпвэрлэл, 5% нь эрүүл мэнд, 5% нь боловсрол, 14% нь бусад ажилд
голчсон зуучлагдаж ажлын байраар хангагдсан байна. Нийт ажлын байранд зуучлагдсан
иргэдийн 71% нь хувийн хэвшлийн аж ахуйн нэгж, иргэнд зуучлагдсан ба төрийн өмчийн
аж ахуйн нэгжид 27%, орон нутгийн өмчит аж ахуйн нэгжид 2 % нь зуучлагдсан байна.
365
92
219
20 42
149
9 2 6
18 13 54 36 87 75 21
509
19
4
332
80
175
19 31
139
10 1 6 15 13 49 31
81 69
20
418
15 1
Ажлын байрны захиалга Ажилд зуучлал

3. 2017 оны сүүлийн улиралд ХАА-18, боловсруулах үйлдвэр-116, ус хангамж-103,
машин мотоциклын засвар үйлчилгээ-25, малчин-14, үйлчилгээний бусад үйл ажиллагаа-
53 гэх мэт... нийт 562 ажлын байрны захиалга ирсэн байна. Энэ хугацаанд нийт 441 иргэн
ажилд зуучлагдсан байна. Үүнээс хамгийн олон хүн зуучлагдсан мэргэжил нь үйлдвэрлэл,
барилга, гар урлал-269, машин төхөөрөмж-53, худалдаа үйлчилгээний ажилтан-28, болон
мэргэжилтнүүд-50 тус ажлын байраар түлхүү хангагдсан байна.
Аймгийн хөдөлмөрийн хэлтэст бүртгүүлсэн ажил хайгч иргэдийн 9-10% нь
МСҮТөвийн төгсөгчид байна.
Улсын хэмжээнд эрэлттэй байгаа салбарууд
Манай улсын хэмжээнд энэ онд 70-80 мянган ажлын байр шинээр бий болохоор
байна. Барилга, аж үйлдвэр, үйлчилгээний салбарын мэргэжлүүд эрэлттэй байхаар байна.
Сүүлийн жилүүдэд диплом шаарддаггүй /мэргэжилтэй ажилтан/ мэргэжлүүд эрэлттэй
байна. Барилгын туслах ажилтан, үйлчилгээний туслах ажилтан гэх мэт.... Их дээд
сургууль төгсөгчдийн дөнгөж 60 орчим хувь нь ажлын байраар хангагдаж байгаа судалгаа
байна. Өөрөөр хэлбэл 10 төгсөгч тутмын 6 нь ажлын байртай болдог бөгөөд тэдний
дөнгөж 2 хувь нь мэргэжлээрээ бусад нь мэргэжлийн бус ажил эрхэлж байна. Иймд
чадварлаг мэргэжилтэй ажилтнуудыг бэлтгэх шаардлага байна.
Түншлэгч байгууллагууд:
Тус сургууль нь 150 гаруй ААН, байгууллагуудтай хамтарч ажилладаг бөгөөд 70 гаруй
байгууллагатай гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Эдгээр байгууллагууд нь суралцагчдыг
дадлагын байраар хангаад зогсохгүй тэдний мэдлэг, ур чадварыг харгалзан ажлын байраар
хангаж ажилладаг.
Эдгээрээс уул уурхай, барилга, хөнгөн үйлдвэрлэл, үйлчилгээний чиглэлээр үйл ажиллагаа
явуулдаг ААН, байгууллагуудаас ажлын байрны захиалга ирдэг.
23
16
13
11
9
7 6 5 5 4 4 4 4 3 3 3
1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1
0
5
10
15
20
25
Барилга
Үйлдвэрлэл,…
Оёдол
Уулуурхай
Гагнуур
Мод,модон…
Гоосайхан
Автозасвар
Компьютерийн…
Баар,ресторан
Гутал
Дугуйзасвар
Талх,нарийнбоов
Замзасвар
Зочидбуудал
Нийтийнхоол
Вакумцонх,хаалга
Вебсайт
Зарсурталчилгаа
Шахмалтүлш
Малэмнэлэг,…
Сүү,сүүн…
Тоолуур…
Тоосго
Төмөрэдлэл
Түүхийэдбэлтгэн…
Холбоонышилэн…
Хөдөөажахуй
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28
Түншлэгч байгууллагуудыг үйл ажиллагааны чиглэлээр нь үзүүлбэл

4. 1.Мэргэжлийн сургалтын байгууллага-түншлэгч байгууллагуудын нийгмийн
түншлэлийн түвшинг тодорхойлох сэтгэл ханамжийн судалгааг хийсэн. Тоймлон
харуулбал:
Уг судалгаанд гэрээтэй ажилладаг ААН байгууллагуудаас үйл ажиллагааны чиглэл,
байршил зэргийг нь харгалзан түүвэрлэлт хийн 60 байгууллагыг сонгож хамруулсан.
/сургалт явуулдаг голлох салбаруудын ажил олгогч /
Судалгааны дүнгээс харуулбал:
1. Алийг нь илүү ХЗЗ-ийн эрэлтэд нийцсэн үйл ажиллагаа явуулж байна вэ?
2. Эрэлт хэрэгцээнд нийцсэн мэргэжилтэй ажилтнаа хаанаас сонгон авдаг вэ?
3. Шинээр ажилд орж байгаа ажилтны мэргэжлийн мэдлэг, ур чадварыг илэрхийлэх
баримт бичгийн төрлийг ач холбогдлоор нь үнэлнэ үү?
19
22
4
15
0
5
10
15
20
25
МСҮТ 1-2.5 жил МСБ /богинохугацааны/ Ажлын байран дээрхшавь
сургалт /ганцаарчилсан сургалт/
Ажлын байран дээрхсургалт
/ажилд шуудаваад
дадлагажуулах/
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
10
11
0
8
14
17
0 0

5. 4. Мэргэжлийн боловсрол сургалтын байгууллагатай хамтран ажилладаг уу?
5. МБСБ нь ур чадвартай ажилтан бэлтгэн гаргаж чадаж байна уу?
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Боловсролын
диплом
Мэргэжлийн
үнэмлэх/зэрэг
Чадамжийн
гэрчилгээ
Дээрх бичиг
баримтын аль
аль нь
шаардлагагүй
40
7 8
14
11
19
41
34
9
34
11 12
0-1 оноо
1-3 оноо
3-5 оноо
43.7
37.5
18.8
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Тийм Үгүй Сайн мэдэхгүй
61.6
39.4
0
0
10
20
30
40
50
60
70
Тийм Үгүй Сайн мэдэхгүй

6. 6. МБСБ-ын сургалтын хөтөлбөр ажил олгогч та бүхний хэрэгцээ шаардлагыг хангаж
чаддаг уу?
7. Танай байгууллага ямар зорилгоор сургалтын байгууллагатай хамтран ажилладаг
вэ?
А. Үйлдвэрлэлийн дадлагад олон суралцагч хамруулж, ажиллах хүчний хэмнэлт гаргах
зорилгоор-23
Б.Байгууллагын нэр хүнд, имиджийг дээшлүүлэх зорилгоор-5
В.Хүний нөөцийн ур чадварыг дээшлүүлэх зорилгоор-14
Г.Бусад-нийгмийн түншлэлийн хүрээг өргөжүүлэх-18
8. Танай байгууллага МБСБ-тай тогтмол хамтран ажилладаг уу?
9. Ажилтныг мэргэшүүлэх, чадамжийг сайжруулах сургалтыг зохион байгуулах
тохиолдолд танд сургалтын ямар хэлбэр илүү оновчтой гэж та үзэж байна вэ?
А. Ажлын байран дахь сургалт-2%
Б. Богино хугацааны сургалт-39%
В. Ажлын байран дээрх буюу үйлдвэрлэл дээрх сургалт-18%
28.3
20
51.6
0
10
20
30
40
50
60
Тийм Үгүй Сайн мэдэхгүй
0
5
10
15
20
25
Тийм Үгүй Зарим үед
20
25
15

7. Г. МБСБ-тай хамтарсан тодорхой хөтөлбөрийн дагуу танхимын болон ажлын байран
дээрх сургалт-41% гэж хариулсан байна.
10. Манай сургуулийн төгсөгчдийн /дадлагажуулах, ажлын байраар хангах/ ур чадварт
үнэлэлт өгнө үү? гэсэн асуултанд
Судалгаанд хамрагдагчдын ихэнх хувь нь дунд зэрэг гэсэн үнэлэлт өгсөн байна.
 Сургалтын орчны хувьд 80% нь сайн гэсэн үнэлгээ өгсөн байна.
Тэд манай төгсөгчдийг дадлагажуулах, ажиллуулахад хамгийн ихээр тулгардаг дараах
бэрхшээлүүдийг нэрлэсэн байна.
 Мэргэжлийн мэдлэг, ур чадвар дутмаг
 Ажлын хариуцлага сул
 Ажлаас амархан шантардаг
 Ажлын байрны сахилга бат муу
 Ажлын цаг баримтладаггүй
 Харилцааны соёл дутмаг
Судалгаанаас үзэхэд сургалтын байгууллага-түншлэгч байгууллагуудын нийгмийн
түншлэлийн түвшин, сэтгэл ханамж төдийлөн сайн биш байна. Цаашид хамтын
ажиллагааг сайжруулах, зарим нэг мэргэжлээр түншлэгч байгууллагуудын тоог
нэмэгдүүлэх, суралцагчдыг дадлагажуулах, төгсөгчдийг ажлын байраар хангах, сургалтын
төлөвлөгөөнд тэдний саналыг тусгуулах зэрэгт харилцан анхаарлаа хандуулан ажиллах
шаардлагатай байна.
2.Ажил олгогч байгууллагуудаас авсан эрэлтийн судалгаа. Тоймлон авч үзвэл :
ХАА, барилга, аж үйлдвэр, үйлчилгээ, тээвэр уул уурхай зэрэг голлох 5 салбарын тус бүр
25 нийт 125 ажил олгогчдоос эрэлтийн судалгаа авсан.
ААН, байгууллагын
ажилтны тооны
бүлэг
ААН, байгууллагын тоо
1-5 35
6-19 50
20-49 31
50-99 7
100+ 2
Нийт 125
5%
25%
70%
Төгсөгчдийн мэргэжлийн ур чадвар
маш сайн
сайн
дунд зэрэг
муу

8. 1. Танай байгууллага ажиллагсдын тоог нэмэгдүүлэх үү? /125 байгууллага, тоогоор/
Он 0% 1-10% 11-20% 21-30% 30%-иас дээш
2018 79 46 - - -
2019 74 42 9 - -
2020 52 49 24 - -
2. Танай ААНБ-д мэргэжилтэй ажилтан авч ажиллуулах ямар бэрхшээл тулгардаг вэ?
3. Шинээр мэргэжилтэй ажилтан авахад мэдээллийн ямар эх сурвалжийг ашигладаг
вэ? Чухал гэж үзсэн 1 хариултыг сонгоно уу.
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Мэргэжлийн
хүн олдохгүй
Мэргэжлийн
ур чадвар
хангалтгүй
Мэргэжлийн
мэдлэг
дутмаг
Ажлын цаг
хангалтгүй
Ажилд
бүтээлчээр
ханддаггүй
29
41
14 16
20
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Хүмүүс
өөрсдөө
ханддаг
Сонин болон
ТВ зараар
ХХҮГ Танилын
хүрээгээр
Интернэт,
сошиалаар
24
38
13
24
26

9. 4. Мэргэжилтэй ажилтан авахдаа дараах ур чадваруудаас алийг нь илүүд үздэг вэ?
5. Танай байгууллага ирээдүйд /1-1.5 жилд/ ямар мэргэжлийн ажилтаныг ажилд авах
вэ?
Эрэлттэй байх мэргэжил шаардагдах ажилтны тоо: Барилгын салбарын ажил олгогч 25
байгууллага
№
Шаардагдах
мэргэжлүүд
Шаардагдах ажилтны тоо
Судалгаагаар
гарсан
шаардагдах
ажилтны
тоо
Судалгаанд
хамрагдсан
компани тоо
Бүс нутгийн хэмжээнд
Шаардлагатай ажилтны
прогноз / тоо/
1 Өрлөгчин 19 25 427.12
2
Засал чимэглэлийн
ажилчин
34 25 1168.96
3 Барилгын мужаан 6 25 134.88
4 Бетон арматурчин 9 25 337.2
5 Гагнуурчин 11 25 247.28
6 Сантехникч 23 25 517.04
7 Цахилгаанчин 18 25 112.4
8 Хуурай хийц угсрагч 9 25 202.32
9 Бусад /туслах 135 25 3034.8
Нийт 275 6182
Эрэлттэй байх мэргэжил шаардагдах ажилтны тоо: ХАА-н салбарын ажил олгогч 25
байгууллага
№ Шаардагдах мэргэжлүүд Шаардагдах ажилтны тоо
0
10
20
30
40
50
Ажлын
ачаалал
даах
чадвар
Багаар
ажиллах
чадвар
Ажилд
хариуцлага
тай хандах
чадвар
Харилцаан
ы ур
чадвар
Хүмүүжил
төлөвшил
Series 1 50 11 28 3 33
50
11
28
3
33

10. Судалгаагаар
гарсан
шаардагдах
ажилтны
тоо
Судалгаанд
хамрагдсан
компани тоо
Бүс нутгийн хэмжээнд
Шаардлагатай ажилтны
прогноз / тоо/
1
Хүлэмжийн аж ахуйн
фермер
43 25 1753.44
2
Жимс жимсгэнэ
тариалагч
24 25 831.76
3 Малын бага эмч 46 25 1034.08
4 Туслах малчин 18 25 404.64
5 Мод бут таригч 19 25 427.12
6 Эрчимжсэн МАА фермер 12 25 562
7
Нарийн ногоо
боловсруулагч
18 25 404.64
8 Ногоочин 59 25 1326.32
9 Усжуулагч 5 25 562
Нийт 325 7306
Эрэлттэй байх мэргэжил шаардагдах ажилтны тоо: Үйлчилгээ салбарын ажил олгогч
25 байгууллага
№ Шаардагдах мэргэжлүүд
Шаардагдах ажилтны тоо
Судалгаагаар
гарсан
шаардагдах
ажилтны
тоо
Судалгаанд
хамрагдсан
компани тоо
Бүс нутгийн
хэмжээнд
Шаардлагатай
ажилтны прогноз
/ тоо/
1
Зочид буудал, баар,
зоогийн газрын
үйлчилгээний ажилтан
38 25 854.24
2 Үсчин 3 25 67.44
3 Гоо засалч 7 25 157.36
4 Гуталчин 10 25 224.8
5
Мотоцикл, дугуй
засварчин
26 25 584.48
6
Гэр ахуйн цахилгаан
хэрэгслийн засварчин
8 25 179.84
Нийт 92 2068.16

11. Эрэлттэй байх мэргэжил шаардагдах ажилтны тоо: Аж үйлдвэрийн салбарын ажил
олгогч 25 байгууллага
№
Шаардагдах
мэргэжлүүд
Шаардагдах ажилтны тоо
Судалгаагаар
гарсан
шаардагдах
ажилтны
тоо
Судалгаанд
хамрагдсан
компани тоо
Бүс нутгийн хэмжээнд
Шаардлагатай ажилтны
прогноз / тоо/
1 Оёдолчин 26 25 584.48
2 Гагнуурчин 17 25 382.16
3 Тогооч 20 25 449.6
4
Ноосны үйлдвэрийн
ажилтан
10 25 224.8
5
Махны үйлдвэрийн
ажилтан
26 25 584.48
6
Арьс шир боловсруулах
ажилтан
6 25 134.88
7 Нэхмэлчин 15 25 337.2
8
Үйлдвэрийн тоног
төхөөрөмжийн
засварчин
5 25 112.4
Эрэлттэй байх мэргэжил шаардагдах ажилтны тоо: Тээвэр, уул уурхайн салбарын ажил
олгогч 25 байгууллага
№ Шаардагдах мэргэжлүүд
Шаардагдах ажилтны тоо
Судалгаагаар
гарсан
шаардагдах
ажилтны
тоо
Судалгаанд
хамрагдсан
компани тоо
Бүс нутгийн хэмжээнд
Шаардлагатай ажилтны
прогноз / тоо/
1 Автомашины засварчин 8 25 179.84
2 ХММ-ын засварчин 17 25 382.16
3 ХММ-ын оператор 24 25 539.52
4 Өрмийн ажилтан 9 25 202.32
Нийт 58 1303.84
Судалгаанаас үзвэл ихэнх ААНБ-ууд эдийн засгийн нөхцөл байдлаасаа хамаараад

12. үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагаа нь хязгаарлагдмал /үйлдвэрээ өргөжүүлэх, ажилтны тоог
нэмэгдүүлэх боломж хомс/ байна. Энэ нь манай улсын эдийн засгийн нөхцөл байдал
хүндхэн, жижиг дунд үйлдвэрлэлийг дэмжих дэмжлэг сул, төр хувийн хэвшлийн хамтын
ажиллагаа төдийлөн сайн биш байгааг харуулж байна.
Дээрх голлох 5 салбарын ойрын хугацаанд эрэлттэй байх мэргэжлүүдийг харвал
цаашид эдгээр салбарын чухал эрэлттэй мэргэжлүүдээр /хүлэмжийн аж ахуйн фермер,
махны үйлдвэрийн ажилтан, ноосны үйлдвэрийн ажилтан гэх мэт/ сургалт явуулах
шаардлага байгааг харуулж байна. Ажил олгогчдын эрэлттэй уялдаж ажиллахын тулд
сургалтын байгууллагад тухайн мэргэжлийн багшлах боловсон хүчин материаллаг баазаа
шинэчлэн сайжруулах шаардлага тулгарч байна.
Ажил олгогчдын хүсэж буй нарийн мэргэжлүүдээр сургалт явуулах боломж нэг талдаа
хомс байна энэ нь зарим мэргэжлүүдийг манай салбарын ажил мэргэжлийн жагсаалтад
нарийвчлан тусгаагүй, төрөөс МБСБ-ын талаар баримтлах бодлого /төрөлжих/, дэмжлэг
тааруу байгааг харуулж байна.
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт:
Тус сургуулийг жил бүр дунджаар 700-800 төгсөгч төгсдөг. Төгсөгчдийн хөдөлмөр
эрхлэлтийн судалгааг төгссөний дараа 3-н сарын дотор хийж нэгтгэлийг гарган
Хөдөлмөрийн хэлтэст хүргүүлдэг. Энэ судалгааны дүнг графикаар харуулбал:
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт (сүүлийн 6 жилээр)
0%
10%
20%
30%
40%
50%
60%
70%
80%
2012 он 2013 он 2014 он 2015 он 2016 он 2017 он
6…
68.00%
71.00%
44,9%
42.30%
61.00%

13. Мэргэжлийн боловсролын өвлийн төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 39.7%, хаврын
төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь 65.3% дунджаар 52.5% байна.
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Өвлийн төгсөлт Хаврын төгсөлт
274
366
109
239
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлыг
нэгтгэн харуулбал 2017 он
Нийт төгсөгч
Ажил эрхэлж байгаа
366
274
157
66
82
43
0 100 200 300 400
Хаврын
төгсөлт
2017 он
Өвлийн
төгсөлт
2016 он
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдал 2017 он
Мэргэжлийн бус ажил
эрхэлж байгаа
Мэргэжлээрээ ажиллаж
байгаа
Нийт төгсөгч

14. Барилга, ХАА, үйлчилгээний салбарын төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь
бусдаасаа өндөр байна.
0
20
40
60
80
100
120
41
109
15
42
6
61
17
45
0
10
3
34
Хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгааны нэгтгэл /салбараар/
2016 оны өвөл
Нийт төгсөгч
Ажил эрхэлж
байгаа
0
20
40
60
80
100
26 24
17
31
55
49
87
12
35
10
20
12
24 22
18
67
2
35
Хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгааны нэгтгэл /салбараар/
2017 оны хавар
Нийт төгсөгч
Ажил эрхэлж
байгаа

15. 2016-2017 оны хичээлийн жил 25 төгсөгчийг дадлагажсан компанид нь зуучилж
ажлын байраар хангасан. Мөн ХХҮГ-тай хамтран Залуучуудын хөдөлмөр эрхлэлтийг
дэмжих төсөлд 2016 онд 8 бүл 16 суралцагчийг тус бүр нь 4 сая төгрөгийн нийт 32 сая
төгрөгийн, 2017 онд 14 суралцагчийг тус бүр 3 сая төгрөгийн нийт 42 сая төгрөгийн эргэн
төлөгдөх нөхцөлтэй зээлд хамруулсан. Үүний үр дүнд нийт 55 суралцагч ажлын байраар
хангагдсан бөгөөд жилийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувийг 8.5%-р нэмэгдүүлж хөдөлмөр
эрхлэлтийн нийт дундаж 61%-тай байна.
Төгсөгчдийн сэтгэл ханамжийн судалгаа
Төгсөгчдийн сэтгэл ханамжийн судалгааг 2016 оны өвөл төгссөн 274 төгсөгчөөс 80-ыг нь
судалгаанд хамруулсан. Судалгааны дүнг товчлон тоймлож харуулбал:
Тус сургуульд суралцаж төгсөх болсон шалтгааныг тодруулахад:
Ажилд орох, мэргэжлийн үнэмлэхтэй болох, хос мэргэжил эзэмшиж, хөрвөх чадвараа
нэмэгдүүлэх, үнэмлэх зэрэгтэй төгсөх, суралцах хугацаа богино зэрэг шалтгаануудыг
дурдсан байна.
1. Та сургуулийн сургалтын хэрэгцээт байдлыг үнэлнэ үү?
2. Сургалтын орчинг үнэлнэ үү?
0
5
10
15
20
25
30
35
40
Маш сайн Сайн Дунд Муу Маш муу
12
38
27
2 1
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Маш сайн Сайн Дунд Муу Маш муу
21
41
18
0 0
Танхимын сургалтын чанар

16. 0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
Маш сайн Сайн Дунд Муу Маш муу
5
21
47
4 3
Сургалтын хэрэглэгдэхүүний хангамж
0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
Маш сайн Сайн Дунд Муу Маш муу
7
43
26
4
0
Багш нарын заахарга зүй, ур чадвар

17. Түүвэр судалгаанд хамрагдсан 80 төгсөгчийн хөдөлмөр эрхлэлтийн байдлыг харуулбал:
Судалгаанд оролцсон төгсөгчдийн цаашдын төлөвлөгөө
0
10
20
30
40
Маш сайн Сайн Дунд Муу Маш муу
3
24
37
12
4
Сургалтын орчинд ашиглах техник тоног төхөөрөмжийн
хүрэлцээ, хангамж
0
5
10
15
20
25
30
Одоо
эрхэлсэн
ажилтай
Одоо
эрхэлсэн
ажилгүй
Хувиараа
бизнес
эрхэлдэг
Үргэлжлү
үлэн
суралцаж
багаа
Цэрэгт
байгаа
Төрөөд
хүүхдээ
харж
байгаа
Column1 7 26 19 14 6 8
7
26
19
14
6 8
4
3
17
28
10
6
8
4
1
0 5 10 15 20 25 30
Тогтвор суурьшилтай ажиллах
Ажлаа өөрчлөх
Суралцах
Ажилд орох
Бизнесээ өргөжүүлэх
Цэргийн алба хаах
Хүүхэд асрах
Хувиараа бизнес эрхлэх
Тодорхой төлөвлөгөө байхгүй

18. Судалгаанд оролцогчдын 8,7% нь мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа бөгөөд тэдний 21,2% нь
дахин мэргэжлийн ур чадвар эзэмшүүлэх сургалтанд хамрагдах, 35% нь ажилд орох
хүсэлтэй байна.
 Сургалтын орчин, мэргэжлийн хичээлийн хэрэглэгдэхүүн, багаж тоног
төхөөөрөмжийн хүрэлцээ хангамжид өгсөн үнэлгээ дунд зэрэг байна.
 Мэргэжлээрээ ажиллаж байгаа төгсөгчийн тоо цөөн
 Ихэнх хувь нь ажлын байргүй
 Эзэмшсэн мэргэжлээсээ өөр мэргэжлээр суралцах сонирхолтой зэрэг тулгамдсан
асуудлууд байна.
ЕБС төгсөгчдийн тоон үзүүлэлт
9-р анги төгсөгчдийн тоо /4-н жилээр/
12-р анги төгсөгчдийн тоо /4-н жилээр/
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2016 он 2017 он 2018 он 2019 он
1191 1378
1710 1834
585
710
863
895
Эмэгтэй
Нийт
0
500
1000
1500
2000
2500
3000
2016 он 2017 он 2018 он 2019 он
1455 1452 1590
1191
812 801
940
585 Эмэгтэй
Нийт

19. 2018 онд 9-р анги төгсөгчдийг сургууль бүрээр харуулбал
ЕБС төгсөгчдийн тоо ирэх 2 жилээс нэмэгдэх хандлагатай байна. Энэ онд ЕБС-ийн 9-р
ангийг нийт 1710 суралцагч төгсөхөөр байна. Төгсөгчдийн 10 гаруй хувийг буюу 200
гаруй суралцагчийг мэргэжлийн боловсролын ангид элсүүлэх прогноз байна. Тиймээс
сумдын эрэлт хэрэгцээг судалж мэргэжлийн сургалтын ангиудын элсэлтийг түлхүү авах
шаардлага байна.
Дүгнэлт:
 Сургуулийн үйл ажиллагааг аймгийн хөгжлийн тэргүүлэх салбар/МАА, газар
тариалан, аялал жуулчлал, аж үйлдвэр, тээвэр/, хөдөлмөрийн зах зээлийн эрэлт,
нийлүүлэлттэй уялдуулж суралцагчдыг ажил олгогчийн гэрээ захиалга дээр
үндэслэн мэргэжлийн чадамж эзэмшүүлэн төгсгөж ажлын байраар хангах
шаардлага байна.
0 50 100 150 200 250 300
Арвайхээр 1-р сур
Арвайхээр 2-р сур
Арвайхээр 4-р сур
ББУлаан ахлах/с
Бат-Өлзий ахлах/сур
Баян-Өндөр ахлах/сур
Баянгол ахлах/сур
Богд ахлах/сур
Бүрд ахлах/сур
Гучин-Ус ахлах/сур
Есөн зүйл ахлах/сур
Жаргалант баг ахлах/сур
ЗБУлаан ахлах/сур
Хархорин МГС ахлах/сур
Мэргэл ахлах/сур
Нарийнтээл ахлах/сур
Хархорин 1-р ахлах/сур
Хархорин 2-р ахлах/сур
Сант ахлах/сур
Тарагт ахлах/сур
Төгрөг ахлах/сур
Уянга 1-р ахлах/сур
Уянга 2-р ахлах/сур
Хайрхандулаан ахлах/сур
Хужирт ахлах/сур
Өлзийт ахлах/сур
189
178
139
26
123
43
45
89
30
35
20
26
39
27
94
32
84
64
49
25
28
24
99
44
131
27
88
85
79
14
58
23
21
39
21
10
13
15
24
9
47
16
46
27
26
12
21
10
51
28
68
12
Нийт
Эмэгтэй

20.  Аймгийн хүн амын ажил эрхлэлтийн байдлыг авч үзвэл ажилгүйдлын түвшин бага
зэрэг нэмэгдсэн байна. Ажиллагчдын ихэнх нь хөдөө аж ахуйн тэр тусмаа мал аж
ахуйн салбарт ажиллаж байгаа нь эдийн засгийн бусад дэд салбарт анхаарах, аж
үйлдвэр тэр дотроо боловсруулах үйлдвэрийн чиглэлээр мэргэжилтэн бэлтгэх
шаардлагатайг харуулж байна. /Мах, сүү, ноосны томоохон үйлдвэрүүд цаашлаад
шинээр байгуулагдах арьс ширний үйлдвэр зэргийг түшиглэн сургалтын үйл
ажиллагаа явуулах, ажилгүй иргэдэд мэргэжил олгох, ажлын байраар хангаж
ажиллах/
 Хөдөлмөрийн эрхлэлтийн судалгаанаас харахад ХАА, барилга, худалдаа,
үйлдвэрлэл, үйлчилгээний салбарын мэргэжлүүд эрэлттэй байна. Эдгээр салбарын
цахим тоног төхөөрөмжийн үйлчилгээний ажилтан, мебель модон эдлэл, үсчин,
хүлэмжийн аж ахуйн фермер, арьс шир, сүү, ноос ноолуурын анхан шатны
боловсруулалтын технологийн ажилтан, мод бут тарьж ургуулагч зэрэг
мэргэжлүүдээр элсэлт авах боломж байна. Эдгээрт
o ХАА-н салбар голлох салбаруудын нэг учир малчдыг бэлтгэх, давтан сургах
шаардлага бий болж байгаа тул “малчин”, газар тариалангийн чиглэлээр
ногоочин, хүлэмжийн аж ахуйн фермер зэрэг мэргэжлүүдээр элсэлт авах
боломжийг судлах
o Ногоон технологи, ногоон хот, ногоон ажлын байр бий болгох зорилтын
хүрээнд цэцэрлэгч-цэцэрлэгт хүрээлэнгийн, мод бут тарьж ургуулагч, жимс
жимсгэнэ тариалагч зэрэг мэргэжлүүдээр элсэлт авах
o Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд зочлох үйлчилгээний
байгууллагуудын боловсон хүчнийг бэлтгэх, жуулчдад зориулсан гар
урлалын зүйл үйлдвэрлэх хэрэгцээ байгаа тул аяллын хөтөч, арьсаар гар
урлалын зүйл урлагч зэрэг мэргэжлүүдээр цаашид элсэлт авах боломжийг
судлах
o Үйлдвэрлэлийн чиглэлээр мебель модон эдлэл, арьс шир, мах, сүү, ноос
ноолуурын анхан шатны боловсруулалтын технологийн ажилтан зэрэг
мэргэжлүүдээр элсэлт авах боломжийг судлах
 ХЗЗ-ийн эрэлт, ажил олгогчдын хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн мэргэжилтэн
бэлтгэхийн тулд ХАА-н чиглэлээр төрөлжих, байгууллагын хүний нөөцийг
чадавхжуулах, мэргэжлийн багш нарыг бэлтгэх, суралцагчдын мэдлэг, ур чадварыг
нэмэгдүүлэх, үйлдвэрлэлийн дадлагын чанарыг сайжруулах, дадлагын баазаар
хангах, томоохон төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэгжүүлэх, шаардлагатай
лабораториудыг нэмж байгуулах, мөн Хөдөлмөрийн хэлтэс, ажил олгогч
байгууллагатай илүү өргөн хүрээтэй хамтран ажиллах шаардлагатай байгааг
харуулж байна.
 ЕБС-ийн 9-р анги төгсөгчдийн тоо ойрын 2 жилээс нэмэгдэх хандлагатай байгаач
мэргэжлийн боловсролын анги төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлт 30 гаруй хувьтай
байгаа тул мэргэжлийн боловсролын ангиудаас илүүтэй мэргэжлийн сургалтын /1

21. жилтэй/ чадамж эзэмшүүлэх ангиуддаа элсэлт түлхүү авч богино хугацаанд
мэргэжилтэй ажилтан бэлтгэх нь чухал байна. /Ойрын 2-3 жил/
 Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн хувь доогуур байгаа нь ажил олгогчид өндөр
шаардлага тавьдаг, цалин багатай ажиллуулдаг, мэргэжилтэй ажилтанг үнэлэх
үнэлэмж доогуур, орон тоо цөөн зэрэг олон шалтгаануудтай холбоотой байна.
Мөн чадварлаг мэргэжилтэн бэлтгэхэд анхаарах шаардлага байна.
 Аймгийн хөгжлийн бодлого, сургуулийн хэтийн төлөв, ажил олгогчдын
захиалгатай уялдуулан 2018-2019 оны хичээлийн жилд ХАА, аж үйлдвэрийн
чиглэлээр 4-өөс доошгүй мэргэжлээр шинээр эрх авч сургалтаа явуулах шаардлага
байна. Хүлэмжийн аж ахуйн фермер, хүнсний ногооны фермер, ноос, махны
үйлдвэрийн ажилтан гэх мэт..Үнээний фермийг түшиглэн ХАА-н парк байгуулах
зорилтыг хэрэгжүүлэх шаардлага байна.
 Цаашид сургалтын түвшинг өөрчлөх /дипломын боловсрол олгох/ шаардлага зүй
ёсоор тавигдаж байна. Энэ ажлын хүрээнд автомашины механик, хоол үйлдвэрлэл,
үйлчилгээний техник-технологич, техникч иргэний барилгын, өрмийн мастер зэрэг
мэргэжлүүдээр 1.5 болон 3 жилтэй /техникч/ анги нээн сургалт явуулах боломжтой
байна. Мөн бүс нутагтаа ХАА, барилга, аж үйлдвэрийн салбарын 4-5 гол
мэргэжлээр төрөлжих, томоохон төсөл хөтөлбөрүүдийг хэрэжүүлж тэдгээр
мэргэжлүүдийн дадлагын газруудыг байгуулах шаардлага байна.
Ашигласан ном
Монгол улсын хөдөлмөрийн зах зээлийн төлөв 2017-2018 он
Өвөрхангай аймгийн стастистикийн газрын мэдээлэл 2017 он
Өвөрхангай аймгийн эдийн засгийг 2014-2024 онд
хөгжүүлэх бодлогын баримт бичиг 2014 он
Хөдөлмөрийн хэлтсийн судалгаа 2017-2018 он
Мэргэжлийн болон техникийн боловсролыг хөгжүүлэх
үндэсний хөтөлбөр 2016-2021 2016 он
“Бүтээлч Өвөрхангай-2020” эмхэтгэл 2016 он
Сургуулийн стратеги төлөвлөгөө
Сургуулийн статистик мэдээлэл сүүлийн 6-н жил 2018 он
Төгсөгчдийн хөдөлмөр эрхлэлтийн судалгаа 6 жилээр 2018 он
ХЗЗССМ хариуцсан ажилтан / С.Болорзэс /