2. Τα δικαιώματα του παιδιού
Όλα τα παιδιά έχουν δικαιώματα που προβλέπονται από νόμους και διεθνείς συμβάσεις .Το 1989 γεννήθηκε η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού
(Conventiononthe Rightsofthe Child).
Η Σύμβαση είναι μια διεθνής συνθήκη ανθρωπίνων δικαιωμάτων που λέει πως όλα τα παιδιά γεννιούνται με βασικές ελευθερίες και
δικαιώματα.
Μια τέτοια συνθήκη αποτελεί μια συμφωνία μεταξύ ανθρώπων ή κρατών όπου όλοι συμφωνούν να υπακούουν στον ίδιο νόμο. Η
Σύμβαση καθορίζει το εύρος των δικαιωμάτων τα οποία οφείλουν να απολαμβάνουν τα παιδιά οπουδήποτε. Θέτει τις βασικές
προϋποθέσεις για την ευημερία των παιδιών στα διάφορα στάδια της ανάπτυξής τους και είναι ο πρώτος παγκόσμιος, νομικά
δεσμευτικός, κώδικας δικαιωμάτων των παιδιών στην ιστορία.
Η UNICEF καθοδηγείται από τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού και αγωνίζεται να καταστήσει τα δικαιώματα των παιδιών
ως αταλάντευτες ηθικές αρχές και διεθνές πρότυπο συμπεριφοράς.
Σήμερα ζούμε σε ένα κόσμο όπου σχεδόν όλοι συμφωνούν πως οποιοσδήποτε κάτω των 18 ετών είναι παιδί και έχει δικαίωμα σε
ειδική φροντίδα και προστασία. Όμως, κάτι τέτοιο δεν συνέβαινε και στο παρελθόν. Μόνο μετά την 20η Νοεμβρίου του 1989 όταν η
Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών υιοθέτησε τη Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού, άρχισε η ανθρωπότητα να
επωφελείται από μια δέσμη δικαιωμάτων για όλα τα παιδιά και τους νέους.
Σήμερα, 193 χώρες έχουν επικυρώσει τη Σύμβαση. Στην πραγματικότητα, μόνο δύο χώρες στον κόσμο - Η Σομαλία και οι Ηνωμένες
Πολιτείες - δεν έχουν δώσει στη Σύμβαση νομική ισχύ, αν και οι δύο την έχουν υπογράψει.
Η Σύμβαση είναι η πιο ευρέως αποδεκτή συμφωνία ανθρωπίνων δικαιωμάτων στον κόσμο. Περιγράφει τα δικαιώματά σου και το
πως αυτά πρέπει να τηρούνται στα 54 της άρθρα, καθώς και σε δύο μεταγενέστερα προαιρετικά πρωτόκολλα. Η Σύμβαση καθορίζει
με σαφήνεια πως οι γονείς έχουν τον πιο σημαντικό ρόλο στην ανατροφή των παιδιών.
Στο κείμενό της ενθαρρύνει τους γονείς να αντιμετωπίζουν τα ζητήματα δικαιωμάτων με τα παιδιά τους "με τρόπο που
ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη των ικανοτήτων του" (άρθρο 5). Οι γονείς, που γνωρίζουν και διαισθάνονται το επίπεδο ανάπτυξης
του παιδιού τους, θα το κάνουν αυτό με φυσικό τρόπο. Τα θέματα που συζητούν, ο τρόπος με τον οποίο απαντούν σε ερωτήσεις και
οι πειθαρχικές μέθοδοι που χρησιμοποιούν, θα διαφέρουν ανάλογα με το αν το παιδί είναι 3, 9 ή 16 ετών.
Η Σύμβαση δηλώνει πως οποιοσδήποτε κάτω των 18 ετών (ο ορισμός του παιδιού), ανεξαρτήτως φύλου, καταγωγής, θρησκείας ή
πιθανής αναπηρίας, χρειάζεται ειδική φροντίδα και προστασία επειδή τα παιδιά είναι συχνά τα περισσότερο ευάλωτα άτομα.
3. Το φαινόμενο της παιδικής εργασίας στις υποανάπτυκτες χώρες
Τα σκήπτρα στην παιδική εργασία κρατά η Ασία και οι χώρες του Ειρηνικού (122,3 εκατομμύρια παιδιά) και η Αφρική (50 εκατομμύρια) ενώ το
φαινόμενο έχει υποχωρήσει -αν μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αυτόν τον όρο για τέτοια θέματα- στα 5,7 εκατομμύρια παιδιά… Στις χώρες
αυτές, η παιδική εργασία είναι μέρος της καθημερινότητας. Εκατομμύρια ανήλικα παιδιά εξαναγκάζονται να εργάζονται σε διάφορες, κατά
κανόνα ανθυγιεινές εργασίες.Εκατοντάδες χιλιάδες μικρά παιδιά πέφτουν θύματα σεξουαλικής εκμετάλλευσης, από εύπορους πολίτες των
λεγόμενων «αναπτυγμένων χωρών», τόσο στις χώρες του τρίτου κόσμου όπου κατοικούν, όσο και σε άλλες χώρες, όπου προωθούνται παράνομα
γι” αυτό το σκοπό. Μόνο στην Ευρώπη εργάζονται παράνομα από 200 έως 500 χιλιάδες ανήλικες ιερόδουλες .Το θλιβερό αυτό κατάλογο
συμπληρώνουν τα χιλιάδες παιδιά-θύματα που προωθούνται στις «αναπτυγμένες χώρες» αυτού του κόσμου είτε για να χρησιμοποιηθούν σαν
πειραματόζωα είτε για εμπορία οργάνων.
Η παιδική εργασία στη γεωργία συμβαδίζει πολύ συχνά με μορφές δουλοπαροικίας. Οι πάμπτωχες οικογένειες των χωρικών, που είναι ακτήμονες
ή έχουν ελάχιστη δική τους γη και δυσκολεύονται να επιβιώσουν, συχνά παγιδεύονται από το γαιοκτήμονα της περιοχής ή κάποιον τρίτο από τον
οποίο δανείζονται κάποιο ποσό. Για να ξεπληρώσουν το χρέος τους υποχρεώνονται συνήθως να καταδικάσουν το παιδί τους να δουλεύει για
λογαριασμό του πιστωτή/ εργοδότη. Η προσωπική παιδική δουλεία λόγω χρέους ανθεί σε διάφορα μέρη του πλανήτη: όχι μόνο στη νότια και
νοτιοανατολική Ασία αλλά και στη Λατινική Αμερική και στην Αφρική. Τα παιδιά εργάζονται συνήθως σε εξαιρετικά σκληρές συνθήκες για μεγάλες
περιόδους του χρόνου και πληρώνονται ελάχιστα έως καθόλου. Είναι κλειδωμένοι στα δωμάτια για αρκετές ώρες και μερικές φορές
αλυσοδεμένοι. Μερικά από τα παιδιά απάγονται και πωλούνται αργότερα ως σκλάβοι. Οι εργοδότες μπορούν να χτυπήσουν τα παιδιά, να τα
σημαδέψουν με πυρακτωμένα σίδερα, να τα κρεμάσουν ανάποδα από τα δέντρα ή ακόμη και να τα αφήσουν χωρίς φαγητό. Τα παιδιά
καταλήγουν να είναι στο έλεος του εργοδότη.
Ορισμένοι γονείς εμπιστεύονται τα παιδιά τους σε μεσίτες και τα ανταλλάσσουν με χρήματα. Αναπτύσσεται έτσι ένα δουλεμπόριο παιδιών με
σκοπό την καταναγκαστική εργασία ή τη σεξουαλική εκμετάλλευση. Εκτιμάται ότι η εμπορία παιδιών είναι μια «επιχείρηση» με ετήσιο τζίρο ένα
δισεκατομμύριο δολάρια και ότι τα θύματα φτάνουν το 1,2 εκατομμύρια παιδιά το χρόνο. Πρόκειται για ένα πραγματικά οικουμενικό πρόβλημα
που συνδέει όλες τις χώρες και περιοχές του κόσμου, δημιουργώντας ένα σύνθετο πλέγμα παράνομων μετακινήσεων ανθρώπινων υπάρξεων.
Και βέβαια μία από τις φοβερότερες μορφές «παιδικής εργασίας» είναι η καταναγκαστική επιστράτευση παιδιών, που εξαναγκάζονται να
συμμετάσχουν σε πολεμικές συρράξεις.
Ένας από τους τομείς που ανησυχούν περισσότερο τους διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με τα δικαιώματα των παιδιών είναι η εργασία
στα ορυχεία. Σύμφωνα με υπολογισμούς στα ορυχεία εργάζονται περίπου ένα εκατομμύριο παιδιά και έφηβοι. Τα περισσότερα από αυτά τα
παιδιά εργάζονται σε μικρές βιομηχανίες που δεν έχουν άδεια και τα κατάλληλα μέτρα ασφαλείας.
Ενδεικτικά, το σκηνικό στη Λατινική Αμερική είναι εφιαλτικό. Στη Βραζιλία 7 εκατομμύρια παιδιά αναγκάζονται ή υποχρεώνονται να εργάζονται.
Στη Βραζιλία, στην Κολομβία και το Εκουαδόρ ένα ποσοστό 20% των παιδιών ηλικίας 10 με 14 χρόνων, εργάζεται σε σπίτια. Περισσότερα από 2
εκατομμύρια παιδιά ηλικίας 5 με 15 χρόνων εργάζονται σε αγροτικές δουλειές στη Γουατεμάλα, στην Ονδούρα, στην Νικαράγουα και στον
Παναμά.
4. Η παιδική εργασία στην Ελλάδα
Το ζήτημα των ανήλικων εργαζόμενων παιδιών στην Ελλάδα φαντάζει ως ένα πρόβλημα ελάσσονος σημασίας στους
περισσότερους. Ωστόσο η πραγματικότητα απέχει πολύ από αυτήν την υπόθεση. Πάνω από 100.000 ανήλικα παιδιά εργάζονται στην
Ελλάδα ενώ η κρίση τα «ενθαρρύνει» να παρατήσουν το σχολείο για να βοηθήσουν οικονομικά τις οικογένειές τους.
Ο ακριβής αριθμός των ανήλικων παιδιών που εργάζονται στην Ελλάδα είναι δύσκολο να υπολογιστεί. Τα επίσημα στοιχεία δεν
αντιπροσωπεύουν την πραγματικότητα ενώ πολύ συχνά τα παιδιά πέφτουν θύματα εκμετάλλευσης από την ίδια τους την οικογένεια.
Τα επίσημα στοιχεία δεν ανταποκρίνονται σε καμία περίπτωση στα πραγματικά. Το υπουργείο Εργασίας, «μετρά» 1.500 βιβλιάρια
εργασίας ανηλίκων ενώ η Ελληνική Στατιστική Αρχή υπολογίζει τον αριθμό των εργαζομένων ηλικίας 15-18 ετών σε 8.886 (σύμφωνα
με τα στοιχεία του 2011).
Το Παιδαγωγικό Ινστιτούτο από την άλλη εκτιμά ότι το 70% των μαθητών που διακόπτουν το σχολείο εισέρχονται με κάποιο τρόπο
στην αγορά εργασίας. Συγκεκριμένα, παρατηρεί αυξητική τάση στα παιδιά που εγκαταλείπουν το σχολείο.
Λαμβάνοντας υπόψιν τα στοιχεία αυτά καθώς και πληροφορίες από μαθητές, εκπαιδευτικούς και μη κυβερνητικές οργανώσεις, ο
Συνήγορος του Παιδιού εκτιμά ότι ο αριθμός των παρανόμως εργαζομένων παιδιών στη χώρα μας είναι εξαιρετικά μεγάλος και
συγκεκριμένα ξεπερνά τις 100.000
Στα 100.000 – 150.000 υπολογίζει και το Κέντρο Έρευνας Γυναικείων Θεμάτων τον αριθμό των παιδιών κάτω των 18 που εργάζονται
σε μαγαζιά, βιοτεχνίες, εργοστάσια, αγροτικές και τουριστικές εκμεταλλεύσεις, στο δρόμο, σε πορνεία κ.α., όπως παρουσίασε πέρσι,
σε ευρωπαϊκή ημερίδα με θέμα "Trafficking – παράνομη διακίνηση και καταναγκαστική εργασία γυναικών και παιδιών".
Έκπληξη προκαλεί, επίσης, παλιότερη έρευνα της Unicef σχετικά με την παιδική εργασία στην Ελλάδα, σύμφωνα με την οποία τα
ποσοστά μεταξύ αλλοδαπών και Ελληνοπούλων (συμπεριλαμβανομένων και των Ρομά) είναι περίπου τα ίδια.
Το πρόβλημα δεν περιορίζεται σε παιδιά που εγκαταλείπουν τα σχολεία για να βοηθήσουν τις οικογένειές τους. Αρκετές είναι οι
περιπτώσεις μικρών παιδιών που αναγκάζονται να ασχοληθούν με μορφές εργασίας που θέτουν σε υψηλό κίνδυνο την ψυχική και
σωματική τους υγεία.
Όσο η οικονομική κρίση αυξάνει και βαθαίνει, τόσο η εκμετάλλευση φτωχών και πεινασμένων ανθρώπων καθώς και η
καταναγκαστική εργασία αυξάνονται.
5. Πολυεθνικές εταιρείες και παιδική εργασίας
Οι περισσότεροι την απολαμβάνουν με μεγάλη ευχαρίστηση, αγνοώντας βασικές πληροφορίες για το προϊόν που
καταναλώνουν, όπως τις συνθήκες κάτω από τις οποίες έχει παραχθεί. Τον περασμένο Ιανουάριο, η Nestle και άλλες
μεγάλες εταιρείες παραγωγής σοκολάτας ήρθαν αντιμέτωπες με μηνύσεις επειδή χρησιμοποιούν παιδιά – σκλάβους στις
φυτείες κακάο στην Ακτή Ελεφαντοστού.
Στο πλαίσιο έρευνας που διεξήχθη από τη FairTradeHellas, διαπιστώθηκε ότι οι περισσότερες σοκολάτες ιδιωτικής
ετικέτας ΔΕΝ πληρούν οικολογικά και κοινωνικά κριτήρια, ενώ παγκοσμίως οι μεγάλες αλυσίδες σούπερ
μάρκετ επωμίζονται μεγάλα κέρδη, τη στιγμή που οι μικροί παραγωγοί κακάο ζουν σε συνθήκες ακραίας φτώχειας. Η
οικολογική καταστροφή λόγω των βλαβερών και πολύ τοξικών φυτοφαρμάκων που χρησιμοποιούνται στις καλλιέργειες
είναι ανυπολόγιστη.
Και ενώ τα παιδιά του “αναπτυγμένου” κόσμου απολαμβάνουν την γλυκιά γεύση της, η πραγματικότητα για τα παιδιά
στην Αφρική μόνο πίκρα κρύβει. Σύμφωνα με καταγγελίες οργανώσεων σε όλο τον κόσμο, η βιομηχανία σοκολάτας
κατηγορείται ότι συγκαλύπτει την εκμετάλλευση και εργασία μικρών παιδιών.
Παιδιά ηλικίας από 11 έως 16 ετών ή και πολύ μικρότερα, ζουν παγιδευμένα και εργάζονται σε απομονωμένες φάρμες
κυρίως της Δυτικής Αφρικής, όπου αναγκάζονται να δουλεύουν από 80 έως 100 ώρες την εβδομάδα. Συχνά, πέφτουν
θύματα ξυλοδαρμού από τα αφεντικά τους. Οι μεγάλες εταιρείες, αν και έχουν δεσμευτεί ότι θα λάβουν μέτρα για να
σταματήσει η παιδική εργασία στις φυτείες τους, μέχρι σήμερα δεν φαίνεται να ασχολούνται ιδιαίτερα με το πρόβλημα.
Αυτή τη στιγμή, καμία μεγάλη εταιρεία παραγωγής σοκολάτας δεν εγγυάται ότι το κακάο, που χρησιμοποιεί σαν πρώτη
ύλη, δεν προέρχεται από παιδική εργασία”, εξηγεί η ElizabethJardim, επικεφαλής της μη κερδοσκοπικής οργάνωσης
“GreenAmerica”, για τα δικαίωματα των καταναλωτών και το ηθικό εμπόριο.
“Ωστόσο, οι περισσότερες έχουν ξεκινήσει προγράμματα σχετικά με την προώθηση της βιωσιμότητας, προσπαθώντας
να αντιμετωπίσουν την παιδική εργασία με διάφορους τρόπους, σε μεγάλο βαθμό χάρη στην πίεση των καταναλωτών.”,
αναφέρει η Jardim.
Σημαντικός μοχλός πίεσης των εταιρειών είναι οι καταναλωτές με τη δύναμη που διαθέτουν. Aς απαιτήσουμε όλοι από
τις παρακάτω μεγάλες εταιρείες παραγωγής σοκολάτας να αναλάβουν δράση, ώστε να μπει ένα τέλος στην παιδική
εργασία.
6. Επιπτώσεις της παιδικής εργασίας
Μερικές δεκαετίες πριν δεν υπήρχε η επιλογή για το αν θα δουλέψεις ή θα σπουδάσεις
καθώς η οικογένεια χρειαζότανε χρήματα γι' αυτό τα μικρά παιδιά βοηθούσαν τους γονείς
του στις αγροτικές κυρίως εργασίες και έτσι πήγαιναν μόνο για λίγα χρόνια σχολείο ή
πολλές φορές και καθόλου. Στον δυτικό κόσμο του 21ου αιώνα μας φαίνεται λογικό ότι
κάθε παιδί πηγαίνει υποχρεωτικά σχολείο και μόλις τελείωση την υποχρεωτική φοίτηση
έχει το δικαίωμα να...
συνεχίσει τις σπουδές του ή να βγει στην αγορά εργασίας.
Αυτό που μας φαίνεται εμάς λογικό σε αφρικανικές και ασιατικές χώρες κυρίως δεν
συμβαίνει λόγω της ανέχειας του κόσμου, γι' αυτό οι γονείς βγάζουν τα παιδιά τους από
νωρίς στην δουλειά για την επιβίωση της οικογένειας. Τα παιδιά στις υποανάπτυκτες χώρες
δουλεύουν σε χωράφια, σε μεγάλα εργοστάσια των πολυεθνικών που έχουν βρει τον τρόπο
να παράγουν πολύ με μικρή δαπάνη, ενώ πολλά παιδιά καταλήγουν δυστυχώς στην
πορνεία.
Η οικονομική κρίση όμως χτυπάει κόκκινο καμπανάκι και σε χώρες της Ε.Ε. μαζί και στην
Ελλάδα. Ο αριθμός των παιδιών που εργάζονται, και ζητιανεύουν μεγαλώνει συνεχώς
επειδή οι γονείς τους χάνουν την δουλειά τους ενώ πολλές φορές καταλήγουν να μένουν
και στον δρόμο. Ίσως όμως αυτός να είναι τελικά και ο σκοπός των μεγαλοεπιχειρηματιών,
να δημιουργήσουν τρικοσμικές χώρες με φθηνά παιδικά χέρια στον όλο και πιο φτωχό
ευρωπαϊκό νότο με εύκολα θύματα να φαντάζουν η Ελλάδα, η Ισπανία, η Πορτογαλία κλπ.
Πολύ άσχημο είναι βέβαια πως τις περισσότερες φορές τα παιδιά που αναγκάζονται να
δουλέψουν σε πολύ μικρή ηλικία συχνά μπλέκουν με συμμορίες, κλέβουν, πέφτουν θύματα
σεξουαλικής βίας και εμπορίου οργάνων.
7. Το κοριτσάκι με τα σπίρτα (Χανς Κρίστιαν Άντερσεν)
Η παιδική κακοποίηση αποτελεί το κεντρικό ζήτημα γύρω από το οποίο πλέκεται το συγκεκριμένο
παραμύθι. Το κοριτσάκι παραμονή Πρωτοχρονιάς βρίσκεται στο δρόμο, για να πουλήσει σπίρτα και ενώ
κρυώνει , δεν μπορεί να γυρίσει σπίτι εξαιτίας του φόβου που βιώνει λόγω της κακοποίησης που
υφίσταται από τους γονείς της και συγκεκριμένα από τον πατριό.
Η μητέρα συνήθως σε τέτοιες περιπτώσεις είτε συμμετέχει στην κακοποίηση είτε παραμένει σιωπηλή με
αποτέλεσμα να είναι σαν να συναινεί στην κατάσταση αυτή.
Η φτώχεια και οι άσχημες συνθήκες διαβίωσης αποτελούν βασικούς κοινωνικο- οικονομικούς
παράγοντες που μπορεί να οδηγήσουν το άτομο στην εξαθλίωση, την περιθωριοποίηση ακόμη και το
θάνατο. Το ορφανό και απροστάτευτο παιδί προσπαθεί να ανταπεξέλθει στα βάσανα της ζωής της και
προσπαθεί να επιβιώσει. Είναι ένα θύμα της οικογένειάς της, που βιώνει ταυτόχρονα την κοινωνική
αδιαφορία. Στο δρόμο όπου βρίσκεται κανείς δεν νοιάζεται να τη φροντίσει, να ενδιαφερθεί για αυτή ή
να την μαζέψει στο σπίτι του.
Το συγκεκριμένο παραμύθι τελειώνει με το θάνατο της μικρής, χωρίς όμως να αφήνει μια πικρία στο
τέλος. Ο θάνατος του κοριτσιού παρουσιάζεται ως η λύτρωση, είναι ένας ευτυχισμένος θάνατος που
παραδίδει τη μικρή στην αγκαλιά της γιαγιάς της, που ήταν και το μόνο πρόσωπο που τη αγαπούσε και
δεν ήταν πλέον στη ζωή για να τη φροντίζει. Ο θάνατος λειτουργεί ως λύτρωση από τα βάσανα, και από
την άθλια και μίζερη ζωή, με αποτέλεσμα να παρουσιάζεται ως η μόνη λύση στο συγκεκριμένο κοινωνικό
πρόβλημα.
