Өнөөдөр олон нийтэд хавдрын эрт илрүүлэлт, оношилогооны талаар уншсан материалаа орууллаа.

1. ХАВДРЫН ЭРТ ИЛРҮҮЛЭГ,
ОНОШИЛГОО
Э.Ундрах-Эрдэнэ
Америкт Төгсөгчдийн Холбоо,
Интермед Эмнэлэг

2. Агуулга
• Хавдрын талаарх хэцүү асуултууд
• Монгол хүнд зонхилон тохиолддог хавдрууд
• Сэргийлэх боломжуудын талаар
• Хавдраас сэргийлж болохуйц санаанууд

3. Хавдрын талаарх хэцүү асуултууд
• Байнга асуугддаг асуултууд
• Ямар шинжилгээ бүх төрлийн хавдрыг оношилохдоо хамгийн сайн нь вэ?
• Өө танай зураг өнгөт биш юм уу?
• Ямар хавдраар хэзээ өвдөхөө яаж урьдчилан мэдэх вэ?
• Хавдартай болсоноо яаж мэдэх вэ?
• Би хавдартай болчихсон юм шиг байна. Эмчлэгдэх болов уу?
• Би багадаа шарлаж байсан элэгний хавдараар өвдөх үү?
• Ээж эмээ хоёр хөхний хавдар оношилогдож байсан би өвдөх үү?
• Надад амьд явах хэр хугацаа байна та нуулгүй хэлээч?
• ЭХО-д элгэндээ зангилаатай гэсэн хавдар гэсэн үг үү?
• Аль улс хавдрын оношилогоо эмчилгээндээ хамгийн сайн бэ?
• Аль эмнэлэг хамгийн сайн гэхдээ хямдхан нь вэ?
• Хэн эмч хамгийн мундаг вэ?
• Архи уух нь муу юу?
• Би тамхи татдаг ямар нэг хавдараар өвдөх болов уу?
• Ер нь яасан хүн хавдар тусдаг вэ?
• Цөөхөн асуугддаг асуултууд
• Хэрхэн яаж хавдраас урьдчилан сэргийлэх вэ?
• Хэрхэн яаж эрт илрүүлэх вэ?

4. Боломжит зөв хариултууд
• 3 хүний 1 нь амьдралынхаа явцад ямар нэг
хавдартай гэж оношилогддог
• 4 хүний 1 нь энэ хавдраасаа болж нас бардаг
• Маш олон хавдрын эрсдэлт хүчин зүйлүүд байна

5. Түгээмэл тохиолддог хорт хавдрууд
Эрэгтэй Эмэгтэй
1. Уушиг Хөх
2. Түр/бул Бүд/шул
3. Бүд/шул Уушиг
4. Ходоод Умайн хүзүү
5. Элэг Ходоод
Эрэгтэй Эмэгтэй
1. Элэг Элэг
2. Ходоод Умайн хүзүү
3. Уушиг Ходоод
4. Ул/хоол Хөх
5. Бүд/шул Ул/хоол
Дэлхий эсрэг Монгол
WHO/Cancer/fact sheet №297, updated February 2015 National Cancer Center of Mongolia,2014

6. MRI КТ
Хөхний рентген
ЭХО
Ясны сийрэгжилт
ПЭТРентген аппарат
Дүрс оношилогооний тоног төхөөрөмжүүд

7. Оюуны хөдөлмөр эрхэлдэг
47 эрэгтэй
Архи уудаггүй
Шарлаж байгаагүй
Гэр бүлтэй
Сүүлийн жил орчим ядраад
байгаа
Image has taken from UFIM hospital PACS data 2016
Элэгний В вирустэй гэдгээ
хавдартай гэж оношилогдсоны
дараа мэдсэн

8. Дэлхийн дундаас 6 дахин их
Элэгний хорт хавдрын өвчлөл
•
Элэгний В, С вирус,
архидалт, жингийн
илүүдэл, диабет,
гемхроматозис

9. Элэгний хорт хавдрын нас баралт эрэгтэй
Монгол
Нас баралт, 100.000 эр 2014
Элэг
Ходоод
Уушиг
Улаан хоолой
Бүд/шул
42%
Нийт 2610
эрэгтэй
2014
21.2%
16.4%
10.6%

10. Элэгний хорт хавдрын нас баралт эмэгтэй
Монгол
Нас баралт, эмэгтэй 100.000,2014
Элэг
Ходоод
Умайн хүз
Ул хоол
Уушиг
45.7%
1620 эмэгтэй
2014
14.4%
10.1%
9.3%
5%

11. Сэргийлэх боломжууд
Хэрвээ хэн нэгэнтэй өөрийн эрүүл мэндийн талаар ярилцсан, асуусан бол
1. В вирусын эсрэг вакцин хийлгэсэн (1982)
2. Лаб-элэгний үйл ажиллагааны, В, С, AFP
3. Хэвлийн ЭХО-д харуулсан байсан бол
4. Хэвлийн хөндийн тодосгогч бодистой КТ
5. Элэгний MRI шинжилгээ өгсөн бол
ЭР>ЭМ
Хэвлийн ЭХО 6 сар-1 жилд Лаб AFP хавдрын маркер
http://www.uptodate.com/contents/prevention-of-hepatocellular-carcinoma
>

12. Биеийн хүчний ажилтай
50 эрэгтэй
Архи уудаггүй
Халуун ногоо иддэггүй
Гэр бүлтэй
Сүүлийн хэдэн сар жин
алдаад аюулхайд хөндүүр
байгаа
Image has taken from UFIM hospital PACS data 2016

13. Сэргийлэх боломжууд
• Хэрвээ дотрын эмчид үзүүлсэн бол
• Ходоод улаан хоолойн баритай рентген
• Ходоодны дуран хийлгэсэн
ЭР<ЭМ http://www.uptodate.com/contents/gastric-cancer-screening?source=see_link
Ходоод улаан хоолойн дуран Шохойтой рентген шинжилгээ
Япон >50нас жилд 1 удаа шохойтой рентген, 2-3 жилд 1 удаа дуран хийлгэх заалттай
Солонгос 40-75 насны бүх хүн 2 жилд 1 удаа дуран хийлгэх заалттай
>

14. Оффис ажилтай
49 эмэгтэй
3 хүүхэдтэй
Гэр бүлтэй
Сүүлийн 2 жил орчим баруун
хөхөнд жижиг өвдөлтгүй
үүсгэвэр тэмтрэгддэг
Эмээ нь хөхний хавдар
оношилогдож байсныг сүүлд
мэдсэн
Images have taken from UFIM hospital PACS data 2016

15. Эрсдэлт хүчин зүйлүүд
Хянах боломжтой
• 18 наснаас хойж гэнэт жин
нэмэх
• Илүүдэл жинтэй байх
• Гормон эмчилгээ
• Хөдөлгөөний идвэх сул
• Архидалт
• Анхны жирэмснээс өмнө
тамхи их татах
Боломжгүй
• Нас
• Удамшлын түүхтэй байх
• Өндгөвчний хавдараар
оношилогдох
• Ген BRCA1, BRCA2
• Хөхний эд хэт нягт байх
• Ясны эд хэт нягт байх
• Диабет 2-р хэлбэр
• Мөчлөг бага насанд эхэлж
хожуу насанд цэвэрших
• Жирэмслэлтийн эсрэг эм уух
• Жирэмслээгүй, төрөөгүй
• Анхны хүүхэд 30< төрөх

16. Сэргийлэх боломжууд
• Хэрвээ
• Жижиг үүсгэвэр тэмтрэгдсэн тэр өдрөө эмнэлэгт хандсан бол
• Хөхний рентген зураг авахуулсан бол
• Лаб-д хөхний хавдрын маркер шалгуулсан бол
• Хөхний ЭХО-д харуулсан байсан бол
ЭР<ЭМ
Хөхний рентген зураг Хөхний ЭХО
http://www.uptodate.com/contents/screening-for-breast-cancer-strategies
Олон улсад 40< бүх эмэгтэйчүүд жилд 1 удаа хөхний рентген зураг авахуулах

17. • Багшийн ажилтай
52 эрэгтэй
• Тамхи татдаггүй
• Ажлын нөхцөл хэвийн
• Гэр бүлтэй
• Сүүлийн жил орчим
ханиалгаад хэд хоногоос
цустай цэр гарсан
Image has taken from UFIM hospital PACS data 2016

18. Сэргийлэх боломжууд
• Хэрвээ ханиаж эхэлсэн тэр өдрөө эмнэлэгт хандсан бол
• Цээжний рентген зураг авахуулсан бол
• Лаб-д цэрний шинжилгээ өгсөн
• Бага тун цээжний хөндийн КТ харуулсан
Цээжний рентген Цэрний шинжилгээБага тунт уушигны КТ
АНУ-д 55-75 насны бүх хүн жилд 1 удаа цээжний рентген зураг авахуулах заалттай
http://www.uptodate.com/contents/screening-for-lung-cancer
> >

19. Суугаа ажилтай
56 эмэгтэй
3 хүүхэдтэй
Гэр бүлтэй
Архи уудаггүй
Халуун ногоо иддэггүй
Сүүлийн хэдэн сар юм
идэхэд горойх
мэдрэмж төрсөн,
сүүлийн сар залгихад
өвддөг болсон
Images have taken from UFIM hospital PACS data 2016

20. Сэргийлэх боломжууд
• Хэрвээ горойж эхэлсэн тэр өдрөө эмнэлэгт хандсан бол
• Ходоод улаан хоолойгоо дурандуулсан бол
• Шохойтой рентген шинжилгээнд харуулсан бол
Урьдчилан сэргийлэх шинжилгээний зөвлөмжгүй хавдар
Ходоод улаан хоолойн дуран Шохойтой рентген>

21. ДО-ны төрлүүд
• Рентген
• Маммографи
• BMD
• КT
• Ангиографи
• PET КT
• ЭХО
• MRI

22. ДО-шинжилгээнүүдийн үндсэн ойлголт
ДО төрлүүд Зургийн эх үүсвэр
• Рентген
• Маммографи
• BMD
• КT
• Ангиографи
• PET КT
• ЭХО
• MRI
X-ray
Дууны долгион
Соронзон орон

23. ДО-шинжилгээнүүдийн үндсэн ойлголт
ДО-ны төрлүүд Эх үүсвэр Тодосгогч бодис
• Рентген X-ray
• Маммографи X-ray
• BMD X-ray
• КT X-ray
• Ангиографи X-ray
• PET КT X-ray
• ЭХО Дууны долгион
• MRI Соронзон орон
J (иод)
Изотоп
Хийн бөмбөлөг
Fe (төмрийн оксид)

27. Сэргийлэх харьцангуй хялбар санаанууд
• Ээж аавтайгаа ярилц, асуу-өөрийн хавдраар өвдөх эрсдэлт хүчин зүйлсээ
мэдэхийн тулд
• Мөнгөө хуримтлуулж эхлэх-жилд 1 удаа урьд/сэр үзлэгт хамрагдах
зорилгоор
• Ямарч өвчин илэрч болно-нарийн мэргэжилийн эмч нарын багтай
эмнэлэгт хандах
• Ид шидийн оношилгоо, эмчилгээ гэж үгүй ойлгох
• Жигд хайрлахыг хичээх-бүх эд эрхтэнээ адилхан эрүүл байлгахын тулд
• Үр хүүхэд гэр бүл, хувь хүнийхээ эрүүл мэндийн хариуцлагыг нэмэгдүүлэх
• Мэргэжилийн ном унших-эрүүл мэндийн боловсролоо дээшлүүлээр
• Дасгал хийх-хөшиж үхэхгүйн тулд (эрүүл идвэхитэй амьдрахын тулд)

28. Хавдраас урьдчилан сэргийлэх,
эмчилгээ хийлгэх зардал ямар үнэтэй вэ?
Энгийн багц шинжилгээ жилд 1 удаа-230.700 төгрөг
230.700:365 хоног=650 төгрөг хоногт хураахад болно
Элэгний хавдартай үеийн 1 удаагийн эмчилгээний
зардал дунджаар, манайд болон бусад орнуудад
Элэгний хавдар бөглөх:500.000-10 сая төгрөг
Элэгний хавдар түлэх: 1сая – 15 сая төгрөг
Элэгний хавдар тайрах: 500.000-20 сая төгрөг
Элэг шилжүүлэн суулгах: 70 сая-250 сая төгрөг

29. Өөртөө болон гэр бүлийнхээ гишүүдийн эрүүл
мэндэд санаа тавьсан танд баярлалаа