Σημειώσεις για το μάθημα της Α' Γυμνασίου

1. Η ΛΕIΤΟYΡΓIΑ ΤΟY
ΠΟΛIΤΕYΜΑΤΟΣ.
ΟI ΛΕIΤΟYΡΓIΕΣ

2. Εκκλησία του δήμου.
Βουλή των Πεντακοσίων
●
Από το 462 π.Χ. το πολίτευμα εξελίσσεται, η λαϊκή συμμετοχή
διευρύνεται και ο δήμος ασκεί το σύνολο της εξουσίας.
●
Η Εκκλησία του Δήμου είναι το κυρίαρχο σώμα στη δομή του
αθηναϊκού πολιτεύματος. Όλοι οι ελεύθεροι πολίτες της
Αττικής ήταν μέλη της. Κάθε πολίτης, στην Εκκλησία
μπορούσε ελεύθερα να εκφράσει τη γνώμη του.
●
Τα μέλη της Βουλής των Πεντακοσίων, εκλέγονταν από την
Εκκλησία, αλλά τώρα οι αρμοδιότητές της Βουλης ήταν
αυξημένες: Αυτή προετοίμαζε τα κείμενα των νόμων
(προβούλευμα), τους οποίους, μετά από συζήτηση, ψήφιζε ή
απέρριπτε η Εκκλησία. Ο Άρειος Πάγος δεν είχε δικαίωμα να
ελέγχει τη βουλή.

3. "Pnyx-berg2". Υπό την άδεια CC BY-SA 3.0 μέσω Wikimedia Commons - https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Pnyx-berg2.png#/media/File:Pnyx-berg2.png
Κατά τον 5ο αιώνα π.Χ. η Εκκλησία του δήμου συνεδρίαζε στην Πνύκα. Στη
φωτογραφία, η Πνύκα σήμερα, ύστερα από την τελική διαμόρφωση του βήματος
στα τέλη του 5ου αι. π.Χ.

4. Η Εκκλησία του δήμου ήταν η συνέλευση του λαού της Αθήνας. Από το 451
π.Χ. είχαν το δικαίωμα να μετέχουν σε αυτή όλοι οι ενήλικες Αθηναίοι που
είχαν πλήρη πολιτικά δικαιώματα, τα οποία αποκτούσαν εφόσον ήταν και
οι δύο γονείς τους αθηναίοι πολίτες και αφού είχαν εκπληρώσει τις διετείς
στρατιωτικές τους υποχρεώσεις. Αποκλείονταν οι γυναίκες, οι μέτοικοι και οι
δούλοι που δεν είχαν πολιτικά δικαιώματα καθώς και όσοι είχαν διαπράξει
αδικήματα (άτιμοι). Οι πολίτες που στέλνονταν σε εκστρατείες και οι
κάτοικοι της υπαίθρου δεν μπορούσαν πρακτικά να συμμετέχουν
συστηματικά σε όλες τις συνεδριάσεις εξαιτίας της απόστασης (Θουκυδίδης,
Iστοριών 8.72). Από γεωγραφική άποψη, η απόσταση των απώτατων
ορίων της Αττικής ήταν σαράντα πέντε χιλιόμετρα και για το λόγο αυτό οι
περισσότεροι ψηφοφόροι έπαιρναν μέρος στις συνεδριάσεις, μόνον όταν
επρόκειτο να συζητηθούν σοβαρά ή δυσεπίλυτα προβλήματα. Μετά την
αποκατάσταση της δημοκρατίας του 404/3 π.Χ., προβλέφτηκε μισθός για
τους πολίτες που συμμετείχαν στις συνελεύσεις της Εκκλησίας
(εκκλησιαστικός μισθός).
http://www.ime.gr/chronos/05/gr/politics/321assembly.html

5. Δέκα Στρατηγοί
●
Οι Εννέα Άρχοντες δεν εκλέγονταν πια, αλλά
κληρώνονταν˙ έτσι το αξίωμά τους είχε καταλήξει
να είναι καθαρά διακοσμητικό.
●
Οι Δέκα Στρατηγοί αναδεικνύονται ως οι κύριοι
ανώτατοι άρχοντες. Έργο τους:
α)η εσωτερική ασφάλεια της πόλης,
β) ο σχεδιασμός της εξωτερικής πολιτικής
γ) η διοίκηση του στρατού και του στόλου.

6. Η Ηλιαία
Οι ριζοσπαστικότεροι νεωτερισμοί σημειώνονται
στην απονομή της δικαιοσύνης.
●
Ο Εφιάλτης άφησε στον Άρειο Πάγο μόνο την
εκδίκαση περιπτώσεων φόνου εκ προμελέτης και
εμπρησμού.
●
Όλες οι άλλες αρμοδιότητες μεταφέρθηκαν στην
Ηλιαία, λαϊκό δικαστήριο με 6.000 δικαστές, οι οποίοι
εκλέγονταν, με θητεία ενός έτους, από την Εκκλησία. Η
Ηλιαία χωριζόταν σε 10 τμήματα. Το κάθε τμήμα είχε
αρμοδιότητα σε διαφορετικό δικαστικό τομέα και
αντιπροσώπευε μία από τις δέκα φυλές της Αθήνας.

7. Στο νοτιοδυτικό άκρο της Αγοράς βρίσκεται το σχεδόν τετράγωνου σχήματος
οικοδόμημα που έχει ταυτισθεί με το δικαστήριο της Ηλιαίας με σχετική βεβαιότητα.

8. Οι λειτουργίες
Η αθηναϊκή Πολιτεία με ένα ευφυές φορολογικό σύστημα,
τις λειτουργίες, υποχρέωνε τους οικονομικά ισχυρούς
Αθηναίους να προσφέρουν τα αναγκαία χρήματα για την
κάλυψη όλων των οικονομικών αναγκών της. Το
πρωτότυπο, με το σύστημα των λειτουργιών, είναι ότι
βοηθείται η πολιτεία αλλά συγχρόνως προωθείται η
προσωπική προβολή και υλοποιούνται οι φιλοδοξίες των
φορολογουμένων.

9. Οι κυριότερες λειτουργίες:
●
η τριηραρχία: η προσφορά χρημάτων για τη συντήρηση
ενός κρατικού πλοίου
●
η χορηγία: η ανάληψη της δαπάνης για το ανέβασμα μιας
θεατρικής παράστασης που θα λάμβανε μέρος σε
δραματικούς αγώνες
●
η γυμνασιαρχία: η καταβολή των εξόδων για τη
διατροφή και την εκγύμναση αθλητών που θα έπαιρναν
μέρος σε αγώνες
●
η εστίαση: η παροχή χρημάτων για την παράθεση
δημόσιου γεύματος στα μέλη της φυλής του σε περίοδο
εορτών ή αγώνων.

10. Τους πλούσιους πολίτες που προσέφεραν μεγάλα
ποσά για τις λειτουργίες η Πολιτεία τους τιμούσε,
δίνοντάς τους την άδεια να στήσουν αναμνηστικό
μνημείο (στο θέατρο η στην “οδό των Τριπόδων”)
σε περίπτωση νίκης της ομάδας τους σε
δραματικούς ή γυμνικούς αγώνες.

11. Χορηγικό Μνημείο του Λυσικράτους: ανεγέρθη με
αφορμή τη νίκη του σε αγώνα διθυράμβων το έτος
335/4 π.Χ., όπως μας πληροφορεί η επιγραφή που
είναι χαραγμένη στην εμπρόσθια πλευρά.
Αποτελείται από μικρών διαστάσεων κυλινδρικό
κιονοστήριχτο θολωτό οικοδόμημα κορινθιακού
ρυθμού, που εδράζεται σε ψηλό τετράγωνο βάθρο.
Οι κίονες συνιστούν την πρωιμότερη χρήση
κορινθιακού ρυθμού στο εξωτερικό ενός κτίσματος·
τα μεταξύ τους διάκενα καλύφθηκαν με
καμπυλωτές πλάκες, διότι το μεγάλο βάρος της
κωνικής στέγης απειλούσε την στατικότητα του
κτιρίου. Ο θριγκός (ανωδομή) του μνημείου
διαρθρώνεται σε ιωνικό επιστύλιο και ανάγλυφη
ζωφόρο με παραστάσεις παρμένες από τον
διονυσιακό μύθο. Την μονολιθική φολιδωτή στέγη
επιστέφει τρίπλευρο κιονόκρανο επί του οποίου
ήταν τοποθετημένος ο χορηγικός τρίποδας που
κέρδισε ο Λυσικράτης. Στην περίοδο της
Τουρκοκρατίας (1669) το μνημείο περιήλθε στην
κατοχή (δικαιοδοσία) της μονής των
Καπουτσίνων, στην οποία ενσωματώθηκε, ενώ
στα 1845 και 1892 δέχθηκε επισκευές από τους
Γάλλους.
http://www.eie.gr/Χορηγικό μνημείο του Λυσικράτη, 334 π.Χ.
http://www.greek-language.gr/

12. Τιμητικό ψήφισμα του δήμου της
Αιξωνής (σημερινή Γλυφάδα) για δύο
χορηγούς θεατρικών παραστάσεων. Η
λίθινη στήλη διακοσμείται στο
ανώτερο μέρος της με ανάγλυφο, στο
οποίο παριστάνεται ο Διόνυσος
ένθρονος, κρατώντας κάνθαρο, με
νεαρό Σάτυρο, που κρατεί οινοχόη.
Στο επιστύλιο απεικονίζονται πέντε
προσωπεία ηθοποιών. Στο κατώτερο
μέρος της στήλης σώζονται δύο
μεγάλα εγχάρακτα στεφάνια. Το
κείμενο της επιγραφής είναι σχετικά
πρόχειρα χαραγμένο.. Αναφέρεται σε
νίκη στους θεατρικούς αγώνες στα κατ'
αγρούς Διονύσια, των οποίων τα
έξοδα αναλάμβαναν χορηγοί. Στη
συγκεκριμένη περίπτωση τα έξοδα
έχουν αναλάβει, με ιδιαίτερη
γενναιοδωρία, από κοινού δύο πολίτες
της Αιξωνής.
http://odysseus.culture.gr/h/4/gh430.jsp?obj_id=4544