Λογοτεχνία Β΄ Λυκείου

1. Γεώργιος Βιζυηνός
Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου
Εργασίες σε ομάδες
Κολάζ: Κωνσταντίνα Μανδαλιανού

2. Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου (όλο το διήγημα)
ΦΥΛΛΟ ΕΡΓΑΣΙΑΣ
Τόπος-χρόνος-πρόσωπα-συγγραφέας
1. Ποιος είναι ο χώρος και ποιος ο χρόνος του διηγήματος; Να δημιουργήσετε
ένα χάρτη google, στον οποίο θα βάλετε ως δείκτες τους τόπους δράσης του
διηγήματος
2. Ποια είναι τα πρωτεύοντα και ποια τα δευτερεύοντα πρόσωπα στο κείμενο
και γιατί; Να δημιουργήσετε ένα κολάζ με εικόνες σχετικές με το διήγημα
και το συγγραφέα. Χρησιμοποιήστε την αναζήτηση Google για να βρείτε τις
εικόνες και το http://www.fotor.com/ για να δημιουργήσετε κολάζ (ή όποιο
άλλο εργαλείο γνωρίζετε).
Τα πρόσωπα του κειμένου είναι οκτώ. Από τη μια, τα πρωτεύοντα πρόσωπα είναι
ο Γιωργής, ο οποίος μας αφηγείται την ιστορία· η πονεμένη μητέρα του, που έχει
χάσει τον άντρα της Μιχαλιό, καθώς και το Χρηστάκη, το μεγαλύτερο γιο της· ο
Τούρκος Κιαμήλης τον οποίο φρόντισε η μητέρα του Γιωργή· η μητέρα του
Τούρκου, η οποία επισκέφτηκε το σπίτι του Γιωργή, για να ευχαριστήσει τη μάνα
που φρόντισε το παιδί της· ο μικρότερος αδερφός του Γιωργή, ο Μιχαήλος, ο
οποίος του αφηγείται την ιστορία για τον Τούρκο Κιαμήλ.
Από την άλλη, τα δευτερεύοντα πρόσωπα της ιστορίας είναι ο Γάλλος υπηρέτης,
ο Λουής, ο διαβάτης που έδωσε στη μητέρα του Γιωργή την πληροφορία για τον
Κιαμήλη και ο ξενοδόχος γερο-Μούρτος.
3. α) Να σχολιάσετε το χαρακτήρα της μητέρας μέσα από το κείμενο. β) Πώς
διαμορφώνεται η εικόνα του φονιά μέσα στο διήγημα; Υπάρχει κάτι το
παράδοξο;
α) Η μητέρα στο διήγημα παρουσιάζεται ως μια αγαθή γυναίκα, αφού ο
αφηγητής μας λέει ότι δεν άντεχε να δει να σφάζουν ούτε μια κότα. Όμως στη
φάση που την γνωρίζουμε, καθώς έχει πεθάνει το παιδί της, απελπισμένη ζητάει
δικαιοσύνη και το θάνατο του φονιά του γιου της. Μπορούμε ακόμη να την
χαρακτηρίσουμε φιλόξενη, αφού υποδέχεται τους ξένους στο σπίτι της, κι ας
είναι Τούρκοι. Επιπλέον είναι στοργική, αφού φιλοξένησε έναν Τούρκο
πληγωμένο στο σπίτι της για επτά μήνες, ώσπου να γίνει καλά.
β) Όσον αφορά το φονιά του διηγήματος βλέπουμε ότι αυτός δεν ξέρει ότι
σκότωσε τον γιο της γυναίκας που τον φιλοξένησε στο σπίτι της, όταν ήταν
πληγωμένος. Μπορούμε μάλιστα να τον χαρακτηρίσουμε τραγικό πρόσωπο,
αφού ο ίδιος προτίθεται να βάλει τον αδελφό του, τον αστυνόμο, να ψάξει να
βρει το δολοφόνο.
Το στοιχείο του παράδοξου απαντάται μέσα σε όλο το διήγημα. Καταρχάς, η
μητέρα σώζει το δολοφόνο του παιδιού της και τον φιλοξενεί μέχρι να
γιατρευτεί. Έπειτα ο φονιάς ο ίδιος δε γνωρίζει ότι σκότωσε τον γιο αυτής της
γυναίκας και πάει να την ευχαριστήσει μαζί με την μητέρα του.
4. Αφού μελετήσετε το διήγημα και τη ζωή του συγγραφέα (στους ακόλουθους
συνδέσμους), να γράψετε μια συνέντευξη (ερωτήσεις-απαντήσεις) που θα του
παίρνατε. Καταγράψτε τη συνέντευξη αυτή σε μια παρουσίαση (PowerPoint
ή https://prezi.com/) στην οποία θα χρησιμοποιήσετε λόγο και εικόνες.
Εξηγήστε με λόγο προφορικό στους συμμαθητές σας τα αυτοβιογραφικά
στοιχεία που εντοπίζονται στο διήγημα.
http://www.potheg.gr/TT.aspx?lan=1&Type=WRITER&writerId=7711138
&TextType=BIO

3. http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal.asp?cpage=NODE&cnode=461&t=12
3
Κωνσταντίνα Μανδαλιανού, Θοδωρής Κοντίδης, Νίκος Καστέλλος, Φωτεινή
Κοκκονάκη
Επιρροές
5. Ο Βιζυηνός απεικονίζει τα πρόσωπα και το περιβάλλον του διηγήματος με
τρόπο ρεαλιστικό. Nα δώσετε δύο παραδείγματα μέσα από το κείμενο που να
δικαιολογεί αυτή την άποψη. Να δημιουργήσετε έναν εννοιολογικό χάρτη (σε
χαρτόνι) με τα γνωρίσματα του ρεαλισμού.
Ένα παράδειγμα ρεαλισμού εντοπίζουμε στην σελίδα 19 στο σημείο του
διαλόγου “Μία Τούρκισσα,... μέχρι προς επίσκεψιν”. Ένα δεύτερο παράδειγμα
ρεαλισμού το εντοπίζουμε στην σελίδα 24, σε σημείο πάλι διαλόγου, και
συγκεκριμένα στο χωρίο όπου κουβαλάει ο Μιχαήλος τον άρρωστο Τούρκο.
6. Επηρεάζεται ο συγγραφέας, κατά τη γνώμη σας, από την τάση της εποχής να
ζωντανέψει τα ελληνικά ήθη, τα έθιμα και τις παραδόσεις; (ηθογραφία της
Θράκης).
Επηρεάζεται, καθώς φαίνονται συνήθειες όπως η φιλοξενία, η επιθυμία για καφέ
αλα-τούρκο, η αντιπάθεια στους Τούρκους, η προσφορά στο συνάνθρωπο, η
ξενιτιά, η καλλιέργεια πεπονιών, το ευχέλαιο και οι θρησκευτικές συνήθειες.
7. Γιατί ο Γ. Βιζυηνός θεωρείται ανατόμος της ψυχής; Συμμερίζεστε την
άποψη; Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας με βάση το κείμενο.
Ο Γεώργιος Βιζυηνός θεωρείται «ανατόμος της ψυχής», διότι δεν μένει στην
επιφανειακή αποτύπωση των χαρακτήρων. Αναδεικνύει σκέψεις, συναισθήματα
και αντιφάσεις. Αυτό μπορούμε να το καταλάβουμε από τον τρόπο που
ψυχογραφεί τα πρόσωπα. Στο κείμενο η μητέρα παρουσιάζεται να επιθυμεί
έντονα την εκδίκηση για το φόνο του γιου της. Επίσης ο Κιαμήλ παρουσιάζεται
να αισθάνεται μεγάλη ευγνωμοσύνη για τη μητέρα που τον περιμάζεψε.
8. Ποια είναι η στάση του συγγραφέα απέναντι στους Τούρκους; Διαφέρει από
αυτή της μητέρας; Νομίζετε ότι ο συγγραφέας προβάλλει στο έργο του
σχέσεις αγάπης, αφοσίωσης και ανθρωπιάς;
Ο αφηγητής βλέπουμε ότι δείχνει εχθρική στάση απέναντι στους Τούρκους.
Ομολογεί ξεκάθαρα την αντιπάθειά του προς αυτούς και τα ήθη τους· όμως
δείχνει συμπάθεια προς τον Κιαμήλ.
Η μητέρα αντίθετα προσφέρει βοήθεια σε έναν Τούρκο. Τη διακρίνει η
φιλανθρωπία και ο αλτρουισμός. Δεν έχει προκαταλήψεις, ούτε κάνει διακρίσεις.
Είναι μια μητέρα πονεμένη από τον ξενιτεμό του ενός γιου της και τη δολοφονία
του άλλου γιου της. Παρόλα αυτά εξακολουθεί να είναι φιλόξενη και φιλόστοργη
προς όλους τους ανθρώπους, ανεξαρτήτως εθνικότητας.
Λεμονίδου Αναστασία, Γεωργία Κοκκονάκη, Σταυρούλα Κυριαζή
Αφήγηση
9. α) Ποιος αφηγείται; Σε τι πρόσωπο; Με τι είδους εστίαση; β) Να βρείτε τις
χρονικές αναδρομές του αφηγητή και να παρατηρήσετε τον τρόπο με τον
οποίο αυτές εντάσσονται στο παρόν της αφήγησης.
α) Ο αφηγητής της ιστορίας είναι ο Γιωργής, που έχει πρωταγωνιστικό ρόλο στο
διήγημα. Είναι ομοδιηγητικός/αυτοδιηγητικός και αφηγείται σε α΄ πρόσωπο. Η
εστίαση είναι εσωτερική, επειδή ο αφηγητής δεν γνωρίζει όλα τα γεγονότα, αλλά
μόνο αυτά που έχει ζήσει ο ίδιος.
Στο δεύτερο μέρος του κειμένου το λόγο παίρνει ο Μιχαήλος ως αφηγητής και
διηγείται σε α΄ πρόσωπο, επίσης με εσωτερική εστίαση.

4. β) Το κείμενο ξεκινάει στο παρόν, όταν η μητέρα του Κιαμήλ πήγε στο σπίτι της
πονεμένης μητέρας του Γιωργή, για να την ευχαριστήσει που περιέθαλψε το γιο
της. Με την τεχνική της αναδρομικής αφήγησης, ο αφηγητής διηγείται γεγονότα
που συνέβησαν πριν εφτά μήνες στο χωριό του, την ημέρα που η μητέρα του
Γιωργή έμαθε για τον άρρωστο Τούρκο και τον περιέθαλψε στο σπίτι της. Το
διήγημα έχει δύο χρονικά επίπεδα, το παρόν της Κωνσταντινούπολης και το
παρελθόν του χωριού της Βιζύης.
Οι χρονικές αναδρομές εντάσσονται ομαλά στην αφήγηση, γιατί δίνουν
απάντηση στις απορίες του Γιωργή για την ταυτότητα του Κιαμήλ.
10. Να εντοπίσετε τη χρήση του διαλόγου ως βασικού αφηγηματικού τρόπου και
να σχολιάσετε την λειτουργία του.
Στο διήγημα ο αφηγητής προκειμένου να παρουσιάσει την πλοκή της ιστορίας
εναλλάσσει την αφήγηση με ζωντανούς και ευχάριστους διαλόγους.
Συγκεκριμένα, η επίσκεψη της Τουρκάλας και του γιου της Κιαμήλ στο σπίτι της
πονεμένης μάνας που έχασε το παιδί της, εκτίθεται μέσα από το διάλογο (-Τι
τρέχει…βάζει στα δικά σου). Με την ίδια αφηγηματική τεχνική ο μικρότερος
αδελφός του αφηγητή, Μιχαήλος, του εξηγεί το σκοπό της εμφάνισης των δύο
προσώπων (-Αυτός είναι Τούρκος…ειπέ μου την ιστορία). Επίσης στα διαλογικά
μέρη ανήκει το περιστατικό με το διαβάτη (-Ώρα καλή, θείε… και η θέρμη απ’
αυτόνε), το οποίο παρεμβάλλεται στα λόγια του Μιχαήλου. Είναι, λοιπόν,
φανερό ότι ο διάλογος παίζει σημαντικό ρόλο στη διήγηση, αφού μέσω αυτού
ιχνογραφούνται οι χαρακτήρες και οι δεσμοί που τους συνδέουν. Προσδίδει,
γενικά, αμεσότητα και γλαφυρότητα στο κείμενο, με αποτέλεσμα η αφήγηση του
Μιχαήλου να γίνει ζωντανή και παραστατική. Προφανώς, το απόσπασμα
διακρίνεται για το ρεαλισμό του, καθώς τα πρόσωπα σκιαγραφούνται με
αληθοφάνεια και δραματικότητα μέσα από τους διαλόγους. Τέλος, αξίζει να
σημειωθεί ότι η γλώσσα των διαλόγων είναι δημοτική, ανάμεικτη με λαϊκά
στοιχεία της θρακιώτικης διαλέκτου.
11. Να παρατηρήσετε σε ποια σημεία του αποσπάσματος και με ποιες
παρεκβάσεις η αφήγηση σκόπιμα επιβραδύνεται, ώστε να κορυφωθεί το
ενδιαφέρον του αναγνώστη.
Ο συγγραφέας, σε κάποια σημεία του αποσπάσματος, σκόπιμα χρησιμοποιεί
επιβραδύνσεις, έτσι ώστε να κορυφωθεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Αρχικά,
η αφήγηση του Μιχαήλου περιέχει συνεχείς παρεκβάσεις που δε φαίνονται να
σχετίζονται με τον Κιαμήλ. Η πρώτη παρέκβαση συνδέεται με την ανησυχία της
μητέρας για την τύχη του ξενιτεμένου Γιωργή, η οποία εκφράζεται με επίμονες
ερωτήσεις στους διαβάτες, που νόμιζε η μάνα ότι έρχονταν από την Ευρώπη. Η
παρέκβαση αυτή συνιστά μια επιβράδυνση που έχει ως στόχο να προβληθεί ο
καημός της μάνας. Στη συνέχεια η παρέκβαση του Μιχαήλου περιλαμβάνει το
διάλογο της μάνας με τον διαβάτη και το γερο-Μούρτο, πρόσωπα που θα
οδηγήσουν στην ανακάλυψη του Κιαμήλ. Οι παρεκβάσεις αυτές μεγαλώνουν την
αγωνία του αναγνώστη.
12. Να σχολιάσετε τον τίτλο, ο οποίος, όπως συμβαίνει και με άλλα διηγήματα
του Βιζυηνού, θέτει ένα αίνιγμα, η λύση του οποίου αποτελεί την πλοκή της
ιστορίας. Να βρείτε προσημάνσεις της εξέλιξης του έργου.
Ο τίτλος «Ποιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου» δημιουργεί έναν
προβληματισμό και θέτει ένα αίνιγμα. Το διήγημα αποτελεί την ανατομία ενός
εγκλήματος και χαρακτηρίζεται ως «οικογενειακή τραγωδία». Συνδυάζει το
δραματικό με το αινιγματικό στοιχείο και έχει «αστυνομική πλοκή», διότι η
πορεία προς την αλήθεια γίνεται σταδιακά και έτσι θα βρεθεί η λύση του

5. μυστηρίου. Ο αναγνώστης βρίσκεται συνεχώς σε εγρήγορση για το τι θα
ακολουθήσει, γίνεται ένα με τους ήρωες, πονάει και συμπάσχει μαζί τους.
Ο προβληματισμός που θέτει ο τίτλος έχει να κάνει με την ενοχή της
συνείδησης, με το ποιος είναι ο πραγματικός φονιάς: εκείνος που διαπράττει με
τα ίδια του τα χέρια το έγκλημα ή μήπως εκείνος που υποκινεί το έγκλημα,
δηλαδή ο ηθικός αυτουργός του φόνου. Ο Βιζυηνός φτάνει μέχρι το τέλος του
έργου του και φαίνεται πως δεν μπορεί ακόμη να αποφασίσει ποιος ευθύνεται για
τον άδικο χαμό του αδελφού του.
Προσήμανση για την αποκάλυψη του φονιά του Χρηστάκη έχουμε στο
σημείο που φαίνεται ότι ο Κιαμήλ με το Χρηστάκη δε συναντήθηκα ποτέ: «Σαν
τον εφέραμε στο σπίτι, εστρώσαμε το στρώμα του Χρηστάκη και τον επλαγιάσαμε.
Ο Χρηστάκης ο μακαρίτης εγύριζε τότε στα χωριά της επαρχίας, με τες πραματειές
επάνω στ' άλογο. Ήτανε πριν ανοίξει το μαγαζί του. Και σαν έμαθε πως έχουμε τον
άρρωστο εις το σπίτι, επήγε κι έρριψε την κάπα του εις της θειας μας το σπίτι, στο
Κρυονερό. Η μητέρα τον εμάλωνε πάντοτε για τες ακαταστασίες του, κι εκείνος ο
μακαρίτης αφορμήν εγύρευε για να ξωμένει, να ζει του κεφαλιού του. Εφτά μήνες
είχαμε τον άρρωστο στο σπίτι, εφτά μήνες δεν επάτησε το κατώφλιό μας».
Ελένη Μηλιάδου, Ελένη Καστέλλου, Μαρία Μήττα, Σωτηρία Κρασογιάννη
Γλώσσα
13. Να σχολιάσετε τη γλώσσα του διηγήματος, παρατηρώντας ότι ο συγγραφέας
αποδίδει το λόγο κάθε προσώπου με διαφορετική γλώσσα (λόγια για τον
αφηγητή, θρακιώτικη ιδιωματική για τη μητέρα και τον Μιχαήλο, με
τούρκικες λέξεις και εκφράσεις για τους Τούρκους).
Η γλώσσα που χρησιμοποιεί ο αφηγητής είναι η καθαρεύουσα, ενώ στους
διαλόγους η γλώσσα είναι ανάμεικτη με λαϊκά στοιχεία της θρακιώτικης
διαλέκτου, καθώς και με τούρκικες λέξεις. Παρατηρούμε επίσης ότι ο
συγγραφέας μάς παραθέτει τα λόγια του κάθε προσώπου με διαφορετικό
ιδιωματισμό και ύφος. Για παράδειγμα, όταν μιλάει η μητέρα και ο Μιχαήλος
χρησιμοποιούνται θρακιώτικοι ιδιωματισμοί, ενώ ο συγγραφέας χρησιμοποιεί
λόγια γλώσσα, η οποία περιέχει τούρκικες λέξεις και εκφράσεις, όταν αναφέρεται
στους Τούρκους. Η χρήση αυτών των στοιχείων δείχνει την μόρφωση του
Βιζυηνού και την επιθυμία του να καταστήσει το κείμενο ζωντανό και
ρεαλιστικό.
14. Να βρείτε στο απόσπασμα χωρία όπου υπάρχει ειρωνική αναφορά στις
ευρωπαϊκές συνήθειες.
Στο απόσπασμα ο Μιχαήλος μιλάει ειρωνικά για τους καφέδες των Φράγκων
στον Λουή, όταν του ζητάει ένα τούρκικο καφέ. Χαρακτηρίζει τους ευρωπαϊκούς
καφέδες αποπλύματα και ζητάει τον καφέ του «Α-λα-τούρκο», γελοιοποιώντας
τις ευρωπαϊκές συνήθειες. Επίσης ο Μιχαήλος ειρωνεύεται τον ευρωπαϊκό τρόπο
ζωής όταν απευθύνει στον αδερφό του τη φράση «-Στάσου δα! Μήπως είμεθα εις
την Ευρώπη που πουλούν το κρέας δίχως κόκκαλα;». Με φράση αυτή του ζητάει
να μη βιάζεται, γιατί έχει ουσία να του αποκαλύψει σιγά-σιγά την ιστορία του
Κιαμήλ.
15. Να βρείτε μέσα από το κείμενο δύο εικόνες στις οποίες κυριαρχεί το
κωμικοτραγικό στοιχείο.
Μια εικόνα στην οποία κυριαρχεί το κωμικοτραγικό στοιχείο βρίσκεται στη
δεύτερη ενότητα. Είναι η σκηνή με το Γάλλο υπηρέτη Λουή μετά την άφιξη της
Τουρκάλας μάνας και του Κιαμήλ στο σπίτι. Η σκηνή αυτή δημιουργεί κωμικό
κλίμα, από την απογοήτευση του Λουή για τους επισκέπτες, οι οποίοι είναι

6. αλλόθρησκοι και απρόσκλητοι. Έτσι με τις θορυβώδεις εκδηλώσεις του Λουή
αποφορτίζεται η ατμόσφαιρα.
Η δεύτερη κωμικοτραγική εικόνα βρίσκεται στην αφήγηση της ιστορίας του
Κιαμήλ. Μέσω ενός περιστατικού με το πεπόνι, η μητέρα του Γιωργή μαθαίνει
για τον άρρωστο Κιαμήλ. Η φιλάνθρωπη μητέρα προσπαθεί να παρέχει κάθε
είδους περίθαλψη στον άρρωστο Κιαμήλ, σε αντίθεση με το γερο-Μούρτο ο
οποίος είναι άπονος. Η περιγραφή του τραυματισμένου που κάνει τεμενάδες σε
μια βάτο και οι ζωντανοί διάλογοι δημιουργούν μια κωμικοτραγική κατάσταση.
16. Να δώσετε ένα διαφορετικό τέλος στο διήγημα.
Κώστας Μυλωνάς, Αργύρης Μοσχοπουλίδης, Παύλος Μπαξεβάνης
Προεκτάσεις
17. Ζούμε σε μια εποχή με καθοριστικές για τον πολιτισμό μας μετακινήσεις
πληθυσμών. Νομίζετε ότι είναι εφικτή η συνύπαρξη μαζί τους; Νομίζετε ότι
μπορούμε να αναπτύξουμε παρόμοια συναισθήματα αλτρουισμού με τη
μητέρα του διηγήματος;
Στο διήγημα του Βιζυηνού, ο ίδιος μας παρουσιάζει τη μητέρα του
σκιαγραφώντας τον χαρακτήρα της μέσα από τις πράξεις της. Σημαντικότερη απ’
όλες τις πράξεις είναι φροντίδα που πρόσφερε σε έναν ξένο, αλλόθρησκο
Τούρκο, η οποία δείχνει την ανθρωπιά αυτής της γυναίκας. Πρόσφερε
ανιδιοτελώς τη βοήθειά της επί επτά μήνες σε έναν άνθρωπο που την είχε
ανάγκη, τον οποίο βρήκε τυχαία και γνώριζε ελάχιστα έως καθόλου.
Τα τελευταία χρόνια βλέπουμε χιλιάδες τέτοιους ανθρώπους σε καταστάσεις
ανάγκης να έρχονται στη χώρα μας ως μετανάστες και πρόσφυγες για μια
καλύτερη ζωή. Είναι άνθρωποι που δεν έχουν τίποτε, πληγωμένοι, άρρωστοι…
χιλιάδες.
Σε απόλυτη αντίθεση με τη μητέρα του συγγραφέα οι άνθρωποι των
σύγχρονων κοινωνιών δεν είναι τόσο ανεκτικοί απέναντι στο άγνωστο, καθώς
μάλιστα θεωρούν την συνύπαρξη μαζί τους αδύνατη.
Η μητέρα δεν έχει προκαταλήψεις, ούτε κάνει διακρίσεις έναντι του
άρρωστου Τούρκου. Στην Ελλάδα του 2015, χιλιάδες μετανάστες και πρόσφυγες
φτάνουν καθημερινά στη χώρα μας ζητώντας βοήθεια. Εμείς αδυνατούμε να
ξεπεράσουμε τις προκαταλήψεις μας και τις «στενόμυαλες» απόψεις μας,
αφήνοντας αυτούς τους ανθρώπους έρμαια της τύχης τους.
Βέβαια, υπάρχουν και κάποιοι ελάχιστοι που μέσω των διαφόρων ΜΚΟ
προσπαθούν να βρούνε λύσεις, ώστε να βοηθήσουν και να εξομαλύνουν τον
πόνο των μεταναστών και των προσφύγων με κάθε τρόπο.
Ωστόσο, όλοι θα μπορούσαν να αναπτύξουν ανάλογη δράση και να νιώσουν
παρόμοια συναισθήματα με τη μάνα του διηγήματος, αν αναλογιστούν τη
δύσκολη θέση των ανθρώπων και καλλιεργήσουν την ανθρωπιστική παιδεία.
18. Υποθέστε ότι είστε ο ανακριτής που ανέκρινε τον Κιαμήλη, μετά τη
αποκάλυψη του εγκλήματος και τη σύλληψή του. Γράψτε έναν σύντομο
διάλογο και δημιουργήστε με αυτόν δύο σκηνές κόμικς με το
http://www.toondoo.com/.
19. Υποθέστε ότι είστε δημοσιογράφος που παρακολούθησε τη δίκη του
Κιαμήλη. Γράψτε ένα αστυνομικό άρθρο για την εφημερίδα που εργάζεστε.
Ποιος είναι ο φονιάς;
Μια απίστευτη αποκάλυψη έγινε σήμερα κατά τη διεξαγωγή της δίκης του
Κιαμήλη. Η υπόθεση παίρνει άλλη τροπή, μετά την αποκάλυψη που έγινε από
τον Τούρκο. Σύμφωνα την αποκάλυψη, ο Κιαμήλ σκότωσε το Χρηστάκη, λόγω

7. ενός μπερδέματος που δημιουργήθηκε. Θεώρησε ότι είναι ο φονιάς του
«αδερφοποιτού» του, ο Χαραλαμπής, και τον σκότωσε για να πάρει εκδίκηση. Η
αποκάλυψη όμως αποτρέλανε τον αγαθό Τούρκο…
20. Να δημιουργήσετε μια αφίσα που σχεδίασε και τοιχοκόλλησε η αστυνομία
της Βιζύης, για να ανακαλύψει το φονιά του Χρηστάκη. Για τη δημιουργία
της αφίσας χρησιμοποιήστε τον επεξεργαστή κειμένου (κείμενο, εικόνα,
υπογράμμιση, έντονη γραφή, αλλαγή χρωμάτων γραμματοσειράς).
Λουίζα Μιχαηλάκη, Κώστας Μακρανδρέου, Θανάσης Νίπολι, Αθηνά Κόλλια
Παράλληλο κείμενο
Να διαβάσετε το απόσπασμα από το διήγημα «Μοσκώβ Σελήμ» του Βιζυηνού,
που ακολουθεί στο σχολικό βιβλίο, και να επιβεβαιώσετε τα βασικά στοιχεία της
διηγηματογραφίας του Βιζυηνού που εντοπίσατε στο διήγημα «Ποίος ήτον ο
φονεύς του αδελφού μου».
Διαφορετικό τέλος
Ο Κιαμήλ και η μητέρα του αποχαιρέτησαντην μητέρα του Γιώργη
και πήραν τον δρόμοτης επιστροφής για το σπίτι τους. Κατά την
διάρκεια της διαδρομήςυπήρχε μία ησυχία, ούτε ο Κιαμήλ μα ούτε και η
μητέρα του μιλούσε. Θέλονταςνα σπάσει την σιωπή, ρώτησε ο Κιαμήλ
την μητέρα του.
“Μητέρα, είσαι σίγουρη πως πρέπει να ανακατευτούμε στην υπόθεση
τους;”
Η μητέρα τον κοίταξε με ένα αυστηρό βλέμμα.
“Είναι το λιγότερο που μπορώ να κάνω! Αυτή η γυναίκα έχασε τον γιο
της και αν θυμάσαι σου έσωσε την ζωή. Τι θα γινόταν αν δεν σε είχε
σώσει και σε έχανα, γιε μου;”ένα δάκρυ κύλισε από το μάτι της και
αγκάλιασε τον γιο της. Δεν θα μπορούσε να φανταστεί την ζωή της χωρίς
το παιδί της.
“Εύχομαι στον φονιά του Χρηστάκη να χάσει ότι πιο πολύτιμο έχει, όπως
αυτή η γυναίκα έχασε το παιδί της”· με αυτά τα λόγια της μητέρας του, ο
Κιαμήλ άρχισε να τρέμει.
“Τι είναι αυτά που λες μητέρα;”ρώτησε ο άντρας. Ηφωνή του άρχισε να
σπάει με κάθε του λέξη.
“Αυτό του εύχομαι του φονιά!”φώναξε η μητέρα
“Μα...Μα μητέρα. Δεν είναι καλό να ρίχνουμε κατάρεςσε κάποιον.”
“Δεν με ενδιαφέρει! Αυτό αξίζει σε έναν φονιά”απάντησε αυτή.
Ο Κιαμήλ προσπάθησε να συγκρατήσει το άγχος που τον διαπερνούσε.
“Μητέρα;”η φωνή του Κιαμήλ ήταν πιο σταθερή, σε αντίθεση με λίγο
πιο πριν που έτρεμε σαν το ψάρι. “Και αν, λέω αν, ο φονιάς ήταν ένας
από την οικογένεια μας..τι θα γινόταν;”
“ΕΙΣΑΙ ΣΟΒΑΡΟΣ;” φώναξε η μητέρα “Η οικογένεια μας έχει αρχές!
Δεν ανέθρεψα τα παιδιά μου ώστε να γίνουν φονιάδες. Είναι αδιανόητο
αυτό που λες! Μην ξανακούσω τέτοιες κουταμάρεςνα βγαίνουν από το

8. στόμα σου.” Η μητέρα ήταν έξαλλη με τις υποθέσεις του Κιαμήλ.
“Εξάλλου, τι δουλειά να είχαμε ποτέ με τον Χρηστάκη;Ούτε καν
γνωρίζω πως έμοιαζε ο μακαρίτης. Κιαμήλ, χρυσό μου, σταμάτα με τις
ανόητες σκέψεις σου.”
“Ναι μητέρα.”Και έπεσε πάλι η σιωπή ανάμεσα τους.
Ήταν αργά το βράδυ. Η μητέρα και ο Κιαμήλ είχαν φτάσει στο
σπιτικό τους πριν δύσει ο ήλιος. Ο Κιαμήλ ήταν ξαπλωμένος στο ξύλινο
πάτωμα και κοιτούσε επίμονα το άσπρο ταβάνι. Χίλιες δύο σκέψεις
περνούσαν από το μυαλό του. Και μια ερώτηση τον βασάνιζε : “Τι θα
κάνω τώρα;” . Είχε καταλάβει από καιρό ότι ήταν ο φονιάς του
Χρηστάκη, ότι σκότωσε το γιο της γυναίκας που τον έσωσε, ότι έβαψε τα
χέρια του με αίμα. Και το χειρότερο ήταν ότι όλα αυτά που έκανε, τα
έκανε χωρίς να το ξέρει. Επιπλέον, ήξερε ότι ο αδελφός τουήταν ικανός
να βρει τον φονιά και άμεσα μάλιστα.
Και τότε θυμήθηκε τι είχε πει η μητέρα του θύματος πριναποχωρίσει
ο Κιαμήλ και η μητέρα του.
“Να τον δω κρεμασμένο και τίποτα άλλο δεν θέλω.”
Η μητέρα του Κιαμήλ έγνεψε καταφατικά και απάντησε
“Να είστε σίγουρη πως θα το βρούμε το καθίκι και θα είμαι δίπλα σας
όταν θα κρεμαστεί. Ντροπή στην μάνα του που ανάθρεψε ένα κτήνος!”
φώναξε η μητέρα του Κιαμήλ.
Ένα χαμόγελο εμφανίστηκε στο πρόσωποτης μητέρας του θύματος. Ένα
χαμόγελο που είχε αρκετό καιρό να εμφανιστεί.
“Μακάρι”είπε η πονεμένη γυναίκα και αγκάλιασε την τουρκάλα μάνα.
Αυτή η εικόνα ερχόταν ξανά και ξανά στο μυαλό του Κιαμήλ. Οι
σκέψεις του δεν τον άφηναν ήσυχο. Ο άντρας δεν έκλεισε μάτι όλη την
νύχτα από το να σκέφτεται το πώς θα γλυτώσει από αυτό που το
περίμενε. Σηκώθηκεαπό το πάτωμα και κατευθύνθηκε προς τον νιπτήρα
για να ξεπλένει το πρόσωπο του.Μπήκε στο καθιστικό και καλημέρισε
την μητέρα του.
“Παιδί μου δεν φαίνεσαι καθόλου καλά! Πάλι πονούσεςτην νύχτα;”
ρώτησε ανήσυχη η μητέρα. Ο άντρας χαμογέλασε.
“Ναι μητέρα. Αυτές οι κράμπες μάτι δεν με άφησαν να κλείσω όλο το
βράδυ!”παραπονέθηκε ο γιος.
“Αχ παλικάρι μου!Καλύτερα είσαι τώρα;”
“Ναι μητέρα”.
“Αφού είσαι καλύτερα, γιε μου, ντύσου γιατί ήρθε ο αδελφός σου για να
συζητήσουμε για το θέμα του Χρηστάκη.” Η μητέρα δεν έκρυψε την
χαρά της για τον ερχομό του μεγάλου της γιου. Από την μία ήταν

9. χαρούμενη που θα έβλεπε τον πρωτότοκογιο της μετά από μήνες, από
την άλλη ήταν ανυπόμονη να πιάσει τον φονιά.
“Αχ ρε μάνα που να ήξερες..”μουρμούρισε ο Κιαμήλ και πήγε να
αλλάξει ρούχα.
Οι μέρες περνούσαναργά για τον Κιαμήλ. Κάθε μέρα φοβόταν μην
έρθει η αστυνομία και τον συλλάβει. Κάθε μέρα έτρωγε λίγο και είχε να
κοιμηθεί σαν άνθρωποςαρκετό καιρό. Η μητέρα του ανησυχούσε για τον
γιο της που είχε μείνει μισός. Όποτε τον ρωτούσε τι συμβαίνει, αυτός
χαμογελούσε και της έλεγε: “Πάλι αυτές οι κράμπες, μητέρα. Μην
ανησυχείς!”. Και όποτε τον ρωτούσε αν έπρεπε να δουν ένα γιατρό,
αυτός πάντα απαντούσε : “Και τι θα κάνει ο γιατρός, μητέρα;Θα μου
αλλάξει στομάχι ή θα κάνει μαγικά ώστε να φύγουν οι κράμπες;”
“Μα παιδί μου, μπορεί να είναι σοβαρό!”
“Αρνούμαι να πάω στον γιατρό!”και μετά έφευγε.
Είχαν ήδη περάσει μήνες από την ημέρα που είχαν ξεκινήσει οι
έρευνες. Ήταν Κυριακή πρωί ότανένα χτύπημα στην πόρτα ξύπνησε τον
Κιαμήλ.
“Μια φορά είπα να κοιμηθώ σαν άνθρωποςκαι μου το χαλάτε ;!”
μουρμούρισε ο Κιαμήλ.
“Μην γκρινιάζεις και πάνε άνοιξε την πόρτα. Ο αδελφόςσου είναι!”
Ο Κιαμήλ άνοιξε διστακτικά την πόρτα και αντίκρισε έναν ψιλό
άντρα, ντυμένομε μαύρο κοστούμι, γυαλιστερά παπούτσια και ένα
κόκκινομαντίλι γύρω από τον λαιμό του.
“Αδελφέ μου!Τι κάνεις;”ο ψιλός άντρας αγκάλιασε τον αδελφό του.
“Καλά είμαι Καχραμάν, εσύ ;” ρώτησε ο Κιαμήλ με ένα ψεύτικο
χαμόγελο στα χείλη του.
“Έφερα λαβράκι!”φώναξε ο Καχραμάν και έδειξε στο Κιαμήλ έναν
λευκό φάκελο.
¨Τι είναι γιε μου αυτό;”πετάχτηκε η μητέρα τους από πίσω.
“Εδώ μέσα μητέρα, είναι αυτό που όλοι ποθείτε εδώ και καιρό”
απάντησε ο μεγάλος γιος.
“Το όνομα του φονιά...”
Η μητέρα του Κιαμήλ δεν υπολόγιζε τίποτα που βρισκόταν μπροστά
της. Με το φάκελο στα χέρια έτρεχε μέσα στους αγρούς ώστε να φτάσει
όσο πιο γρήγορα μπορούσε στο σπίτι της κυρα-Δεσποινιώς και ο Κιαμήλ
την ακολουθούσε σαν κουτάβι. Από την ημέρα που ο Καχραμάν της
έδωσε τον φάκελο, δεν τον άνοιξε καν. Ήθελε να τον ανοίξει μαζί με την
πονεμένη μάνα του μακαρίτη. Ο Καχραμάν είπε ότι μέσα στο φάκελο
βρίσκονται όλα τα στοιχεία του δολοφόνου, και τώρα ψάχνουν να τον

10. βρουν. Ο Καχραμάν δεν ήξερε ποιος ήταν ο δολοφόνος,γιατί όπως είπε
στην μητέρα του:“Άλλη είναι η υπεύθυνη ομάδαγια τις δολοφονίες και
δεν έχω ιδέα τι λέει εκεί μέσα.”
Μόλις έφτασαν στο κατώφλι του σπιτιού, φώναξε η τουρκάλα.
“Δεν ήρθα με άδεια χέρια!” Μπήκαν στο καθιστικό του σπιτιού και αφού
τους κέρασαν καφέ και κεράσματα, έδωσαν τον φάκελο στην κυρα-
Δεσποινιώ. Η κυρα Δεσποινιώ ήταν έτοιμη να ανοίξει το φάκελο, τα
χέρια της έτρεμαν και ένα χαμόγελο φώτιζε το πρόσωποτης, όταν
ξαφνικά…
“Σταματήστε!”φώναξε ο Κιαμήλ και έβγαλε ένα μαχαίρι από το μανίκι
του.
“Παιδί μου τι κάνεις εκεί;”ούρλιαξε η μητέρα του.
“ΕΓΩ! ΕΓΩ! ΕΓΩ!” φώναζε ο άντρας με δάκρυα στα μάτια και έπεσε
στα γόνατα.
“ΕΓΩ ΉΜΟΥΝ! ΕΓΩ! ΕΓΩ!”
“Τι λες Κιαμήλ, χρυσό μου;”ρώτησε η κυρα-Δεσποινιώ.
“ΕΓΩ ΣΚΌΤΩΣΑ ΤΟΝ ΧΡΗΣΤΆΚΗ!” υπήρχε μια τεράστια ησυχία
μέσα στο δωμάτιο . Όλοι μέσα στο σαλόνι έπαθαν σοκ με την ομολογία
του Κιαμήλ.
“Τι είπες;” ψιθύρισε η μητέρα του μακαρίτη, σοκαρισμένη με όλα αυτά
που συνέβησαν τα τελευταία λεπτά.
“Ελπίζω να με συγχωρέσεις μητέρα. Δεν ήθελα να τον σκοτώσω.”είπε
και κάρφωσε το μαχαίρι στην κοιλιά του και σωριάστηκε στο πάτωμα.
Το σώμα του, στη στιγμή, βρισκότανσε μια λίμνη αίματος και από τα
μάγουλα του έτρεχαν τα δάκρυα.
“Συγγνώμη μητέρα!”ήταν τα λόγια του προτού αφήσει την τελευταία
του πνοή...
Ελένη Μηλιάδου
Διαφορετικότέλος - Συνέχεια του αποσπάσματος που τελειώνει
στη σελίδα 25
Το πρόσωπο της μητέραςξαφνικά φωτίστηκεστο άκουσμα των
λόγων της μάνας του Κιαμήλη, γιατί πράγματι πίστεψε πως θα
αποκαλύπτοντανεπιτέλους ο δολοφόνος.
-Ωραία, είπε, αύριο πρωί πρωί θα ξεκινήσουμε για να βρούμε τον
ανακριτή και χωρίς πολλές πολλές καθυστερήσειςνα αρχίσει την έρευνα.
Έτσι, λοιπόν, έχονταςπροηγηθεί μια πολύωρησυζήτηση μεταξύ μας,
εκείνος μας διαβεβαίωσε ότι θα έλυνε το μυστήριο του θανάτουτου
αδελφού μου. Έπειτα όμως από αυτή τη συνάντηση πέρασαν εβδομάδες
ολόκληρες δίχωςκάποιααπάντηση…. Η μητέρα φαινόταν

11. απογοητευμένη,σχεδόν πεπεισμένη ότι δεν θα πάρει ποτέ εκδίκηση για
τον αδικοχαμένογιο της κι εγώ απλά προσπαθούσα να φανώ δυνατός
δίνοντας της κουράγιοκι ελπίδες. Ώσπου ένα μεσημέρι, ενώ περπατούσα
αμέριμνος στο δρόμοένιωσα την παρουσίαενός ανθρώπου πίσω μου και
γύρισα να δω. Δεν πίστευα στα μάτια μου!
-Γιωργή μου είπε ο αστυνόμος,ακολούθησέ με στο γραφείο μου…
έχω βρει αδιάσειστα στοιχεία για τον δολοφόνοτου Χρηστάκη, αλλά
καλύτερα να το πεις εσύ, έπειτα, στη μητέρα σου…
Τον κοίταξα απορημένος. Τι να εννοούσε άραγε;Βυθισμένος στις
σκέψεις μου και σχεδόν τρέμοντας από την αγωνία μου φτάσαμε στο
κατώφλι του σπιτιού-γραφείου του. Ωστόσο, ένας εκκωφαντικόςήχος
προερχόμενοςαπό καραμπίνα έδιωξε ό,τι είχα και δεν είχα στο μυαλό
μου. Δεν μπορούσανα πιστέψω αυτό που συνέβαινε… ο ανακριτής
πεσμένος στο έδαφος με ένα βαθύ τραύμα να πεθαίνει μπροστά στα
μάτια μου!
-Κιαμήλης …! Είπε προτούξεψυχήσει και ίσα που σήκωσε το χέρι
του δείχνοντας στο πλάι.
Ήταν αδιανόητο!Τώρα κατάλαβα …ο Κιαμήλης σκότωσε το
Χρηστάκη και τώρα πλέον και τον ανακριτή!Εκείνη ακριβώςτη στιγμή
αισθάνομαι ένα χέρι να ακουμπάει μαλακά τον ώμο μου.
-Συγγνώμη, εγώ φταίω για όλα, προσπάθησε να εξηγήσει ο
Κιαμήλης, δεν έπρεπε να μάθεις πως εγώ ευθύνομαι για την απώλεια του
αδελφού σου. Η αλήθεια είναι ότι δεν είχα αυτό τον σκοπό, όμως όλα
έγιναν πολύ γρήγορα, και τώρα είναι ήδη αργά για να διορθώσωτην
κατάσταση. Σε παρακαλώ μη αναφέρεις τίποτε σε κανέναν και κυρίως
στη μάνα σου.
Η απόφαση ήταν πλέον δική μου και ήξερα πολύ καλά ότι του άξιζε
να τιμωρηθεί με φυλάκιση για τις πράξεις του. Το μόνο που απέμεινε να
κάνω ήταν να διηγηθώ τα γεγονότα στη μητέρα. Μολονότι,ήταν
εξαιρετικά δύσκολο θα έριχνε φως στην υπόθεση. Αφότου άκουσε πώς
εξελίχθηκαν τα πράγματα, αφενός σοκαρίστηκεκαι αφετέρου
ανακουφίστηκεψυχικά. Ύστερα από λίγο καιρό μάθαμε ότι
πραγματοποιήθηκε δίκη σχετικά με το περιστατικό, στην οποία
αποφασίστηκε η φυλάκιση του Κιαμήλη. Δεν πέρασαν όμως δύομέρες
απ’ τον εγκλεισμό του στη φυλακή και έβαλε τέλος στη ζωή του, μην
μπορώντας να διαχειριστεί το βάροςτων τύψεών του…
Ελένη Καστέλλου
Διαφορετικότέλος
Λίγο πριν αναχωρήσουνγια την Πόλη, η μητέρα του Κιαμήλη
προσκάλεσε τη Δεσποινιώ με τους δυο γιους της, τον Μιχαήλο και τον
Γιωργή στο σπίτι της, για να τους φιλοξενήσει ως αντάλλαγμα της
ευεργετικήςπράξης της ελληνίδαςμητέρας.

12. Μερικές μέρες αργότερα, αφού γύρισαν πίσω, η μητέρα του Κιαμήλη
έβαλε τον γιο της, ο οποίος δούλευε στην αστυνομία, να ψάξει για τον
δολοφόνοτου Χρηστάκη. Ύστερα από μεγάλη έρευνα όλα τα στοιχεία
ενοχοποιούσαν τον Κιαμήλη, όμως ο αδερφός του θεωρούσε κάτι τέτοιο
αδύνατο, αφούο Κιαμήλης ήταν σεμνό και ήρεμο άτομο. Δεν υπήρχε
λόγος να σκοτώσει κάποιον, πόσομάλλον τον γιο της γυναίκας που τον
έσωσε.
Όταν τυχαίνει μια μέρα να βρεθούνμόνοι τουςο Κιαμήλης με τον
αδερφό του,ο οποίος θέλει κάποιες εξηγήσεις, συζητάνε σχετικά με τα
ευρήματα της έρευνάςτου. Παρ’ όλα αυτά στο τέλος ο Κιαμήλης του
αποκαλύπτει πως όντωςαυτόςείναι ο δολοφόνος τουΧρηστάκη. Βέβαια
του εξηγεί πως δεν ήξερε ότι αυτός που σκότωσεήταν ο Χρηστάκης,
υποστηρίζονταςότι έμοιαζαν πολύ με το φονιά του αδελφοποιτούτου.
Και οι δύο άντρεςήξεραν ότι αυτό θα έπρεπε να είναι το μυστικό τους,
για το οποίο δεν χρειαζόταννα μάθει ποτέ κανείς.
Περνούσε ο καιρός, όμως δεν περνούσε μέρα που ο Κιαμήλης ύστερα
από τη βραδινή προσευχή και πριν πέσει στο κρεβάτι για ύπνο έλεγε την
αμαρτία του στο Θεό του.
Μια μέρα κι εντελώς ξαφνικά επισκέφτηκαντην τουρκικήοικογένεια
η Δεσποινιώ, ο Γιωργής κι ο Μιχαήλος. Ιδιαίτερα χαρούμενηήταν η
μάνα του Κιαμήλη, αφού επιτέλουςη οικογένεια είχε δεχτεί την
πρόσκλησή της.
Ένα βράδυ καθώςη Δεσποινιώ πήγαινε στην κάμαρά της περνώντας
έξω από το δωμάτιο τουΚιαμήλη άκουσε την εξομολόγησή του. Δεν
μπορούσε να πιστέψει αυτό που μόλις είχε ακούσει. Χωρίς να το σκεφτεί,
χωρίς να προσπαθήσει να το εξηγήσει, περίμενε λίγο ακόμα μέχρι να
κοιμηθεί ο Κιαμήλης, και τότε με ένα μαχαίρι έδωσε τέλος στον πόνο
της. Εκείνη τη στιγμή είχε πάρει την εκδίκησή της, ήξερε ότι ο
δολοφόνος του γιου της είχε πληρώσει το τίμημα της πράξης του.
Παράλληλα ήξερε ότι μόλις αφαίρεσε τη ζωή του γιου μιας άλλης μάνας!
Ήξερε πολύ καλά τον πόνο αυτόν, αλλά δεν υπήρχε πισωγύρισμα πια…
Λουίζα Μιχαηλάκη