1. ΚΑΣΤΡΑ ΤΟΥ ΡΙΝΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΛΙΓΗΡΑ
ΚΟΤΣΙΚΟΡΗ ΜΑΡΙΑ
ΚΟΡΟΒΕΣΗ ΦΙΛΙΠΠΑ
ΚΥΠΡΑΚΗ ΓΕΩΡΓΙΑ
2. Με τον όρο μεσαιωνική
μουσική αναφερόμαστε
στη μουσική δημιουργία
την εποχή του Μεσαίωνα.
Καλύπτει την περίοδο από
το τέλος της εποχής του
Γρηγοριανού μέλους μέχρι
περίπου το 1400 και την
αρχή της Αναγεννησιακής
μουσικής.
3. Κοσμική Μουσική
Μενεστρέλοι
Τρουβέροι - Τροβαδούροι
Εκκλησιαστική Μουσική
Μονοφωνική Μουσική
Βυζαντινή μουσική
Μεγάλοι μελωδοί και Μουσικά όργανα
Γρηγοριανό μέλος
Πολυφωνική μουσική
Ars Nova
Σημειογραφία
Μεγάλοι μουσικοί
Πηγές
4. Η κοσμική μουσική συνδέεται
με τους περιπλανώμενους
τραγουδιστές που πηγαίνουν
από μέρος σε μέρος και
τραγουδούν για τον έρωτα και
τον πόλεμο. Οι μουσικοί αυτοί
(Τροβαδούροι στη Νότια
Γαλλία, Τρουβέροι Βόρεια
Γαλλία, Ερωτοτραγουδιστές
στη Γερμανία) συνθέτουν και
τραγουδούν διάφορα είδη
κοσμικής μουσικής: Ροντό,
Μαδριγάλι, Λαί και Σανσόν,
που αντιστοιχούν συνήθως σε
χορούς.
5. Ποιητές, χορευτές,
τραγουδιστές, αυτό που
ονομάζουμε σήμερα ζογκλέρ.
Τραγουδούσαν, έπαιζαν
μουσική, έκαναν ακροβατικά,
χρησιμοποιούσαν ζώα στα
νούμερά τους. Δεν είχαν
απολύτως κανένα κύρος και
οι διώξεις τους από την
παπική εκκλησία ήταν
ιδιαίτερα σκληρές .
Αργότερα, κατά το 14ο αιώνα,
οι μενεστρέλοι οργανώθηκαν
σε συντεχνίες.
6. Οι τροβαδούροι είναι μουσικοί και
ποιητές των αιώνων 12ο- 13ο . Τους
βρίσκουμε στη Γαλλία και πιο
συγκεκριμένα στην Προβηγκία
(Provence) . Χαρακτηριστικό θέμα της
ποίησης και της μουσικής τους ήταν η
ιπποτική αγάπη, εμπνευσμένη από τις
σταυροφορίες. Οι τροβαδούροι είναι οι
πρώτοι στην ιστορία της δύσης που
έγραψαν τα τραγούδια τους στην
καθομιλούμενη γλώσσα. Ένας διάσημος
τροβαδούρος ήταν ο Bernard de
Ventaron. Ένα χαρακτηριστικό τραγούδι
ήταν το" la dousa votz.
Τους τροβέρους τους συναντάμε κατά το
12ο και 13ο αιώνα, στη βόρεια Γαλλία. Τα
τραγούδια τους είχαν τη σημειογραφία
του γρηγοριανού μέλους.
7. Το Γρηγοριανό Μέλος ήρθε
στην Ευρώπη από την
Ανατολή ενσωματώνοντας
στοιχεία από τα μουσικά
ιδιώματα αυτοχθόνων λαών
όπως οι Κέλτες, οι Γαλάτες και
οι Γότθοι. Μια πρώτη
συστηματική καταγραφή
αυτών των εκκλησιαστικών
ύμνων έγινε τον 4ο αιώνα από
τον Αμβρόσιο του Μιλάνου
(Αμβροσιανό Μέλος) ο
οποίος αναγνώρισε και
ενσωμάτωσε αυτά τα ‘ξένα’
στοιχεία.
8. Μονοφωνική λέγεται η
μουσική στην οποία όλοι
τραγουδούν (ή παίζουν )
την ίδια ακριβώς
μελωδία. Στη
Μονοφωνία, κυριαρχεί
βασικά μία μελωδική
γραμμή.
9. Παράλληλα με την Βυζαντινή Αυτοκρατορία αναπτύσσεται
και η Βυζαντινή μουσική, η λειτουργική μουσική της
Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Χαρακτηριστικά:
Μονοφωνική μουσική
Ο ρυθμός ακολουθεί το κείμενο
Η μελωδική γραμμή «περιγράφει» συμβολικά το
θρησκευτικό κείμενο. (Π.χ. στις λέξεις που αναφέρονται
στον Παράδεισο, η μελωδία ανεβαίνει)
Οι φθόγγοι της Βυζαντινής μουσικής: Πα, Βου, Γα, Δι, Κε,
Ζω, Νι.
Ψάλλεται από άντρες, κατάλληλα εκπαιδευμένους, σε χορό
ή σολιστικά.
10. Μεγάλοι μελωδοί: Ρωμανός ο
Μελωδός, Ιωάννης ο
Δαμασκηνός, Κοσμάς ο
Μελωδός, Ιωάννης
Κουκουηζέλης, Πέτρος
Μπερεκέτης, Γρηγόριος
Πρωτοψάλης κ.α.
Μουσικά όργανα : Πνευστά:
αυλός, σουραύλι, κάλαμος,
πλαγίαυλος, δίαυλος
Έγχορδα: πανδούρα,
ταμπουράς, λαγούτο,
ψαλτήριο
Κρουστά: τύμπανο, κύμβαλα
11. Γρηγοριανό μέλος ονομάζεται η λειτουργική μουσική της
κεντρικής και δυτικής Ευρώπης. Χρησιμοποιούνταν κυρίως
για την εκκλησιαστική μουσική.
Χαρακτηριστικά:
Μονοφωνικό
Λατινικό κείμενο
Δεν υπάρχει οργανική συνοδεία
Νευματική σημειογραφία
Οι ψάλτες, άνδρες ή αγόρια, είναι κατάλληλα εκπαιδευμένοι
στα μοναστήρια.
12.
13. Οι πρώτες (επίσημες) μορφές πολυφωνίας
εμφανίζονται στα τέλη του 9ου αιώνα με το Organum
(όργανο), στο οποίο η βασική μελωδία (Γρηγοριανό
μέλος) συνοδεύεται από μία παράλληλη μελωδική
γραμμή σε απόσταση 4ης ή 5ης . Μετά το organum
γρήγορα εμφανίζονται πιο πολύπλοκες πολυφωνικές
μορφές: Στο discantus η φωνή που προστίθεται στο
γρηγοριανό μέλος κινείται πιο ανεξάρτητα. Στην
συνέχεια προστίθενται περισσότερες φωνές με όλο και
μεγαλύτερη ανεξαρτησία (μοτέτο).
14. Η μουσική της Ars Nova εμφανίζεται πιο απελευθερωμένη και
επηρεασμένη και από τη λαϊκή μουσική. Στις αρχές του 14ου
αιώνα, ο Φιλίπ ντε Βιτρύ (1291-1361), Γάλλος διπλωμάτης,
συνθέτης, ποιητής και θεωρητικός, γράφει ένα σημαντικό έργο,
ένα εγχειρίδιο συνθετικής τεχνικής, το οποίο περιέχει όλες τις
νέες τάσεις που έτειναν να επικρατήσουν στην μουσική
δημιουργία. Με το έργο αυτό κλονίζεται η κυριαρχία των
εκκλησιαστικών τρόπων (κλιμάκων) και εδραιώνεται την ευρεία
χρήση των διαστημάτων 3ης και 6ης, που θεωρούνταν μέχρι τότε
διαφωνίες. Όλες αυτές τις κατακτήσεις που κατέγραψε ο Βιτρύ
τις εφάρμοσε με τον ιδανικότερο τρόπο ο Γκυγιώμ ντε Μασώ
(1300-1377), πρωτοπρεσβύτερος στον καθεδρικό ναό της Ρεμς στη
Βόρεια Γαλλία. Εκτός από τις άλλες συνθέσεις του,
σημαντικότατη είναι η τετράφωνη Λειτουργία Messe Notre
Dame.
15. Γύρω στον 11ο αιώνα εμφανίζεται η πρώτη μορφή
σημειογραφίας που θα οδηγήσει στο σημερινό
πεντάγραμμο: αρχικά συνδυάζεται η νευματική γραφή
με γραμμές που ορίζουν σταθερές νότες (αρχικά η Φα, η
Ντο και η Λα). Σον 12ο αιώνα εμφανίζονται τα κλειδιά
(σήμερα κλειδί του Φα, του Σολ και του Ντο), ενώ τον
14ο αιώνα η λεγόμενη τετράγωνη σημειογραφία, στην
οποία τα νεύματα αντικαθίστανται από ρομβοειδή ή
τετράγωνα σχήματα που γράφονται πάνω σε οριζόντιες
γραμμές (τρίγραμμο - εξάγραμμο - πολύγραμμο και
συνηθέστερα, τετράγραμμο).
