μη απόδοση δικαιοσύνης - δικαστές και δικαστικό σώμα μη λειτουργικοι

1. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ
Το ζήτημα της κοινωνικήςδικαιοσύνηςείναιευρύτατο.Εντοπισμένοστοσημείο
συνάντησηςανάγκης,ισότηταςκαιδικαιότητας,εκτείνεταιστοσύνολοτηςκοινωνικής
θεωρίαςκαιφιλοσοφίας- καιτης καθημερινήςπράξης.
Η έννοια της κοινωνικήςδικαιοσύνηςέχειπροβληματίσειμια σειρά απόδιανοούμενουςσε
προηγούμενεςεποχές,όπως τουςΠλάτωνα,Αριστοτέλη, Aquinas,Kant,Bentham,Mill. Αλλά
και,πιο πρόσφατα,μια σειρά απόφιλελεύθερουςκαισυντηρητικούςδιανοούμενους
ασχολήθηκανμετοζήτημα.Όλες αυτέςοι προσπάθειεςφαίνονταινα έχουν ένα κοινό
χαρακτηριστικό:έρχονταινα συμπληρώσουν καινα εξισορροπήσουν στοεπίπεδοτης
θεωρίαςπαρά να αντιμετωπίσουνστην πράξητοκεντρικόζήτημα κάθεδικαίου:την
παρουσία τηςκοινωνικήςανισότητας.Ενώηανισότητα παραμένειενεργήστην οργάνωση
καιστην καθημερινήπράξη,αντιμετωπίζεταιστοεπίπεδοτηςθεωρίαςκαιείτε δικαιώνεται
είτεπαραπέμπεταιγια κατάργησησεκάποιομακρινόμέλλον.
Χαρακτηριστικήκαισυχνά αναφερόμενηστηβιβλιογραφία είναιηαντιπαράθεσημεταξύ
ΣωκράτηκαιΘρασύμαχουπουπαραθέτειοΠλάτωνας.Όταν τίθεταιτοερώτημα τουτι
είναιδικαιοσύνη,ομενΣωκράτηςεκτιμά ότιδικαιοσύνηείναιτονα κάνεικαινα έχει
κάποιοςαυτά που τουείναικατάλληλα,δηλαδήηπροσπάθεια των ανθρώπων να κάνουν
το σωστό.Ο Θρασύμαχος,απότηνάλλη,ανταπαντά ότιδικαιοσύνηείναιτοσυμφέρον του
ισχυροτέρου.Αυτόπουπρέπειίσως να προσεχθείιδιαίτερα είναιότιτοσημαντικόζήτημα
στηναντιπαράθεσημεταξύΣωκράτηκαιΘρασύμαχου,δεν έχεινα κάνειμετο ποιος από
τους δύοέχει "δίκιο". Το σημαντικόζήτημα είναιότι ουσιαστικά αναφέρονταισε
διαφορετικά θέματα,θέματα διαφορετικούεπιπέδου.ΟΣωκράτηςαναφέρεταιστο
επίπεδοτων ιδεωδών,στο τι οι άνθρωποιπιστεύουν ότικάνουν ήότι θα έπρεπενα κάνουν
σε άλλεςσυνθήκες.ΟΘρασύμαχοςδίνειμια περιγραφήτηςκατάστασηςπουέχειμπροστά
του,μια περιγραφήτουπως το δίκαιοσχεδιάζεταικαιλειτουργείστην πράξη.Τοδίκαιο
είναιένα υψηλόμέτρογια τονπροσανατολισμόκαιτην αξιολόγησητηςπράξης. Συγχρόνως,
είναισχεδιασμένομετρόποώστε να επιτρέπειτην επιβολή τουισχυρού στην πράξη.Ως
υψηλόδε μέτρο,επιτρέπειτηνεπιβολή,την ηγεμονία τουισχυρούκαι στον κόσμοτων
αφηρημένωνιδεών.Μια άλληενδιαφέρουσαπροσέγγισηέρχεταιαπότον Αριστοτέλη. Γι
αυτόν,τοδίκαιοέχει να κάνειμε τονα αντιμετωπίζειτουίσους με ίσο τρόπο.Το άδικο
εκδηλώνεταιότανοιίσοιαντιμετωπίζονταιάνισα - αλλά καιόταν οιάνισοι
αντιμετωπίζονταισανίσοι.Πέρα απότοότι ο Αριστοτέληςθεωρείσαν δεδομένοότι
υπάρχουν"φυσικές"ανισότητες,είναιάξιοπροσοχήςκαιτοότιδεν είναισε θέσηνα
κατανοήσειτηδιαφοράμεταξύανθρώπων σαν διαφορά.Κατανοείτηδιαφοράσαν
ανισότητα:αντουδοθούνδύοδιαφορετικοίάνθρωποιθα κοιτάξεινα τουςκατατάξεισε
ανώτεροκαικατώτερομεβάσηκάποια κλίμακα. Κατά τον Ginsberg(1965),το "ελληνικό
μονοπάτι"κατεύθυνετηδυτικήσκέψησυνολικά σεμια μόνοδιαδρομήγια την αντίληψη
του δικαίου:ότιοι ίσοι πρέπει να αντιμετωπίζονταιίσα καιοιάνισοιάνισα.Τοπρώτο
συστηματικόρήγμα σ'αυτήτην καθολικήαντίληψηεπρόκειτονα έρθειμόλιςστα μέσα του
19ου αιώνα απότονΜαρξ.
Κατά τηνπερίοδοτουΔιαφωτισμού,ο μεν Kantπρότεινεέναν ηθικόφορμαλισμόσαν
αφετηρία για τοδίκαιο(για παράδειγμα,έναςφόνοςείναιάδικοςάσχετααπότουςλόγους

2. που διαπράττεται,ηθικούςήανήθικους,λογικούςήπαράλογουςήότιάλλο),ενώο Mill
προσέγγισετοδίκαιοωφελιμιστικά,δηλαδήσυνάρτησετον ορισμόμιαςπράξηςσαν
δίκαιηςή άδικηςαπό τα αποτελεσματάτης.Οισύγχρονεςφιλελεύθερεςπροσεγγίσειςστη
σχέση δικαίουκαικοινωνικήςανισότηταςβλέπουν ότιηβασικήλειτουργία του
σωφρονιστικούδικαίουείναινα εγγυάταιεπιτυχημένατην ελευθερία στην επιλογήώστε
να είναισε θέσηνα είναιμια ανταγωνιστικήεπιλογήσεμιαν "ελεύθερηαγορά". Οι
ανισότητεςστονκαταμερισμό τωναγαθών,τηςισχύοςκαιτου πολιτισμούβλέπονταισαν
αποτελέσματα τουελεύθερουανταγωνισμού,εφόσον λαβαίνειχώρα στουςόρουςτης
νομιμότητας.Έτσι,ο Nozick εκτιμά ότιτοκαπιταλιστικόσύστημα δεν έχειανάγκηηθικής
νομιμοποίησης,ενώο Hayekσυμπεραίνειότιη ισότητα μπροστά στονόμοούτε
προυποθέτειτην,ούτεαποσκοπείστην,κοινωνικήισότητα.Γι'αυτόν,οιανισότητεςπου
οφείλονταιστηφύσηή τηνανταγωνιστικήαγορά είναινομιμοποιημένεςδιότιοι
οικονομικά επιτυχημένοιέχουνμεγαλύτερηκοινωνικήαξία απότουςαποτυχημένους,τους
φτωχούς ή τους ανίκανους.Ο Rawlsεκτιμά ότιτοδίκαιοαποτελείτοβασικόηθικόμέτρο
για την αξιολόγησητηςκοινωνικήςζωής - με την κριτικήάποψηνα στρέφεταιστοτιείδους
δίκαιοείναιαυτό,αφούδενυπάρχεικάποιοδίκαιο για τοοποίο όλοι συμφωνούν ή το
οποίο εξυπηρετείτιςανάγκεςόλων.
Η έννοια της κοινωνικήςδικαιοσύνηςστην κριτικήεγκληματολογία αρνείταιτον ταξισμό,
τηνανδροκρατία καιτονρατσισμό - στηθεωρία καιτην πράξη,αμέσωςκαιεμμέσως. Η
κοινωνικήδικαιοσύνηέρχεταινα απορρίψειόλεςτιςμορφέςκαταπίεσης,εκμετάλλευσης
καιβαρβαρότητας- σεόλεςτους τις μορφέςνόμιμεςκαι παράνομες,κοινωνικήδικαιοσύνη
είναιη κατάργησητηςαρπαγής,τηςεκμετάλλευσης,τηςκαθυποταγής,των διακρίσεων και
των προνομίων,όπως επίσης καιη απόρριψητηςταπείνωσης,τηςυποδούλωσης,της
περιφρόνησηςκαιτηςεγκατάλειψης.
Να στρέψουμετηνπροσοχήμαςσε ένα σημαντικόζήτημα για την κριτικήεγκληματολογία
για την Carlenένα απότα σημαντικότεραζητήματα:τησχέσητης κοινωνικήςδικαιοσύνης
με το ποινικόδίκαιο.Οι Heffernan καιKleinig(2000) συμφωνούν ότι οι δύο προσεγγίσεις
των κοινωνικώνπροβλημάτωνέχουν διαφορετικήστόχευση:"Μιλώνταςγια κοινωνική
δικαιοσύνη,κάποιοςθέτειερωτήματαγια τα προαπαιτούμεναμιαςδίκαια οργανωμένης
κοινωνίας,μιλώνταςγια τοποινικόδίκαιο,κάποιοςθέτειερωτήματα για τηβάσητης
δίκαιηςτιμωρίας".Απόκριτικήοπτική,"το ποινικόδίκαιοπαρέχειστηνεωτερικότητα μιαν
αποθήκημε ιδεολογικέςνομιμοποιήσειςκαιπρακτικέςτεχνικέςμετις οποίες η κρατική
δύναμηελέγχειτις "απώλειες"τουσυστήματος".Με τον όρο"απώλειες"οι τρειςκριτικοί
εγκληματολόγοιαναφέρονταιστα μέλητηςκοινωνίας(άτομα,ομάδες,κατηγορίες,ταξικές
μερίδες) που περισσεύουναπότηνκαπιταλιστικήοικονομία.Στον καπιταλισμό,οι
πληθυσμοίπου τοκεφάλαιοδενείναισεθέσηνα αξιοποιήσεικερδοφόραείναιάχρηστοι-
καιπαραπέμπονταισεδιάφορουςμηχανισμούςγια μιαν όσο - όσοδιαχείριση.Ο
σημαντικότεροςμηχανισμόςδιαχείρισηςτων "απωλειών"είναιτοποινικόσύστημα.
Κάποιοιαπόαυτούςπου μπαίνουνστο ποινικόσύστημα κρίνονταιανακυκλώσιμοιστην
οικονομία (καιεμμέσωςτηνκοινωνία) μετά απόκάποια επεξεργασία.Αλλοικρίνονταιως
μη ανακυκλώσιμοικαιμπαίνουνσεκαθεστώςεξουδετέρωσης - μέσωποινών που
εξασφαλίζουν ότιθα περάσουνένα μεγάλομέροςτηςζωής τους σε εγκλεισμόμερικών
τετραγωνικώνμέτρων.

3. Κριτικοίεγκληματολόγοιαπόόλεςτιςτάσεις,οι Box και Quinney, Mathiesen,Christie,
Cohen,Wacquant,καιπολλοίάλλοιαπό διαφορετικέςκριτικέςεγκληματολογικέςτάσεις,
εκτιμούνότιη κοινωνικήδικαιοσύνηκαιτοποινικόδίκαιοείναιθεωρίεςκαιπρακτικές
ασύμβατεςμεταξύτους.Οβασικόςάξοναςτουποινικούδικαίουκαιτηςυλικής προέκτασής
του,του ποινικούσυστήματος,είναιεχθρικόςστην κοινωνικήδικαιοσύνη - κατά τον Ferrell,
το ποινικόδίκαιοαποτελεί"νομιμοποιημένοάδικο". Αλλά,ακόμα καιαν τοποινικόδίκαιο
ήταναδέκαστο,ανοαστυνομικόςκαιοδικαστήςδεν ενεργούσαν μεταξικά,ανδροκρατικά
καιρατσιστικά κριτήρια,καιπάλιθα ήταν άσχετομετην κοινωνικήδικαιοσύνη.Τοποινικό
δίκαιοσυνιστά μια μορφήκρατικήςεξουσίαςπουαποσκοπείστονα διαχειρίζεταιάτομα
που προσάγονταιγια τιςπαραβάσειςτου. Ηλειτουργία αυτήκαιοσκοπός αυτός,στην
καλύτερηπερίπτωση,δενέχουνκάποια σχέσημε την κοινωνικήδικαιοσύνη.Απόεκείκαι
πέρα,τοποινικό δίκαιοδενείναισεθέση,δεν έχει τις ιδιότητες,να λειτουργήσειχωρίς
ισχυρές ταξικές,ρατσιστικέςκαιανδροκρατικέςσυντεταγμένες.
"Ο μηχανισμόςτου ποινικούδικαίουδεν προωθεί - καιδεν μπορείνα προωθήσει -
κοινωνικά δίκαια αποτελέσματα.Δεν φέρειτα εφόδια,στησύγχρονημορφοποίησήτου,να
το πράξει.Μόνομια μαζική,δομική,καιολοκληρωμένηανατροπή,απόυποσύστημα σε
υποσύστημα,θα τοέκανεπιο συμβατόμε την κριτικήκοινωνικήδικαιοσύνηστηθεωρία
και,επίσης, στηνπράξη". Απόαυτήτην πλευρά ειδωμένη,η κριτικήεγκληματολογία
συνολικά συμβαδίζειμετις προτάσειςτηςκαταργητικήςτάσηςγια κατάργησητουποινικού
συστήματος.
"Μια οικονομία σχεδιασμένημεκατασκευασμένεςεπιθυμίεςκαιοικοδομημένηπάνωστις
πλάτεςτων εργαζομένωνελάχιστουμεροκάματουπαράγειόχιμόνοαίσχη χλιδής και
φτώχειαςαλλά καικανονικά συμβάντα κλοπήςκαιληστείας.Ένα οικονομικόκαινομικό
σύστημα που κατ'επανάληψηπαρέχειπρονόμια στιςπροσβολέςτων διεθνικών
επιχειρήσεωνπάνωαπό τα συμφέροντα των τοπικών κοινοτήτων παράγειόχιμόνο
προβλέψιμουςτύπουεργασιακούκινδύνουκαιπεριβαλλοντικήςκαταστροφήςαλλάεπίσης
καιεργάτεςπουστρέφονταιστηνκαταστροφήτηςεργασιακήςιδιοκτησίας,ήακόμα και
των εαυτώντους,σαναντίδραση. Μια κοινωνία πουθυσιάζειτις μέρεςκαιτις νύχτες των
γονέων,καιτομέλλοντων παιδιώντους, προωθείόχι μόνοσυμμορίεςτου δρόμουκαι
άλλεςυποκατάστατεςσυναναστροφέςμεταξύτων νέων αλλά ένα αίσθημα απόγνωσηςκαι
απελπισίαςπου υποδομείόλα τα είδη εγκληματικών περιπετειών.Ένα κοινωνικόκαι
πολιτισμικόσύστημα που πανηγυρίζειτηβίαιηδύναμητων ανδρών καιτησαγηνευτική
υποταγήτηςγυναίκαςπαράγειόχιμόνομια θλιβερήσυλλογήαπότεχνητά
κατασκευασμέναογκώδηαντράκια καιπροκλητικέςγυναίκεςαλλά καικαθημερινές
εκρήξειςσεξουαλικώνεπιθέσεων καιοικογενειακήςβίας.Μια κοινωνικήτάξημολυσμένη
απόέλλειψηανεκτικότηταςκαιεθνοτικέςδιακρίσειςξεβράζειόχιμόνοπρότυπα για
κοινωνικήκαιοικονομικήανισότητα αλλάκαιμιαν ανερχόμενηπαλίρροιαβίαιων
εγκλημάτωνμίσουςκαικαθημερινήςταπείνωσης".
Η συγκεκριμένηιστορικήκοινωνία,οκαπιταλισμόςτων αρχών του21ου αιώνα,δημιουργεί
αστρονομικά επίπεδα βίαςκαιεπιθετικότητας.Είναιαυτήηκοινωνία που,σαν απάντησησ'
αυτήντηνκατάσταση,δημιούργησε - ήρθε να προσθέσειστα αρνητικά τηςκαι - ένα ήδη
τεράστιοκαισυνεπώςαναπτυσσόμενοποινικόσύστημα.Σ'αυτότοποινικόσύστημα - και

4. το νόμοκαι τηναντίληψηπερίδικαίουπουτο ορίζουν - η κριτικήκοινωνικήδικαιοσύνη
είναιασύμβατη.Καιαντίθετη.
ΓρηγόρηςΛάζος-- Απότο βιβλίο ΚριτικήΕγκληματολογία