ΙΣΤΟΡΙΑ - ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

1. Η επίδραση του
προσφυγικού ελληνισμού
στη φυσιογνωμία της
σύγχρονης Ελλάδας
Γ/σιο Αγίου Πνεύματος
τμήμα:Γ1
Υπεύθυνη καθηγήτρια:
Λιούσα Αποστολίνα ΠΕ02

2.  Πώς θα ήταν η σύγχρονη Ελλάδα αν δεν είχε δεχτεί τον τεράστιο αριθμό
των μικρασιατών, ποντίων, θρακιωτών προσφύγων, οι οποίοι
αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν τις πατρίδες τους μετά τη μικρασιατική
καταστροφή και τη Σύμβαση ανταλλαγής των πληθυσμών;
 Τι έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από τις πατρίδες τους;
 Με ποια στοιχεία από τον πολιτισμό τους εμπλούτισαν τη φυσιογνωμία της
Ελλάδα;
Αυτά τα ερωτήματα θελήσαμε να απαντήσουμε μέσα από αυτή την εργασία,
γιατί η ιστορία δεν είναι μια σειρά από ημερομηνίες και γεγονότα που
δεν αφορούν τον σημερινό άνθρωπο. Αντίθετα η μελέτη της μας
βοηθά να ανακαλύψουμε από πού ερχόμαστε και γιατί είμαστε αυτοί
που είμαστε.

3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
 Αθλητισμός
 Η μουσική των προσφύγων
 Μικρασιάτες λογοτέχνες
 Μικρασιάτες επιχειρηματίες
 Η κουζίνα των προσφύγων

4. Αθλητισμός
Στάθης Ζαλαβετούδης
Κώστας Δάμπας

5. ● Οι μικρασιάτες μετά την λήξη του πολέμου
αποφάσισαν να ιδρύσουν διάφορες ομάδες
ποδοσφαίρου όπως ο Π.Α.Ο.Κ. και η Α.Ε.Κ.
● Όνειρο και ελπίδα τους ήταν να αλλάξουν
τα δεδομένα στον ελληνικό αθλητισμό και
ιδιαίτερα στο ποδόσφαιρο.
● Εκτός από τις δύο μεγάλες αυτές ομάδες,
δημιουργήθηκαν και άλλες μικρότερες
ομάδες:

6. ● Ατρόμητος(1920)
● Πανιώνιος(1890)
● ΑΠΟΛΛΩΝ ΚΑΛΑΜΑΡΙΑΣ(1926)

7. ΑΕΚ Η ΑΕΚ 91 χρόνια μετά την ημέρα που μια ομάδα
προσφύγων εμπνεύστηκε την δημιουργία της δεν
είναι απλά ένας αθλητικός σύλλογος. Είναι ιδέα.
Πρεσβεύει αξίες, σημαίνει πολιτισμός.
 Και τα καταφέρνει εξίσου καλά και μέσα στα γήπεδα.
Στο ποδόσφαιρο έχει να επιδείξει 27 εθνικούς τίτλους
(11 Πρωταθλήματα, 13 Κύπελλα, 2 Σούπερ Καπ, 1
Λιγκ Καπ), ενώ ανελλιπώς εκπροσωπεί τα ελληνικά
χρώματα στις ευρωπαϊκές διοργανώσεις.
 Άλλωστε, η ΑΕΚ είναι η πρώτη ελληνική ομάδα που
έφτασε στους «8» ευρωπαϊκής διοργάνωσης και η
μόνη που έχει βρεθεί στα προημιτελικά τόσο του
Κυπέλλου Πρωταθλητριών, όσο του κυπέλλου
ΟΥΕΦΑ και του πάλαι ποτέ Κυπελλούχων.
 Κορυφαία στιγμή η παρουσία της στα ημιτελικά του
Κυπέλλου ΟΥΕΦΑ την σεζόν 1976 - 77.
 Επιτυχίες, βέβαια, η ΑΕΚ έχει και σε άλλα αθλήματα.

8. ΠΑΟΚ
 Ο ΠΑΟΚ είναι η ιστορική συνέχεια του
Κωνσταντινουπολίτικου αθλητικού και πολιτιστικού
Σωματείου «Ερμής», που δημιουργήθηκε από
Ρωμιούς της Πόλης το έτος 1875, στην καρδιά της
Κωνσταντινούπολης, το Πέρα. Η ανάγκη των Ρωμιών
να εκφράσουν και να υποστηρίξουν τον Ελληνισμό
τους μέσα στην Τουρκία, τους ώθησε στη δημιουργία
του εν λόγω σωματείου.
 Το 1923 μετά τη Μικρασιατική καταστροφή και τη
δραματική προσφυγιά των Ρωμιών της Ιωνίας - αλλά
και ολόκληρης της Τουρκίας. Εγκαθίστανται στη
Θεσσαλονίκη και εν έτει 1926 ιδρύουν τον
Πανθεσσαλονίκειο Αθλητικό Όμιλο
Κωνσταντινουπολιτών (Π.Α.Ο.Κ.), κρατώντας τα
σύμβολα της κραταιάς ρωμιοσύνης - το Δικέφαλο του
Βυζαντίου αλλά για χρώματα διαλέγουν το πένθιμο
μαύρο (για να συμβολίζει την τραγική ιστορία της
Ρωμιοσύνης) αλλά και το αισιόδοξο λευκό που θα
τους άνοιγε ένα παράθυρο στο μέλλον - και θα
συμβόλιζε τον αγώνα για το αύριο και τις νίκες που
θα κατακτούσαν.
 Αυτή η ιστορία τον καθιστά ουσιαστικά ως ένα από τα
αρχαιότερα αθλητικά σωματεία με βαριά
παρακαταθήκη ιστορίας!

9. Η μουσική των προσφύγων.
Λεντίνα Κουράνη
Φωτεινή Κωνσταντινάκη
Μαρία Κεχαγιά

10. Η μουσική παράδοση των
Μικρασιατών προσφύγων.
Η Μικρασιατική μουσική ήταν πιο
πλούσια σε όργανα, ήχους, χορούς και
λαϊκούς δρόμους.
Οι Μικρασιάτες είχαν μεγάλη ποικιλία
μουσικών οργάνων όπως το σαντούρι,
το σάζι και το τουμπερλέκι. Άνοιγαν
δικά τους μαγαζιά.

11. Καρσιλαμάς ή Γαρτσιλαμάς
Aνήκει στους Αντικριστούς χορούς. Οι
χορευτές χορεύουν ο ένας απέναντι από
τον άλλον. Είναι ερωτικός χορός και
συνηθίζεται σε γαμήλιες τελετές και
διασκεδάσεις. Οι γυναίκες κρατούν ένα
μαντήλι με τεντωμένα ή λυγισμένα χέρια
στους αγκώνες και κουνούν τα χέρια δεξιά
και αριστερά. Τον χορό αυτόν τον
συναντάμε σε πολλές περιοχές της
Ελλάδας όπως στην Σύρο, στις Κυκλάδες,
στην Θράκη κ.α.

12. Ζεϊμπέκικος
Το όνομα του προέρχεται απ’ την Τουρκία
και σημαίνει παλικάρι. Δεν έχει βήματα
αλλά μόνο φιγούρες. Κάθε χορευτής έχει
τις δικές του προσωπικές φιγούρες. Είναι
η σωματική έκφραση της ήττας. Η
απελπισία της ζωής. Το ανεκπλήρωτο
όνειρο. Το ζεϊμπέκικο δεν χορεύεται ποτέ
στην ψύχρα. Ο χορευτής πρέπει πρώτα
να φτιάξει κεφάλι με ποτά και όργανα.
Απαγορεύονταν να το χορεύουν οι
γυναίκες.

13. Μουσικά όργανα
● Ένα από τα πιο δημοφιλή μουσικά όργανα είναι το
σαντούρι, το οποίο είναι έγχορδο κρουστό και το όνομα
του προέρχεται από την αρχαία ελληνική λέξη ψαλτήριον
Επίσης το όργανο αυτό είναι αρχαίο και κατασκευάζεται
από ξύλο καρυδιάς Χρησιμοποιείται κυρίως στην
παραδοσιακή μουσική της Ελλάδας και άλλων χωρών της
Εγγύς Ανατολής.
● Επίσης ένα άλλο δημοφιλή όργανο είναι το τουμπερλέκι.
Είναι ένα ελληνικό κρουστό όργανο χωρίς λαβή, γνωστό
από την αρχαιότητα και το συναντάμε συχνά στην
ελληνική παραδοσιακή, λαϊκή και ρεμπέτικη μουσική.

14. Είδη τραγουδιών
● Ερωτικά
● Παραδοσιακά
● Δημοτικά

15. Φώτης Αξιαρλής
Θεόδωρος Θεοφανίδης
Κωνσταντίνος Μαλάκος
12

16. Προσφυγικά Τραγούδια
● Η επιρροή των προσφύγων ήταν πάρα πολύ
μεγάλη, όχι μόνο στην τοπική, αλλά σε όλη
την μουσική παράδοση του ελληνικού
τραγουδιού.
● Η Μικρασιατική μουσική ήταν πιο πλούσια σε
όργανα, ήχους, χορούς και λαϊκούς δρόμους.
● Είχε πολλές επιρροές από τη βυζαντινή
μουσική, τη λαϊκή, την κοσμική και ευρωπαϊκή
κλασική μουσική αλλά και από την λαϊκή
τουρκική παράδοση και την αραβοπερσική
μουσική

17.  Στη Σμύρνη είχαν μεγάλη παράδοση στα
γράμματα και στις τέχνες και αυτοί ήταν οι
παράγοντες που επηρέασαν την τοπική
μουσική.
 Οι Μικρασιάτες πρόσφυγες έφεραν μαζί
τους μια μεγάλη ποικιλία μουσικών
οργάνων όπως: το κανονάκι, τον
ταμπουρά, το σάζι, το σαντούρι και το
τουμπερλέκι.
 Ο μουσικός ήταν επάγγελμα
στιγματισμένο καθώς οι παραδοσιακοί
μουσικοί δεν ήτανε αποδεκτοί λόγω των
γενικότερων προλήψεων εναντίον τους.

18. χαρακτηριστικά της Σμυρναίικης
μουσικής
Τα βασικά είναι: αστική, λόγια μουσική,
έχει επιρροές από τη δύση, υπάρχουν
μεικτές ορχήστρες από παραδοσιακά και
δυτικά όργανα.

19. Χοροί και Μουσικά Όργανα
ΧΟΡΟΙ
● Ο Καρσιλαμάς ή Γαρτσιλαμάς
● Ζεϊμπέκικος
● Χασάπικος
● Μπάλος

20. ΜΟΥΣΙΚΑ ΟΡΓΑΝΑ
● Κανονάκι
● Ούτι
● Σαντούρι
● Τουμπερλέκι

21. Είδη
τραγουδιών
● Παραδοσιακά
τραγούδια
προγαμήλια και
γαμήλια
● Ερωτικά
τραγούδια

22. Ρεμπέτικα
● Η ιστορία του ρεμπέτικου ταυτίζεται με την ιστορία
της νεότερης Ελλάδας.
● Από το 1912 (απελευθέρωση και προσάρτηση
νέων εδαφών) μέχρι το 1922 (Μικρασιατική
Καταστροφή), η ηπειρωτική Ελλάδα δέχεται πάνω
από 1,5 εκατομμύριο Έλληνες πρόσφυγες. Η
συγκέντρωση αυτού του προσφυγικού πληθυσμού
στο περιθώριο των αστικών κέντρων, και κυρίως
μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή, συντέλεσε στη
δημιουργία και ανάπτυξη του ρεμπέτικου.

23. “Ρεμπέτης”
● Ο όρος «ρεμπέτης» ανάγεται στην
περίοδο της τουρκοκρατίας και
σημαίνει αυτόν που ζει εκτός νόμου,
έξω από τους κανόνες ζωής μιας
κοινωνίας. Σύμφωνα με το μελετητή
του ρεμπέτικου Ηλία Πετρόπουλο:
«ρεμπέτης θα πει: εξεγερμένος,
ατίθασος».

24. Σμυρναίικα Τραγούδια
https://www.youtube.com/watch?v=mTNxRLw
7MQs
https://www.youtube.com/watch?v=z5C26T
UobBE&list=PL281DA56ED4C9DFD0
https://www.youtube.com/watch?v=HxkVa9Kt6
Jw&list=PL6B7FEE4DB469F104

25. «Μικρασιάτες λογοτέχνες»
Διδώ Σωτηρίου (1909-2004) Γιώργος Σεφέρης (1900- 1971)
Μια εργασία των :
● Ελένη Ζώγου
● Ευδοξία Αναγνώστου
● Μιχάλη Κουτσιαντζή

26. Διδώ Σωτηρίου Η Διδώ Σωτηρίου (Αϊδίνιο,
12 Απριλίου 1909-Αθήνα,
23 Σεπτεμβρίου 2004) ήταν
Ελληνίδα συγγραφέας,
δημοσιογράφος και
αντιστασιακή, ενταγμένη
στο αριστερό κίνημα.
Μεγαλύτερη αδελφή της
Έλλης Παππά (ήταν
Ελληνίδα δημοσιογράφος
και συγγραφέας, κόρη του
Ευάγγελου Παππά και της
Μαριάνθης Παπαδοπούλου).

27. Διδώ Σωτηρίου
“Τα πρώτα χρόνια...”
● Το 1909 η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στη Σμύρνη.
● Μετά τη Μικρασιατική καταστροφή ήρθε ως πρόσφυγας στον Πειραιά και
κατόπιν στην Αθήνα, όπου και σπούδασε γαλλική φιλολογία, συνεχίζοντας
τις σπουδές της στο Πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι.
● Το 1936 άρχισε να εργάζεται ως δημοσιογράφος σε διάφορα έντυπα και
ως ανταποκρίτρια του περιοδικού Νέος Κόσμος της Γυναίκας στο Παρίσι.
● Στο παρακάτω βίντεο η Διδώ Σωτηρίου αφηγείται τις αναμνήσεις από τα
πρώτα χρόνια της προσφυγικής της ζωής...
https://www.youtube.com/watch?v=9kbSi7mY9X4
“...Τι λάθη κάναμε, πώς πληρώνονται τα λάθη... Έτσι τα είπαμε και
τελείωσε η ιστορία; Εδώ τα λάθη πληρώθηκαν με αίμα...”

28.  Κατά την διάρκεια της κατοχής (1941-1944) έλαβε ενεργό μέλος στην Εθνική
Αντίσταση, προσφέροντας πολύτιμες υπηρεσίες τον αντιστασιακό Τύπο. Το 1944
έγινε αρχισυντάκτρια της εφημερίδας Ριζοσπάστης, όπου και ασχολήθηκε με την
κάλυψη και τον σχολιασμό των εξωτερικών γεγονότων.
 Το Νοέμβριο του 1945 εκπροσώπησε την Ελλάδα στο ιδρυτικό συνέδριο της
Παγκόσμιας Δημοκρατικής Ομοσπονδίας Γυναικών στο Παρίσι.
 Μετά τον Εμφύλιο Πόλεμο συνεργάστηκε με το περιοδικό “Επιθεώρηση Τέχνης” και
την εφημερίδα “Η Αυγή” χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Σοφία Δέλτα».
 Διετέλεσε επίσης αρχισυντάκτρια στο περιοδικό Γυναίκα και επιστημονική
συνεργάτρια στα περιοδικά Γυναικεία Δράση και Κομμουνιστική Δράση
δημοσιεύοντας επιφυλλίδες, χρονογραφήματα και διηγήματα.
 Το πρώτο της μυθιστόρημα με τίτλο Οι νεκροί περιμένουν κυκλοφόρησε το 1959.

29. Γιώργος Σεφέρης
Ο Γιώργος Σεφέρης είναι ένας από
τους σημαντικότερους Έλληνες
ποιητές και εκ των δύο μοναδικών
βραβευμένων με το Νόμπελ
Λογοτεχνίας Ελλήνων, μαζί με τον
Οδυσσέα Ελύτη. Το πραγματικό
του όνομα ήταν Γεώργιος
Σεφεριάδης. Γεννήθηκε στη
Σμύρνη στις 13 Μαρτίου του 1900.

30. Γιώργος Σεφέρης
Το 1914, εποχή κατά την οποία άρχισε να γράφει τους πρώτους στίχους του, με το
ξέσπασμα του Μεγάλου Πολέμου κατά τη θερινή περίοδο του έτους, η οικογένεια
μετανάστευσε στην Ελλάδα.
Αφού ξεκινάει την φοίτησή του στην Νομική Σχολή Αθηνών, το 1918, μετακομίζει μαζί με την
οικογένειά του στο Παρίσι, όπου και συνεχίζει τις σπουδές του. Ο Γιώργος Σεφέρης
έμεινε εκεί μέχρι το καλοκαίρι του 1924, ασχολούμενος με τη λογοτεχνία: μεταφράσεις,
αναγνώσεις γάλλων κλασικών και συγγραφή ποιημάτων, και αποκτώντας το πτυχίο της
Νομικής, τον Οκτώβριο του 1921.
Τον Φεβρουάριο του 1925 επιστρέφει στην Αθήνα. Τον Ιούλιο του 1928 δημοσιεύει στη Νέα
Εστία, επώνυμα ως Γ. Σεφεριάδης, το "Μια βραδιά με τον Κύριο Τεστ" και τον Μάιο του
1931 εκδίδεται με το ψευδώνυμο Γ. Σεφέρης η "Στροφή". Στις 13 Φεβρουαρίου του 1937
δημοσιεύει στα Νέα Γράμματα επιστολή του περί της δημοτικής γλώσσας.
Στο παρακάτω βίντεο βλέπουμε την δήλωση του Σεφέρη κατά της δικτατορίας. Ο ίδιος
τονίζει «Όσο μένει η ανωμαλία, τόσο προχωρεί το κακό...»
https://www.youtube.com/watch?v=TBjlrAgg0qM

31. Μικρασιάτες λογοτέχνες
 Ιορδανίδης Γιάννης
 Γώτας Γιώργος
 Ζαφειρόπουλος Βαγγέλης

32. Φώτης Κόντογλου (1895-1965)
Γεννημένος στο Αϊβαλί της Μικράς Ασίας το 1895, ο Κόντογλου αναδείχθηκε σε έναν από
τους κορυφαίους Έλληνες ζωγράφους και πνευματικούς δημιουργούς του 20ού αιώνα.
Αφιερώθηκε στη βυζαντινή τέχνη και ιδιαίτερα στην αγιογραφία, που γνώρισε σε βάθος
όταν επισκέφθηκε το Άγιον Όρος, το 1923.
Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή εγκαταστάθηκε στην Αθήνα.
Φιλοτέχνησε πολλές φορητές εικόνες, εικονογράφησε εκκλησίες της Αθήνας, που σήμερα
θεωρούνται μνημεία της βυζαντινής αγιογράφησης, συντήρησε τις τοιχογραφίες του
Μυστρά, εξέδωσε το βιβλίο «'Εκφρασις της Ορθόδοξης Αγιογραφίας» ενώ ανάμεσα στις
σημαντικότερες δημιουργίες του συγκαταλέγονται η διακόσμηση μιας αίθουσας του
Δημαρχείου Αθηνών και οι τοιχογραφίες του σπιτιού του με την τεχνοτροπία του fresco.
Κοντά του μαθήτευσαν μεγάλοι Έλληνες ζωγράφοι, όπως ο Τσαρούχης και ο
Εγγονόπουλος.
Τα έργα του, που έχουν εκτεθεί σε μεγάλες εκθέσεις του εσωτερικού και του εξωτερικού,
βρίσκονται σήμερα σε μουσεία, πινακοθήκες και ιδιωτικές συλλογές. Παράλληλα, ο
Κόντογλου υπήρξε προικισμένος συγγραφέας, υπέρμαχος της Ορθοδοξίας και της
ελληνικής παράδοσης, λάτρης της ελληνικής φύσης και μέγας Θαλασσογράφος.
Αυτά τα θέματα πραγματεύεται στα βιβλία του και σε πάνω από τρεις χιλιάδες άρθρα του,
δημοσιευμένα σε εφημερίδες και περιοδικά.
Με ζέση, γνώση, δυνατό λόγο, μα πάνω απ' όλα με μεγάλη καρδιά. Για το σύνολο της
προσφοράς του στα ελληνικά γράμματα και την τέχνη βραβεύτηκε από το κράτος και την
Ακαδημία Αθηνών.
Πέθανε το 1965 στην Αθήνα.

33. ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ
 Το πραγματικό του όνομα ήταν Γεώργιος Σεφεριάδης.
Γεννήθηκε στη Σμύρνη στις 13 Μαρτίου του 1900.
 Το 1906 αρχίζει η μαθητική του εκπαίδευση στο Λύκειο
Χ. Αρώνη.
 Το 1914, εποχή κατά την οποία άρχισε να γράφει τους
πρώτους στίχους του, με το ξέσπασμα του Μεγάλου
Πολέμου κατά τη θερινή περίοδο του έτους, η
οικογένεια μετανάστευσε στην Ελλάδα.
 Στις 10 Απριλίου του 1941 ο Γιώργος Σεφέρης
νυμφεύεται τη Μαρία Ζάννου και στις 22 Απριλίου το
ζεύγος ακολουθεί την ελληνική κυβέρνηση.
 Αρχές Σεπτέμβρη του 1944 συνοδεύει την Ελληνική
κυβέρνηση στην Ιταλία (Νάπολη) και στις 22
Οκτωβρίου επιστρέφει στην Αθήνα.
 Το 1963 βραβεύεται με το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας
από τη Σουηδική Ακαδημία Επιστημών.

34. Άλλοι Μικρασιάτες λογοτέχνες
 Κοσμάς Πολίτης
 Διαμαντής Διαμαντόπουλος
 Στρατής Δούκας
 Μαρία Ιορδανίδου
 Ηλίας Βενέζης
 Γιώργου Θεοτοκά
 Διδώ Σωτηρίου
 Τάσος Αθανασιάδης

35. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ
● Σόνια Γόρδη
● Απόστολος Γκέγκας
● Μένια Κυριακοπούλου

36. ● Η ΕΑΠ απαλλοτρίωσε μεγάλες εκτάσεις, που μετά τις
προσέφερε δωρεάν σχεδόν σε επιχειρηματίες (1 δρχ. το
τ.μ.), προκειμένου να ιδρύσουν και να λειτουργήσουν
εργοστάσια. Χρειάζονταν και κεφάλαια τα οποία βρέθηκαν
από γηγενείς κεφαλαιούχους.
● Οι πρόσφυγες παρήγαν τα δύο τρίτα της παραγωγής του
καπνού. Υπολογίστηκε ότι δέκα χρόνια μετά το '22 η
καλλιεργούμενη γη αυξήθηκε κατά 55% και ότι το αγροτικό
εισόδημα είχε διπλασιαστεί.
● Θα αναπτυχθεί παράλληλα και ο κτηνοτροφικός κλάδος
με την εισαγωγή της εκτροφής μεγάλων ζώων, βοοειδών
και μοσχαριών, αλλά και ο αλιευτικός, εφόσον πολλοί
πρόσφυγες προέρχονταν από παραθαλάσσιες περιοχές
και είχαν εξειδικευτεί στις αλιευτικές διαδικασίες.

37. Βιοτεχνία και βιομηχανία
● Ορατές ήταν οι συνέπειες στον τομέα της βιοτεχνίας και της βιομηχανίας.
● Κάποιοι τομείς αναπτύχθηκαν ραγδαία, όπως η υφαντουργία, η ταπητουργία και οι
οικοδομές.
● Ανάπτυξη είχαν και δραστηριότητες που σχετίζονταν με την κεραμική, τη
χαλκουργία, την αργυροχοΐα και τη βυρσοδεψία.
● Την ανάπτυξη της βιομηχανίας ευνόησε η ύπαρξη ενός προσφυγικού εργατικού
δυναμικού, εξειδικευμένου και φθηνού.
● Κατά την περίοδο 1923-1930 οι εμπορικές συναλλαγές της χώρας με το εξωτερικό
διπλασιάστηκαν, ενώ ιδρύθηκαν περισσότερες από 900 βιομηχανίες.
● Οι πρόσφυγες με την παρουσία τους συνετέλεσαν στο να διευρυνθεί η εσωτερική
αγορά, η οποία τονώθηκε πολύ από την πιστωτική πολιτική που ασκούσαν οι
τράπεζες για την προσφυγική αποκατάσταση.

38. Ο Πρόδρομος "Μποδοσάκης"
Αθανασιάδης
● Γεννήθηκε στον Πόρο μάλλον το 1890 ή το 1891, χωριό της επαρχίας Νίγδης στα
βάθη της Μικράς Ασίας, από φτωχή οικογένεια.
● Το όνομα Μποδοσάκης, με το οποίο έγινε γνωστός στη μετέπειτα ζωή του, αποτελεί
παραφθορά του ονόματος Πρόδρομος στα τουρκικά.
● Δέκα χρονών πήγε να βρει την τύχη του στα Άδανα και μέχρι τα δεκαεπτά του είχε γίνει
ένας από τους σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της περιοχής.
● Με τη μικρασιατική καταστροφή ήρθε στην Ελλάδα, με παρακίνηση του Ελευθερίου
Βενιζέλου, φέρνοντας μαζί του την τεράστια ήδη περιουσία του, και πρόσφερε στην
πατρίδα του την πρώτη του δωρεά.
● Δωρίζει το 1919 τα χρήματα για να κτιστεί ένα σχολείο στο Ηράκλειο της Κρήτης,
όπου σήμερα στεγάζεται το «Μποδοσάκειο» 2ο Δημοτικό Σχολείο Ηρακλείου.
● Μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατεστραμμένης Ελλάδας, χάνει την περιουσία
του. Ωστόσο, δεν πτοείται, καθώς ξεκινάει και πάλι επιχειρηματική δραστηριότητα.
ενισχύει το Οικουμενικό Πατριαρχείο, εκκλησίες, φιλανθρωπικά ιδρύματα,
πνευματικούς και καλλιτεχνικούς οργανισμούς, ιατρικές έρευνες.

39. Αριστοτέλης Ωνάσης
● Ο Αριστοτέλης Ωνάσης γεννήθηκε στη Σμύρνη το 1906.
● Το 1922 ήρθε ως πρόσφυγας στην Ελλάδα.
● Το 1946 παντρεύτηκε την κόρη του εφοπλιστή Σταύρου
Λιβανού Αθηνά-Τίνα και απέκτησε μαζί της δύο παιδιά.
● Γρήγορα ο Ωνάσης, χάρη στο ιδιοφυές επιχειρηματικό του
ταλέντο, αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους
εφοπλιστές του κόσμου, κυρίως στον τομέα των
πετρελαιοφόρων.
● Το 1956, ο Αριστοτέλης Ωνάσης αγόρασε από το ελληνικό
Δημόσιο το προνόμιο εκμετάλλευσης των Ελληνικών
Αεροπορικών Συγκοινωνιών και ίδρυσε την Ολυμπιακή
Αεροπορία.

40. ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΕΣ
ΓΙΩΤΑ ΚΟΚΟΛΙΟΥ
ΜΑΡΙΑ ΓΟΥΤΛΗ
ΘΩΜΑΣ ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ

41. Το ''μαγικό χαλί'' της Νέας Ιωνίας
● Με την εκεχειρία των Μουδανιών, της 11ης Οκτωβρίου 1922, και την
ακολουθήσασα Συνθήκη της Λωζάννης «για την ανταλλαγή των
πληθυσμών», της 30ής Ιανουαρίου 1923, συντρίφθηκαν όλα τα όνειρα για
την Ελλάδα «των 2 ηπείρων και των 5 θαλασσών» του Ελευθερίου
Βενιζέλου, που είχε εκθρέψει η Συνθήκη των Σεβρών, τον Αύγουστο του
1920. Ενάμισι εκατομμύριο πρόσφυγες «αστοί» και «αγρότες» θα πρέπει
να ξεκινήσουν από το μηδέν μια καινούργια ζωή στη νέα τους πατρίδα.

42. Μεταφορά τεχνογνωσίας
● Έγκαιρα η Επαναστατική Κυβέρνηση του Νικολάου Πλαστήρα είχε διαβλέψει, με την
ίδρυση του Ταμείου Περίθαλψης Προσφύγων (ΤΠΠ), ότι πέρα από την όποια τέλος
πάντων πρώτη εγκατάσταση των προσφύγων στα αστικά κέντρα, θα έπρεπε να τους
δίνονταν ευκαιρίες να προχωρήσουν στην ίδρυση εργοστασίων και τη λειτουργία
βιομηχανιών και βιοτεχνιών. Γνώριζε ότι οι πρόσφυγες μπορεί να μην είχαν λεφτά,
είχαν όμως την τεχνογνωσία, είχαν τη διασύνδεση με τις αγορές του εξωτερικού
από τις πατρίδες τους, είχαν εμπορική πίστη και αντίκρισμα . Η γη ουσιαστικά
χαριζόταν στους επιχειρηματίες, αλλά με μια ρήτρα: να είχαν αρχίσει τη λειτουργία και
παραγωγή μέσα σε μία τριετία, αλλιώς η κυριότητα αφαιρούνταν...

43. Μικρασιάτες επιχειρηματίες
● Το κάλεσμα προς τους Μικρασιάτες επιχειρηματίες -και ιδίως τους καταγόμενους από την
Καππαδοκία, την Πισιδία και γενικότερα την Ανατολία- βρήκε άμεση ανταπόκριση. Αλλά
χρειάζονταν και κεφάλαια. Κι αυτά βρέθηκαν από γηγενείς κεφαλαιούχους που τους κέντριζε το
ενδιαφέρον η εξαιρετική προοπτική.
● Έτσι μέσα σε 3-4 χρόνια, με οδηγό τη Νέα Ιωνία, είχαν αρχίσει να δημιουργούν μεγάλες και
μεσαίες κλωστοϋφαντουργικές επιχειρήσεις, που απασχόλησαν αμέσως χιλιάδες εργάτες
και εργάτριες από τους πρόσφυγες.
● Ήδη το 1928, με σχεδόν αποκλειστική «ευθύνη» των προσφύγων, λειτουργούν στη χώρα 3
κατηγορίες εταιρειών παραγωγής χαλιών: η «Ανατολική Ταπητουργία Α.Ε.», η «Ελληνική
Ταπητουργία Α.Ε.» και η «Ανώνυμη Ταπητουργική Εταιρεία "ΣΠΑΡ-ΤΑΛΗΣ"».
● Στις αρχές της 10ετίας του '30, όταν πια η ταπητουργία θ' αρχίσει να μην αποδίδει, λόγω του
διεθνούς ανταγωνισμού, της αδυναμίας του κράτους να στηρίξει δυναμικά αυτόν τον κλάδο,
αλλά και λόγω της παγκόσμιας κρίσης από το «κραχ» της Wall Street, η Νέα Ιωνία θα έχει
φτάσει στο σημείο να είναι πραγματικά το ταπητουργικό κέντρο της Ελλάδας, αφού είχε σε
λειτουργία 28 ταπητουργεία, με περίπου 800 ιστούς και 1.000 εργάτριες, χωρίς να
υπολογίζονται όσοι δούλευαν «φασόν».

44. Πρόδρομος Μποδοσάκης
● Γεννήθηκε στον Πόρο μάλλον το 1890 ή το 1891 από φτωχή οικογένεια. Δέκα
χρονών πήγε να βρει την τύχη του στα Άδανα και μέχρι τα δεκαεπτά του είχε γίνει
ένας από τους σημαντικούς οικονομικούς παράγοντες της περιοχής, με εμπορική
δραστηριότητα πρώτα στη Μερσίνα και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη. Με τη
μικρασιατική καταστροφή ήρθε στην Ελλάδα, με παρακίνηση του Ελευθερίου
Βενιζέλου, φέρνοντας μαζί του την τεράστια ήδη περιουσία του, και πρόσφερε
στην πατρίδα του την πρώτη του δωρεά. Δωρίζει το 1919 τα χρήματα για να
κτιστεί ένα σχολείο στο Ηράκλειο της Κρήτης. Γρήγορα όμως ο Μποδοσάκης,
μέσα στις δύσκολες συνθήκες της κατεστραμμένης Ελλάδας, χάνει την περιουσία
του. Ωστόσο, δεν πτοείται, καθώς ξεκινάει και πάλι επιχειρηματική δραστηριότητα,
που καταλήγει σε μια σειρά επιχειρήσεις: χημικές βιομηχανίες, υαλουργεία,
ναυτιλιακές εργασίες, οινοπνευματώδη, ορυχεία και μεταλλεία, πυρομαχικά.

45. ● Παράλληλα με την επιχειρηματική του δραστηριότητα, ενισχύει το Οικουμενικό
Πατριαρχείο, εκκλησίες, φιλανθρωπικά ιδρύματα, πνευματικούς και καλλιτεχνικούς
οργανισμούς, ιατρικές έρευνες. Μεταξύ άλλων:
● Χορηγεί υποτροφίες σε νέους για σπουδές.
● Χρηματοδοτεί την αγορά έκτασης 185 στρεμμάτων στην Κάντζα και την ανέγερση των
αναγκαίων κτιριακών και αθλητικών εγκαταστάσεων για τη λειτουργία του Μποδοσάκειου
Δημοτικού Σχολείου του Κολεγίου Αθηνών, που εγκαινιάστηκε το Σεπτέμβριο του 1977.
● Ιδρύει τη Γηριατρική Κλινική στο Κρατικό Θεραπευτήριο Ψυχικών Παθήσεων Αθηνών.
● Προσφέρει την κατοικία του στο Παλαιό Ψυχικό για να γίνει, μετά το θάνατό του, κατοικία
του ΄Ελληνα Πρωθυπουργού (σήμερα στεγάζει το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού).
● Πέθανε το 1979, αφήνοντας το Ίδρυμα Μποδοσάκη συνεχιστή του οράματος και της
πολυσχιδούς του δράσης.

46. Αριστοτέλης Ωνάσης
● Ο Αριστοτέλης Ωνάσης, του Σωκράτη και της Πηνελόπης, γεννήθηκε στη Σμύρνη
το 1906. Το 1922 ήρθε ως πρόσφυγας στην Ελλάδα. Πολύ γρήγορα ο Ωνάσης,
χάρη στο ιδιοφυές επιχειρηματικό του ταλέντο, αναδείχθηκε σε έναν από τους
μεγαλύτερους εφοπλιστές του κόσμου, κυρίως στον τομέα των πετρελαιοφόρων.
Το όνομά του έγινε συνώνυμο του μύθου όχι μόνο στους οικονομικούς κύκλους της
παγκόσμιας κοινότητας αλλά και μεταξύ των απλών ανθρώπων. Το 1956, ο
Αριστοτέλης Ωνάσης αγόρασε από το ελληνικό Δημόσιο το προνόμιο
εκμετάλλευσης των Ελληνικών Αεροπορικών Συγκοινωνιών και ίδρυσε την
Ολυμπιακή Αεροπορία. Το 1963, ο Ωνάσης αγόρασε τον Σκορπιό, ένα μικρό, άγονο
και άνυδρο νησί στο Ιόνιο. Πέθανε στις 15 Μαρτίου 1975, δύο χρόνια μετά το
θάνατο του γιου του.

47. Η κουζίνα των προσφύγων
● Ρότζερ Αλεία
● Ανδρέας Ζαφειρόπουλος
● Τίμος Ζαφειρόπουλος

48. Την εποχή εκείνη στη Μικρά Ασία, η διατροφή ήταν απλή και φυσική.
Τα υλικά που χρησιμοποιούσαν, σχεδόν όλα, ήταν δική τους
παραγωγή.
Βασικά είδη διατροφής ήταν το αλεύρι, το λάδι, άφθονα ψάρια,
τυροκομικά, κρέας βοδινό και κατσικίσιο, όσπρια, κυρίως κουκιά,
τραχανάδες (σαρακοστιανό και πασχαλινό) λαχανικά. Γινόταν μεγάλη
χρήση των κρεμμυδιών, ενώ οι πατάτες ήταν άγνωστες.
Φρούτα σταφύλια, σύκα, τζίτζιφα, κορόμηλα, ρόδια. Για το χειμώνα
σταφίδες, πετιμέζι, μουσταλευριά, σύκα ξερά, αμύγδαλα.

49. Η διατροφική συμπεριφορά των Ελλήνων Μικρασιατών
διαφέρει από αυτήν των Κωνσταντινουπολιτών. Οι
γεωγραφικές και κλιματολογικές συνθήκες κάθε τόπου, τα
τοπικά προϊόντα, οι επιρροές από εθνότητες με τις οποίες
ζούσαν μαζί διαμόρφωσαν ξεχωριστό χαρακτήρα από αυτόν
της Κωνσταντινούπολης.
Στην Ιωνία συνυπήρχαν παραδοσιακά φαγητά της Μικράς
Ασίας, της Κωνσταντινούπολης, των νησιών του Αιγαίου, αλλά
και ευρωπαϊκή κουζίνα.

50. Η περιοχή της Καππαδοκίας ήταν ο σιτοβολώνας της Μ.
Ασίας. Εκεί, οι Έλληνες τρέφονταν κυρίως με σιτηρά, όπως
ψωμί, πλιγούρι, σιμιγδάλι, τραχανά, αλευρόσουπες, σπιτικά
μακαρόνια, πίτες και ακολουθούσαν τα όσπρια. Οι νοικοκυρές
για το χειμώνα ετοίμαζαν τον «καβουρμά», τσιγαρισμένο κρέας
προβάτου, σουτζούκι και παστουρμά, με τα οποία μαγείρευαν
όσπρια, σούπες και άλλα φαγητά. Από το τραπέζι τους δεν
έλειπαν τα αλίπαστα. Υπήρχε αφθονία γαλακτοκομικών
προϊόντων, όπως το βούτυρο, το γιαούρτι, το αϊράνι, το τυρί.

51. Οι 1.500.000 πρόσφυγες που κατέφυγαν στην Ελλάδα, μετά τη
Μικρασιατική Καταστροφή, εκτός από τις μνήμες τους
κουβαλούσαν και όλη την παράδοσή τους.
Η αστική πολίτικη κουζίνα και η κουζίνα της Ιωνίας, της
Καππαδοκίας και του Πόντου, συνέβαλαν στην τελική
διαμόρφωση της ελληνικής κουζίνας.
Χαρακτηριστικά τους είναι ο εμπλουτισμός της γεύσης με καθετί
αρωματικό βότανο ή μπαχαρικό.
Δεν ήταν πολύπλοκες συνταγές, όμως, ήταν γεμάτες από
χρώματα και μυρωδιές.

52. Φαγητά του τότε
Κιοσκέκι
Στους γάμους συνήθιζαν να σερβίρουν κιοσκέκι. Ένα φαγητό
που αποτελούνταν από κρέας χωρίς κόκαλα, σιτάρι
μουσκεμένο και με αρκετά κρεμμύδια.
Τσαρκαμάς
Ο τσαρκαμάς είναι ένα φαγητό που το βασικό υλικό του είναι
οι ακαρόνοι.Ο ακάρονας είναι ο βλαστός της ταξιανθίας των
κρεμμυδιών.Χρησιμοποιούνται όταν είναι
τρυφεροί.

53. Πλιγούρι
Το πλιγούρι είναι βρασμένο σιτάρι που έχει
στεγνώσει. Χρησιμοποιείται το χειμώνα
για τις ανάγκες της οικογένειας, αλεσμένο
στο χερόμυλο.

54. Αραντός
Σε μια λεκανίτσα βάζουμε αλεύρι και λίγο
νερό, όσο χρειάζεται για να γίνει το
αλεύρι τριφτούδια (μικρά κομπάκια) Το
ρίχνομε σε γάλα ή νερό που βράζει.
Αφού βράσουν πέντε λεπτά, κατεβάζομε
από τη φωτιά. Όταν κυρώσει
προαιρετικά βάζομε πετιμέζι.

55. Φαγητά του τότε και του σήμερα
Κολοκυθόπιτα
1½ κιλό κολοκύθα κίτρινη, 3 αυγά, 1½ φλιτζάνι τυρί
τριμμένο, 1 κρεμμύδι, ½ φλιτζάνι ρύζι, μαϊντανός,
αλάτι, πιπέρι, ½ φλιτζάνι λάδι. Για τη ζύμη ένα κιλό
αλεύρι, ½ φλιτζανάκι του καφέ λάδι, το χυμό μισού
λεμονιού.

56. Δίπλες
Ζυμάρι με ένα κιλό αλεύρι και ½ φλιτζανάκι λάδι. Ανοίγουμε φύλλο.
Κόβουμε σε λεπτές λουρίδες πλάτους 2 εκ. Έχουμε βάλει ½
φλυτζανάκι του καφέ λάδι στο ταψί. Τοποθετούμε τις λουρίδες τη
μια δίπλα στην άλλη, αφού τις ζαρώσομε και φροντίσομε να
λαδωθούν απ’ όλες τις πλευρές. Ψήνομε σε μέτριο φούρνο. Έχομε
ετοιμάσει σιρόπι με 1 φλιτζάνι, πετιμέζι και ½ φλιτζάνι νερό και
περιχύνομε. Βάζομε ξανά στο φούρνο για ν’ απορροφηθεί.
Πασπαλίζομε με κανέλα.

57. Πετιμέζι
Χρησιμοποιείται ο μούστος των σταφυλιών.
Βράζεται, αφού μέσα έχομε τοποθετήσει
ασπρόχωμα ή στάχτη δεμένη σε τουλουπίνι. Με
κουτάλα μαζεύομε τον αφρό. Αφού βράσει ένα
τέταρτο κατεβάζομε από τη φωτιά. Βγάζομε το
τουλουπάνι με τη στάχτη και αφήνομε μια νύχτα να
ξεσταλάξει. Παίρνομε τον καθαρό μούστο και τον
βράζομε πάρα πολύ μέχρι να γίνει πυκνόρρευστος
σαν μέλι.

58. Μπουρέκι
1 ½ κιλό χορταρικά διάφορα.
Σπανάκι, λαψανίδες, τσικουνάδες,
στριφούλια, μυρώνια, μάραθο, φρέσκα
κρεμμυδάκια.
1 φλιτζάνι λάδι, αλάτι, πιπέρι, ½ φλιτζάνι ρύζι
βρασμένο ελαφρά, 1 φλιτζάνι τυρί
τριμμένο.
Η ζύμη όπως της κολοκυθόπιτας.

59. Άλλα προσφυγικά φαγητά
 Ντολμαδάκια με μαυρολάχανο (ποντιακό)
 Πισία (ποντιακό)
 Μαλεμπί (πολίτικο)
 Ιτς πιλάφ (πολίτικο)
 Αγκινάρες αλά πολίτα
 Σιμιγδαλένιος χαλβάς(πολίτικο)
 Καζάν ντιπί (μικρασιάτικο)
 Σουτζουκάκια σμυρνέικα