1. Ιστορία Β΄ Λυκείου
Οι Ανακαλύψεις των Νέων Χωρών

2. Διδακτικοί στόχοι
• Να εμβαθύνουμε στα αίτια και
στα κίνητρα που ώθησαν τις
ευρωπαϊκές χώρες στις
Ανακαλύψεις Νέων Χωρών.
• Να προσδιορίσουμε την
παγκόσμια σημασία της
διεύρυνσης των γεωγραφικών
οριζόντων και της ανακάλυψης
των θαλάσσιων δρόμων.
• Να εντοπίσουμε τις κυριότερες
συνέπειες των γεωγραφικών
Ανακαλύψεων στην οικονομία,
στην κοινωνία, την πολιτική
και τη νοοτροπία.

3. α. Προς αναζήτηση νέων
δρόμων
• Η επιθυμία αναζήτησης
νέων δρόμων ήταν
έντονη λόγω
παλαιοτέρων διηγήσεων
για ταξίδια στο Δρόμο
του Μεταξιού και κυρίως
εξαιτίας του βιβλίου των
θαυμάτων του Μάρκο
Πόλο, στο οποίο εξιστορεί
το εικοσαετές ταξίδι του
στην Ανατολή (1271-
1291).
• Μία σελίδα από Τα Ταξίδια του Μάρκο Πόλο, από
ένα χειρόγραφο που χρονολογείται μεταξύ 1298 και
1299

4. Λόγοι αναζήτησης νέων εμπορικών
δρόμων και πεδίων οικονομικής δράσης
• Η διακοπή επικοινωνίας
Ευρώπης-Ασίας λόγω της
Οθωμανικής κατάκτησης
• Το μονοπώλιο εμπορίου
μπαχαρικών στη Μεσόγειο
από τους Βενετούς και τους
Άραβες
• Η έλλειψη πολύτιμων
μετάλλων στην Ευρώπη
• Η ανάγκη τόνωσης του
εμπορίου και της οικονομίας
λόγω των ανταγωνισμών
μεταξύ εθνικών κρατών και
ηγεμόνων
• Ο Δρόμος του Μεταξιού

5. β. Οι πρόοδοι στη ναυσιπλοΐα
• Παράγοντες
ασφάλειας
υπερπόντιων ταξιδιών
• 1. Η τελειοποίηση
κάποιων τεχνικών
μέσων πλεύσης και
προσανατολισμού
(πυξίδα, αστρολάβος,
πορτολάνος )

6. Πυξίδα
• Η πυξίδα (από την
αρχαία ελληνική λέξη
πυξίς - ίδος, που αρχικά
σημαίνει ξύλινο κουτί) ή
κοινώς μπούσουλας
(από την ιταλική λέξη
bussola) είναι όργανο με
το οποίο επιτυγχάνεται ο
προσανατολισμός του
χρήστη, δείχνοντάς του
την κατεύθυνση του
Βορρά
•

7. Αστρολάβος
• Ο αστρολάβος,
όργανο
προσδιορισμού τον
γεωγραφικού πλάτους
με βάση την
παρατήρηση των
άστρων, από
μικρογραφία τον 16ου
αι. Παρίσι, Εθνική
Βιβλιοθήκη

8. Πορτολάνος
• Ο πορτολάνος,
τύπος ναυτικού
χάρτη, που
χρησιμοποιήθηκε από
τον 13ο ως το 16ο αι.
για την εμπορική
ναυτιλία στη
Μεσόγειο.

9. Πορτολάνος
• Δείτε κάτι ενδιαφέρον
εδώ:http://www.cup.gr/%CE%
94%CE%A5%CE%9F-
%CE%A7%CE%95%CE%99%
CE%A1%CE%9F%CE%93%CE
%A1%CE%91%CE%A6%CE%
9F%CE%99-
%CE%95%CE%9B%CE%9B%
CE%97%CE%9D%CE%99%C
E%9A%CE%9F%CE%99-
%CE%A0%CE%9F%CE%A1%
CE%A4%CE%9F%CE%9B%C
E%91%CE%9D%CE%9F%CE
%99_p-
271247.aspx?LangId=1

10. 2. Η ναυπήγηση της καραβέλας
• Πρόκειται για τύπο ιστιοφόρου
πλοίου που έφερε, εκτός από
τα παραδοσιακά τετράγωνα
πανιά που είχαν όλα τα πλοία
έως τότε, και ένα ή
περισσότερα τριγωνικά πανιά,
που ονομάζονταν λατίνια. Η
καραβέλα, σύνθεση της
ευρωπαϊκής και της αραβικής
ναυπηγικής παράδοσης, πρέπει
να ναυπηγήθηκε για πρώτη
φορά κάπου στη Μεσόγειο,
πιθανόν στην Πορτογαλία ή
την Ισπανία, κατά τις πρώτες
δεκαετίες του 15ου αι..
• Η καραβέλα, τύπος πλοίου, κατάλληλου για
ταξίδια στην ανοικτή θάλασσα και τον
ωκεανό. Σχέδιο του Guillaume de Testu,
1555, Παγκόσμια Κοσμογραφία. Vincennes,
Υπηρεσία Ιστορίας Στρατού.

11. γ. Οι Ευρωπαίοι ανακαλύπτουν τον κόσμο
Προς τις Ινδίες
• Η αποικιοκρατική
δράση των
Πορτογάλων
• Χρηματοδότηση από
τον πρίγκηπα Ερρίκο
Θαλασσοπόρο (1394-
1460)
• Ανακάλυψη Ινδιών δια
του παράπλου της
Αφρικής

12. Ο Βαρθολομαίος Ντιάζ φτάνει το 1487 στο
Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδας.

13. Ο Βάσκο ντα Γκάμα φτάνει, περιπλέοντας την Αφρική, στην
Καλκούτα των Ινδιών, το 1498 και εγκαινίασε το εμπόριο
των μπαχαρικών.
• Εμπορικός σταθμός των Πορτογάλων στην Καλκούτα. Μαδρίτη, Εθνική Βιβλιοθήκη

14. Βάσκο ντα Γκάμα
• Ζωγραφική με
μπαχαρικά
• Ο Βάσκο ντα Γκάμα, που πρώτος συνέδεσε
θαλάσσια την Ευρώπη με την Ινδία
κάνοντας τον περίπλου της Αφρικής

15. Ο Πέδρο Άλβαρες Καμπράλ καταλαμβάνει τη
Βραζιλία, το 1500.
• Ο Καμπράλ ο πρώτος Ευρωπαίος που
αντίκρισε τις ακτές της Βραζιλίας
ενεργώντας εν ονόματι του Βασιλέως
της Πορτογαλίας.

16. Προς την Αμερική, μια νέα
ήπειρο
• 1492-1504: Εξερευνητικά
ταξίδια του Γενουάτη
Χριστόφορου Κολόμβου
με τη χρηματοδότηση της
ισπανικής αυλής.
• Πλέει προς δυσμάς, με
κατεύθυνση την
Ανατολική Ασία,
σύμφωνα με την
εδραιωμένη πεποίθησή
του για τη σφαιρικότητα
της γης.
• Χριστόφορος Κολόμβος

18. Άφιξη στο Σαν Σαλβαδόρ (Λατινική
Αμερική)
• Ο Κολόμβος στο Σαν Σαλβαδόρ • Εντύπωση άφιξης στις Ινδίες

19. Αμέρικο Βεσπούκι
• Στα 1507, διάλυση
πλάνης από τον
Αμέρικο Βεσπούκι με
τη χρηματοδότηση
του Πορτογάλου
βασιλιά.
• Χαρτογράφηση και
ονοματοδοσία Νέου
Κόσμου.

20. Ο πρώτος περίπλους της γης
• Ανταγωνισμός Ισπανών και
Πορτογάλων
• Αναζήτηση πιο σύντομου
δρόμου προς την Ασία από
τους Ισπανούς
• Εκπλήρωση από τον
Πορτογάλο Φερνινάνδο
Μαγγελάνο (1480-1521) Ο
Χουάν Σεμπαστιάν Ελκάνο
συνέχισε το ταξίδι του
Μαγγελάνου και ολοκλήρωσε
το γύρο της γης το Σεπτέμβριο
του 1522.
• Ο Μαγγελάνος

21. Πλεύση προς δυσμάς και παράκαμψη Νότιας
Αμερικής
Σημασία: Απόδειξη σφαιρικότητας γης

22. δ. Η κατάκτηση του Νέου Κόσμου και οι αποικιακές
αυτοκρατορίες
Η συνθήκη της Τορντεζίλα (1494) μεταξύ Ισπανών
και Πορτογάλων
• Διανομή εδαφών στις
νεοκατακτηθείσες
χώρες και οικονομική
εκμετάλλευσή τους.
• Διαφορές στις
οικονομικές
δραστηριότητες και
τις επιδιώξεις.

23. Οι Ισπανοί επιδίδονται σε σφαγές και
λεηλασίες και καταστρέφουν τους
προκολομβιανούς πολιτισμούς.
• Μια γεύση από
αυτούς τους
πολιτισμούς μπορείτε
να πάρετε εδώ:
• http://www.benaki.gr
/index.asp?id=10106
&lang=gr
• Ναός των Αζτέκων κτισμένος σε
κυκλική βάση ανακαλύφθηκε στο
ιστορικό κέντρο της πόλης του
Μεξικού.

24. Δημιουργία μιας εκτεταμένης επικράτειας από το
Μπουένος Άιρες ως την Καλιφόρνια, την οποία
εκμεταλλεύονται μονοπωλιακά.
• Ο Κορτές (ένας από τους αρχηγούς των
Ισπανών κατακτητών) με το στρατό του
κατευθύνεται προς την πρωτεύουσα των
Αζτέκων Τλαξκάλα (Μεξικό). Μικρογραφία
του 16ου αι. Codex Ascatitlan
• Χάρτης του Hernán Cortés 1524 Περιοχή
Ατζέκων

25. Οικονομικές δραστηριότητες
Ισπανών
• Φυτείες κακάο,
ζαχαροκάλαμου,
ρυζιού, καπνού,
αμπελιών.
• Εκμετάλλευση
ορυχείων μετάλλου
και κυρίως αργύρου,
που μεταφέρονταν
στη μητρόπολη.
• Εργασία σε ορυχείο του Περού τον 16ο αι.
(Γκραβούρα του Θ. ντε Μπρυ, 16ος αι.,
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη).

26. Οι Πορτογάλοι ιδρύουν οχυρωμένους εμπορικούς σταθμούς σε παράκτιες
περιοχές της Αφρικής, στον Περσικό Κόλπο, στην Ιαπωνία, με στόχο την
μονοπωλιακή κυριαρχία στον Ινδικό Ωκεανό. Ενδιαφέρονται επίσης για τη
Βραζιλία.
• Οικονομικές δραστηριότητες
Πορτογάλων
• Εμπόριο μπαχαρικών και
πολύτιμων μετάλλων στην
Ευρώπη
• Φυτείες τσαγιού, κακάο και
ζάχαρης στη Βραζιλία
• Δουλεμπόριο από την Αφρική για
την εξασφάλιση εργατικών
χεριών
• Ωστόσο, η κυριαρχία τους θα
είναι προσωρινή, αφού Άγγλοι,
Γάλλοι και Ολλανδοί θα
εκδηλώσουν το αποικιοκρατικό
τους ενδιαφέρον.

27. ε. Η Ευρώπη μετά τις Ανακαλύψεις
Οικονομικές μεταβολές
• Συνέπειες της διεύρυνσης
των οικονομικών-
εμπορικών
δραστηριοτήτων
• Μετατόπιση κέντρου
παγκόσμιας οικονομίας από τη
Μεσόγειο στον Ατλαντικό
Ωκεανό και τη Βόρεια
θάλασσα, από τη ΝΑ Ευρώπη
στην ΒΔ Ευρώπη, από τη
Βενετία και τη Γένουα στη
Σεβίλλη, τη Λισαβόνα και την
Αμβέρσα
• Καραβέλα

28. • Εισαγωγή πολύτιμων μετάλλων στην
Ευρώπη με αποτέλεσμα τον
εκχρηματισμό της οικονομίας, τη
συσσώρευση κεφαλαίου, τις
επενδύσεις σε εμπορικές, τραπεζικές,
χρηματιστηριακές και ασφαλιστικές
επιχειρήσεις, τον κλονισμό των
φεουδαρχικών δομών και τη
θεμελίωση του κεφαλαιοκρατικού
συστήματος στην Ευρώπη. Ωστόσο, η
εισαγωγή πολύτιμων μετάλλων
προκαλεί την υποτίμηση της αξίας τους
σε αντίθεση με την θεαματική αύξηση
των τιμών των προϊόντων
(πληθωρισμός).
• Ανάπτυξη βιοτεχνικών κλάδων,
υφαντουργίας, μεταξουργίας και
τυπογραφίας.
• Παραγκωνισμός παραδοσιακών
μορφών οικονομικής οργάνωσης, όπως
οι συντεχνίες.
• Εμπλουτισμός πρωτογενούς τομέα
(γεωργίας) με νέα αποικιακά προϊόντα.
• Γεωργοί στο Μεσαίωνα

29. Κοινωνικός μετασχηματισμός
και ανανέωση της σκέψης
• Διαμόρφωση αστικής τάξης, που
λειτουργεί ως ο κύριος μοχλός
κοινωνικού μετασχηματισμού.
• Φάση αναπροσαρμογών και
αναταράξεων ως τον 18ο αι.
• Ανάπτυξη επιστημονικών κλάδων ως
απόρροια της αναζήτησης λύσεων σε
καθημερινά πρακτικά προβλήματα και
της έφεσης για γνώση
• Έτσι αναπτύσσονται: η γεωγραφία, η
αστρονομία, τα μαθηματικά, η
ζωολογία, η βοτανική και η
εθνογραφία.
• Συνέπειες ανόδου τιμών στις
διάφορες κοινωνικές ομάδες
• Θετικές για τους χωρικούς, αγρότες-
παραγωγούς.
• Αρνητικές για τους ευγενείς και τους
εργάτες.
• Ο Κοπέρνικος

30. Θέματα για συζήτηση
• 1. α. Αφού διαβάσετε την
πηγή της σελ. 122 του
βιβλίου μας «Τα αμύθητα
πλούτη της Ιαπωνίας»
από «Το βιβλίο των
θαυμάτων» του Μάρκο
Πόλο, να παραθέσετε τις
εντυπώσεις του από τους
ανθρώπους και τον τόπο
τους.
• Ο Μάρκο Πόλο ταξιδεύει. Μικρογραφία από
το βιβλίο «Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο»,
που πρωτοεκδόθηκε ενώ ο Μάρκο Πόλο
ήταν εν ζωή.

31. • β. Τι είναι εκείνο που
του κάνει
περισσότερο
εντύπωση και γιατί;
• γ. Φαίνεται να
τοποθετούνται
απέναντι στο χρυσάφι
με τον ίδιο τρόπο, οι
Ευρωπαίοι και οι
κάτοικοι των Νέων
Χωρών;
• Τα ταξίδια του Μάρκο Πόλο

32. • δ. Ακούστε πως
φαντάστηκε τα
ακούσματα του
Μάρκο Πόλο το
σχήμα Εν Χορδαίς
• https://www.youtube.
com/watch?v=yw2KS
uKZaOU
• https://www.youtube.
com/watch?v=FcgA8
NM1tYc

33. • 2. α. Αφού διαβάσετε την
πηγή της σελ. 124 «Οι
στόχοι του Ερρίκου του
Θαλασσοπόρου» από τα
Χρονικά της Γουϊνέας, να
εντοπίσετε τους λόγους
που ώθησαν τον
Πορτογάλο πρίγκηπα να
υποστηρίξει οικονομικά
και ηθικά τις μεγάλες
εξερευνήσεις.
• β. Ποια νομίζετε πως
ήταν η κύρια αιτία αυτής
της δράσης του;
• Άποψη του λιμανιού της Λισαβόνας, απ’
όπου ξεκινούσαν τα μεγάλα εξερευνητικά
ταξίδια των Πορτογάλων. Γκραβούρα τον
Θεοδώρου de Bry, 1562. Παρίσι, Υπηρεσία
Ιστορίας Ναυτικού

34. • 3. Διαβάστε το απόσπασμα
από το «Ημερολόγιο του
Κολόμβου» στη σελ. 125 του
βιβλίου σας και καταγράψτε:
• α. τις πρώτες ενέργειες του
Κολόμβου και τη σκοπιμότητά
τους,
• β. τις πρώτες εντυπώσεις του
από τους ιθαγενείς της Αϊτής
και
• γ. δείτε την εικόνα και κάντε
τις παρατηρήσεις σας για την
εμφάνιση των Ευρωπαίων και
των ιθαγενών σ’ αυτή τους τη
συνάντηση και κυρίως για τις
διαθέσεις των ιθαγενών
απέναντι στους Ευρωπαίους
επήλυδες.
• Οι ιθαγενείς τον Σαν Σαλβαδόρ (Αγίου
Σωτήρα) υποδέχονται τον Κολόμβο και
τους Ισπανούς. Γκραβούρα του
Θεοδώρου de Bry, 1602. Παρίσι,
Εθνική Βιβλιοθήκη.

35. • δ. Ένα θέμα που
απασχολεί τους
ιστορικούς είναι η
καταγωγή του
Χριστόφορου
Κολόμβου. Ανοίξτε το
σύνδεσμο, για να
δείτε τι έχει ειπωθεί:
• http://www.chioshisto
ry.gr/gr/itx/itx214.ht
ml
• Ο Χριστόφορος
Κολόμβος

36. Και μια πρόταση για τους φίλους
του κινηματογράφου
• http://www.youtube.c
om/watch?v=YFF-
EInJt8I Με τη
μουσική του Βαγγέλη
Παπαθανασίου

37. 4. Αφού διαβάσετε την πηγή που σας δίνεται, να
απαντήσετε στα ερωτήματα που ακολουθούν.
• Ο πρώτος περίπλους της γης (1519-
1521)
• Ο Μαγγελάνος ξεκίνησε το 1519 από
τη Σεβίλλη με πέντε πλοία με
κατεύθυνση τη Νότια Αμερική. Αφού
παρέπλευσε το νοτιότερο άκρο την
Αμερικής, την Παταγονία, ανοίχθηκε
στη θάλασσα του Νότου, την οποία
λόγω της ηρεμίας της ονόμασε
Ειρηνικό Ωκεανό. Στη συνέχεια αντί να
ακολουθήσει την πορεία προς τα νησιά
των Μπαχαρικών, στράφηκε προς το
νησιωτικό σύμπλεγμα, που
ονομάστηκε αργότερα Φιλιππίνες. Εκεί
σκοτώθηκε από τους ιθαγενείς το
1521, κατόρθωσε όμως ο συνεργάτης
του Ελ Κάνο να γυρίσει με ένα πλοίο
στην Ισπανία τον ίδιο χρόνο,
περνώντας από το ακρωτήριο της
Καλής Ελπίδας.
•
Πηγή από το Βιβλίο του Καθηγητή
• Σημ. Το Ακρωτήριο της Καλής Ελπίδος (ή
της Ελπίδας) είναι ένα από τα διασημότερα
ακρωτήρια του κόσμου, βρίσκεται στο νότιο
άκρο της Αφρικής, χωρίς όμως και να
αποτελεί τη νοτιότερη εσχατιά της
αφρικανικής ηπείρου.

38. • α. Πόσο διάστημα διήρκεσε ο πρώτος
περίπλους της γης και από πού
ξεκίνησε;
• β. Πως προέκυψε η ονοματοδοσία του
Ειρηνικού Ωκεανού; Γνωρίζετε άλλες
θάλασσες που ονομάστηκαν με
παρόμοιο τρόπο;
• γ. Κατάφερε ο Μαγγελάνος να
ολοκληρώσει τον πρώτο περίπλου της
γης; Ποιος έφερε εις πέρας τη δική του
σύλληψη;
• δ. Γιατί ο πρώτος περίπλους της γης
θεωρείται σημαντικό επίτευγμα;
• ε. Και μια πρόταση για διάβασμα:
http://www.biblionet.gr/book/41765/Pi
gafetta,_Antonio/%CE%9C%CE%B1%
CE%B3%CE%B3%CE%B5%CE%BB%
CE%AC%CE%BD%CE%BF%CF%82
•
• Η καραβέλα του Μαγγελάνου

39. 5. Αφού διαβάσετε την πρώτη πηγή της σελ. 126,
«Και με τη βούλα του πάπα», να απαντήσετε στα
ερωτήματα:
• α. Πως εξηγείται η
σπουδή της Ισπανίας και
της Πορτογαλίας για τη
διανομή των εδαφών στο
Νέο Κόσμο;
• β. Γιατί αρχικά η
διαιτησία αυτής της
μοιρασιάς ανατέθηκε
στον Πάπα;
• γ. Τι όριζε η συνθήκη της
Τορντεζίλα το 1494;
• Πορτολάνος

40. • δ. Πως διαμορφώθηκαν οι σχέσεις
Ισπανών –Πορτογάλων σύμφωνα με
τις ιστορικές σας γνώσεις και τη
μαρτυρία που ακολουθεί;
• Σύμφωνα με μια μαρτυρία, ο
Πορτογάλος βασιλιάς Αφόνσο Ε΄,
έδωσε, το 1480, πολύ αυστηρές και
σκληρές διαταγές: αν κάποιος από
τους Πορτογάλους πλοιάρχους
συναντούσε Ισπανούς «που ήταν, ή
υποτίθεται ότι ήταν, καθ’ οδόν προς τη
λεγόμενη Γουινέα, ή στο δρόμο της
επιστροφής, όπου κι αν βρίσκονταν,
έπρεπε να τους συλλαμβάνει και, χωρίς
άλλη διαταγή ή νομική διαδικασία, να
τους ρίχνει αμέσως στη θάλασσα, για
να βρουν εκεί φυσικό θάνατο».
• ε. Να εντοπίσετε ομοιότητες και
διαφορές της αποικιοκρατικής
πολιτικής των Ισπανών και των
Πορτογάλων, κατά την περίοδο των
Ανακαλύψεων.
• Ικέτης γηγενής

41. Βαρθολομαίος Ντε Λας Κάζας
• Ο Βαρθολομαίος Ντε Λας Κάζας,
δομηνικανός ιεραπόστολος, λίγα
χρόνια μετά το ταξίδι του
Κολόμβου, συντάσσει μία έκθεση
που απευθύνεται στον πρίγκηπα
της Ισπανίας, Φίλιππο, με σκοπό
να καταθέσει μια ακριβή αναφορά
για τη στάση των Ευρωπαίων στις
Νέες Χώρες. Δυστυχώς δεν
εισακούστηκε, παραμερίστηκε,
κυνηγήθηκε και κατηγορήθηκε ότι
ήταν ο απαίσιος εφευρέτης ενός
δήθεν διωγμού των ινδιάνων,
διαβάλλοντας έτσι το μεγαλείο της
Ισπανίας.

42. 6. Αφού διαβάσετε τη δεύτερη πηγή της σελ. 126,
«Μια φωνή διαμαρτυρίας για την τύχη των
ιθαγενών» και αυτήν που σας δίνεται από τον ίδιο
συντάκτη, να απαντήσετε στα ερωτήματα:
• α. Ποιος είναι ο συντάκτης τους;
• β. Να εξετάσετε την
αντικειμενικότητα και την
εγκυρότητά τους καθώς και το
ρόλο που έπαιξε η ιδιότητα του
συντάκτη.
• γ. Με ποιο σχήμα λόγου δίνεται η
συμπεριφορά των Ισπανών
απέναντι στους Ινδιάνους στην
πρώτη πηγή και ποιους
χαρακτηρισμούς θα αποδίδατε
εσείς στους πρώτους και από τις
δύο;
• δ. Ποια ήταν τα κίνητρα αυτής της
στάσης τους;
• ε. Πόσο σύμφωνα ήταν με τις
ευαγγελικές προτροπές;
• ε. Δανειστείτε και διαβάστε:
• http://www.orizontesbooks.gr/catalog/
product_info.php?products_id=5005

43. Του πλούτου αχορταγιά, τση δόξας πείνα,
του χρυσαφιού ακριβιά καταραμένη,
πόσα για σας κορμιά νεκρ' απομείνα…
Από την Ερωφίλη του Γεωργίου Χορτάτση
Η τυραννία που ασκούν οι Ισπανοί πάνω στους
Ινδιάνους κατά την αλιεία των
μαργαριταριών είναι κάτι από τα πιο σκληρά
και κατακριτέα πράγματα στον κόσμο. Οι
Ισπανοί βυθίζουν τους Ινδιάνους στη
θάλασσα, τρεις, τέσσερεις και πέντε οργιές.
Από το πρωί ως το βασίλεμα του ήλιου
βρίσκονται πάντα κάτω από το νερό,
κολυμπώντας χωρίς να αναπνέουν, και
αποσπούν τα στρείδια, όπου ζουν τα
μαργαριτάρια. Βγαίνουν από τα νερά με
μικρά δίχτυα γεμάτα στρείδια, για να
αναπνεύσουν. Ένας δήμιος Ισπανός, σε
ακάτιο ή σε βάρκα, αν οι ψαράδες
αναπαύονται περισσότερο, τους
γρονθοκοπά, τους ξαναρίχνει στη θάλασσα
τραβώντας τους από τα μαλλιά, για να
ξαναγυρίσουν στο ψάρεμα. Πολύ συχνά, δεν
ξαναφαίνονται, γιατί οι καρχαρίες ή τα
μαράγιος, είναι δύο είδη θαλάσσιων ζώων
που καταβροχθίζουν ολόκληρον άνθρωπο,
τους έχουν καταφάγει ή σκοτώσει.
Σύντομη ανασκόπηση της καταστροφής των
Ινδιών Βαρθολομαίος Ντε Λας Κάζας, Εκδ.
Αίολος, σελ. 87

44. 7. Να συγκεντρώσετε και να
κατηγοριοποιήσετε τα αίτια των μεγάλων
Ανακαλύψεων κατά τον 15o αι.

45. • 7. Να αναφερθείτε στους
παράγοντες που συνέβαλαν στη
διευκόλυνση των υπερπόντιων
ταξιδιών, προσφέροντας μια
ασφαλή ναυσιπλοΐα. Ανάμεσα
στους παράγοντες αυτούς θα
συναντήσετε και τον αστρολάβο.
Αυτό το όργανο πλεύσης στάθηκε
πηγή έμπνευσης για το Γιώργο
Γραμματικάκη σ’ ένα ενδιαφέρον
βιβλίο, που μπορείτε να δείτε εδώ:
http://www.politeianet.gr/books/9
789605243944-grammatikakis-
giorgos-pek-panepistimiakes-
ekdoseis-kritis-enas-astrolabos-
tou-ouranou-kai-tis-zois-
218056?gclid=CMD80r-
Li74CFWUOwwodBF8AZg

46. 8. Αφού διαβάσετε την πηγή από την Ιστορία των
Ηνωμένων Πολιτειών του Andre Maurois, να
απαντήσετε στα ακόλουθα ερωτήματα:
• « Η αλήθεια είναι ότι οι πρώτοι Αμερικανοί
δεν ήταν ινδικού τύπου: έμοιαζαν
περισσότερο με Μογγόλους και είχαν, όπως
αυτοί, δέρμα ερυθροκίτρινο, εξογκωμένα
μήλα, μαλλιά μαύρα και ίσια. Από πού
έρχονταν; … Είναι απλούστερο να
σκεφτούμε πως οι Ινδιάνοι ήταν τύπου
ασιατικού γιατί είχαν έλθει από την Ασία…
Σύμφωνα με τη θεωρία που έγινε γενικά
δεκτή είχαν διασχίσει το Βερίγγειο Πορθμό
και είχαν περάσει από τη Σιβηρία στην
Αλάσκα…
• Και για ποιο λόγο τα φύλα αυτά θα
περνούσαν από την Ασία στην Αφρική; Ίσως
εξαιτίας της αλλαγής του κλίματος, ίσως από
ανάγκη να βρουν νέα βοσκοτόπια, ίσως
τυχαία. Οπωσδήποτε η μετανάστευση έγινε
πριν τα τέλη της νεολιθικής εποχής
(2800/2700) και σε καιρούς ελάχιστα
προχωρημένου πολιτισμού… Πολλοί από
αυτούς είχαν παραμείνει νομάδες.
• Τους ιθαγενείς αυτούς εξερευνητές τους
ονόμασαν Ινδιάνους, γιατί οι γεωγράφοι
τοποθετούσαν τότε τις Ινδίες στις δυτικές
ακτές του Ατλαντικού».
• α. Ποια ήταν η αρχική κοιτίδα των Ινδιάνων,
πότε και για ποιους λόγους μετανάστευσαν
στην Αμερική, σύμφωνα με την επικρατούσα
άποψη των ιστορικών;
• β. Πως προέκυψε η σύγχυση σχετικά με το
όνομά τους την περίοδο των Ανακαλύψεων;

47. 9. Αφού παρατηρήσετε προσεκτικά τον πίνακα να
απαντήσετε στις ερωτήσεις:
• α. Ποια είναι τα συναλλασσόμενα μέρη
και ποια τα προϊόντα που
εμπορεύονται;
• β. Αφού κατηγοριοποιήσετε τα
προϊόντα εισαγωγών και εξαγωγών, να
εξετάσετε την αξία τους. Ποιοι
θεωρείτε πως ήταν οι κερδισμένοι;
• γ. Στις μέρες μας γίνεται λόγος για το
ηθικό ή δίκαιο εμπόριο που
στηρίζεται σε μια συμφωνία εμπόρων,
καταναλωτών και παραγωγών που
διέπεται από αρχές αλληλεγγύης όπου
γίνεται εμφανής η ανάγκη στήριξης
συγκεκριμένων παραγωγών ή
περιοχών και προϊόντων. Παράλληλα
αυτή η ανάγκη διαμορφώνει ένα
πλαίσιο συμφωνίας τιμής για τα
προϊόντα και διαφάνειας μεταξύ
εμπόρου και καταναλωτή. Με βάση
αυτά τα στοιχεία, ποιους
χαρακτηρισμούς θα αποδίδατε στο
εμπόριο των Ευρωπαίων
αποικιοκρατών;

48. 10. Η εξέλιξη των τιμών των καρυκευμάτων και της
ζάχαρης στη Νυρεμβέργη, στο: H. Crieger, Die Neuzeit,
Materiialien fQren Geschichts unterwicht, Φραγκφούρτη,
41978, 30
• α. Γιατί, παρά την αφθονία αυτών των προϊόντων, λόγω της εισαγωγής
τους από τις Νέες Χώρες, οι τιμές τους παρουσίαζαν αυξητική τάση στην
Ευρώπη;

49. • Παρατηρώντας τον πίνακα
που σας δίνεται (σελ. 128
του σχολ. μας βιβλίου), να
εξάγετε τα συμπεράσματά
σας για την πορεία των
εισαγωγών αργύρου
(πολύτιμου μετάλλου) από
την Αμερική στην Ισπανία
και τις συνέπειες της
εισαγωγής του στην
Ευρώπη. Σκεφθείτε
παράλληλα τι σημαίνει αυτό
για τους γηγενείς
πληθυσμούς της Αμερικής.

50. • 12. Στον πίνακα της σελ.
128, που βλέπετε εδώ,
φαίνεται ότι η εισαγωγή
πολύτιμων μετάλλων
προκαλεί αφενός την
ανάπτυξη του εμπορίου
και αφετέρου την
υποτίμηση του
νομίσματος και την
αύξηση των τιμών. Πως
εξηγείται αυτή η
αντίφαση;

51. 13. Πώς εξελίσσεται ο ιθαγενής πληθυσμός της
Κεντρικής Αμερικής, Σε ποιους λόγους οφείλονται
αυτά τα δημογραφικά δεδομένα ;
• Πηγή: P. Chaunu, L' Amerique et les Ameriques, Armand
Colin, 1964, σ. 103-107.

52. 14. Να «διαβάσετε» την εικόνα
που σας δίνεται και να απαντήσετε:
• Ο απολογισμός της ημέρας από έναν
τραπεζίτη και τη γυναίκα τον. Πίνακας
(1538) του Ραϋμερσβέλλε ( Martinus van
Reymerswaele). Μουσείο Φλωρεντίας.
• α. Τι μαρτυρεί για τη θέση
του χρήματος στη Δυτ.
Ευρώπη και το ρόλο του στη
διαμόρφωση των ανθρωπίνων
σχέσεων;
• β. Ποιον νέο τύπο ανθρώπου
διαμορφώνει και πότε αυτός
ολοκληρώνεται στη Δυτ.
Ευρώπη;
• γ. Ποιο κυρίαρχο οικονομικό
σύστημα προαναγγέλλει στη
Δύση και με ποιες συνέπειες;

53. 15. Αφού διαβάσετε το απόσπασμα από τα Δοκίμια του Μονταίνι στη σελ. 128, να
επαληθεύσετε το περιεχόμενό του στη στάση των Ευρωπαίων αποικιοκρατών απέναντι
στους ιθαγενείς των Νέων Χωρών.( Η επαλήθευση δε σημαίνει βέβαια και δικαιολόγηση
σε ηθικό επίπεδο)

54. • 16. Από το βιβλίο των
Θεματικών Κύκλων και
στις σελ. 456-458,
διαβάστε το άρθρο του Γ.
Β. Δερτιλή «Η κυριαρχία
των Ευρωπαίων
εκπολιτιστών» και
απαντήστε στις ερωτήσεις
που το συνοδεύουν.
• http://ebooks.edu.gr/mod
ules/ebook/show.php/DS
GL-30/601/3949,17610/
• Ο κ. Γεώργιος Β. Δερτιλής
είναι καθηγητής της
Ιστορίας στο
Πανεπιστήμιο Αθηνών.
• Το Μνημείο των Ανακαλύψεων,
στις εκβολές του ποταμού Τάγου,
στη συνοικία Μπελέμ της
Λισαβόνας στην Πορτογαλία.

55. Τέλος παρουσίασης
Ευχαριστώ για την προσοχή σας!