1. Եղիշե Չարենց (Եղիշե
Աբգարի Սողոմոնյան,
1897, մարտ 13 (նոր
տոմարով՝ մարտ 25),
1937, նոյեմբերի 27), 20րդ դարի հայ հանճարեղ
բանաստեղծ:

2. • Եղիշե Չարենցը (իսկական անունը Եղիշե
Աբրահամի Սողոմոնյան)
• Չարենցը Գուրգեն Մահարուն պատմել է, թե
Կարս էր եկել Չարենց ազգանունով մի բժիշկ, որի
ցուցատախտակի «Չարենց» մակագրությունն էլ
վերցրել է: Պատանեկան տարիների մտերիմները
այլ բացատրություններ էլ են տալիս: Ըստ
Կարինե Քոթանջյանի՝ բանաստեղծը Չարենց է
մկրտվել, որովհետև մանկուց եղել է չար երեխա:
Նրան այնքան են չար ասել, որ Չարենց էլ մնացել
է: Իսկ Անուշավան Ջիդեջյանը (Վիվան)
բանաստեղծի կողմից վկայել է, որ Չարենց
անունն առաջացել է Ալեքսանդր Պուշկինի
«Անչար» ոտանավորի հնչյունական
տեղաշարժերի հետևանքով:

3. • ծնվել է 1897թ. մարտի 25-ին Կարս քաղաքում`
բազմազավակ հայի ընտանիքում:1908թ. Չարենցն
ընդունվել է Կարսի վարժարան, ուր դպրոցական
«Գարուն» ալմանախում հրատարակվել են նրա
բանաստեղծությունները: Ստանալով հնգամյա
կրթություն` արդեն ձեւավորվող պոետն իր
գիտելիքները հարստացրել է անդադար
կարդալու միջոցով:

4. • 1914թ. Կարսում լույս է տեսել գրողի
«Չարենց» գրական կեղծանունով «Տխուր ու
գունատ աղջկա 3 երգերը…»
բանաստեղծությունների ժողովածուն:
Ազգային ազատագրական պայքարն եւ
Առաջին Աշխարհամարտը Եղիշե Չարենցի
մեջ սպանում են պատանեկան երազները:
Նա կամավորական է գրվում եւ միանում
Արեւմտյան Հայաստանը զավթիչներից
ազատելու շտապող մարտիկներին: Այդ
տարիներին նա ստեղծում է իր լավագույն
գործերից մեկը` «Դանթեական առասպելը»,
որում նկարագրում էր 20-րդ դարասկզբի
պատերազմի սարսափները:

5. <<Դանթեական առասպելը>>
պոեմ
•
•
•
•
•
•
Մենք ճամփա ընկանք առավոտ ծեգին`
Կապույտ երկնքի խորությամբ արբած:
Թարմ, թեթև էր մեր ճամփորդի հոգին`
Ուրախ էինք մենք և մեր սիրտը բաց:
Կանչում էր, կանչում ճամփան անմեկին`
Ոլորապտույտ մեր առաջ փռված:
•
•
•
•
•
•
Եվ վերջին անգամ նայեցինք մենք ետ,
Ուր ոչինչ չկար մեզ համար դյութիչ,
Անցյալը կորել, ցնդել էր անհետ,
Որպես երազում արձակած մի ճիչ:
Ոչ մի տխրություն չէր ճախրում մեզ հետ`
Կախարդել էր մեզ առավոտը ջինջ:
•
•
•
•
•
•
Պար էինք խաղում ու երգեր ասում,
Զենքերի փայլով հրճվում էինք մենք:
Կարծես մանկական կապույտ երազում`
Ամեն ինչ այնպես ժպտում էր աննենգ:
Ոչ հրաժեշտի անորոշ հուզում,
Ոչ էլ մեռնելու կասկածանք կար նենգ:

6. • 1915թ. Եղիշե Չարենցը մեկնում է
Մոսկվա` Շանյավսկու համալսարանում
ուսումը շարունակելու նպատակով:
1919թ. վերադառնում է Երեւան եւ սկսում
դասավանդել դպրոցում: Այդ տարի
Թիֆլիսում լույս է տեսնում «Ամբոխները
խելագարված» հանճարեղ պոեմը:
<<Ամբոխները խելագարված>> պոեմը տես
այստեղ`
http://www.gisher.ru/eghishe-charenc-amboxneryxelagarvats-t25532.html

7. • 1921թ. Եղիշե Չարենցն ամուսնանում է Արփենիկ
Տեր-Աստվածատրյանի հետ: Վերջինս ծանր
հղիության հետեւանքով 1927թ. մահանում է: Կնոջ
հիշատակին Չարենցը բազմաթիվ
բանաստեղծություններ է գրել: 1931թ. նորից է
ամուսնանում: Շատ չանցած կինը` Իզաբելա
Նյազովան, նրան դուստր է ծնում, որին Արփենիկ են
կոչում, իսկ 1935թ. ծնվում է նրանց 2-րդ դուստրը`
Անահիտը:

8. • 1936թ. հուլիս-օգոստոս ամիսներին սկսվում են հայ
մտավորականության ձերբակալությունները: Եղիշե
Չարենցին սեպտեմբերին տնային կալանքի են
ենթարկում` մեղադրելով ահաբեկչության եւ
ազգայնականության մեջ: Բոլոր գրախանութներից
վերացնում են նրա գրքերը, իսկ նորերի
հրատարակումը` դադարեցնում: Սկսվում են
ճնշումները ընտանիքի հանդեպ:

9. • Որոշ ժամանակ անց հանճարեղ
բանաստեղծին ձերբակալում են եւ
հակասովետական գործունեություն
իրականացնելու շինծու մեղադրանք
ներկայացնում: Շատ չանցած՝ 1937թ
նոյեմբերի 27-ին, Եղիշե Չարենցն իր
մահկանացուն է կնքում երեւանյան
բանտերից մեկի հիվանդանոցում: Ըստ
պաշտոնական վարկածի՝ դիահերձումը
ցույց է տվել, որ մահվան պատճառը
չափազանց տկարացած առողջական
վիճակն է եղել, ինչի համար հիմք են
ծառայել բազմաթիվ հիվանդությունները:
Չարենցի վերջին հանգրվանը հայտնի չէ:

10. Քաղվածքներ
• Մեծերը ուշ-ուշ են գալիս, բայց ոչ ուշացած:
• Մեծերը փառքի հետևից չեն վազում: Փառքն ինքն է փնտրում
նրանց ու գտնում:
• Այգը բացվեց աշխարհում, երբ դու դեռ քերթող էիր լոկ,Այժմ կեսօր է արդեն,- ժա'մ է դառնաս իմաստուն:
• Դարը մեզ մուրհակ է տալիս,- բայց այդ փակ մուրհակի
հատուցումը
Սերունդնե՛րն են ճշտում ապագա- և շատե՜րն են սնանկ
հռչակվում:
• Մեր լեզուն ճկուն է ու բարբարոս,
Առնական է, կոպիտ, բայց միևնույն պահին
Պայծառ է նա, որպես մշտաբորբոք փարոս,
Վառված հրով անշեջ դարերում հին:

12. ՄՈՐՍ ՀԱՄԱՐ ԳԱԶԵԼ
• Հիշում եմ դեմքը քո ծեր, մայր իմ անուշ ու անգին,
Լույս խորշոմներ ու գծեր, մայր իմ անուշ ու անգին:
Ահա նստած ես տան դեմ, ու կանաչած թթենին
Դեմքիդ ստվեր է գցել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Նստել ես լուռ ու տխուր, հին օրերն ես հիշում այն,
Որ եկել են ու անցել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ հիշում ես քո որդուն, որ հեռացել է վաղուց,Ո՞ւր է արդյոք հեռացել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Ո՞ւր է արդյոք հիմա նա, ո՞ղջ է արդյոք, թե մեռած,
Եվ ի՞նչ դռներ է ծեծել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ երբ հոգնած է եղել, - երբ խաբվել է սիրուց Ո՞ւմ գրկում է հեծեծել, մայր իմ անուշ ու անգին:
Մտորում ես դու տխուր, - օրրում է թթենին
Տխրությունը քո անծիր, մայր իմ անուշ ու անգին:
Եվ արցունքներ դառնաղի ահա ընկնում են մեկ-մեկ
Քո ձեռքերի վրա ծեր, մա՜յր իմ անուշ ու անգին...

13. Հայաստանին
• Հազար ու մի վերք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես,
Հազար խալխի ձեռք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:
Աշնան քաղած արտի նման՝ Հազար զոհերի
Չհավաքված բերք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:
Գլուխդ չոր քամուն տված պանդուխտի նման,
Հազար տարվա հեք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:
նարեկացի, Շնորհալի, Նաղաշ Հովնաթան,
Ինչքա՜ն հանճար, խելք ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:
Քո Չարենցին լեզու տվող երկիր Հայաստան,
Հազար ու մի երգ ես տեսել, - էլի´ կը տեսնես:

14. Լուսմփոփի՜ պես աղջիկ
• Լուսմփոփի՜ պես աղջիկ՝ աստվածամոր աչքերով,
Թոքախտավոր, թափանցիկ, մարմինի՜ պես երազի,
Կապու՜յտ աղջիկ, ակաթի ու կաթի պես հոգեթով,
Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ․․․
Ես ի՞նչ անեմ, ի՞նչ անեմ, որ չմեռնի իմ հոգին,
Որ չմարի իմ հոգին քո ակաթե աչքերում․
Ես ի՞նչ անեմ, որ մնա ծիածանը երեքգույն,
Որ չցնդի, չմարի՜ իմ հոգու հեռուն․․․
Լուսմփոփի՜ պես աղջիկ՝ աստվածամոր աչքերով,
Թոքախտավոր, թափանցիկ, մարմինի՜ պես երազի,
Կապո՜ւյտ աղջիկ, ակաթի ու կաթի՜ պես հոգեթով,
Լուսամփոփի՜ պես աղջիկ․․․

15. Մարիոնետկա
•
Կամաց, կամաց, կամաց, կամաց,
Ոտքերն հողին, հողին, հողին`
Եկավ-գնաց, եկավ-գնաց,
Գունատ, դեղին, գունատ, դեղին։
Ձեռքը շարժեց ― մեկ վեր, մեկ վար,
Ոտքը խփեց ― մեռե՛լ, մեռե՛լ,―
Առաջ եկավ դժվա՜ր, դժվա՜ր,
Ձեռքը շարժեց մեկ վար, մեկ վեր։
Ահա՛, ահա՛, ― թեքվե՜ց, թեքվե՜ց,
Կընկնի՛, կընկնի՛․․․ բայց չէ՛, նայի՛,
Շուրթը շրթից դանդաղ ջոկվեց,
Մնաց մի պահ` աչքը մահի։
Ու սո՜ւր ճչաց` կարծես բռնի
Աչքերն, անշարժ, հեռուն գամած.―
Այդպես հոգի՛ս պիտի մեռնի ―
Կամա՜ց, կամա՜ց, կամա՜ց, կամա՜ց․

17. • Մահվան տեսիլ ֆիլմhttp://www.youtube.com/watch?v=Riq_-IiClug
• Եղիշե Չարենց-«Ծիածանը» գրքից-պոեզիա http://www.youtube.com/watch?v=2CvAG_XQxC
M
• Բանաստեղծություն Աննա Մկրտչյանhttp://mijin.mskh.am/4486
• http://mijin.mskh.am/4487

18. Մեդիանյութը
պատրաստեց` Աննա
Մկրտչյանը