1. Ο Λεονάρντο ντα Βίντσι (15 Απξηιίνπ1452 — 2 Μαΐνπ1519) ήηαλ
Ιηαιόοαξρηηέθηνλαο, δσγξάθνο, γιύπηεο, κνπζηθόο, εθεπξέηεο, κεραληθόο, αλαηόκνο,
γεσκέηξεο θαη επηζηήκνλαο πνπ έδεζε ηελ πεξίνδν ηεο Αλαγέλλεζεο. Θεσξείηαη
αξρεηππηθή κνξθή ηνπ Αλαγελλεζηαθνύ Οπκαληζηή,[1] ηνπ Αλαγελλεζηαθνύ
θαιιηηέρλε, HomoUniversalis θαη κηα ηδηνθπήο πξνζσπηθόηεηα. Μεηαμύ ησλ πην
δηάζεκσλ έξγσλ ηνπ βξίζθνληαη ε Μόλα Λίδα θαη ν Μπζηηθόο Γείπλνο.Ο Λενλάξλην
ληα Βίληζη, ππήξμε αθόκα ζεκαληηθόο εθεπξέηεο θαη επηζηήκνλαο, κε ζεκαληηθή
ζπλεηζθνξά ζηελ αλαηνκία, θαη ηελ αζηξνλνκία.
Βιογραυία
Ο Λενλάξλην γελλήζεθε ζην Βίληζη ηεο Ιηαιίαο ζηηο 15 Απξηιίνπ ηνπ 1452. Σν
πιήξεο όλνκά ηνπ ήηαλ "Leonardo di serPierodaVinci", αλ θαη ππέγξαθε ηα έξγα ηνπ
σο "Leonardo" ή "Io, Leonardo" (= «Δγώ, ν Λενλάξλην»). Ήηαλ θαξπόο ηνπ έξσηα
ηνπ Πηέξν ληα Βίληζη θαη ηεο Καηεξίλαο, ηεο νπνίαο δελ γλσξίδνπκε ηελ πιήξε
ηαπηόηεηα. Οη δπν ηνπο δελ έγηλαλ πνηέ λόκηκν δεπγάξη. Ο Πηέξν ήηαλ
ζπκβνιαηνγξάθνο ζηελ πεξηνρή, όπσο θαη ν παηέξαο ηνπ, παππνύο ηνπ Λενλάξλην. Η
κεηέξα ηνπ, Καηεξίλα, πηζαλόλ ήηαλ ηαπεηλόηεξεο θαηαγσγήο, κάιινλ ππεξέηξηα.
Έλα ρξόλν πεξίπνπ κεηά ηε γέλλεζε ηνπ Λενλάξλην νη γνλείο ηνπ παληξεύηεθαλ: ν
Πηέξν ηελ θόξε ελόο πινύζηνπ ζπκβνιαηνγξάθνπ θαη ε Καηεξίλα έλαλ εξγάηε
πςηθακίλνπ.
Μεγάισζε κε ηνλ παηέξα ηνπ ζηελ πόιε ηεο Φισξεληίαο, όπνπ από πνιύ κηθξή
ειηθία έδεημε δείγκαηα ηεο επθπΐαο θαη ηνπ θαιιηηερληθνύ ηνπ ηαιέληνπ. Απηόο ήηαλ
θαη ν ιόγνο πνπ ζηάιζεθε ζε ειηθία δεθαηεζζάξσλ εηώλ σο καζεηεπόκελνο ζην
εξγαζηήξην ηνπ θισξεληηλνύ δσγξάθνπ θαη αξρηηέθηνλα Αληξέα ληει Βεξξόθθην
(1433-1485). Σν 1472 ν Λενλάξλην γίλεηαη - ζύκθσλα κε ην έζηκν ηεο επνρήο - κέινο
ηεο ζπληερλίαο ησλ δσγξάθσλ ηεο Φισξεληίαο, γεγνλόο πνπ επηβεβαηώλεη όηη
απνηεινύζε πιένλ αλεμάξηεην θαιιηηέρλε. Σν πην πξώηκν γλσζηό έξγν ηνπ απνηειεί
ην επνλνκαδόκελν "΢ρέδην ηνπίνπ ζηελ θνηιάδα ηνπ Άξλνπ", ην νπνίν βξίζθεηαη
ζήκεξα ζηελ Πηλαθνζήθε Οπθίηζη ηεο Φισξεληίαο.
΢ε όιε ηελ πεξίνδν ηνπ 1472-1480 εξγάζηεθε ζην εξγαζηήξην ηνπ Βεξόθην, ελώ
παξάιιεια θηινηερλνύζε θαη δηθνύο ηνπ πίλαθεο. Αξγόηεξα, ην 1482, κεηαθόκηζε
ζην Μηιάλν όπνπ πξόζθεξε ηηο ππεξεζίεο ηνπ σο κεραληθόο, δσγξάθνο θαη γιύπηεο
ζηνλ εγεκόλα ηνπ Μηιάλνπ Λνπδνβίθν ΢θόξηζα. Ο Λενλάξλην δηέζεηε δηθό ηνπ
εξγαζηήξην κε βνεζνύο. Σελ ίδηα πεξίπνπ πεξίνδν εξγάζηεθε σο ζύκβνπινο
αξρηηέθηνλαο ζηνλ θαζεδξηθό λαό ηνπ Μηιάλνπ, ελώ ην δηάζηεκα 1495-1498, κεηά
από παξαγγειία ηνπ Λνπδνβίθνπ ΢θόξηζα δσγξαθίδεη ηνλ "Μπζηηθό Γείπλν" ζην
κνλαζηήξη ηεο ΢άληα Μαξία ληειιεΓθξάηζηε θαη, κεηαμύ 1483 - 1508 ηελ Παλαγία
ησλ Βξάρσλ ύζηεξα από παξαγγειία ηεο Αδειθόηεηαο ηεο Άκσκεο ΢ύιιεςεο ηνπ
Μηιάλνπ. Ωο θαιιηηέρλεο ηεο απιήο, ν Λενλάξλην δέρζεθε αξθεηέο παξαγγειίεο γηα
έξγα πνπ ηηο πεξηζζόηεξεο θνξέο, σζηόζν, άθελε εκηηειή.
Σνλ Οθηώβξην ηνπ 1499 θαη κεηά ηελ ήηηα ηνπ πξνζηάηε ηνπ Λνπδνβίθνπ ΢θόξηζα
από ηα γαιιηθά ζηξαηεύκαηα, μεθηλά θαηά πάζα πηζαλόηεηα έλα θηιόδνμν έξγν γηα
ινγαξηαζκό ηνπ Λνπδνβίθνπ ΙΒ', βαζηιηά ηεο Γαιιίαο. Σνλ Γεθέκβξην ηνπ ίδηνπ
έηνπο εγθαηαιείπεη ην Μηιάλν θαη πεξλά έλα δηάζηεκα ζηε Βελεηία, γηα λα
επηζηξέςεη, ην 1500, ζηελ Φισξεληία, όπνπ μεθηλά ίζσο ε παξαγσγηθόηεξε πεξίνδόο
ηνπ σο δσγξάθνπ.
Σνλ Ινύλην ηνπ 1502 ηαμηδεύεη κε ηνλ Καίζαξα Βνξγία ζηελ θεληξηθή θαη άλσ Ιηαιία
κε ηελ ηδηόηεηα ηνπ αξρηηέθηνλα θαη κεραληθνύ. Μεηαμύ άιισλ ζρεδηάδεη ράξηεο γηα
ηηο εθζηξαηείεο ηνπ Καίζαξα. Σνλ Μάξηην ηνπ επόκελνπ ρξόλνπ βξίζθεηαη πάιη ζηε
Φισξεληία, όπνπ μεθηλά λα εξγάδεηαη πάλσ ζην πεξίθεκν έξγν ηνπ, ηελ Μόλα Λίδα,
θαηόπηλ παξαγγειίαο ηνπ ζπδύγνπ ηεο Φξαληζέζθν ληει Σδνθόλην. Λίγν αξγόηεξα
1

2. αξρίδεη ηελ ηνηρνγξαθία Η Μάρε ηνπ Αλγθηάξη γηα ηελ αίζνπζα ζπλεδξηάζεσλ ηνπ
ΠαιάηζνΒέθην, έξγν πνπ ζα κείλεη εκηηειέο.
Σελ πεξίνδν 1508-1512 δεη ζρεδόλ απνθιεηζηηθά ζην Μηιάλν, παξέρνληαο ηηο
ππεξεζίεο ηνπ ζηνλ ΢αξι λη' Ακπνπάδ (Charles d' Amboise), θπβεξλήηε ηεο πόιεο. Ο
Λενλάξλην απνηειεί πιένλ δηάζεκν θαιιηηέρλε θαη ην δηάζηεκα απηό ππνβάιιεη
ζρέδηα γηα ην κλεκείν ηνπ Σξηβνύιηζην, ζπλερίδεη ηηο αλαηνκηθέο ηνπ κειέηεο θαη
αλαιακβάλεη αξθεηέο παξαγγειίεο. Μεηά ηνλ ζάλαην ηνπ ΢αξι λη' Ακπνπάδ, ην 1511,
θαη ηελ εθδίσμε ησλ Γάιισλ από ην Μηιάλν ηνλ επόκελν ρξόλν, ν Λενλάξλην
επηζθέπηεηαη ηελ Ρώκε ππό ηελ πξνζηαζία ηνπ αδειθνύ ηνπ πάπα Λένληα Ι',
Σδνπιηάλν ησλ Μεδίθσλ. ΢ην πεξηβάιινλ ηεο παπηθήο απιήο θαηαπηάλεηαη κε
δηάθνξα επηζηεκνληθά πεηξάκαηα θαη κειέηεο. Πέξα από δηάθνξεο εθεπξέζεηο ηνπ,
ζρεδηάδεη ην έξγν ηεο απνμήξαλζεο ησλ ειώλ ηεο πεξηνρήο Πνληίλη, λόηηα ηεο Ρώκεο.
Μεηά ην ζάλαην ηνπ Σδνπιηάλν ησλ Μεδίθσλ, ην 1516, δέρεηαη ηελ πξόζθιεζε ηνπ
βαζηιηά ηεο Γαιιίαο Φξαγθίζθνπ Α' θαη εξγάδεηαη σο δσγξάθνο ηεο βαζηιηθήο
απιήο. Παξάιιεια, ζπλερίδεη ηα πεηξάκαηα ηνπ θαη αζρνιείηαη κε αξρηηεθηνληθά θαη
αξδεπηηθά ζρέδηα. ΢ηηο 23 Απξηιίνπ ηνπ 1519 ζπληάζζεη ηελ δηαζήθε ηνπ θαη ηειηθά
πεζαίλεη ζηηο 2 Μαΐνπ ζην Κινπ (Cloux) ηεο Γαιιίαο, θνληά ζηνλ βαζηιηθό πύξγν
ηνπ Ακπνπάδ (Amboise). ΢ύκθσλα κε πξνζσπηθή ηνπ επηζπκία, ηάθεθε ζηελ
εθθιεζία SainteFlorentine, ζην Ακπνπάδ. Ο ηάθνο ηνπ ζπιήζεθε ηελ πεξίνδν ησλ
ζξεζθεπηηθώλ πνιέκσλ αιιά έρεη δηαηεξεζεί ε επηγξαθή ηεο εθθιεζίαο, ε νπνία
αλαθέξεη:
«Σηελ απιή απηήο ηεο εθθιεζίαο εηάθε ν Λενλάξλην ληα Βίληζη, επγελήο από ην
Μηιάλν, κεραληθόο θαη αξρηηέθηνλαο ηνπ βαζηιηά, εηδήκωλ ηεο κεραληθήο θαη
θαηά ην παξειζόλ επίζεκνο δωγξάθνο ηνπ δνύθα ηνπ Μηιάλνπ».
Καλλιτετνική πορεία
Η Πξνζθύλεζε ηωλ Μάγωλ (1481-1482)
Φλωρεντία 1472-1482
Οη πξώηεο δεκηνπξγίεο ηνπ Λενλάξλην έγηλαλ ηελ πεξίνδν πνπ ήηαλ καζεηεπόκελνο
ηνπ Βεξόθην. Αθόκα θαη ζε απηά ηα πξώηκα έξγα ηνπ, αλαδεηθλύεηαη ην ηαιέλην ηνπ
ζην ζρέδην αιιά θαη ε πεηζαξρεκέλε πξνζνρή ηνπ ζηε ιεπηνκέξεηα. Ο Λενλάξλην
πξαγκαηνπνίεζε κεηαμύ άιισλ πνιιέο ζπνπδέο παξαηεξώληαο ηε θύζε, όπσο ην
πεξίθεκν Τνπίν ηνπ Άξλνπ. Οη ζπνπδέο απηέο είραλ ηειηθά άκεζε εθαξκνγή ζε
2

3. κεηαγελέζηεξα έξγα ηνπ, θαζώο ζρεδόλ ζε θάζε πίλαθα ηνπ δηαθξίλεηαη θαη έλα ηνπίν
ζην θόλην.
΢ηνηρεία γηα ηελ ζηελή επαγγεικαηηθή ζρέζε πνπ αλέπηπμε ν Λενλάξλην κε ηνλ
δάζθαιό ηνπ κπνξνύλ λα εληνπηζηνύλ ζε πνιιά έξγα γηα ηα νπνία ζπλεξγάζηεθαλ.
Λέγεηαη πσο ζε έλα από απηά, ηε Βάπηηζε ηνπ Χξηζηνύ, έξγν θαηά θύξην ιόγν ηνπ
Βεξόθην, ν ληα Βίληζη δσγξάθηζε έλαλ άγγειν κε ηόζν εληππσζηαθό ηξόπν πνπ ήηαλ
θαιύηεξνο από θάζε κνξθή πνπ δσγξάθηδε ν δάζθαιόο ηνπ. Όπσο ζεκεηώλεη ν
Βαδάξη, απηόο ήηαλ θαη ν ιόγνο πνπ ν Βεξόθην δελ μαλαδσγξάθηζε πνηέ,
παξακεξίδνληαο κπξνζηά ζην ηαιέλην ηνπ καζεηή ηνπ. Η εθδνρή απηή, αλ θαη
πηζαλή, δελ είλαη θαζνιηθά απνδεθηή.
Ο πξώηνο αλεμάξηεηνο πίλαθαο ηνπ Λενλάξλην ζεσξείηαη από πνιινύο ε Παλαγία κε
ην γαξύθαιιν πνπ βξίζθεηαη ζήκεξα ζηελ Παιαηά Πηλαθνζήθε ηνπ Μνλάρνπ, αλ θαη
κάιινλ ηνλ δσγξάθηζε όζν βξηζθόηαλ αθόκα ζην εξγαζηήξην ηνπ Βεξόθην. ΢ε απηό
ην έξγν δηαθξίλνληαη θαη επηδξάζεηο από ηνπο Φιακαλδνύο δσγξάθνπο ηνπ
παξειζόληνο. Αλάινγνη πίλαθεο ήηαλ ηδηαίηεξα δηαδεδνκέλνη ηνλ 15ν αηώλα ζηε
Φισξεληία θαη πξννξίδνληαλ γηα ηδησηηθό πξνζθύλεκα.
Ο Μπζηηθόο Γείπλνο (1495-1498)
Καηά δηαζηήκαηα, ν Λενλάξλην ζπλέηαζζε θαη κηθξνύο θαηαιόγνπο ησλ έξγσλ ηνπ,
από ηνπο νπνίνπο γλσξίδνπκε πσο ζηα πξώηα ρξόληα ηεο παξακνλήο ηνπ ζηε
Φισξεληία δσγξάθηζε αξθεηνύο πίλαθεο κε ηελ Παλαγία. Παξάιιεια όκσο,
πεηξακαηίζηεθε θαη κε θαληαζηηθά ζέκαηα πνπ ηνπ επέηξεπαλ ζε πνιύ κεγαιύηεξν
βαζκό λα εθθξαζηεί ειεύζεξα. Θεκαηνινγία απηνύ ηνπ είδνπο σζηόζν δελ ήηαλ ηόζν
απνδεθηή εθείλε ηελ επνρή.
Οη πξώηνη πίλαθεο ηνπ Λενλάξλην δείρλνπλ πσο δερόηαλ αξρηθά κηθξέο παξαγγειίεο.
Σελ ίδηα πεξίνδν πνπ ν ληα Βίληζη μεθηλνύζε ηελ πνξεία ηνπ, δσγξάθνη όπσο ν
Μπνηηηζέιη ή ν ΝηνκέληθνΓθηξιαληάγην (δάζθαινο ηνπ Μηραήι Άγγεινπ)
βξίζθνληαλ ζην απνθνξύθσκα ηεο θαξηέξαο ηνπο. Φαίλεηαη πσο ζεκαληηθό ξόιν ζην
λα δερηεί ν Λενλάξλην ηηο πξώηεο κεγάιεο παξαγγειίεο έξγσλ, δηαδξακάηηζε ν
παηέξαο ηνπ θαη εηδηθά ε ζπλεξγαζία ηνπ σο ζπκβνιαηνγξάθνο κε ηελ ΢ηληνξία,
δειαδή ηελ «θπβέξλεζε» ηεο πόιεο.
Ήδε από ηε δεθαεηία ηνπ 1470, ν ληα Βίληζη θαίλεηαη πσο είρε θαζηεξσζεί σο
ζεκαληηθόο δσγξάθνο. Η πεξίνδνο κέρξη ην 1482 απνηειεί θαηά θάπνην ηξόπν ηελ
πξώηε επνρή ηεο δεκηνπξγίαο ηνπ. Αλάκεζα ζηα ζεκαληηθά έξγα πνπ ηνπ αλαζέηνπλ
είλαη έλαο πίλαθαο κε ζέκα ηελ πξνζθύλεζε ησλ κάγσλ γηα ηελ θπξίσο αγία ηξάπεδα
ηεο εθθιεζίαο ηνπ ΢αλ Νηνλάην. Απηή ε παξαγγειία ίζσο λα απνηέιεζε ην ιόγν γηα
ηνλ νπνίν εγθαηέιεηςε έλα πξνεγνύκελν έξγν ηνπ, ηνλ Άγην Ιεξώλπκν. Ωζηόζν, θαη ε
Πξνζθύλεζε ηωλ Μάγωλ ηειηθά ζα κείλεη εκηηειήο πηζαλόλ ιόγσ ηεο κεηαθόκηζεο
ηνπ ληα Βίληζη ζην Μηιάλν ην 1482.
3

4. Μιλάνο
Πξνζσπνγξαθία ηεο CeciliaGalerani (Η θπξία κε ηελ εξκίλα, 1490)
΢ην Μηιάλν, ν Λενλάξλην επηρεηξεί έλα λέν μεθίλεκα σο θαιιηηέρλεο. Οη ιόγνη ηεο
κεηαθόκηζεο ηνπ εθεί είλαη άγλσζηνη, όκσο πηζαλόλ λα έπαημε ξόιν ην γεγνλόο πσο
ην Μηιάλν ήηαλ ηελ επνρή εθείλε κηα από ηηο ζπνπδαηόηεξεο πόιεηο ηεο Δπξώπεο θαη
ίζσο λα ήιπηδε πσο ζα εμαζθάιηδε κεγαιύηεξεο παξαγγειίεο. ΢ηα πξώηα έξγα γηα ηα
νπνία ππέβαιε πξνζθνξά, πεξηιακβαλόηαλ θαη ε πξόηαζε γηα έλα κεγάιν άγαικα
ηνπ Φξαληζέζθν ΢θόξηζα, παξαγγειία ηνπ γηνπ ηνπ. Όπσο ν ίδηνο ν Λενλάξλην
αλαθέξεη ζηελ αίηεζε ηνπ, ζθνπόο ηνπ έξγνπ ήηαλ λα εληζρύζεη ηε θήκε ηνπ εγεκόλα
ηνπ Μηιάλνπ. ΢ηελ ίδηα επηζηνιή ηνλίδεη ηηο δεμηόηεηεο ηνπ σο κεραληθόο γεγνλόο
πνπ δείρλεη πσο πηζαλόηεξα λα απνζθνπνύζε ζην λα βξεη κηα ζέζε σο κεραληθόο ηνπ
ζηξαηνύ ή αξρηηέθηνλαο, θαζώο νη εγεκόλεο ηεο επνρήο εκπιέθνληαλ δηαξθώο ζε
ζηξαηησηηθέο εθζηξαηείεο θαη ζπγθξνύζεηο.
Η πξώηε παξαγγειία γηα ηνλ ληα Βίληζη ήξζε ηειηθά από ηελ Αδειθόηεηα ηεο
Άκσκεο ΢ύιιεςεο ησλ θξαγθηζθαλώλ κνλαρώλ ηνπ Μηιάλνπ. ΢πγθεθξηκέλα, ηνπ
αλαηέζεθε - ζε ζπλεξγαζία κε δύν αθόκα δσγξάθνπο - έλα ζεκαληηθό έξγν
αθηεξσκέλν ζηελ γηνξηή ηεο Άκσκεο ΢ύιιεςεο. Σν έξγν απηό ήηαλ ε Παλαγία ηωλ
Βξάρωλ πνπ νινθιεξώζεθε ζε δύν εθδνρέο. ΢ηελ πξαγκαηηθόηεηα, ήηαλ έλαο
πίλαθαο ν νπνίνο έθξπβε γηα 364 εκέξεο ηνπ ρξόλνπ ηελ θπξίσο ιαηξεπηηθή εηθόλα
ηεο εθθιεζίαο. Σελ εκέξα ηεο ενξηήο, ζηηο 8 Γεθεκβξίνπ, έλαο εηδηθόο κεραληζκόο κε
ηξνραιίεο κεηαθηλνύζε ηνλ πίλαθα ηνπ ληα Βίληζη θαη απνθάιππηε έλα άγαικα ηεο
Παλαγίαο κε ην ζείν βξέθνο.
Με ηελ Παλαγία ηωλ Βξάρωλ ν Λενλάξλην θαζηεξώζεθε σο δσγξάθνο ζην Μηιάλν.
΢εκαληηθέο πιεξνθνξίεο γηα άιιεο επαγγεικαηηθέο δξαζηεξηόηεηεο ζηε δεθαεηία ηνπ
1480 δελ είλαη δηαζέζηκεο. Γλσξίδνπκε σζηόζν πσο ζρεδίαδε ζπζθεπέο θαη κεραλέο
γηα ηνλ ζηξαηό, όπια θαη βαξηά νρήκαηα. Παξάιιεια έθαλε αξρηηεθηνληθά ζρέδηα γηα
δηάθνξεο εθθιεζίεο.
Σελ πεξίνδν 1487 - 1490 έγηλε κέινο ηεο απιήο ηνπ εγεκόλα ηνπ Μηιάλνπ. Δθεί
θαζηεξώζεθε σο πξνζσπνγξάθνο -- ραξαθηεξηζηηθό δείγκα ην πνξηξέην ηεο
CeciliaGallerani, γλσζηό θαη σο Η θπξία κε ηελ εξκίλα -- ελώ αλέιαβε θαη ην
πεξίθεκν έξγν ηνπ Μπζηηθνύ Γείπλνπ πνπ ζε ζπλδπαζκό κε ηελ κεηαγελέζηεξε
δεκηνπξγία ηεο Μόλα Λίδα απνγείσζαλ ηε θήκε ηνπ ληα Βίληζη.
4

5. Φλωρεντία 1500-1507
Μόλα Λίδα (1503-1506)
Ο Λενλάξλην επέζηξεςε ζηε Φισξεληία κεηά ηελ ήηηα ηνπ κεγάινπ ηνπ πξνζηάηε
Λνπδνβίθνπ ΢θόξηζα από ηα Γαιιηθά ζηξαηεύκαηα. ΢ε απηή ηελ ηδηαίηεξε
παξαγσγηθή πεξίνδν δσγξαθίδεη ην πνξηξέην ηεο ζπδύγνπ ηνπ Φξαληζέζθν ληει
Σδνθόλην, ηελ πεξίθεκε Τδνθόληα. Ο πίλαθαο απηόο ζεσξείηαη ην γλσζηόηεξν έξγν
ηνπ Λενλάξλην θαη έλαο από ηνπο δηαζεκόηεξνπο ηνπ θόζκνπ, ηδηαίηεξα κεηά από ηελ
θινπή ηνπ από ην Λνύβξν ην 1911 θαη ηελ κπζηεξηώδε εύξεζή ηνπ ζηε Φισξεληία
ην 1913. Πξηλ αθόκα νινθιεξσζεί, ε Μόλα Λίδα θαηάθεξε λα επεξεάζεη ζεκαληηθά
ηε δσγξαθηθή ζηνπο θύθινπο ηεο Φισξεληίαο, θαζηεξώλνληαο έλα είδνο
πξνζσπνγξαθίαο γηα αξθεηά ρξόληα. Ο ληα Βίληζη δελ παξέδσζε πνηέ ην έξγν ζηνλ
παξαγγειηνδόηε ηνπ, πηζαλόλ ιόγσ ελόο άιινπ έξγνπ πνπ ηνπ αλαηέζεθε, ηεο
ηνηρνγξαθίαο ηεο Μάρεο ηνπ Αλγθηάξη (1440), έξγν πνπ επίζεο όκσο αθέζεθε
εκηηειέο.
Άγηνο Ιωάλλεο ν Βαπηηζηήο (1513-1516).
Παξάδεηγκα εθαξκνγήο ηεο ηερληθήο ηνπ ζθνπκάην
5

6. Τελεσταία τρόνια 1507-1519
Σνλ Αύγνπζην ηνπ 1508 ν Λενλάξλην νινθιήξσζε ηελ δεύηεξε εθδνρή ηεο Παλαγίαο
ηωλ Βξάρωλ ελώ παξάιιεια αλαιάκβαλε δηαθνζκήζεηο γηα ενξηαζηηθέο ηειεηέο ηεο
γαιιηθήο απιήο ζην Μηιάλν. Δπίζεο εξγάζηεθε σο αξρηηέθηνλαο θαη ζπλέβαιε ζηελ
επέθηαζε ηνπ αξδεπηηθνύ ζπζηήκαηνο. ΢ε απηή ηελ πεξίνδν δσγξάθηζε θαη ηνλ
πίλαθα Η Λήδα θαη ν θύθλνο, έξγν πνπ δελ έρεη ζσζεί αιιά γλσξίδνπκε κόλν κέζα
από πξώηκα ζρέδηα ηνπ ληα Βίληζη ή αληίγξαθα από άιινπο θαιιηηέρλεο.
΢ην Μηιάλν, κε ηελ ηδηόηεηα ηνπ δσγξάθνπ θαη κεραληθνύ, αλέιαβε ηελ δεκηνπξγία
ελόο αγάικαηνο γηα ηνλ ζηξαηεγό ΣδαληδάθνκνΣξηβνύιηζην (GiangiacomoTrivulzio),
δηνηθεηή ησλ γαιιηθώλ ζηξαηεπκάησλ πνπ θαηέιαβαλ ην Μηιάλν. Τπάξρνπλ αξθεηά
ζρέδηα ηνπ Λενλάξλην ζρεηηθά κε ην έξγν απηό πνπ απεηθνλίδνπλ κηα έθηππε κνξθή,
σζηόζν νη πεξηζηάζεηο δελ επέηξεςαλ ηειηθά λα νινθιεξσζεί. Καηά ηε δηάξθεηα ηεο
δεύηεξεο παξακνλήο ηνπ ζην Μηιάλν, ν ληα Βίληζη δελ δσγξάθηζε αξθεηνύο πίλαθεο
αιιά εξγάζηεθε θπξίσο πάλσ ζηηο αλαηνκηθέο κειέηεο ηνπ. Γηα αηώλεο, ηα ζρέδηα
αλαηνκίαο ηνπ Λενλάξλην ήηαλ ηα πην ιεπηνκεξή θαη αθξηβή πνπ ππήξραλ.
Σν ΢επηέκβξην ηνπ 1513 ηαμίδεςε ζηελ παπηθή απιή ηεο Ρώκεο. Δθεί αλαθέξεηαη
πσο είρε αξθεηέο πξνζηξηβέο κε όζνπο εξγάδνληαλ ζηελ απιή, κε απνηέιεζκα λα
αλαιάβεη κόλν ην έξγν ηεο απνμήξαλζεο ησλ ειώλ ηνπ Πνληίλη. Ο Λενλάξλην
ζρεδίαζε κε απόιπηε αθξίβεηα ηνλ ρώξν πνπ ζα γηλόηαλ ε απνμήξαλζε. Παξάιιεια
επηδηδόηαλ ζε πεηξάκαηα κε ηηο κπνγηέο θαη ηα βεξλίθηα ηεο επνρήο. ΢ην πιαίζην
απηώλ ησλ κειεηώλ, επηλόεζε ηε κέζνδν ηνπ ζθνπκάην (sfumato), απιώλνληαο
δηαδνρηθέο ζηξώζεηο από εκηδηαθαλέο βεξλίθη θαη δεκηνπξγώληαο έηζη έλα επξύ
θάζκα από ζθηάζεηο. Υαξαθηεξηζηηθό δείγκα απηήο ηεο ηερληθήο απνηειεί ν πίλαθαο
ηνπ Αγίνπ Ιωάλλε ηνπ Βαπηηζηή.
Σα ηειεπηαία ρξόληα ηεο δσήο ηνπ, ν Λενλάξλην αληηκεηώπηζε πξνβιήκαηα πγείαο
πνπ πεξηόξηζαλ ηελ θαιιηηερληθή ηνπ παξαγσγή. Αλ θαη δελ είλαη γλσζηό πνην ήηαλ
ην ηειεπηαίν έξγν πνπ ηνπ είρε αλαηεζεί, εηθάδεηαη πσο πηζαλόλ λα ήηαλ ν
ζρεδηαζκόο ησλ απιηθώλ ενξηώλ, ε εθπόλεζε ελόο αξδεπηηθνύ έξγνπ ή ηα
αξρηηεθηνληθά ζρέδηα γηα έλα αλάθηνξν.
Ο Λεονάρντο ως υσσικός επιστήμονας
Ο Άλζξωπνο ηνπ Βηηξνύβηνπ (1490)
Από ηα κέζα ηεο δεθαεηίαο ηνπ 1480, ν ληα Βίληζη θαηαπηαλόηαλ κε όια ζρεδόλ ηα
επηζηεκνληθά πεδία. ΢ώδνληαη σο ζήκεξα ζπνπδέο ηνπ θαη ζρέδηα, όρη κόλν γηα
6

7. ζηξαηησηηθό εμνπιηζκό αιιά θαη γηα επθάληαζηεο ηπηάκελεο κεραλέο, κειεηώληαο
ζρνιαζηηθά ηελ αεξνδπλακηθή θαη παξαηεξώληαο ην πέηαγκα ησλ πνπιηώλ. Σα
ζρέδηα ηνπ θαη νη εθεπξέζεηο ηνπ μεπεξλνύζαλ ζπρλά θαηά πνιύ ηηο ηερληθέο
δπλαηόηεηεο ηεο επνρήο.
Σνλ Απξίιην ηνπ 1489 μεθίλεζε ηε ζπγγξαθή ελόο βηβιίνπ ππό ηνλ ηίηιν Πεξί ηεο
αλζξώπηλεο κνξθήο, ην νπνίν όκσο δελ νινθιήξσζε πνηέ. Παξάιιεια έθαλε
δηάθνξεο κειέηεο πάλσ ζηελ αλζξώπηλε αλαηνκία, ζπγθξίλνληαο ηηο «ζεσξίεο» ηνπ
κε ηε κνλαδηθή ζσδόκελε ζρεηηθή ζεσξία πνπ ππήξρε ηελ επνρή εθείλε, ηνλ
Άλζξωπν ηνπ Βηηξνύβηνπ. Ο Βηηξνύβηνο είρε θαηαιήμεη ζην ζπκπέξαζκα πσο ην
αλζξώπηλν ζώκα -- κε ηα ρέξηα ζε έθηαζε -- κπνξνύζε λα ρσξέζεη ζηα δύν ηέιεηα
γεσκεηξηθά ζρήκαηα, ηνλ θύθιν θαη ην ηεηξάγσλν θαη πσο ην θέληξν ηνπ ζώκαηνο
ήηαλ ν αθαιόο. Ο Λενλάξλην, κε ηηο δηθέο ηνπ κειέηεο, δηόξζσζε θάπνηεο
αλαθνινπζίεο ηνπ Βηηξνύβηνπ.
Αλ θαη ε γλώζε ησλ αλζξώπηλσλ δηαζηάζεσλ θαη αλαινγηώλ ήηαλ δεδνκέλε γηα
πνιινύο από ηνπο θαιιηηέρλεο ηνπ 15νπ αηώλα, ν Λενλάξλην ήηαλ ν κνλαδηθόο πνπ
επηρείξεζε ηόζν ιεπηνκεξείο κειέηεο. Δίλαη αθόκα γλσζηό από αξθεηά ζρέδηα ηνπ,
πσο κειεηνύζε ηηο δηαζηάζεηο ηνπ αλζξώπηλνπ θξαλίνπ θαη ηηο «θνηιόηεηεο» ηνπ
εγθεθάινπ. Δπίζεο είρε θάλεη αξθεηέο κειέηεο πάλσ ζηελ εγθπκνζύλε θαη ηελ
αλαηνκία ηεο γπλαίθαο θαηά ηελ δηάξθεηα απηήο.Παξόια απηά θεκνινγείηε πσο ηα
πεξηζζόηεξα από ηα πεηξάκαηα ηνπ ηα έθαλε πάλσ ζε έγθπεο ελώ βξίζθνληαλ αθόκα
ελ δσή.΢ε έλα από ηα ζρέδηα ηνπ, απνηππώλεη ηελ αληίιεςε πνπ θπξηαξρνύζε θαηά
ηνλ Μεζαίσλα ζύκθσλα κε ηελ νπνία ν εγθέθαινο απνηειείηαη από ηξία ηκήκαηα, ην
έλα πίζσ από ην άιιν, κε ην πξώην λα πξνζιακβάλεη ηα εξεζίζκαηα, ην δεύηεξν λα
ηα επεμεξγάδεηαη θαη ην ηξίην λα ηα απνζεθεύεη.
Δπηπιένλ δηαζώδεηαη ζρέδην ηνπ ληα Βίληζη πνπ αλαπαξηζηά ηε ζπλνπζία ελόο άλδξα
κε κηα γπλαίθα, ην νπνίν εληάζζεηαη πηζαλόηαηα ζε γεληθόηεξεο κειέηεο ηνπ γύξσ
από ηελ ιεηηνπξγία ησλ εζσηεξηθώλ νξγάλσλ ηνπ αλζξώπνπ. Ο Λενλάξλην
δηαηύπσζε δηάθνξεο απόςεηο ζρεηηθά κε ηελ επίδξαζε θαη ηε ιεηηνπξγία νπζηώλ πνπ
ζπλδένληαη κε δηαθνξεηηθά κέξε ηνπ ζώκαηνο. Πίζηεπε ραξαθηεξηζηηθά πσο ηα
δάθξπα πξνέξρνληαλ από ηελ θαξδηά, ην θέληξν όισλ ησλ ζπλαηζζεκάησλ. Η
ζεκαζία απηώλ ησλ ζέζεσλ --έζησ θαη ιαλζαζκέλσλ -- έγθεηηαη ζην γεγνλόο πσο νη
εξκελείεο γηα ηα αλζξώπηλα ζπλαηζζήκαηα ζπλδένληαλ κε ζπγθεθξηκέλα όξγαλα ηνπ
ζώκαηνο.
Στη λογοτετνία
Η ηέρλε θαη νη κέζνδνη ηνπ ληα Βίληζη ελέπλεπζαλ ινγνηερληθά έξγα, όπσο ν
Κώδηθαο ληα Βίληζη (ThedaVincicode), έξγν ηνπ Νηαλ Μπξάνπλ, ην νπνίν γπξίζηεθε
θαη ηαηλία κε νκώλπκν ηίηιν.
Παραπομπές
Gardner, Helen (1970). Art through the Ages. ζει. 450–456.
7

8. Βιβλιογραυία
GiorgioVasari, Levitede' piùeccellentipittori, scultori, e architettori, 1550
(ΣδόξηδηνΒαδάξη, Οη βίνη ηωλ εμνρνηέξωλ δωγξάθωλ, γιππηώλ θαη
αξρηηεθηόλωλ -απνζπαζκαηηθή ειιεληθή κεηάθξαζε από ηνλ ΢ηέιην Λπδάθε,
"Καλάθεο", 1995)
Μ. Kemp, Leonardo da Vinci. The Marvelous Works of Nature and Man
(1981)
C.D. O' Malley, J.B. de C.M Saunders, Leonardo da Vinci on the Human Body
(1952)
FrankZöllner, Leonardo (2004)
Jean Paul Richter, The Notebooks of Leonardo da Vinci. Dover (1970) ISBN
0-486-22572-0 (1νο ηόκνο) θαη ISBN 0-486-22573-9 (2νο ηόκνο)
Frank Zöllner& Johannes Nathan, Leonardo Da Vinci: The Complete
Paintings and DrawingsTaschen (2003) ISBN 3-8228-1734-1
ΠΗΓΗ ΒΙΚΙΠΑΙΓΔΙΑ
8