1. บทที่ 1
ธรรมชาติข องสิ่ง
มีช ีว ต
ิ

2. ธรรมชาติข อง
สิ่ง มีช ีว ต
ิ
1.
2.
3.
ชีว ิต
4.
สิ่ง มีช ีว ิต คือ อะไร
ชีว วิท ยาคือ อะไร
ชีว วิท ยากับ การดำา รง
ชีว จริย ธรรม

3. สิ่ง มีช ีว ต คือ อะไร
ิ
1) สิ่ง มีช ว ิต มีก ารสืบ พัน ธุ์
ี
2) สิ่ง มีช ว ิต ต้อ งการสารอาหารและ
ี
พลัง งาน
3) สิ่ง มีช ว ิต มีก ารเจริญ เติบ โต
ี
มีอ ายุข ัย และขนาดจำา กัด
4) สิ่ง มีช ว ิต มีก ารตอบสนองต่อ สิ่ง
ี
แวดล้อ ม
5) สิ่ง มีช ว ิต มีล ัก ษณะจำา เพาะ
ี

4. สิ่ง มีช ีว ิต มีก ารสืบ พัน ธุ์
(Reproduction)

5. ใช่ก ารสืบ พัน ธุ์
หรือ ไม่ ?

6. Asexual Reproduction

7. การสืบ พัน ธุ์แ บบไม่
อาศัย เพศ
1. Binary fission
2
แบ่ง จาก 1
พบใน Protis และสัต ว์เ ซลล์เ ดีย ว
• 1.1 แบ่ง แบบไม่ม ีท ิศ ทางที่แ น่น อน
(Nondirectional binary fission) เช่น
อะมีบ า
• 1.2 การแบ่ง ตามขวางของลำา ตัว
(Transverse binary fission) เช่น
พารามีเ ซีย ม
• 1.3 การแบ่ง เซลล์ต ามยาวของลำา ตัว

8. 2. การสร้า งสปอร์ (Sporulation)
• Protozoa พวก Sporozoa คือ พวกพลาส
โมเดีย ม
หรือ พวกเชือ ไข้จ ับ สัน (Malaria)
้
่
• พวกเห็ด รา สร้า งสปอร์ใ นสปอแรง
เจีย ม (Sporamgium)
3. การแตกหน่อ (Budding)
• ไฮดราหรือ ยีส ต์
- บริเ วณที่จ ะแตกหน่อ มีก ารแบ่ง
เซลล์แ บบ Mitosis
- ไฮดราตัว เล็ก ๆ จะหลุด จากแม่ห รือ
ติด อยูก ับ แม่ก ็ไ ด้
่
• ฟองนำ้า มีก ารสร้า งเจมมูล (Gemmule)

9. 4. การงอกใหม่ (Regeneration)
• เป็น การสืบ พัน ธุ์ หรือ ไม่ก ็ไ ด้
• ไฮดรา ดอกไม้ท ะเล พลานาเรีย
ดาวทะเล
เป็น การสืบ พัน ธุ์
• การงอกของหางจิ้ง จก ไม่เ ป็น การ
สืบ พัน ธุ์
5. การหัก สาย (Fragmentation)
• พบในสาหร่า ยที่เ ป็น สายยาว
6. การสืบ พัน ธุข องไวรัส (Reproduction
์

10. Sexual Reproduction

11. การสืบ พัน ธุ์แ บบอาศัย เพศ
Reproduction )
(Sexual
• เซลล์ส บ พัน ธุเ พศผู้ + เซลล์ส บ พัน ธุ์เ พศ
ื
์
ื
เมีย (Fertilization) ได้ Zygote
• 2 เพศในตัว เดีย วกัน เรีย กว่า กระเทย
(Hermaphrodite)
เช่น ไฮดรา พยาธิต ว แบน พลานาเรีย
ั
ไส้เ ดือ นดิน
• แยกเพศ เช่น พยาธิต ัว กลม อาร์โ ทรพ
อด สัต ว์ท ี่ม ีก ระดูก สัน หลัง
• ในพืช ชัน สูง มัก มี 2 เพศในตัว เดีย วกัน
้

12. Reproduction
- ผลิต ลูก หลานเพื่อ การ
ดำา รงเผ่า พัน ธุ์
- ไวรัส จัด เป็น สิ่ง มีช ีว ิต
เพราะสามารถ
สืบ พัน ธุ์เ พิ่ม ปริม าณได้

13. สิ่ง มีช ีว ิต ต้อ งการสารอาหาร
และพลั เป็น กระบวนการ
เมแทบอลิซ ม (Metabolism) ง งาน
ึ
ชีว เคมีข องสารต่า งๆ ภายใน สิง มีช ว ิต มี
่
ี
เอนไซม์เ ป็น ตัว เร่ง เพื่อ สัง เคราะห์ส ารใหม่
ทดแทนสารที่ส ญ เสีย ไป และผลิต พลัง งาน
ู
มาใช้ใ นกิจ กรรมของสิง มีช ว ิต ประกอบ
่
ี
ด้ว ย
• แคแทบอลิซ ม (catabolism) การสลายสาร
ึ
เพื่อ ให้ไ ด้พ ลัง งาน
และความร้อ นถูก
ปลดปล่อ ยออกมา เช่น การหายใจ
• แอแนบอลิซ ึม
การสัง เคราะห์
สารเพื่อ การเจริญ เติบ โต อาศัย พลัง งาน
จาก Catabolism เปลี่ย นสารโมเลกุล เล็ก เป็น
(anabolism)

14. สิ่ง มีช ว ิต มีก ารเจริญ เติบ โต มีอ ายุ
ี
ขัย และขนาดจำา กัด
- เป็น ผลจากกระบวนการแอแนบอลิซ ึม
เพิ่ม จำา นวน
โพรโทพลาสซึม และเซลล์
- การเจริญ เติบ โตจากไซโกตเป็น ตัว
เต็ม วัย
เซลล์ม ก าร
ี
เปลี่ย นแปลง คือ
• การเพิม จำา นวน (cell division)
่
• การเพิม ขนาดของเซลล์ และขนาด
่
ของร่า งกาย (growth)
• การเปลี่ย นแปลงเพื่อ ทำา หน้า ที่
เฉพาะอย่า ง

15. Metamorphosis

16. life cycle of a frog

17. สิง มีช ีว ิต มีก ารตอบสนอง
่
ต่อ สิง แวดล้อ ม
่
-มีก ารตอบสนอง
ต่อ สิ่ง เร้า
ทัง ทางบวก
้
และทางลบ
ทิศ ทางการเจริญ ของราก
และยอดของหัว หอม

18. สิ่ง มีช ีว ิต มี
ลัก ษณะจำา เพาะ

19. • สัง เกตจากลัก ษณะภายนอก
เช่น รูป ร่า ง ขนาด ความ
สูง สีผ ิว ลัก ษณะเส้น ขน
จำา นวนขา ลัก ษณะพืน ผิว ที่
้
เรีย บ หรือ ขรุข ระ เป็น ต้น
• ลัก ษณะบางอย่า งต้อ งตรวจ
สอบด้ว ยการทดลอง
เช่น การชิม รส การดมกลิ่น
เป็น ต้น
สิง มีช ว ิต แต่ล ะชนิด จะมี
่
ี
ลัก ษณะเฉพาะเป็น เอกลัก ษณ์

20. สิง มีช ว ิต มีก ารรัก ษา
่
ี
ดุล ยภาพของร่า งกาย

21. • การรัก ษาดุล ยภาพของร่า งกาย
ของคน
เมื่อ ดื่ม นำ้า เข้า ไปมากๆ ร่า งกายก็
จะขับ นำ้า ออกจากร่า งกายในรูป
ของปัส สาวะ ทำา ให้ต ้อ งปัส สาวะ
บ่อ ยครั้ง ขึ้น
• การที่ร ่า งกายมีอ ุณ หภูม ิค งที่
ประมาณ 37 องศาเซลเซีย ส
เป็น การรัก ษาสมดุล ของอุณ หภูม ิ
ของร่า งกาย

22. สิ่ง มีช ีว ิต มีก ารจัด ระบบภายใน
เซลล์แ ละร่า งกาย
• การจัด ระบบในระดับ เซลล์
• การจัด ระบบในระดับ ร่า งกาย
• การจัด ระบบในระดับ
ประชากร
• การจัด ระบบในระดับ กลุม สิ่ง
่
มีช ีว ิต

23. การดำา รงชีว ิต
ของสิ่ง มีช ีว ิต
• การได้ม าซึ่ง อาหาร (nutrition)
• การหายใจระดับ เซลล์ (cellular
respiration)
• การสัง เคราะห์ (synthesis)
• การสืบ พัน ธุ์ (reproduction)
• การปรับ ตัว และวิว ัฒ นาการ
(adaptation and evolution)

24. การได้ม าซึ่ง อาหาร
(Nutrition)
ได้แ ก่ สารประกอบต่า งๆ ทั้ง อนิ
นทรีย ์ และสารอิน ทรีย ์ เพื่อ เป็น
วัต ถุด ิบ (Raw material) ใช้ใ นการ
สร้า งพลัง งาน การเจริญ เติบ โต
เพื่อ การดำา รงชีว ิต

25. การหายใจระดับ เซลล์
(Cellular Respiration)
- เป็น การสลายสารอิน ทรีย ์โ มเลกุล
ใหญ่เ พื่อ ให้ไ ด้พ ลัง งาน
ซึง จะนำา มาใช้ใ นกิจ กรรมต่า งๆ
่
- พลัง งานอีก ส่ว นเก็บ ไว้เ พื่อ เป็น
พลัง งานสำา รอง เก็บ ไว้
ในรูป ของพลัง งานเคมี เรีย กว่า
สารประกอบพลัง งาน Adenosine
triphosphate หรือ ATP

26. การสัง เคราะห์
(Synthesis)
- เป็น การสร้า งสารต่า งๆ โดยใช้
วัต ถุด บ จากอาหาร
ิ
- ใช้พ ลัง งานจากการหายใจระดับ
เซลล์ม าสร้า งโมเลกุล ใหญ่
- การสัง เคราะห์แ สง จะเกิด กับ พืช
และสาหร่า ย โดยพืช เปลี่ย น
พลัง งานแสง เป็น พลัง งานเคมีใ น
รูป ของสารประกอบ
คาร์โ บไฮเดรต และ ATP ได้

27. การสืบ พัน ธุ์
(Reproduction)
- เป็น การเพิ่ม ลูก หลาน
เป็น ผลทำา ให้เ กิด
การดำา รงเผ่า พัน ธุ์ข องสิ่ง มี
ชีว ิต

28. การปรับ ตัว และ
วิว ัฒ นาการ
(Adaptation and evolution)
เป็น การปรับ ตัว ในด้า นต่า งๆ
เพือ ให้เ หมาะสมกับ
่
สภาพ
แวดล้อ ม เมื่อ ดำา เนิน ไปเป็น ระยะ
ยาวนานมากๆ
จะทำา ให้
เกิด วิว ัฒ นาการของสิง มีช ีว ิต
่

29. ชีววิทยา คือ
อะไร
?

30. ชีว วิท ยา (Biology)
มาจากคำา ภาษากรีก
ชีว (bios แปลว่า ชีวิต สิ่งมีชวิต)
ี
• วิท ยา (logos แปลว่า วิชา ศึกษา ความคิด
•
การมีเหตุผล)
คือ วิช าที่ศ ึก ษาเกี่ย วกับ สิง
่
มีช ีว ต
ิ

31. องค์ประกอบของ
ชีววิทยา
• ส่วนที่เป็นความรู้
• ส่วนที่เป็นกระบวนการ
ค้นหาความรู้

32. สาขาของ
ชีว วิ่ ท ช ว ิต
1.ศึก ษาสิง มียา แต่ล ะกลุ่ม ของสิง มีช ว ิต
ี
่
ี
1.1) สัต ววิท ยา (Zoology) เป็น การศึก ษา
เรื่อ งราวต่า งๆ ของสัต ว์ แบ่ง ออกเป็น
สาขาย่อ ยๆ เช่น
- สัต ว์ไ ม่ม ก ระดูก สัน หลัง (invertebrate)
ี
- สัต ว์ม ก ระดูก สัน หลัง (Vertebrate)
ี
- นมีน วิท ยา (Icthyology) ศึก ษาเกีย วกับ
่
ปลาชนิด ต่า งๆ
- สัง ขวิท ยา (Malacology) ศึก ษาเกี่ย วกับ
หอยชนิด ต่า งๆ
- ปัก ษิน วิท ยา (Ornithology) ศึก ษาเรื่อ ง
ราวเกี่ย วกับ นก

33. 1.2) พฤกษศาสตร์ (Botany) ศึก ษาเรื่อ งราวต่า งๆ
ของพืช เช่น
- พืช ชัน ตำ่า (Lower plant)
้
ศึก ษาพวกสาหร่า ย มอส
- พืช มีท อ ลำา เลีย ง (Vascular plants)
่
ศึก ษาพวกเฟิร ์น สน ปรง จนถึง พืช มีด อก
- พืช มีด อก (Angiosperm)
ศึก ษาพืช ใบเลี้ย งคู่แ ละพืช ใบเลี้ย งเดีย ว
่
1.3) จุล ชีว วิท ยา (Microbiology) ศึก ษาเรื่อ งราว
ต่า งๆ ของจุล ิน ทรีย ์ เช่น
- วิท ยาแบคทีเ รีย (Bacteriology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ แบคทีเ รีย
- วิท ยาไวรัส (Virology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ ไวรัส
- วิท ยาสัต ว์เ ซลล์เ ดีย ว (Protozoology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ โพรโทซัว

34. 2.ศึก ษาจากโครงสร้า งหน้า ที่แ ละการ
ทำา งานของสิง มีช ว ิต
่
ี
- กายวิภ าคศาสตร์ (Anatomy)
ศึก ษาโครงสร้า งต่า งๆ โดยการตัด ผ่า
- สัณ ฐานวิท ยา (Morphology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ โครงสร้า งและรูป ร่า งของ
สิง มีช ว ิต
่
ี
- สรีร วิท ยา (Physiology)
ศึก ษาหน้า ที่ก ารทำา งานของระบบต่า งๆ
ในร่า งกายของสิง มีช ว ิต
่
ี
- พัน ธุศ าสตร์ (Genetics)
ศึก ษาลัก ษณะต่า งๆ ทางกรรมพัน ธุแ ละ
์

35. - นิเ วศวิท ยา (Ecology)
ศึก ษาความสัม พัน ธ์ข องสิง มีช ว ิต กับ สิง
่
ี
่
แวดล้อ ม
- มิญ ชวิท ยาหรือ เนือ เยื่อ วิท ยา (Histology)
้
ศึก ษาลัก ษณะของเนือ เยื่อ ทั้ง ทางด้า น
้
โครงสร้า งและหน้า ที่ก ารทำา งาน
- วิท ยาเอ็ม บริโ อ (Embryology)
ศึก ษาการเจริญ เติบ โตของตัว อ่อ น
- ปรสิต วิท ยา (Parasitology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ การเป็น ปรสิต ของสิง มีช ว ิต
่
ี
- วิท ยาเซลล์ (Cytology)
ศึก ษาโครงสร้า งหน้า ที่ข องเซลล์ส ง มีช ว ิต
ิ่
ี

36. 3.ศึก ษาเรื่อ งราวของสิ่ง มีช ีว ิต
- อนุก รมวิธ าน (Taxonomy)
ศึก ษาเกี่ย วกับ การแบ่ง หมวดหมู่
การตั้ง ชื่อ สิ่ง มีช ีว ิต ชนิด ต่า งๆ
- วิว ัฒ นาการ (Evolution)
ศึก ษาเกี่ย วกับ เรื่อ งราวของสิง มี
่
ชีว ิต ตั้ง แต่อ ดีต จนถึง ปัจ จุบ น
ั
- บรรพชีว ิน วิท ยา (Paleontology)
ศึก ษาเกี่ย วกับ ซากโบราณของ
สิง มีช ีว ิต
่

37. ชีว วิท ยา
กับ การดำา รง
ชีว ิต

38. ลัก ษณะทางพัน ธุก รรม
เหมือ นเดิม ทุก ประการ
- GMOs (genetically modified organisms)
คือ สิง มีช ว ิต ที่ม ีก ารตัด และต่อ ยีน ด้ว ย
่
ี
เทคนิค พัน ธุว ิศ วกรรม
(genetic engineering) ทำา ให้ม ล ัก ษณะพัน ธุก รรม
ี
ตามต้อ งการ
- การผสมเทีย มในหลอดแก้ว แล้ว ถ่า ย
ฝากตัว อ่อ น
(In Vitro Fertilization Embryo Transfer หรือ
IVF& ET )
-การทำา อิก ซี่ ( Intra Cytoplasmic Sperm Injection
๊
หรือ ICSI) คัด เชือ อสุจ ิท ี่ส มบูร ณ์เ พีย งตัว
้
เดีย ว ฉีด เข้า ไปในไข่โ ดยตรง

39. - การทำา กิฟ ท์ ( Gamete IntraFollopain Transfer หรือ
GIF)
นำา เซลล์ส ืบ พัน ธุ์ไ ข่แ ละอสุจ ิม าผสม
กัน แล้ว ใส่ก ลับ เข้า สู่ท ่อ นำา ไข่ท น ทีอ าศัย ให้
ั
อสุจ ิแ ละไข่ป ฏิส นธิก ัน เองตามธรรมชาติ
- การทำา ซิฟ ท์ ( Zygote IntraFollopain Transfer หรือ
ZIFT) เซลล์ส ืบ พัน ธุ์ไ ข่แ ละอสุจ ิม าผสมกัน ให้
เกิด การปฏิส นธิน อกร่า งกายก่อ น แล้ว จึง นำา
ตัว อ่อ นในระยะ Zygote ใส่ก ลับ เข้า ไปในท่อ นำา
ไข่
- การพัฒ นาเทคนิค ทางด้า น DNA ตรวจหาความ
สัม พัน ธ์ท างสายเลือ ด
- การผลิต สาหร่า ยสไปรูไ ลนาซึ่ง ให้โ ปรตีน สูง
- การศึก ษาทางด้า นพืช สมุน ไพรนำา มาผลิต

40. ชีว
จริย ธรรม

41. ชีว จริย ธรรม
(Bioethics)
การปฏิบ ัต ิต ่อ สิง มีช ีว ิต
่
อย่า งมีค ณ ธรรม
ุ
ไม่ท ำา ร้า ยหรือ ทำา อัน ตราย
ต่อ สิง มีช ว ิต
่
ี

42. จรรยาบรรณในการ
ใช้ส ัต ว์ท ดลอง
สำา นัก งานคณะกรรมการการวิจ ัย แห่ง ชาติ
กำา หนดจรรยาบรรณการใช้ส ัต ว์เ พื่อ งานวิจ ัย
งานสอน งานทดสอบ และงานผลิต ชีว วัต ถุไ ว้
ดัง นี้
• 1. ผู้ใ ช้ส ัต ว์ต อ งตระหนัก ถึง คุณ ค่า ของชีว ิต
้
สัต ว์
• 2. ผู้ใ ช้ส ัต ว์ต อ งตระหนัก ถึง ความแม่น ยำา ของ
้
ผลงานโดยใช้ส ัต ว์จ ำา นวนน้อ ยที่ส ุด
• 3. การใช้ส ัต ว์ป ่า ต้อ งไม่ข ัด ต่อ กฎหมายและ
นโยบายการอนุร ัก ษ์ป ่า