Թթվածնի մասին պատմող նյութ

1. Թթվածին
Վիգեն Հովակիմյան 8-2 դասարան

2. Թթվածնի անձնագիրը
Քիմ․ նշանը- O
Քիմ․ բանաձևը- O2:
Դիրքը պարբերական համակարգում․
Կարգաթիվը՝ 8, գլխավոր ենթախումբ, 6-րդ խումբ, 2-րդ պարբերություն։
Իզոտոպները- O16, O17, O18:
Ատոմի բաղադրությունը․
8 պրոտոն, 8 նեյտրոն, 8 էլէկտրոն։
Ատոմի կառուցվածքը․
Միջուկը՝ +8, 2, 6:
Հարաբերական ատոմի զանգվածը (Ar-ը, Mr-ը և մեկ ատոմի զանգվածը)․
Ar (O)-16, Mr(O2)-32։ Mo (o)=16*1,66*10–27կգ=2,656*10-26կգ։
Վալենտականությունը՝ (II), օքսիդացման աստիճանը՝ -2
։

3. Թթվածնի ֆիզիկական
հատկություններ
Սովորական պայմաններում գազ է
Հոտ չունի
Անգույն է
Համ չունի
Եռում է 90,19 Կ (-182,96 °C)
ջերմաստիճանում
Գոլորշիանում է 54,8 Կ (-218,35 °C)
ջերմաստիճանում
Հեղուկ և պինդ վիճակում երկնագույն է
Հեղուկ վիճակում դեպի մագնիսն է ձգվում

4. Քիմիական հատկություններ
Թթվածնի փոխազդեցությունը ոչ մետաղների հետ.
Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են գրեթե բոլոր ոչ
մետաղները՝ ֆտորից (F2), քլորից (Cl2), բրոմից (Br2) և յոդից (J2) բացի։
Փոխազդում է ածխի հետ։
Կարևոր է նշել, որ թթվածնի պակասի դեպքում ածխի այրումից
առաջանում է խիստ վտանգավոր գազ՝ ածխածնի (II) օքսիդ (CO՝ շմոլ
գազ).
Սենյակային ջերմաստիճանում ծծումբը նույնիսկ մաքուր թթվածնում
չի փոփոխվում, բայց օդում տաքացնելիս այրվում է թույլ երկնագույն
բոցով։
Փոխազդում է ֆոսֆորի հետ.
Այս ռեակցիան սկսելու համար անհրաժեշտ է բարձր ջերմաստիճան
ռեակցիան ընթանում է ինքնաբերաբար՝ լույսի ու ջերմության
անջատմամբ։
Փոխազդեցությունը մետաղների հետ.
Թթվածնի հետ անմիջականորեն փոխազդում են նաև գրեթե բոլոր
մետաղները, օրինակ՝ ոսկին (Au)։ Այդպիսի ռեակցիաներն սկսելու
համար սովորաբար տաքացում է պահանջվում.

5. Թթվածնի կիրառումը
Բազմազան են թթվածնի կիրառման
բնագավառները. տեխնիկայում
գործընթացների գրեթե 80 %-ն այս նյութի
կիրառման վրա է հիմնված։
Օգտագործվում է մետաղների
արտադրություն մեջ, ետաղների
կտրման, զոդման ու եռակցման մեջ,
պայթեցումների իրականացման,
շնչառության ապահովման, բազմաթիվ
քիմիական ռեակցիաների իրագործման,
ազոտական ու ծծմբական թթուների,
պարարտանյութերի և այլ նյութերի
արտադրման, հրթիռային շարժիչների
գործարկման, վառելանյութերի այրման
մեջ։
Օդի բաղադրության որոշումը։

6. Լրացուցիչ նյութ՝ Օզոնային շերտ
Օզոնային շերտը վերնոլորտում,
մթնոլորտի 20–30 կմ բարձրություններում
գտնվող շերտ է, որտեղ գտնվում է ամբողջ
մթնոլորտային օզոնի մոտ 90%-ը: Շերտի
առավելագույն խտությունը 22-25 կմ
սահմաններում է: Բևեռներում օզոնային
շերտի ներքին սահմանն իջնում է մինչև 7–
8 կմ, իսկ հասարակածում բարձրանում է
մինչև 17–18 կմ: Վերնոլորտային օզոնը
ներգործում է մթնոլորտի ջերմային ռեժիմի
վրա, ակտիվացնում օքսիդացման
շարժընթացները մթնոլորտում, և,
ամենակարևորը, կլանում է Արեգակի
վնասակար կարճալիք
անդրամանուշակագույն ճառագայթների
հիմնական մասը, որը վնասակար
ազդեցություն է թողնում կենդանի
օրգանիզմների վրա:

7. Օզոնային շերտ
Վերնոլորտում օզոնը քայքայվում է Արեգակի
անդրամանուշակագույն ճառագայթների և քայքայող
այլ նյութերի ազդեցությամբ ընթացող
լուսաքիմիական ռեակցիաների, նաև մարդահարույց
այլ շարժընթացների հետևանքով: Վերնոլորտային
օզոնի 1%-ով նվազումը 2%-ով բարձրացնում է
Արեգակի անդրամանուշակագույն ճառագայթման
սաստկությունը, ինչը հանգեցնում է բուսականության
վերարտադրողականության նվազման և
գենետիկական ձևափոխումների՝ մաշկաբորբերի,
մաշկի քաղցկեղի, վարակիչ հիվանդությունների, աչքի
ոսպնյակի մթագնման, իմունիտետի թուլացման,
պլանկտոնի զանգվածի նվազման և այլն:
1985-ին Երկրի հարավային բևեռում հայտնաբերվել է
օզոնային խոռոչ, որտեղ օզոնի քանակը կտրուկ
(մինչև 50%) նվազում է: Օզոնային խոռոչի չափերը
փոփոխական են. այն նկատելի է հոկտեմբերի
կեսերին, անհետանում է նոյեմբերի կեսերին:
Օզոնային խոռոչն առաջանում է մթնոլորտ
արտանետված նյութերի (քլորֆտորածխածիններ,
հիդրոքլորֆտորածխածիններ, մեթիլքլորոֆորմ,
մեթիլբրոմիդ) և դրանց օգտագործմամբ արտադրված
նյութերի քայքայող ազդեցությունից: