2. Οη Γεξκαλνί κπήθαλ ζηα Καιάβξπηα ζηηο 9 Γεθεκβξίνπ.
Γεκηνύξγεζαλ έλαλ αζθπθηηθό θινηό γύξσ από ηελ
πόιε, πξνθεηκέλνπ λα κελ κπνξεί θαλείο λα μεθύγεη.
Σελ έληνλε αλεζπρία ησλ θαηνίθσλ θαηάθεξε,
παξαπιαλώληαο ηνπο, λα θαηεπλάζεη ν Γεξκαλόο
Γηνηθεηήο Ebersberger, ν νπνίνο ηνπο δηαβεβαίσζε όηη
δελ πξόθεηηαη θαλείο λα πάζεη ηίπνηε θαη όηη ν ζηόρνο
ηνπο ήηαλ ε εμόλησζε ησλ αληαξηώλ. Πξνρώξεζαλ
αξρηθά ζηελ ππξπόιεζε ζπηηηώλ πνπ αλήθαλ ζε
αληάξηεο θαη αλαδήηεζαλ ηελ ηύρε ησλ Γεξκαλώλ
ηξαπκαηηώλ ηεο Μάρεο ηεο Κεξπηλήο. ΢ηηο 12
Γεθεκβξίνπ νη Γεξκαλνί άξρηζαλ λα εηνηκάδνληαη γηα
λα απνρσξήζνπλ ηελ επνκέλε. Σν πξσί ηηο 13εο
Γεθεκβξίνπ, εκέξα Γεπηέξα, πξηλ θαιά θαιά
μεκεξώζεη, ρηύπεζαλ ηηο θακπάλεο ηεο θεληξηθήο
εθθιεζίαο θαη Γεξκαλνί αμησκαηηθνί θαη ζηξαηηώηεο
δηέηαμαλ λα ζπγθεληξσζνύλ όινη νη θάηνηθνη ζην
Γεκνηηθό ΢ρνιείν, αθνύ πάξνπλ καδί ηνπο κηα
θνπβέξηα θαη ηξόθηκα κηαο εκέξαο.

3. ΢ην θηίξην ηνπ ζρνιείνπ έγηλε ν ρσξηζκόο θαη ν
απνρσξηζκόο. Σα γπλαηθόπαηδα θιείζηεθαλ ζην ζρνιείν
θαη νη άλδξεο από 14 ρξνλώλ θαη πάλσ νδεγήζεθαλ ζε
θάιαγγεο ζηελ θνληηλή Ράρε ηνπ Καππή (ζήκεξα Σόπνο
Θπζίαο). Ο ρώξνο ήηαλ πξνζεθηηθά επηιεγκέλνο. Ζ
ακθηζεαηξηθή ηνπ δηακόξθσζε δελ ζα επέηξεπε ζε
θαλέλα λα γιηηώζεη. Οη Καιαβξπηηλνί ήηαλ
αλαγθαζκέλνη λα βιέπνπλ ηηο πεξηνπζίεο ηνπο, ηα ζπίηηα
θαη νιόθιεξε ηελ πόιε, λα θαίγνληαη θαη καδί ηνπο λα
παξαδίδνληαη ζηε θσηηά νη γπλαίθεο θαη ηα αλήιηθα
παηδηά ηνπο πνπ ήηαλ έγθιεηζηα ζην θηίξην ηνπ
΢ρνιείνπ, ην νπνίν θξνπξνύζαλ πάλνπινη ζηξαηηώηεο.

4. Ο Γεξκαλόο Γηνηθεηήο, γηα
λα θαζεζπράζεη θαη λα
παξαπιαλήζεη ηνπο
ζπγθεληξσκέλνπο, έδσζε ην
ιόγν ηεο ζηξαηησηηθήο ηνπ
ηηκήο όηη δελ πξόθεηηαη λα
ηνπο ζθνηώζνπλ.
Οιόθιεξε ε πόιε
παξαδόζεθε ζηηο θιόγεο.

5. Σελ ίδηα ζηηγκή ν Οδνλησηόο θαηεθόξηδε θαηάθνξηνο κε ηηο
ζνδηέο από ην πιηάηζηθν ησλ Γεξκαλώλ ζηα ζπίηηα, ζηα
καγαδηά θαη ζηηο απνζήθεο, από όπνπ άξπαμαλ ό,ηη πνιύηηκν
ππήξρε. Μαδί θαη ηα ρξήκαηα θαη ηα απνζέκαηα ησλ
Σξαπεδώλ θαη ησλ Γεκνζηώλ Τπεξεζηώλ, αθνύ
πξνεγνπκέλσο αλάγθαζαλ ηνπο Γηεπζπληέο λα ηα
παξαδώζνπλ. Από ην μελνδνρείν «Μέγαο Αιέμαλδξνο», κε
κηα πξάζηλε θαη ύζηεξα κηα θόθθηλε θσηνβνιίδα, δόζεθε ην
ζύλζεκα ηεο εθηέιεζεο. Σα πνιπβόια ζέξηζαλ ηνπο
Καιαβξπηηλνύο. Αθνινύζεζε ε ραξηζηηθή βνιή πνπ
νινθιήξσζε ην έγθιεκα.
Από ηα 13 άηνκα πνπ δηαζώζεθαλ ν ηειεπηαίνο επηδώλ,
Αξγύξεο ΢εξιειήο, πέζαλε ζηηο 27/02/2005 .

6. ΢ην δεκνηηθό ζρνιείν, ηα γπλαηθόπαηδα έδεζαλ
ζηηγκέο αγσλίαο θαη ηξόκνπ, θαζώο νη θιόγεο
έδσλαλ ην θηίξην ηνπ ζρνιείνπ. ΢πάδνληαο πόξηεο
θαη παξάζπξα θαηάθεξαλ ηειηθά λα μεθύγνπλ
ηξέρνληαο καθξηά από ηα ζπίηηα πνπ θιέγνληαλ θαη
άξρηζαλ λα αλαδεηνύλ ηνπο δηθνύο
ηνπο, αλεθνξίδνληαο πξνο ην κέξνο πνπ είραλ
νδεγήζεη ηνπο άλδξεο θαη βξέζεθαλ κπξνζηά ζην
πην θξηθηαζηηθό θαη απάλζξσπν ζέακα.
Άλδξεο, παηεξάδεο, γηνη θαη αδειθνί θείηνληαλ
λεθξνί πιεκκπξηζκέλνη ζην αίκα.

7.  «Ο Νίθος Φεριειής, έλας από ηοσς επηδήζαληες αθεγείηαη: “Δθεί ποσ θαζόκαζηαλ ζηε
ιάθθα [ην κέξνο πνπ είραλ ζπγθεληξώζεη ηνπο άληξεο] όιοη οη άληρες, κας έθαλαλ
λόεκα λα ζεθωζούκε. Καη κόιης έπεζαλ οη θωηοβοιίδες, άρτηζαλ λα κας "ζερίδοσλ" κε
ηα κσδράιιηα. Όηαλ πέζακε όιοη, πιεζίαζαλ οη Γερκαλοί κε ηα πόδηα λα βοσιηάδοσλ ζηο
αίκα θαη ζ' έλαλ-έλαλ έδηλαλ ηε ταρηζηηθή βοιή. Δγώ είτα κείλεη δωληαλός. Γσο αδέρθηα
αθόκα θαη θάποηοη άιιοη δίπια κοσ. Μηακηάκηζσ ώρα είτε θραηήζεη ε εθηέιεζε θη άιιες
δσο θαη περηζζόηερο ε ταρηζηηθή βοιή. Δίτα έλα γείηολα ποσ δούζε αθόκα θαη κοσ ιέεη:
έρτεηαη ε ζεηρά κας. Δκέλα είτε πηαζηεί, ε αλαπλoή θαη δελ κπορούζα λα κηιήζω.
Φηάλoσλ ζε κας, δίλοσλ δσo πηζηoιηές ζηο γείηολά κοσ, ζηο θεθάιη - ηολ αποηέιεηωζαλ.
Πεηάτηεθαλ ηα αίκαηά ηοσ απάλω κοσ. Δκέλα, όπως είτα ηο τέρη ζηο θεθάιη, κοσ
δίλοσλ κηα πηζηοιηά, ε ζθαίρα ηρύπεζε ηο τέρη κοσ θαη κε ιάβωζε ζηο κέηωπο. Λέω -
πάιη ηε γιύηωζα. Γελ πέζαλα. Μεηά από θακηά δεθαρηά ιεπηά, έρτεηαη άιιος, κε
γραπώλεη απ' ηο γηαθά, κοσ γσρίδεη ηο πρόζωπο θαη κοσ δίλεη άιιε κηα πηζηοιηά. Να
εδώ, ζηελ θoρθή. Έκεηλα γηα ιίγο αλαίζζεηος. Δίτα κοσδηάζεη οιόθιερος. Τέιος
θύγαλε. Αλαζεθώζετα ηόηε αλάκεζα ζηοσς ζθοηωκέλοσς, θοηηάω θαη βιέπω από θείλο
ηο δροκάθη εθεί ερτόηαλ ε κάλα κοσ. Μοσ ιέεη - πού είλαη οη άιιοη; Δίτα άιια δσο
αδέρθηα, ηο Βαζίιε θαη ηολ Κίκωλα. Bρήθακε ηολ έλαλ, ύζηερα θαη ηολ άιιολ
ζθοηωκέλοσς. Έθσγα από θεη, θαη ζσκάκαη πάηαγα κέζ' ζηο αίκα θαη ηο πόδη κοσ
βούιηαδε ως ηο γόλα. Το αίκα θύιαγε ποηάκη, είτε θηάζεη ως θάηω ζηο δρόκο ... »


8. Σν κεγάιν Γξάκα ησλ
Καιαβξύησλ είρε
μεθηλήζεη. Σα ληάηα, νη
δεκηνπξγηθέο δπλάκεηο
ηεο πόιεο, πεξηνπζίεο
θαη θόπνη ρξόλσλ
αθαλίζηεθαλ ζηηο 2:34΄
ηεο 13εο Γεθεκβξίνπ
1943, όπσο δείρλνπλ νη
δείθηεο ηνπ
ζηακαηεκέλνπ ξνινγηνύ
ηεο εθθιεζίαο.

9.  ΢ην απόξξεην ξαδηνγξάθεκα ηεο
117 Jager Division
(Αξ.1595/43), θαηαγξάθεηαη ν
ηειηθόο απνινγηζκόο ηεο
Δπηρείξεζεο Καιάβξπηα: (1)
Καηεζηξάθεζαλ νινθιεξσηηθά ηα
ρσξηά: Ρνγνί, Κεξπηλή, ΢ηάζε
Κεξπηλήο, Άλσ Εαρισξνύ, Κάησ
Εαρισξνύ, ΢νύβαξδν, Βξαρλί, Και
άβξπηα, Μνλαζηήξηα Μεγάινπ
΢πειαίνπ θαη Αγίαο Λαύξαο, Αγία
Κπξηαθή, Απιέο, Βπζσθά, Φηέξε,
Πιαηαληώηηζζα, Ππξγάθη, Βάιηζα,
Μειίζζηα, Μνλαζηήξη
Οκπινύ, Λαπαλαγνί, Μάδη, Μαδέηθ
α, Παγθξάηη, Μνξόρσβα, Γεξβέλη,
Βάιηνο, Πιαλεηέξνπ, Καιύβηα. (2)
696 Έιιελεο εθηειέζηεθαλ...”.

10. Ζ ζπλέρεηα ηνπ δξάκαηνο βξήθε ηηο γπλαίθεο λα
πξνζπαζνύλ κε όηη είρε απνκείλεη, αθόκα θαη κε ηα ρέξηα, λα
ζθάςνπλ πξόρεηξνπο ηάθνπο ζηελ παγσκέλε γε ηνπ
Γεθέκβξε γηα λα ζάςνπλ ηνπο λεθξνύο ηνπο. Με ηηο
θνπβέξηεο πνπ ηνπο είραλ θνληά ηνπο κεηέθεξαλ ηνπο
ζθνησκέλνπο ζην λεθξνηαθείν θαη άιινπο έζαςαλ εθεί ζην
ιόθν, ζε κηα ηξαγηθή ζθελή πνπ θξάηεζε κέξεο.
Αθνινύζεζε ε πξνζπάζεηα ηεο επηβίσζεο κέζα ζηα
ραιάζκαηα, πνπ έκειιε γηα ρξόληα λα ζηεγάζνπλ ηηο
απνξθαληζκέλεο νηθνγέλεηεο.
Σν Οινθαύησκα ησλ Καιαβξύησλ «ζπγθίλεζε θαη
ζπλέλσζε ηνπο Έιιελεο θαη δπλάκσζε ηνλ αγώλα ηνπο θαηά
ηνπ θαηαθηεηή», νκνινγεί ν ηόηε Γεληθόο ΢ηξαηησηηθόο
Γηνηθεηήο ησλ Γεξκαλώλ ζηελ Διιάδα.
Οη Καιαβξπηηλέο Γπλαίθεο, νη Καιαβξπηηλέο Μαλάδεο,
κνξθέο εξσηθέο, παιεύνληαο θάησ από δύζθνιεο ζπλζήθεο,
θαηάθεξαλ λα αλαζξέςνπλ ηα παηδηά ηνπο θαη λα
μαλαρηίζνπλ ηελ πόιε κέζα από ηα εξείπηα.

11. ΢ηνλ Σόπν ηεο Δθηέιεζεο, ν Λεπθόο ΢ηαπξόο θαη ε Καιαβξπηηλή Μάλα, αηώληα
ζύκβνια ηνπ καξηπξίνπ, εμαθνινπζνύλ λα ζηέιλνπλ κελύκαηα εηξήλεο θαη
ζπλαδέιθσζεο ησλ ιαώλ ηνπ θόζκνπ.

15.  Οη καζήηξηεο :
 Βηθηώξηα Μπνπξιή
 Αιεμάλδξα Μνπηαθίδνπ