1. ΢κηνή πρώηη: Αθεγεηήο, Παπάο, ηξεηο καζεηέο
Αθεγεηήο: (δηαβάδεη από ην βηβιίν, θνξώληαο γπαιηά)
«Απνκλεκνλεύκαηα ηνπ Μαθξπγηάλλε, ζει. 9: Κεθάιαην: «Ο λενειιεληθόο δηαθσηηζκόο»:
«΋ινη, ρσξίο εμαίξεζηλ, έρνπλ ρξένο λα εμεύξνπλ γξάκκαηα. Ζ Παηξίο έρεη λα θαηαζηήζε
ζρνιεία εηο όια ηα ρσξία δηά ηα αξζεληθά θαη ζειπθά παηδηά. Δθ ησλ γξακκάησλ γελλάηαη ε
πξνθνπή, κε ηελ νπνίαλ ιάκπνπλ ηα ειεύζεξα έζλε».
(βγάδεη ηα γπαιηά θαη θνηηάεη πξνο ην θνηλό, γεκάηνο πεξηζπιινγή)
Γξάκκαηα… Πξνθνπή… Διεπζεξία. Μάιινλ… απηό ην ηξίπηπρν είρε ζην λνπ ηνπ ν Ρήγαο
Φεξαίνο όηαλ έγξαθε ην Θνύξην…
Μάιινλ… απηό ην ηξηπιό ζάιπηζκα είρε ζην λνπ ηνπ ν Νηθόιανο Γύδεο όηαλ δσγξάθηδε ην
«Κξπθό ΢θνιεηό».
(μαλαθνξάεη ηα γπαιηά θαη ζπλερίδεη λα δηαβάδεη):
«Σα γξάκκαηα πνπ δηδάζθνληαλ ζην θξπθό ζθνιεηό ηα παηδηά, ήηαλ απνζπάζκαηαησλ
κεγάισλ δαζθάισλ ηνπ Γέλνπο πνπ κηινύζαλ ζηηο ςπρέο ηνπο θαη ηα πξνεηνίκαδαλ γηα ηε
κεγάιε ζηηγκή…
Πεηάγεηαη έλαο από ηνπο καζεηέο: «Πόηε ζα πάξσ θαη εγώ ηα όπια λα πνιεκήζσ;»
(ζπλερίδεη ν αθεγεηήο) Σέηνηα απνζπάζκαηα ήηαλ , από ην «΢άιπηζκα Πνιεκηζηήξηνλ» ηνπ
Αδακάληηνπ Κνξαή, από ηνλ «Θνύξην» ηνπ Ρήγα Βειεζηηλιή, από ην πνηεηηθό έξγν ηνπ
Αλδξέα Κάιβνπ, « Ωδαί»
Αποζπάζμαηα από ηο «΢άλπιζμα Πολεμιζηήριον» ηοσ Αδαμάνηιοσ Κοραή
«Οη Ζπεηξώηαη… ελζπκήζεηε* ηα θαηνξζώκαηα ησλ πξνγόλσλ ζαο. Δζείο θαη παιαηά
εθάλεηε αλδξείνη, θαη ζήκεξνλ αθόκε εδείμαηε κε ηαο θαηά ησλ αγξίσλ Παζάδσλ λίθαο, όηη
δελ εράζαηε ηελ πξνγνληθήλκεγαινςπρίαλ.
Οη Θεζζαινί θαη Μαθεδόλεο… ελζπκήζεηε όηη νη πξόγνλνη ζαο θαηεηξόπσζαλ ηνλ Γαξείνλ,
όζηηο ήηνλ αζπγθξίησο θνβεξώηεξνο βαζηιεύο από ηνλ ζεκεξηλόλάλαλδξνληύξαλλνλ ηεο
Διιάδνο.
Οη Πεινπνλλήζηνη θαη νη ινηπνί Έιιελεο… κε ιεζκνλήζεηε ηα ηξόπαηα*, όζα θαηά ησλ
βαξβάξσλ αλέζηεζαλ* νη πξνπάηνξέο* ζαο.
Καη ζεηο εμαηξέησο νη Ματλώηαη… ζπιινγηζζήηε όηη είζζε αίκα ΢παξηηαηώλ.
΋ινη νκνύ*, όζνη κε ην ιακπξόλ όλνκα ησλ Διιήλσλ δνμάδεζζε, βάιεηε θαιά εηο ηνλ λνπλ
ζαο, όηη αθ' όζαο δπζηπρίαο δύλαηαη λα πάζε ν άλζξσπνο ε πιένλ απαξεγόξεηνο είλαη ε
δνπιεία.

2. Αποζπάζμαηα από ηο Θούριο ηοσ Ρήγα Βελεζηινλή
«Διάηε κ' έλαλ δήινλ ζε ηνύηνλ ηνλ θαηξόλ,
λα θάκσκελ ηνλ όξθνλ επάλσ ζηνλ ΢ηαπξόλ.
΢πκβνύινπο πξνθνκκέλνπο κε παηξησηηζκόλ,
Να βάισκελ, εηο όια λα δίδνπλ νξηζκόλ.
Οη Νόκνη λάλ' ν πξώηνο θαη κόλνο νδεγόο,
Καη ηεο Παηξίδνο έλαο λα γέλε αξρεγόο.
Γηαηί θ' ε αλαξρία νκνηάδεη ηε ζθιαβηά.
Να δνύκε ζα ζεξία, εηλ' πιην ζθιεξή θσηηά».
Ανδρέας Κάλβος, Ωδαί, «Δις ΢άμον»
Όζνη ην ράιθενλ ρέξη
βαξύ ηνπ θόβνπ αηζζάλνληαη,
δπγόλ δνπιείαο αο έρσζη.
Θέιεη αξεηήλ θαη ηόικελ
ε ειεπζεξία.
β'
Απηή επηέξσζε
ηνλ Ίθαξνλ· θαη αλ έπεζελ
ν πηεξσζείο θ' επλίγε
ζαιαζζσκέλνο·
γ'
Αθ' πςειά όκσο έπεζε,
θαη απέζαλελ ειεύζεξνο.
Αλ γέλεοζθάγηνλάηηκνλ
ελόο ηπξάλλνπ, λόκηδε
θξηθηόλ ηνλ ηάθνλ.
ΠΑΠΑ΢: (θνηηάεη πξνο ηα παηδηά)
΋ηαλ δηαβάδσ ηνλΑδακάληην Κνξαή, ηνλ Ρήγα Βειεζηηλιή, ηνλ Αλδξέα Κάιβν, ηόηε ήζεια
λα έρσ θνληά κνπ όιν ην ππόδνπιν γέλνο καο , κάξηπξα θαη ηεο αγαλάθηεζήο κνπ θαη ησλ
δαθξύσλ κνπ, δαθξύσλ,αιεζηλώλ, δαθξύσλ απαξεγόξεησλ, ηα νπνία κνπ θέξλεη ε αλάκλεζε
όηη έηζη θαη νη πξόγνλνί κνπ, νη ακίκεηνη αξραίνη Έιιελεο, ήμεπξαλ λα ηηκνύλ ηε ζνθία.
Γύζηπρε παηξίδα! Χο πόηε ζα ππνθέξνπλ ηα ηέθλα ζνπ; Πόηε ζα έξζεη ε Μεγάιε ΢ηηγκή;

3. ΢κηνή δεύηερη: Αθεγεηήο, Ξάλζνο, ΢θνπθάο, Σζαθάισθ
(ζπλερίδεη λα δηαβάδεη)
«… θαη ε Μεγάιε ΢ηηγκή έθηαζε. Ζ πην Ηεξή ΢ηηγκή από όιεο»
(θνηηάεη ην θνηλό θαη απ’ έμσ)
Σα παιηθάξηα νξθίδνληαη «Διεπζεξία ή Θάλαηνο»… Σα παιηθάξηα νξθίδνπλ νη ηδξπηέο ηεο
Φηιηθήο Δηαηξείαο, ν Δκκαλνπήι Ξάλζνο, ν Νηθόιανο ΢θνπθάο θαη ν Αζαλάζηνο Σζαθάισθ.
Ξάλζνο: «Οξθίδνκαη (επαλαιακβάλνπλ όινη) νηθεηνζειώο ελώπηνλ ηνπ αιεζηλνύ Θενύ όηη ζα
είκαη γηα όιε κνπ ηε δσή απόιπηα πηζηόο ζηελ Δηαηξεία.
΢θνπθάο: Οξθίδνκαη (επαλαιακβάλνπλ όινη) όηη ζα ηξέθσ ζηελ θαξδηά κνπ αδηάιιαθην
κίζνο θαηά ησλ ηπξάλλσλ ηεο Παηξίδαο κνπ, θαηά ησλ νπαδώλ θαη θαηά ησλ νκνθξόλσλ
ηνπο. Θα ελεξγώ πάληα κε ηξόπν πνπ λα ηνπο βιάπηεη θαη όηαλ ην επηηξέςνπλ νη εμειίμεηο ζα
ζπκβάιισ ζηελ πιήξε θαηαζηξνθή ηνπο.».
Σζαθάισθ: Οξθίδνκαη, (επαλαιακβάλνπλ όινη) εηο εζέ, σ ηεξά θαη αζιία παηξίο! Οξθίδνκαη
εηο ηαο πνιπρξνλίνπο βαζάλνπο ζνπ, νξθίδνκαη εηο ηα πηθξά δάθξπα , ηα νπνία ηόζνπο
αηώλαο έρπζαλ ηα ηαιαίπσξα ηέθλα ζνπ! Δηο ηα ίδηα κνπ δάθξπα, ηα νπνία ρύλσ θαη' απηήλ
ηελ ζηηγκήλ! Δηο ηελ κέιινπζαλειεπζεξίαλ ησλ νκνγελώλ κνπ όηη αθηεξώλνκαη όινο εηο εζέ!
Δηο ην εμήο ζπ ζέιεηο είζαη ε αηηία θαη ν ζθνπόο ησλ δηαινγηζκώλ κνπ, ην όλνκά ζνπ ν
νδεγόο ησλ πξάμεώλ κνπ θαη ε επηπρία ζνπ αληακνηβή ησλ θόπσλ κνπ!»
Αθεγεηήο: (ζπλερίδεη λα δηαβάδεη)
΋κσο νη όξθνη ηεο Φηιηθήο Δηαηξείαο δόζεθαλ ζε κηα ηδηαίηεξα δπζκελή γηα ηελ ειιεληθή
ππόζεζε ζηηγκή. Σν 1815 ληθήζεθε νξηζηηθά ν Ναπνιένληαο θαη νη θηιειεύζεξεο ηδέεο ηεο
Γαιιηθήο Δπαλάζηαζεο παξακεξίζηεθαλ. Σόηε ηδξύζεθε ε Ηεξή ΢πκκαρία κε πξσηνβνπιία
ησλ ληθεηώλ (θπξίσο ηεο Απζηξίαο, ηεο Ρσζίαο θαη ηεο Πξσζίαο), νη νπνίνη επηζπκνύζαλ λα
δηαηεξεζεί ην «παιαηό κνλαξρηθό θαζεζηώο». Γηα ηνλ ιόγν απηό, ήηαλ αληίζεηνη ζε θάζε
επαλαζηαηηθή θίλεζε, θαηαδηθάδνληάο ηελ σο επηθίλδπλε.Ζ Ηεξή ΢πκκαρία, ινηπόλ,
θαηαδηθάδεη ηελ ειιεληθή Δπαλάζηαζε. Καη ηόηε…
Ξάλζνο: «Καηάιαβα ηόηε, πσο ό,ηη θάλνπκε ζα ην θάλνπκε κόλνη καο θαη όηη δελ έρνπκε
θακία ειπίδα από ηνπο μέλνπο. Αο είλαη… Θα ζηείινπκε επηζηνιέο παληνύ ζηνπο δηθνύο
καοθαη ζα ηνπο θαηερήζνπκε ζην ζθνπό καο γηα λα είκαζηε όινη έηνηκνη! Δηθνζηή πέκπηε
Μαξηίνπ ζα είλαηε κέξα ηεο Γεληθήο Δπαλάζηαζεο»!
Καη νη ηξεηο καδί: «Διεπζεξία ή Θάλαηνο»

4. ΢κηνή Σρίηη:
Αθεγεηήο: (δηαβάδνληαο)
«Απνκλεκνλεύκαηα ηνπ Μαθξπγηάλλε, ζει. 99, «Ζ απνηπρία ηεο Δπαλάζηαζεο ζηηο
Παξαδνπλάβηεο Ζγεκνλίεο θαη ε ζπζία ηνπ Ηεξνύ Λόρνπ»
«… Έηζη, πηεζκέλνο από ηηο θαηαζηάζεηο, ν αξρεγόο ηεο επαλάζηαζεο Αιέμαλδξνο
Τςειάληεο , πεξλάεη ηνλ παξαπόηακν ηνπ Γνύλαβε, ηνλ πνηακό Πξνύζν ζηηο 22
Φεβξνπαξίνπ 1821 θαη πςώλεη ηειηθά ηε ζεκαία ηεο Δπαλάζηαζεο ζηηο παξαδνπλάβηεο
εγεκνλίεο θαη ζπγθεθξηκέλα ζην Ηάζην ηεο Μνιδνβιαρίαο. Γύν κέξεο αξγόηεξα, ζηηο 24
Φεβξνπαξίνπ εθδίδεη επαλαζηαηηθή πξνθήξπμε κε ηνλ ηίηιν «Μάρνπ ππέξ πίζηεσο θαη
παηξίδνο» θαη ζπγθξνηεί ηνλ Ηεξό Λόρν…
(Κνηηώληαο κε απνξία ην θνηλό) : Ννκίδσ όηη γηα ηνλ ηεξό ιόρν έρεη γξάςεη ν πνηεηήο
Αλδξέαο Κάιβνο
Α. Κάιβνο:
Ο Ηεξόο Λόρνο ήην ζηξαηησηηθό ζώκα πνπ ηδξύζεθε από ηνλ πξίγθηπα Αιέμαλδξν Τςειάληε
ζηε Φσμάλε, πόιε ζηα όξηα ηεο Μνιδαβίαο κε ηε Βιαρία, ζηα κέζα Μαξηίνπ ηνπ 1821 θαη
ζπγθξνηήζεθε από εζεινληέο ζπνπδαζηέο ησλ ειιεληθώλ παξνηθηώλ ηεο Μνιδνβιαρίαο θαη
ηεο Οδεζζνύ, θπξίσο. Ήηαλ ε πξώηε νξγαλσκέλε ζηξαηησηηθή κνλάδα ηεο Διιεληθήο
Δπαλάζηαζεο ηνπ 1821 θαη ηνπ ειιεληθνύ ζηξαηνύ γεληθόηεξα. Ο Τςειάληεο πίζηεπε πσο νη
λεαξνί απηνί ζα κπνξνύζαλ λα απνηειέζνπλ ηελ ςπρή ηνπ ζηξαηνύ ηνπ. Γη’ απηό ηνπο
νλνκάηηζε από ην θιαζηθό όλνκα ηνπ Ηεξνύ Λόρνπ ησλ Θεβώλ.
Οη άλδξεο ηνπ Ηεξνύ Λόρνπ ήην πεδνί θαη ηππείο εθνδηαζκέλνη κε θαξακπίλεο θαη μηθνιόγρεο.
Έθεξαλ ζηνιέο, , πνπ απνηεινύζαλ κίγκα ειιεληθήο θαη επξσπατθήο ζηνιήο, από καύξν
ύθαζκα, θαινύκελνη εμ απηνύ κειαλνθόξνη ή καπξνθόξνη, θέξνληαο επίζεο ζην καύξν
πειίθην ηξίρξσκν ινθίν, (σο εζλόζεκν), θάησ από ην νπνίν ππήξρε ε θξάζε Διεπζεξία ή
Θάλαηνο θαη ην ζήκα ηεο λεθξνθεθαιήο κε ρηαζηί νζηά ζαλ ζύκβνιν ηεο λίθεο πάλσ ζηνλ
ζάλαην.
Ζ ζεκαία ηνπ Ηεξνύ Λόρνπ ήην ηξίρξσκε, ην θόθθηλν ζπκβόιηδε ηνλ παηξησηηζκό, ην ιεπθό
ηελ αδειθνζύλε θαη ην καύξν ηε ζπζία. ΢ηε κία πιεπξά ηεο ζεκαίαο αλαγξαθόηαλ ην ΔΝ
ΣΟΤΣΧ ΝΗΚΑ θαη ππήξρε ε εηθόλα ησλ Αγίσλ Κσλζηαληίλνπ θαη Διέλεο. ΢ηελ άιιε
πιεπξά ππήξρε ε εηθόλα ηνπ Φνίληθα αλαγελλόκελνπ από ηηο θιόγεο θαη αλαγξαθόηαλ ΔΚ
ΣΖ΢ ΢ΣΑΚΣΖ΢ ΜΟΤ ΑΝΑΓΔΝΝΧΜΑΗ.
Αθεγεηήο:… (θνηηώληαο κε πεξίζθεςε ην θνηλό): ε Αλαγέλλεζε όκσο δελ ήηαλ γξαθηό λα
έξζεη αθόκα
(δηαβάδνληαο): «Έηζη, ράζεθε κέζα ζε ιίγε ώξα κία από ηηο γιπθύηεξεο ειπίδεο ηεο Διιάδαο,
ν Ηεξόο Λόρνο. Αιιά, έζησ θαη αλ ληθήζεθε, αθνύ εγθαηαιείθζεθε κόλνο θαη ηόζν
νιηγάξηζκνο απέλαληη ζε ππεξάξηζκν ερζξό, επηβεβαίσζε, ππό ηελ εγεζία παηξηώηε θαη

5. γελλαηόςπρνπ αξρεγνύ, ηνπ Αιέμαλδξνπ Τςειάληε, ηη κπνξεί λα θαηνξζώζεη ην παηξησηηθό
αίζζεκα, ε ζηξαηησηηθή ηάμε θαη ε αγάπε πξνο θάζε ηη ην επγελέο λέσλ θαιήο αλαηξνθήο,
έζησ θη αλ απηνί κόιηο είραλ επηζηξαηεπζεί θαη κόιηο είραλ δηδαρζεί ηε ρξήζε ηεο ιόγρεο. Χο
ηέηνηνο ν λένο Ηεξόο Λόρνο αλαδείρζεθε αληάμηνο ηεο ηηκήο ηνπ αξραίνπ θαη όπσο εθείλνο
γξάθηεθε ζηελ αξραία ειιεληθή ηζηνξία, έηζη θαη απηόο γξάθηεθε ζηε λέα, γελόκελνο ζε
κηθξνγξαθία ην πηζηό αληίγξαθν ηνπ πξσηνηύπνπ.
(θνηηώληαο ην θνηλό θαη απ’ έμσ) Δπηπρηζκέλεο νη ςπρέο ησλ ηεξνινρηηώλ! Με όζε πξνζπκία
θαη ηηκή πξνζήιζαηε ζθάγηα ηεξά ππέξ ηεο παηξίδαο, κε ηόζε ράξε λα δερζείηε από ηηο
νπξάληεο δπλάκεηο ηελ ηηκή εθείλε, ηελ νπνία σο νθεηιή πξνζθέξεη ζην όλνκα θαη ηε κλήκε
ζαο ην ζύλνιν ησλ γλήζησλ βιαζηώλ ηεο Διιάδαο»!
Κάλβος:
Εις τον Ιερόν Λόχον
«Αο κε βξέμε πνηέ
ην ζύλλεθνλ, θαη ν άλεκνο
ζθιεξόο αο κε ζθνξπίζε
ην ρώκα ην καθάξηνλ
πνπ ζαο ζθεπάδεη.
Χ γλήζηα ηεο Διιάδνο
Σέθλα ςπραί πνπ επέζαηε
εηο ηνλ αγώλα αλδξείσο,
ηάγκα εθιεθηώλ Ζξώσλ,
θαύρεκα λένλ.
Αιι' αλ ηηο απεζάλε
δηά ηελ παηξίδα, ε
κύξηνο
είλεθύιινλαηίκεηνλ,
θαη θαιά ηα θιαδηά
ηεο θππαξίζζνπ».
Αο ην δξνζίζε πάληνηε
κε η' αξγπξά ηεο δάθξπα
ε ξνδόπεπινο θόξε
Καη απηνύ αο
μεθπηξώλνπλ
αηώληα η' άλζε.
΢αο άξπαμελ ε ηύρε
ηελ ληθεηήξηνλδάθλελ,
θαη από κπξηηάλ ζαο
έπιεμε
θαη πέλζηκνλθππάξηζζνλ
ζηέθαλνλ άιινλ.

6. ΢κηνή ηέηαρηη:αθεγεηήο, παζάο, ηέζζεξα άηνκα ζην ζεξάη, δύν ΢νπιηώηηζζεο
Αθεγεηήο: (θνηηώληαο ην θνηλό θαη απ’ έμσ) Μπνξεί ε επαλάζηαζε λα απέηπρε ζηηο
Παξαδνπλάβηεο Ζγεκνλίεο, όκσο ε θιόγα ηεο επαλάζηαζεο νινέλα ζέξηεπε θαη θνύλησλε ,
όπσο ζην εξσηθό ΢νύιη.
(δηαβάδνληαο θαη θνξώληαο ηα γπαιηά) Απνκλεκνλεύκαηα ηνπ Μαθξπγηάλλε, ζει. 199, « Ο
Αιή παζάο θαη ην εξσηθό ΢νύιη) …
Οη άγξαθνη λόκνη ησλ ΢νπιησηώλ
«Σα έζηκα θαη νη ζεζκνί ησλ ΢νπιησηώλ ππνρξέσλαλ θάζε παηξηώηε λα είλαη επζπιαρληθόο
πξνο ηνπο νκνγελείο θαη ηνπο νκνζξήζθνπο ηνπ θαη ζε θάζε πεξίπησζε λα ηνπο βνεζά. Να
είλαη επίζεο πηζηόο ζηε ζξεζθεία ηνπ θαη άζπνλδνο ερζξόο ηεο νζσκαληθήο ηπξαλλίαο.
΋πνηνο ήηαλ δεηιόο ζηνλ πόιεκν, όινη ηνλ πεξηθξνλνύζαλ. Δπίζεο θαηέθξηλαλ όπνηνλ είρε
πιεγσζεί ζηελ πιάηε, γη' απηό θαη νη ειηθησκέλνη πνπ ήηαλ γνλείο γελλαίσλ αλδξώλ
ζπλήζηδαλ λα πεξεθαλεύνληαη ζηηο ζπλαλαζηξνθέο ηνπο θαη λα ιέλε: "Δπραξηζηώ ην Θεό
γηαηί ηα παηδηά κνπ ζθνηώζεθαλ ε ηξαπκαηίζζεθαλ ζηε κάρε θαη θαλέλαο δελ ρηππήζεθε από
πίζσ". Απηά πίζηεπαλ γηα ηε γελλαηόηεηα θαη ηε δεηιία θαη γη' απηό νη ΢νπιηώηεο πνηέ δελ
έδεηρλαλ ηα λώηα ηνπο ζηνπο ερζξνύο, αιιά έπξεπε ή λα ληθήζνπλ ή λα ζθνησζνύλ έλδνμα».
΢ηα γξάκκαηα πνπ ηνπο έζηειλε ζπρλά-ππθλά ν Αιή παζάο γηα λα παξαδνζνύλ, απηνί θαη ν
αξρηθιέθηεο ν Καηζαληώλεο, ε απάληεζε ήηαλ πάληα ε ίδηα:
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢ (δηαβάδεη ην γξάκκα) : Βεδύξ Αιή Παζά ζε ραηξεηνύκελ!
Ζ παηξίο καο είλαη απείξσο γιπθπηέξα θαη από ηα πνπγθεία* ζνπ, θαη από ηνπο επηπρείο
ηόπνπο, ηνπο νπνίνπο ππόζρεζαη λα καο δώζεηο. ΋ζελ* καηαίσο θνπηάδεηο, επεηδή ε ειεπζεξία
καο δελ πσιείηαη, νύη' αγνξάδεηαη ζρεδόλ κε όινπο ηνπο ζεζαπξνύο ηεο γεο, παξά κε ην αίκα
θαη ζάλαηνλ έσο ηνπ ηειεπηαίνπ ΢νπιηώηνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Αρ! κεο ζηε καπξίια μεξνςήλνκαη. Μεο ζηελ όρηξεηα θαη ηελ πξνδνζία
ηξώσ ηε δσή κνπ. Γηαηί, σξέ, κε πνιεκνύλε άλζξσπνη ζπληνπίηεο κνπ; Γηαηί κνπ ζθνηώλνπλε
ηνπο ηζνραληαξαίνπο κνπ; Γηαηί κνπ θαηαζηξέθνπλε ην βηνο κνπ; Γηαηί κνπ πίλεη ην αίκα
απηόο ν ραΐλεο ν Κιέθηεο ν Καηζαληώλεο; Μηιάηε, σξέ!
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢: Κιέθηεο είλαη, Παζά κνπ· πόιεκν θάλεη. Ση ήζειεο λα θάλεη;
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Γηαηί λα είλαη Κιέθηεο, σξέ;
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢: Ξέξσ εγώ γηαηί είλαη Κιέθηεο; Έηζη ηνπ ζθύξημε. Μάδεςε θακπόζνπο ν
ηζαρπίλεο θη έπηαζε ην βνπλό θαη θάλεη ηνλ θαπεηάλην.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Μνπ 'θαςε πάιη ηηο ζεκσληέο κνπ, ν αγηνγδύηεο. Σε ζξνθή ησλ παιηθαξηώλ
κνπ, από ην ζηόκα ηνπο ηελ πήξε. Καηαζηξνθή κεγάιε κνπ 'θακε. Καη γηα πνηνλ, σξέ, ηα
καδεύσ εγώ η' αγαζά κνπ, κε ην αίκα ηεο θαξδηάο κνπ; Γηα ην ιαό δελ ηα καδεύσ;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Μάιηζηα, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: ΋ηαλ εγώ θπβεξλώ, πνηνο θπβεξλά;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Ο ιαόο, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: ΋ηαλ εγώ πινπηίδσ, πνηνο πινπηίδεη;

7. ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Ο ιαόο, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Γηα πνηνλ, σξέ Βαζηιηθή, ρηίδσ γέθπξεο, δξόκνπο, ιηκάληα, θάζηξα; Γηα πνηνλ
θάλσ πνιέκνπο;
ΒΑ΢ΗΛΗΚΖ: Γηα καο, Παζά κνπ, γηα ην ιαό ζνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Σέηνην εκπόξην, ζαλ ην ζεκεξηλό, είδαλε, σξέ, απηά ηα κέξε άιιε θνξά;
Σέηνηεο καληθαηνύξεο, πνηνο ηηο νλεηξεύηεθε πξηλ από κέλα; Φηώρεηα βξήθα, πινύηε έθεξα.
Σζαπαηζνπιηά θαη ξεκπειηό βξήθα, ηάμε έθεξα. Υσξηαηηά βξήθα, πνιηηηζκό έθεξα, έξγα
καζηνξηθά έθεξα, γηαηξνζόθηα έθεξα, ηειεζθόπηα, κηθξνζθόπηα έθεξα. Ση ζέιεη ινηπόλ θαη
κε θαηαηξέρεη θαη κε ξεκάδεη ν πεδεβέγθεο απηόο, ν Κιέθηεο ν Καηζαληώλεο;
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢: Θέιεη, ιέεη, λα θύγνπλ νη Οζσκαλνί θαη λα κείλνπλε κνλαρνί ηνπο νη
Υξηζηηαλνί.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Πνηνο ηνπο πεηξάδεη, σξέ, ηνπο Υξηζηηαλνύο ζαλ θάζνληαη ζη' απγά ηνπο;
ΧξέΜάλζν Οηθνλόκνπ, σξέ Θαλάζε Βάγηα, Υξηζηηαλνί Οξζόδνμνη δελ είζηε, πνπ λα ζαο
θάεη ην καύξν θίδη;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Μάιηζηα, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Φηιία θαη εκπηζηνζύλε δε ζαο ράξηζα; Μηλίζηξνποκνπ δε ζαο έθαλα;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Μάιηζηα, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Χξέ Κπξά Βαζηιηθή, Ρσκηά δελ είζαη;
ΒΑ΢ΗΛΗΚΖ: Με ηελ επρή ηεο Παλαγηάο, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: ΢α βαζίιηζζα δε ζ' έρσ, σξέ;
ΒΑ΢ΗΛΗΚΖ: Να 'ζαη θαιά, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Ζ γιώζζα πνπ κηινύκε ζε ηνύην ην ζεξάη, ησλ Ρσκηώλ ε γιώζζα δελ είλαη;
ΒΑ΢ΗΛΗΚΖ: Άιιε γιώζζα δελ αθνύσ εδώ κέζα, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: [ζηοσς άλλοσς]. ΢ρνιεηά ξσκαίηθα δελ ππνζηεξίδσ;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Μάιηζηα, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Δθθιεζηέο ρξηζηηαληθέο δε ρηίδσ;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ ΚΑΗ ΒΑΓΗΑ΢: Μάιηζηα, Παζά κνπ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Ση ζαο ιείπεη, σξέ Ρσκηνί, θαη κνπ βγαίλεηε ζην θιαξί; ΢πίηηα έρεηε θαιύηεξα
από ηα δηθά καο, γπλαίθεο όκνξθεο παληξεύεζηε, θαΐ ηξώηε, παξάδεο καδεύεηε, ζην
γθνπβέξλν ζάο παίξλνπκε, παπάδεο έρεηε, δαζθάινπο έρεηε. Γηαηί, σξέ, δελ εζπράδεηε; Γηαηί
κε παηδεύεη θαη κνπ θαίεη ηηο ζεκσληέο κνπ ν εληεςίδεο απηόο ν Κιέθηεο ν Καηζαληώλεο;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ: Οη δύζηελνη νκνγελείο κνπ, Γαιελόηαηε, επξήθαλ πξνζθάησο ιέμηλ
δαηκνληθήλ όπνπ πνιιά εηάξαμεηηλάο εμ απηώλ. Λιμπερηά είλαη ν όξνο· εηο ηελ
αξραίαλγιώζζαλ ησλ Διιήλσλ, ελεσθερία.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Καη ηη αμίδεη, σξέ, απηό ην ιηκπεξηά κπξνζηά ζ' όια ηα θαιά πνπ έρεηε ζαλ
θάζεζηε θξόληκα;

8. ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ: Γελ είκαη αξκόδηνο λα θξίλσ θαη λα ζπγθξίλσ. Δίκαη ππάιιεινο. Γηα ηνλ
ππάιιεινλ ηίπνηε πξνζθηιέζηεξνλ δελ επηηξέπεηαη λα ππάξρεη από ηελ ππεξάλσ απηνύ
θεηκέλελεμνπζίαλ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Καη ηη ζα ην θάλνπλ, σξέ, απηό ην ιηκπεξηά αλ πνηέο ηνπο ην δώζεη ν
΢αηαλάο;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ: Καλείο δελ ην εζηνράζζε, Τπέξηαηε Βεδίξε. Απηό όπνπ ηνπο ζπκβαίλεη είλαη
έμαξζηο, θαληαζηνθνπία, βαθρεία, παξαθξνζύλε ίζσο ή έξσο.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Γηα κηα ιέμε, ην ινηπόλ, γηα κηα παιαβνκάξα, κ' αθαλίδεη απηόο ν
κπεξκπάληεο ν Κιέθηεο ν Καηζαληώλεο;
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢: Άηηκνο θόζκνο!
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Χξέ, γηα θνηηάηε κε ζηα κάηηα!
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ, ΒΑΓΗΑ΢, ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢, ΓΗΟΤ΢ΟΤΦ: Μάιηζηα, Παζά κνπ!
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Ση ζαο έρσ όινπο εζάο θαη ζαο θακαξώλσ σξέ; Ακέζσο ζα κνπ ηνλέ θέξεηε
δεκέλν, εηδαιιηώο δε ζαο βιέπσ θαιά πνιύ θαηξό αθόκα. Καηαιάβαηε, σξέ;
ΟΗΚΟΝΟΜΟΤ: Φπζηθώ ησ ιόγσ, νη εδώ παξόληεο ζηξαηεγνί είλαη πιένλ αξκόδηνη δηα ην
πξνθείκελνλ.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Δζύ, σξέ Βειή Γθέθα, πνπ κε ηεξάο ζα ράραο, δηθή ζνπ δνπιεηά είλαη ηνύηε.
Γεξβέλαγαο δελ είζαη; Ση θαξηεξάο θαη δελ γθξεκίδεζαη λα θάλεηο ην ζέιεκα ηνπ αθέληε
ζνπ;
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢: Παζά κνπ, ην θαηέρεηο θαιά πσο ηξία ρξόληα άιιε δνπιεηά δελ θάλσ παξά
λα θπλεγώ ηνλ Καηζαληώλε ζ' όια ηα βνπλά ηεο Ρνύκειεο. Γέθα ιαβσκαηηέο έρεη ην θνξκί
κνπ· ηηο κηζέο, απ' ηνπ Καηζαληώλε ην ρέξη ηηο πήξα.
ΑΛΖ ΠΑ΢Α΢: Καη ηη θαηάθεξεο, σξέ, κε ηηο δέθα ιαβσκαηηέο ζνπ;
ΒΔΛΖ ΓΚΔΚΑ΢: ΋,ηη κπνξνύζε λα θάλεη άλζξσπνο, ην 'θαλα, κα ηνλ Αιιάρ! Εσληαλόο ν
Καηζαληώλεο δελ πηάλεηαη. Θεξηό είλαη. Μνλάρα πεζακέλνο ζα πηαζηεί, αλ πηαζηεί πνηέο.
Αθεγεηήο: (δηαβάδνληαο από κέζα) Κη όκσο ν Καηζαληώλεο πηάζηεθε… Σν ΢νύιη έπεζε… ν
θαιόγεξνο ΢ακνπήι αλαηίλαμε ην Κνύγθη… θη έκεηλε γλσζηό σο ζύκβνιν ηεο ππέξηαηεο
ζπζίαο…
(απ’ έμσ) Καη νη ΢νπιηώηηζζεο ζξελνύλ…- γξάθεη ν πνηεηήο Αξηζηνηέιεο Βαιασξίηεο…-
΋ρη κόλν απηνύο… Αιιά ηα παηδηά ηνπο ζξελνύλ… (κε θνθηή αλάζα) αθόκε… δσληαλά…
ζην βξάρν… ζην Εάινγγν…
ΛΔΝΩ: Ἔζεῖ οὅ πνπηὸ λεἴ δεηεςειὰ ζηὰ θνξθνβνύληα,
ἐ ιᾶ ηελὰ ηνῦ ζηήζεηε ηξαγνῦ δη κνηξνιόγη.
Σὸ λΚαηδαληώλε πηάζαλε, θιάςηε, αδεξθέο κνπ, θιάςηε.
ΓΔ΢ΠΩ: ΢ηαιακαηηὰ -ζηαιακαηηὰ ηὰ δάθξπά καο πέθηνπλ
θη ἡ πιάθα πνὺ ηὰ δέρεηαη ξαγίδεηαη θαὶ ηξίδεη.

9. Παξάπνλν καο ἔ πηαζελ, ὄ ρη ζαλάηνπ θόβνο,
θαὶ θιαίνληαο θη ὁ ΢ακνπήι, εἰ οηό῾ λα ηνπ ηὸ ρέξη
ηὸ ἱ εξὸ πνηήξη ηνπ θαὶ ζη᾿ ἄ ιινηὴ ιαβίδα,
ἀ ξρίλεζεηὴ λθνηλσληὰ ηνῦ Πιάζηε λὰ κεξάδε...
Ὁ πξῶηνοἐ κεηάιαβε - κεηαιαβαίλεη θη ἄ ιινο,
ηὴ λἔ δσζεζηὸ ληξίηνλε–ζην Κνύγθη
θαὶ θζάλεη ὡοηὸ λὕ ζηεξνθαὶ ηνῦ ηελε πξνζθέξεη.
Κη ἐ θεῖ πνὺ ἔ ςαιι᾿ ὁ παπὰ οκὲ ηὴ γιπθεηὰ θσλή ηνπ
ηνῦ δείπλνπ ζνπ ηνῦ κπζηηθνῦ : «ζήκεξνλ Τἱ ὲ Θενῦ ...»
θσλὲ οἀ θνύνληαη, ρηππηέο, ἀ ιαιαγκόο, ἀ ληάξα.
Πιαθώζαλε νἱ ἄ πηζηνη: «θαιόγεξε, ηί θάλεηο;»
἖ ζήθσζεηὰ κάηηα ηνῦ ὁ ΢ακνπὴ ιζηὸ λ θξόην,
θαὶ ζηάδ᾿ ἀ π᾿ ηὴ ιαβίδα ηνπ ἐ πάλσζηὸ βαξέιη
κία θινγεξὴ ζηαιακαηηὰ ἀ π᾿ ηνῦ Θενῦ ηὸ αἷ κα...
Ἀ ζηξνπειέθηαἐ πέζαλε, βξνληάεη ὁ θόζκνο ὅ ινο,
ιάκπεη ζηὰ γλέθ᾿ ἡ ἐ θθιεζηά, ιάκπεη ηὸ καῦ ξνΚνύγθη!
Σί θνβεξὴ θεξνδνζὰ πὄ ιαβεζηὴ ζαλή ηνπ
ηὸ ΢νύιη ηὸ θαθόηπρν θαὶ ηί θαπλὸ ιηβάλη!
ΛΔΝΩ:(ηα ρέξηα ζε ζηάζε πξνζεπρήο) :
«Κπξὰ Φαλεξσκέλε κνπ, παξεγνξηὰ ηνῦ θόζκνπ,
βνήζακε ηὴ λπαλόξθαλε! Σ' ἅ γην ζνπ ρέξη δόο κνπ
γηὰ λ' ἀ λεβῶζηὸ βξάρν ζνπ! Γὲ λἦ ιζεοκὲ οζηὸ βξάδπ
ὡζὰ λαρηίδ' ἀ λέιπηζηεζηὸ καῦ ξό κνπ ηὸ λἅ δε,
θ' ἐ ζθόγγηζεοηὸ δάθξπ κνπ θαὶ κνὖ πεοζύ, Κπξά κνπ,
λὰ πάξσ ηὸ παηδάθη κνπ ζηὴ λἔ ξεκεἀ γθαιηά κνπ
θαὶ λὰ ηὸ θέξσ λὰ ηὸ δῇ ο;... Παξζέλε, βόεζεζέ κε...
Σὰ γόλαηά κνπ ἐ δείιηαζαλ... θαηέβα, πξόθζαζέ κε...
Μὤθαγ' ἡ ζάιαζζα ἡ ζθιεξὴ ηὸ Λάκπξν κνπ ζηὰ μέλα...
Ἡ δπζηπρηὰ κ' ἐ κάξαλε!... Μὴ λἀ ξλεζῇ ο θ' ἐ κέλα...
Γπλάκσζέ κε, ηὴ θησρή... Γηὰ ἰ δέο κε! Θεξκαζκέλε,
ηξεῖ ο κέξεο ζενλήζηηθε, λεθξή, μεςπρηζκέλε,
Κπξά κνπ,... ἖ πάγσζ' ἡ θαξδηά κνπ...
΢ύληξεμε, κὰ λαηνὐ ξαλνῦ , ζύληξεμε ηὸ παηδί κνπ...
Παξζέλε κνπ, ἐ ρηνλίζηεθε... Θὰ λὰ ζβπζηῇ καδί κνπ...»
Αθεγεηήο (δηαβάδεη από κέζα)
Καὶ μαλαγύξηζε κὲ κηᾶ οθη έπεζε απ’ ηα βξάρηα,
κὲ ηὸ παηδί ζηὴ λἀ γθαιηά, ἡ Γέζπσ ἡ πηθξακκέλε.
἖ πάλσζέ ηεο ηνῦ βνξεηᾶ ηὰ ζύγλεθα ἀ ξκελίδνπλ
θη' νὔ ηεδὲ ζηέθνπλ λὰ ηὴ λδνῦ λ. Σὸ λ θόξθν ηεο θσηίδνπλ
θξύαηοἀ ρηῖ δεοθεγγαξηνῦ , πνὺ ἐ δῶ θ' ἐ θεῖ πξνβαίλνπλ
ζὰ λἀ πὸ κάηη λεθξηθό, ρσξὶ ολὰ ηὴ ζεξκαίλνπλ.
΢ηκά ηεο ηξέρεη ηὸ λεξό, γνξγό, γνξγό,δξνζᾶ ην...
ιαινῦ λ η' ἀ εδόληα μέγλνηαζηα κὲ οζηὴ κπξηηά, ζηὸ βάην...
ηὰ δέλδξα εἶ λ' ἀ λζνζηόιηζηα... παληνῦ ραξὰ θ' ἐ ιπίδα,
θη' ὡο ηόζν ἀ κνηξνιόγεηε, ρσξὶ οηαθὴ θαὶ δάθξπ,
κηὰ ρήξα κάλα, ἕ λα παηδί, πεζαίλνπλ ζὲ κηὰ λἄ θξε!

10. ΢κηνή Πέμπηη:
Αθεγεηήο: (απ’ έμσ) Κη νη αγώλεο ζην Αηγαίν; ΢ηα λαπηηθά λεζηά; ΢ηελ Όδξα, ζηηο ΢πέηζεο,
ζηα Φαξά;
(από κέζα) Ο Μαθξπγηάλλεο γξάθεη θαη μαλαγξάθεη επηζηνιέο ζηνπο θαπεηαλαίνπο:
«Δληηκόηαηνη θύξηνη θαπεηαλαίνη ηνπ ειιεληθνύ ζηόινπ,
«Ο ηεξόο νύηνο πόιεκνο γίλεηαη ππέξ ηεο παηξίδνο. Αύηε ε ζεία επνρή, ηελ νπνίαλ ν Θεόο
επιόγεζελ, είλαη ζσηεξία ηνπ ρξηζηηαληθνύ γέλνπο. Ο μεζεθσκόο ηνπ ειιεληθνύ έζλνπο θαηά
ησλ ηπξάλλσλ ηνπ θαη ε απνζηνιή ηνπ ζηόινπ καο γίλεηαη κε απνθιεηζηηθό ζθνπό λα
πιήμνπκε ηνλ θνηλό ερζξό, ώζπνπ λα απνθηήζνπκε ηα δίθαηα θαη ηελ ειεπζεξία καο. ΋ιεο νη
έλλνηεο καο πξέπεη λα είλαη πξνζεισκέλεο ζ' απηόλ ηνλ ζθνπό, ηνπ νπνίνπ ηελ πινπνίεζε
επηζπκνύκε θαη βέβαηα ζα επηηύρνπκε εάλ νδεγεζνύκε κε θξνλήκαηα άμηα ειεπζέξσλ
αλδξώλ. Δπζεβείο απόγνλνη αλδξεηνηάησλ πξνγόλσλ, θάηνηθνη ησλ λήζσλ, ζεθσζήηε,
πηάζεηε ηα όπια δηά ηελ θνηλήλειεπζεξίαλ. ΋ζνη έρεηε θαξάβηα κηθξά θαη κεγάια
αξκαηώζεηέ ηα θαη ελσζήηε κε ηνλ ειιεληθόλζηόινλ... Με δεηιηάζεηε απόγνλνη ηνπ
Μηιηηάδνπ θαη Θεκηζηνθιένπο. Με θαλήηε αλάμηνη ηεο ειεπζεξίαο ζαο. Ο πόιεκνο γίλεηαη
δηά ηελ πίζηηλ θαη ηελ παηξίδα».
(πξνο ην θνηλό) : «Δίζηε Έιιελεο θαη ην θαζήθνλ ζαο θαιεί. Αίζρνο θη' αλεμίηειε ληξνπή ζα
είλαη γηα ζαο, εάλ κείλεηε αδηάθνξνη ζ' απηήλ ηελ επθαηξία»
(ζπλερίδνληαο πξνο ην θνηλό): Γίλνπ έλαο Αξηζηόδεκνο θαη θάησ απ' απηό ην όλνκα πνιέκα
γηα ηελ Παηξίδα! Με θνβάζαη ηη ζα πνπλ νη ζπγγελείο ζνπ. Ζ κεηέξα ζνπ, ν παηέξαο ζνπ,
όια η' αδέιθηα ζνπ αληί λα ζε κνηξνινγήζνπλ, αλ πέζεηο γηα ηελ Παηξίδα, ζα κηκεζνύλ ην
παξάδεηγκα ηνπ Ξελνθώληνο, ην παξάδεηγκα ηεο ΢παξηηάηηζζαο κεηέξαο, θαη αλ γηα κηα
ζηηγκή θιάςνπλ θαη πελζήζνπλ, πάληα ζα ηνπο παξεγνξεί ε αμηνζαύκαζηε απόθαζή ζνπ, εθ'
όζνλ εζύ ρσξίο θακηά άιιε αηηία, παξά κέζα από ηελ αγάπε, ηε θηιία θαη θάζε εζπρία πνπ
ζε πεξηβάιινπλ, μεθηλάο ελ ηνύηνηο θαη ηξαβάο πξνο ηνλ ππέξνρν ζθνπό! Αξηζηόδεκε, ν
θνίλημ ζνπ θσλάδεη: Μάρνπ ππέξ παηξίδνο! Με δηζηάδεηο, κε δεηιηάδεηο κε ηε ζθέςε όηη
κπνξεί λα είζαη ν ηειεπηαίνο. ΋ξκα απάλσ ζηνλ ερζξό ζαλ έλαο Μαθεδόλαο, θθηάμε αξγπξέο
αζπίδεο, μαλαδσληάλεςε ηελ αήηηεηε θάιαγγα. Ση ην όθεινο λα θαινδείο θαη λα ζπνπδάδεηο
ζηα μέλα , λα γίλεηο κεγάινο θαη ηξαλόο ζηα μέλα θαη λα ζηεξείζαη γηα πάληα ηελ Παηξίδα
ζνπ;».
Αθεγεηήο: (μαλαθνξάεη ηα γπαιηά θαη μαλαδηαβάδεη από κέζα)
«Καη νη θαπεηαλαίνη αιιά θαη νη θαπεηάληζζεο αληαπνθξίλνληαη. ΢ηελ Δπαλάζηαζε,
άιισζηε, ηνπ 1821, εμίζνπ ζεκαληηθή ππήξμε θαη ε ζπκβνιή ησλ γπλαηθώλ, νη νπνίεο
βνήζεζαλ κε θάζε ηξόπν. Ζ Μαληώ Μαπξνγέλνπο δηέζεζε όιε ηελ παηξηθή ηεο πεξηνπζία
ζηνλ Αγώλα, παξά ηηο ζπκβνπιέο θαη ηηο πξνηξνπέο ηεο νηθνγελείαο ηεο.
Μαληώ: (κε έθπιεμε) Πνηα είλαη ε ζθέςε ζνπ;
Τςειάληεο: Ζ ζπιινγή μάγξππλν κε θξάηεζε . Όπλνο δελ ζθάιεζε δηόινπ ηα κάηηα κνπ.
Μαληώ: Ση είλαη όπνπ ηε ζθέςε ζνπ βαξαίλεη; Μήπσο νη βάξδηεο ηνπ λεζηνύ καο αγλάληεςαλ
Σνύξθηθε αξκάδα; Με ζηα δηθά καο ηα θαξάβηα, ζηα ηζνύξκα ηνπο θάπνην θαθό ζπλέβε;
Κάλα πηθξό απ'ηε ζηεξηαλή Διιάδα καληάην;

11. Τςειάληεο: (θνπλώληαο ην θεθάιη) Άθνπζε, Μαληώ. Βιέπσ πσο ε ζθέςε πέξα απ'ηεο
θαξδηάο ζνπ ην πεξηερόκελν δελ ζε βγάδεη. ΋κσο εγώ γηα άιιν ζέκα ήξζα εδώ. Σελ Παηξίδα
όινη ηελ αγαπάκε. Σν Αηγαίν ειεύζεξν όινη ην ζέινπκε. ΋κσο εζύ, Μαληώ, ην παξάθαλεο!...
Μαληώ: Τπάξρεη όξην θαη θξαγκόο ζηεο Παηξίδαο ηελ αγάπε ; Δζύ , ππαζπηζηήο ηνπ ηζάξνπ,
ηέηνηα ιόγηα; Δζύ, αδεξθόο ηνπ Αιέμαλδξνπ Τςειάληε , πνπ έθιεηζαλ νη Σνύξθνη ζηηο
θπιαθέο ηεο Βηέλλεο;
Τςειάληεο: Οη Τςειάληεδεο, αθνύ ην ζέιεηο έηζη, δελ έδεζαλ πνηέ ζηε θηώρεηα θαη ζηε
ζηέξεζε. Κη όκσο, εζύ εθεί νδεγείο ηελ νηθνγέλεηά ζνπ. Ζ κεηέξα ζνπ είλαη πνιύ πηθξακέλε
καδί ζνπ. Αλεζπρεί. Γηακαξηύξεηαη. Σα ζπίηηα ζην λεζί ζνπ ηα πνύιεζεο. Σα θηήκαηα ζηελ
Σήλν ηα ίδηα. Σνλ εαπηό ζνπ δελ ηνλ ζθέθηεζαη, Μαληώ;
Μαληώ: Ζ Παηξίδα κνπ λα ειεπζεξσζεί, θαη κνπ είλαη αδηάθνξν ηη ζ' απνγίλσ εγώ.
Τςειάληεο: ΢θίμε ιίγν ην ρέξη ζνπ, Μαληώ, θαη θξάηα ό,ηη απνύιεην έρεη κείλεη. Μηα
Μαπξνγέλε ζηε θηώρεηα λα δεη δελ ηαηξηάδεη.
Μαληώ: Καη ηα θαξάβηα ηα θαηλνύξγηα πώο ζα γίλνπλε; Σα ηζνύξκα ηη ζα θάλε; Καη πώο ζα
πιεξσζνύλ; Καη κπαξνπηνβόια πώο ζ’ αγνξάζνπκε θη άιια; Οη δεθαέμη ιόρνη από ηα
παιιεθάξηα ηνπ λεζηνύ καο είλαη έηνηκνη λα πνιεκήζνπλ. Σ' όλεηξν ζάξθα λα πάξεη. Ζ
Λεπηεξηά!... Μνλάρα απηή... Κη όια γη’ απηή λ!...
Τςειάληεο : Κη είλαη ιίγεο νη ζπζίεο πνπ κέρξη ηώξα έρεηο θάλεη; ζπζίαζεο πεξηνπζία
ηξαληαρηή. Πνιέκεζεο κε ην ζπαζί ζην ρέξη, έηνηκε λα ζθνησζείο, όηαλ νη Αιγεξηλνί πήγαλ
λα παηήζνπλ ην λεζί καο. ΋ινη ην είπαλ ηόηεο: «Άμηα θαπεηάληζζα ε Μαληώ. Ζ λίθε ήηαλ
δηθή ηεο!»
Μαληώ: (δηαθόπηνληαο) Ζ λίθε ήηαλ ηνπ ΢ηαπξνύ!
Τςειάληεο: Αξκάησζεο θαξάβηα, θαη πνιέκεζεο ζηελ Δύβνηα, ζην Πήιην, ζηε Φσθίδα. Καη
ζαλ γύξηζεο μαλά ζην λεζί καο, ζαλ ήξσα αιεζηλό ζε δέρηεθαλ όινη νη λεζηώηεο. ΢ε
δεησθξαύγαζαλ ηα πιήζε. Υηύπεζαλ ραξκόζπλα νη θακπάλεο. ΢εκαίεο αλέκηδαλ παληνύ. Με
δάθλεο θαη ξνδνπέηαια ξαίλαλε ην πέξαζκα ζνπ. Κη έλα ζηεθάλη δάθληλν ζνπ θόξεζαλ νη
πξόθξηηνη ζηελ ηηκεκέλε θεθαιή ζνπ. Γελ ζνπ θηάλνπλ ηόζνη αγώλεο, ηόζεο ζπζίεο, ηόζεο
δόμεο;
(Ζ Μαληώ αθνύεη ακίιεηε, κε ζθπκκέλν ην θεθάιη. Μηθξή ζησπή.)
Μαληώ: (νξγηζκέλα θαη κε έθπιεμε) Με πηθξαίλεηο! Ση ηα ζέιεηο θαη ηα ζπκάζαη όια απηά;...
Ση είλ’ απηά κπξνζηά ζην κεγάιν ρξένο; Μπξνζηά ζην ηίκεκα ηεο Λεπηεξηάο;...
Τςειάληεο: (ζε ηόλν απζηεξό) ΢νπ ηα ιέσ, γηα λα ζνπ πσ πσο θζάλεη σο εδώ! Αλ
ζπλερίζεηο έηζη, νδεγείο όινπο καο ζε κηα βέβαηε θαηαζηξνθή.
Μαληώ: Αο αθήζνπκε ηόηε ηνπο Σνύξθνπο λα ζθάδνπλ, λα αηηκάδνπλ, λα ξνπθνύλ ην αίκα
ηεο θπιήο καο. Να γθξεκίδνπλ εθθιεζίεο, λα πνδνπαηνύλ ΢ηαπξνύο, λα βεβειώλνπλ η' άγηα.
΋ρη! Σν είπα απ'ηελ αξρή θη απόθαζε ην πήξα: ζα ηα δηαζέζσ όια! Εσή, θαηαγσγή,
πεξηνπζία! Γελ έθπγα από ηελ Σεξγέζηε γηα λα ξζσ εδώ, ςπρξόο ζεαηήο ηεο επαλάζηαζεο
ησλ Διιήλσλ. Ήξζα λα δηαζέζσ όια ηα ππάξρνληα κνπ ράξηλ ηνπ ηεξνύ αγώλνο ηεο
Διεπζεξίαο! ΋,ηη θη αλ κνπ θνζηίζεη!

12. Αθεγεηήο: (από κέζα) Ζ επαλάζηαζε ζηα λεζηά γλώξηζε θαη ηηο ρεηξόηεξεο αιιά θαη ηηο
θαιύηεξεο ζηηγκέο ηεο , πνπ κλεκνλεύηεθαλ αηώληα από ηνλ πνηεηή Αλδξέα Κάιβν. ΢ηηο 21
Ηνπλίνπ ηνπ 1824, ηνύξθνη ζηξαηηώηεο απνβηβάζηεθαλ ζην λεζί ησλ Φαξώλ θαη ην
θαηέζηξεςαλ νινθιεξσηηθά. Πεξηζζόηεξνη από ηνπο κηζνύο θαηνίθνπο ηνπ λεζηνύ
(ζπλνιηθόο πιεζπζκόο 30.000) ζθνηώζεθαλ, ελώ νη ππόινηπνη αηρκαισηίζζεθαλ ε έγηλαλ
πξόζθπγεο. Σελ απάληεζε έδσζε ν Κσλζηαληίλνο Καλάξεο κε ηελ ππξπόιεζε ηεο ηνπξθηθήο
λαπαξρίδαο
Δηο Φαξά ηνπ Αλδξέα Κάιβνπ
Ἰ δνὺ ηὰ πνιπηάξαρα
θύκαηα ηῆ ο ζαιάζζεο.
Ηδνύ, ἰ δνὺ ηῶλἀ κώκσλ
Φαξῶλ δηθαηνηάησλ
αηηξαρεῖ αηπέηξαη.
Οὕ ησοηὰ κὲ λ ζεθάξηα
ζνξεδὸ λἐ ξξηκκέλα
θξύπηνπλ ηὴ λγῆ λ, ηνὺ ο βξάρνπο.
Οδὲ ζηδεξνράξκεο
ἄ θνβνοἌξεο,
θηλεῖ ηὴ λλῆ ζνλ. Υίιηα
πνιέκνπ ράιθεαὄ ξγαλα
βξνληνύλ· εἰ οηὸ λἀ έξα
ηῶλμίθσλκύξηαηγιῶζζαη
ιάκπνπλ, θινλνῦ ληαη.
Μία βνὴ ζεθώλεηαη,
κία κόλε ἐ πηζπκία,
θαὶ ὡζὰ λἀ θηίλανὐ ξάληνο,
ὡο θιόγα εἰ ο δάζε εὐ άλεκα
θαίεη ηὰ ο θαξδίαο.

13. «Ὑπὲ ξ γνλέσλ θαὶ ηέθλσλ,
ὑ πὲ ξηῶλγπλαηθῶλ,
ὑ πὲ ξ παηξίδνο πξόθεηηαη
θαὶ πάζεο ηεο ἗ιιάδνο
ὅ ζηνοἀ γῶλαο.
Θαιπηήξηνληῆ οἡ κέξαο
θῶο, δηὰ πάληνηε ραῖ ξε·
θαὶ ζεῖ οὁ πνὺ εὐ θξαίλεηε
κὲ θσλὴ λἠ δπόλεηξνλ
ηῆ ογῆ οηὰ ηέθλα,
Ὦπαηξίο, ηὴ λἑ θνύζηνλ
δέμνπ ζπζίαλ»... -Αζηξάπηεη.-
΢εηζκὸ ο πνιέκνπ ἀ θνύεηαη.
Ὑπὸ ηύκβνλὑ ςήλνξα
ἥ ξσεοθνηκῶληαη.
἖ πὶ ηὸ κέγα ἐ ξείπηνλ
ἡ ἖ιεπζεξίαὁ ιόξζε
πξνζθέξεη δπὸ ζηεθάλνπο·
ἕ λ᾿ ἀ πὸ γήηλα θύιια,
θ᾿ ἄ ιινλἀ π᾿ ἄ ζηξα.
Κάιβνο: Όκλνο εηο ηνλ Καλάξε
«΢ηελόλ, ζηελόλ ην πέιαγνο

14. ν ηξόκνο θάκλεη.
Πέθηεη έλα θαξάβη επάλσ εηο η' άιιν θαη ζπληξίβνληαη.
Πλίγνληαη νη λαύηαη.
Έμσ από ηελ ζαιάζζηνλ ππξθαγηά, ληθήηξηαη
ηδνύ πάιηλ εθβαίλνπλ
ζσζκέλαη νη δύν θαηάκαπξνη
ζαπκάζηαηπξώξαη.
Πώο από ηα κάηηα κνπ
ηαρέσο εράζε ν ζηόινο.
Πιένλ δελ μαλνίγσ ηώξα
παξά θαπλνύο θαη θιόγαο
νπξαλνκήθεηο.
ΚΑΝΑΡΖ! - θαη ηα ζπήιαηα
ηεο γεο εβόνπλ, Καλάξε. -
Καη ησλ αηώλσλ ηα όξγαλα
Ίζσο ζέιεη αληερήζνπλ Πάληα-
Καλάξε».

15. ΢κηνή έκηη:
Αθεγεηήο: (από κέζα) : ηα δεκνηηθά ηξαγνύδηα απνηεινύλ πεγαία έθθξαζε ηνπ
ζπλαηζζήκαηνο ηνπ ιανύ. Δθθξάδνπλ θνξπθαίεο ζηηγκέο ηνπ Αγώλα, όπσο ηελ άισζε ηεο
Σξηπνιηηζάο θαη ηελ θαηαζηξνθή ηεο ζηξαηηάο ηνπ Γξάκαιε ζηα Γεξβελάθηα:
Ζ άισζε ηεο Σξηπνιηηζάο
Ήηαλ εκέξα βξνρεξή θαη λύρηα ρηνληζκέλε,
όηαλ γηα ηελ Σξηπνιηηζάλεθίλεζ’ ν Κηακίιεο.
Νύρηα ζειώλεη η’ άινγν, λύρηα ην θαιηγώλεη
θαη εηο ην δξόκν ην Θεό παξαθαιεί θαη ιέεη:
Θεέ κ’ εθεί ηνπο πξνεζηνύο, εθεί ηνπο δεζπνηάδεο
λα εύξσ, ζην θεθάιη ηνπο λα πάξνπλ ηνπο ξαγηάδεο,
λα κελ ζεθώζνπλ άξκαηα θαη πάλε κε ηνπο θιέθηεο.
΢αλ έθηαζε, θαη νη Γξαηθνί επιάθσζαλ ην θάζηξν,
Κνινθνηξώλεο θώλαμελ από ην κεηεξίδη:
- Πξνζθύλεζε, Κηακίιπεε, ζηνπο Κνινθνηξσλαίνπο,
λα ζνπ ραξίζσ ηε δσή εζέ θαη ηα παηδηά ζνπ,
εζέ θαη ηα ραξέκηα ζνπ θη’ όιελ ηε γεληά ζνπ.
Μπνπινύθπαζεο εθώλαμε λ’ απάλ’ από ηελ ηάκπηα:
Έρνπκε θάζηξα δπλαηά θαη βαζηιηά ζηελ Πόιε,
έρνπκ’αλδξείν ζηξάηεπκα θαη Σνύξθνπο παιηθάξηα,
πνπ ηξώλε πέληε ζην ζπαζί θαη δέθα ζην ηνπθέθη,
θαη δεθαπέληε ζη’άινγν, δηπινύο ζην κεηεξίδη.
- Σώξα λα ηδήηε, θώλαμε ηόη’ ν Κνινθνηξώλεο,
λα ηδήη’ ειιεληθά ζπαζηά θαη θιέθηηθα ηνπθέθηα,
πώο πνιεκνύλ νη Έιιελεο θαη πειεθνύλ ηνπο Σνύξθνπο!
Σξίηε,Σεηξάδε, ζιηβεξή, Πέθηε θαξκαθσκέλε,
Παξαζθεπή μεκέξσζε –πνηέ λα κε ’ρε θέμεη–
έβαιαλ νη Γξαηθνί βνπιή ην Κάζηξν λα παηήζνπλ.

16. Ζ θαηαζηξνθή ηνπ Γξάκαιε ζηα Γεξβελάθηα
Φύζα κατζηξν δξνζεξέ θη' αέξα ηνπ πειάγνπ,
λα παο ηα ραηξεηίζκαηα 'ο ηνπ Γξάκαιε ηε κάλλα.
Σεο Ρνύκειεο νη κπέεδεο, ηνπ Γξάκαιε νη αγάδεο
'ο ην Γεξβελάθη θείηνληαη, 'ο ην ρώκα μαπισκέλνη.
΢ηξώκά ρνπλε ηε καύξε γεο, πξνζθέθαιν ιηζάξηα
θαη γη' απαλσζθεπάζκαηα ηνπ θεγγαξηνύ ηε ιάκςε.
-Μπξνζηά πάεη ν Νηθεηαξάο, πίζσ ν Κνινθνηξώλεο,
θαη παξαπίζσ νη Έιιελεο κε ηα ζπαζηά 'ο ηα ρέξηα".
Γξάκκαηα πάλε θ' έξρνληαη 'ο ησλ κπέεδσλ ηα ζπίηηα.
Κιαίλε ηαρνύξηα γηα άινγα θαη ηα ηδακηά γηα Σνύξθνπο,
θιαίλε καλνύιεο γηα παηδηά, γπλαίθεο γηα ηνπο άλδξεο.

17. ΢κηνή Έβδομη:
Αθεγεηήο: (από κέζα) : ε δεκνηηθή πνίεζε , όκσο, εμέθξαζε θαη ην πέλζνο ηνπ ιανύ γηα
ηνπο κεγάινπο αγσληζηέο
Σνπ Μάξθνπ Μπόηζαξε (Γεκνηηθό Σξαγνύδη)
«Θξήλνο κεγάινο γέλεηαη κέζα ζην Μεζνιόγγη
ηνλ Μάξθν παλ ζηελ εθθιεζηά, ην Μάξθν παλ ζηνλ ηάθν
'μεληα παπάδεο παλ κπξνζηά θαη δέθα δεζπνηάδεο
θη από κεξγηά ΢νπιηώηηζζεο ηόλε κνηξγηνινγάλε».
Σνπ Καξατζθάθε (δεκνηηθό ηξαγνύδη)
«΢αλ ηα ζαΐληα ξίρηεθαλ ζηα ηνύξθηθα ηακπνύξηα.
Γέθα ηακπνύξηα έπεξαλ, ζηα δώδεθα πεγαίλνπλ.
Καθό καληάην αθνύζζεθε κεζ' από ηα ηακπνύξηα.
Σνλ Αξρεγό καο ιάβσζαλ, πηθξά θαξκαθσκέλα
Κη απ' η' άινγό ηνπ έπεζε θαη πάι' νπίζ' αλέβε.
Φειή θσλίηζα εθώλαμε λ' αθνύζε ην αζθέξη.
- Έιιελεο κελ θηνηεύεηε*, Έιιελεο κε ζθνξπάηε,
- Δγώ δελ έρσ ηίπνηε, κόλ' είκαη ιαβσκέλνο.
Γηα πάξηε κε θαη ζύξηε κε ζην έξεκν ηζαληήξη,
Να πιύλσ ηε ιαβσκαηηά, θαη πάι' νπίζσ λάξζσ.
Σνλ θιαίεη ε καύξε Ρνύκειε, ηνλ θιαίεη ν θόζκνο,
Σνλ θιαίνπλόι' νη Έιιελεο θαη νη θαπηηαλαίνη».
Σνπ Παπαθιέζζα (δεκνηηθό ηξαγνύδη)
Αθόκε ιόγνο έζηεθε θαη ζπηπρηά θξαηηέηαη,
θη ε Αξαπηά ηνπο έδσζε κηα θoζαξγηά ρηιηάδεο.
- Άτληε, παηδηά, λα πηάζσκε ζην Δξεκνκαληάθη.

18. Κη αξρίζαλε ηνλ πόιεκν απ’ ηελ απγή σο ην βξάδπ.
Μπξατκεο βάλεη ηελ θσλή, ιέγεη ηνπ παπά Φιέζζα.
- Δύγα, Φιέζζα, πξνζθύλεζε κε νύιν ζνπ η’ αζθέξη.
- Γελ ζε θνβνύκ’ Μπξαήκ παζά, ζην λνπλ κνπ δελ ζε βάλσ
θη εκέ κ ε λ η ά η η κώξρνληαη νη Κνινθνηξσλαίνη
Καη ζηα ηακπνύξηα πέζαλε απηνί νη Αξαπάδεο.
Ο Φιέζζαο βάλεη κηα θσλή θαη ιέγεη ησλ ζηξαηησηώλ ηνπ
- Σώξα παηδηά ζα ζαο εηδώ αλ είζηε παιιεθάξηα.
Καη ηα ζπαζηά ηξαβήμαλε θαη θάκλνπλ ην γηνπξνύζη.
Μηα κπαηαξηά ηνπ ξίμαλε πηθξή θαξκαθσκέλε.

19. ΢κηνή όγδοη:
Αθεγεηήο: (απ’ έμσ:) πνηνο είλαη απηόο ν Ηκπξαήκ παζάο ζην Μαληάθη;
(δηαβάδεη από κέζα):
«Δκθύιηεο δηακάρεο
Από ην θζηλόπσξν ηνπ 1823 έσο ηηο αξρέο ηνπ 1825 ε Δπαλάζηαζε δνθηκάζηεθε ζθιεξά από
ηηο δηακάρεο θαη ηηο έξηδεο αλάκεζα ζηνπο Έιιελεο επαλαζηάηεο. Πξνζσπηθά ζπκθέξνληα,
ηνπηθέο δηελέμεηο θαη κηθξνςπρίεο απείιεζαλλα θαηαζηξέςνπλ όζα κε ηόζεο ζπζίεο θαη
θόπνπο είραλ θεξδεζεί ζηα πεδία ησλ καρώλ ηα δύν πξώηα ρξόληα. Υξεηάζηεθε λα
απνβηβαζηεί ζηελ Πεινπόλλεζν ν Ηκπξαήκ Παζάο, γηα λα δηαπηζηώζνπλ νη Έιιελεο πόζν
θαθό είραλ θάλεη κνλάρνη ηνπο ζηελ εζληθή ππόζεζε. Οη παξαθάησ ζηξνθέο από ηνλ «Όκλν
εηο ηελ Διεπζεξία» ηνπ Γηνλύζηνπ ΢νισκνύ εθθξάδνπλ ηα αηζζήκαηά ηνπ γηα ηηο εκθύιηεο
δηακάρεο ησλ Διιήλσλ:
Μαζεηήο: «Όκλνο εηο ηελ Διεπζεξία, ζηξνθέο 144-145
«ε Γηρόλνηα πνπ βαζηάεη
Έλα ζθήπηξν ε δνιεξή.
Καζελόο ρακνγειάεη,
Πάξ' ην, ιέγνληαο θαη ζύ.
Κεηό ην ζθήπηξν πνπ ζαο δείρλεη
Έρεη αιήζεηα σξαία ζσξηά.
Μελ ην πηάζηε, γηαηί ξίρλεη
Δηζέ δάθξπα ζιηβεξά».
Αθεγεηήο: (απ’ έμσ) Ο Ηκπξαήκ ήηαλ ν πνιηνξθεηήο ηνπ Μεζνινγγίνπ
(Από κέζα) Οη ζπλζήθεο δηαβίσζεο ζην πνιηνξθεκέλν Μεζνιόγγη
«Δξεπλώληαο κε ηε ζεηξά όια ηα ζπίηηα, βξήθακε αξθεηέο πνζόηεηεο αιεύξη. Απηό
κνηξάζηεθε κ' έλα θιηηδάλη σο κέηξν. Δκνίξαζαλ θη από έλα θιηηδάλη θνπθηά. Άξρηζαλ
ινηπόλ λα ζκίγνπλ απηό ην ιίγν θνπθί θαη αιεύξη ζηνλ ηέληδεξε θαη λα βάλνπλ κέζα θαη
θαβνύξηα... Έλαο γηαηξόο εκαγείξεπζε ην ζθύιν ηνπ κε ιάδη, από ην νπνίνλ είρακε αξθεηό
θαη επαηλνύζε ην θαγί ηνπ όηη ήηαλ ην πην λόζηηκν. Οη ζηξαηηώηεο ηόηε πηα άξπαδαλ
νπνηνλδήπνηε ζθύιν ή γάηα έβξηζθαλ ζην δξόκν. ΋κσο, από ηηο 15 ηνπ Μάε αξρίζακε ηηο
πηθξαιήζξεο, ρνξηάξη ηεο ζάιαζζαο. Σν βξάδακε πέληε θνξέο σο όηνπ έβγαηλε ε πηθξάδα θαη
ην ηξώγακε κε μίδη θαη ιάδη ζαλ παηάηα αιιά θαη κε δνπκί από θαβνύξηα. Δπηδνζήθακε θαη

20. ζηνπο πνληηθνύο θαη ήηαλ ηπρεξόο απηόο πνπ κπνξνύζε λα πηάζεη έλαλ. Βαηξάρηα, δπζηπρώο
δελ βξίζθακε. Από ηελ έιιεηςε ηξνθήο αύμαηλαλ νη αξξώζηηεο: πνλόζηνκνο θαη αξζξίηηδα».
Μαζεηήο: Καη εζπλέβεθε απηέο ηηο εκέξεο, νπνύ νη Σνύξθνη επνιηνξθνύζαλ ην Μεζνιόγγη,
θαη ζρεδόλ νιεκέξα θαη ζπρλά θαη ηε λύρηα έηξεκε ε Εάθπλζνο από ην θαλόληζκα ην πνιύ·
θαη πνιιέο γπλαίθεο Μεζνινγγίηηζζεο πεξπαηνύζαλ ηξηγύξσ δεηηαλεύνληαο γηα ηνπο άλδξεο
ηνπο, γηα ηα παηδηά ηνπο, γηα η' αδέιθηα ηνπο, πνπ πνιεκνύζαλε.
΢ηελ αξρή ληξεπόληαλε λά 'βγνπλε θαη πξνζκέλαλε λα βξαδηάζεη γηα λ' απιώζνπλ ην ρέξη,
επεηδή δελ ήηαλε καζεκέλεο.
Γηαηί είραλε παιηά δνύινπο θαη γίδηα, θαη πξόβαηα θαη βόηδηα πνιιά.
Αθνινύζσο βηαδόληαλε θαη ζπρλνθνηηάγαλε από ην παξαζύξη ηνλ ήιην πόηε λα βαζηιέςεη γηα
λά 'βγνπλε.
Αιιά όηαλ επεξηζζέςαλε νη αλάγθεο, εράζαλε ηελ ληξνπή θαη ηξέραλε νιεκεξίο.
Καη όηαλ εθνπξαδόληαλε, θαζόληαλε ζη' αθξνγηάιη, θαη ζπρλά ζεθώλαλε ην θεθάιη λ'
αθνύζνπλε, γηαηί θνβόληαλε κε πέζεη ην Μεζνιόγγη.
Καη ηηο έβιεπε ν θόζκνο λα ηξέρνπλε ζηα ηξίζηξαηα, ζηα ζηαπξνδξόκηα, ζηα ζπίηηα, ζηα
αλώγεηα θαη ηα ρακώγεηα, ζηηο εθθιεζίεο, ζηα μσθιήζηα, δεηηαλεύνληαο.
Καη ειαβαίλαλε ρξήκαηα, παληά γηα ηνπο ιαβσκέλνπο,
θαη δελ ηνπο έιεγε θαλέλαο ην όρη, γηαηί νη εξσηήζεηο ησλ γπλαηθώλ ήηαλε ηηο πεξηζζόηεξεο
θνξέο ζπληξνθεπκέλεο από ηηο θαλνληέο ηνπ Μεζνινγγηνύ, θαη ε γε έηξεκε απνθάηνπ από ηα
πόδηα καο.
Καη νη πιένλ πάκθησρνη βγάλαλε ην νβνιάθη ηνπο θαη ην δίλαλε θαη εθάλαλε ην ζηαπξό
ηνπο θνηηάδνληαο θαηά ην Μηζνιόγγη θαη θιαίνληαο.

21. ΢κηνή έναηη
Αθεγεηήο: Έηζη πνηηζκέλν κε αλδξείν αίκα ξίδσζε ην δέλδξν ηεο ειεπζεξίαο. Άλνημε ν
δξόκνο κε ηε λαπκαρία ηνπ Ναβαξίλνπ, δνμάζηεθαλ νη αγώλεο κε ηνλ Όκλν εηο ηελ
Διεπζεξία ηνπ Γηνλύζηνπ ΢νισκνύ θαη ε ειιεληθή επαλάζηαζε απνηέιεζε παξάδεηγκα πξνο
κίκεζε γηα ηνπο ιανύο ηεο Δπξώπεο.
Μαζεηήο: «Δλώ κειεηνύζα απηά θαη εηνηκαδόκνπλα γηα ην ηαμίδη ζηελ Αίγηλα καδί κε ηνπο
νπιαξρεγνύο θη ήκαζηε καδεκέλνη, ν αέξαο έθεξε ζη' απηηά κνπ κεγάιν θξόην, δπλαηόηεξν θη
από θαλόληα. Λίγν αξγόηεξα ήξζε θαη ε είδεζε όηη ν ζηόινο ησλ ηξηώλ Γπλάκεσλ
θαηαλίθεζε ην ζηόιν ηνπ ερζξνύ ζην ιηκάλη ηνπ Νεόθαζηξνπ. Δίλαη αδύλαην λα πεξηγξάςεη
θάπνηνο ηε ραξά εθείλεο ηεο εκέξαο. Γελ μέξακε ηη λα θάλνπκε, πώο λα δείμνπκε ηε ραξά καο
θαη ζπγραίξακε ν έλαο ηνλ άιιν... Απηή ηελ εκέξα πεξίκελαλ όινη νη γέξνληεο θαη νη παηέξεο
καο, απηνί πνπ πέζαλαλ απειπηζκέλνη, απηνί πνπ έπεζαλ ζην Μεζνιόγγη, ζηελ Αζήλα. Ο
ήρνο ησλ ππξνβόισλ απιώζεθε θαη πέξαζε ηα θαξάγγηα θαη ηα βνπλά θαη πάλσ από ηνλ
΋ιπκπν θη έθζαζε ζηελ Ήπεηξν θαη ζε όιε ηε Μεζόγεην».
Αθεγεηήο: (απ’ έμσ) : Ο «Όκλνο εηο ηελ Διεπζεξίαλ» γξάθεθε από ηνλ πνηεηή Γηνλύζην
΢νισκό ην 1823, ζηε Εάθπλζν. Απνηειείηαη από 159 ηεηξάζηηρεο ζηξνθέο θαη κεινπνηήζεθε
ην 1828 από ηνλ Νηθόιαν Μάληδαξν. Σν 1864 νη δύν πξώηεο ζηξνθέο ηνπ θαζηεξώζεθαλ σο
ν εζληθόο ύκλνο ηεο Διιάδαο από ηνλ βαζηιηά Γεώξγην ηνλ Α':
«΢ε γλσξίδσ από ηελ θόςε
ηνπ ζπαζηνύ ηελ ηξνκεξή,
ζε γλσξίδσ από ηελ όςε
πνπ κε βηα κεηξάεη ηε γε.
Απ' ηα θόθαια βγαικέλε
ησλ Διιήλσλ ηα ηεξά,
θαη ζαλ πξώηα αλδξεησκέλε,
ραίξε, σ ραίξε, Διεπζεξηά!».