Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις

1. Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών
Σ. Σιαμαντούρα - Φιλόλογος
Δευτερεύουσες επιρρηματικές προτάσεις
Είδος Ακολουθούν Εισαγωγή Εκφορά Συντ. Ρόλος
Αιτιολογικές • ρήματα οτι (αντικειμενική αιτία), • Οριστική (πραγματικό ) -Επιρ. Προσδιορ. της
ψυχικού ως(υποκειμενική αιτία), διότι, επεί , • Δυνητική οριστ. (μη πραγματικό) αιτίας
Κρίσεως πάθους επειδή, ει (μετά από ρήματα ψυχικού • Δυν. Ευκτική (αίτιο δυνατό στο -Επεξήγηση σε εμπρ.
Αρν. ου • δικανικά πάθους- υποκειμενική αιτιολογία) παρόν ή μέλλλον) Προσδιορ. της αιτίας
• Ευκτική του πλαγίου λόγου (από
ρήμα ιστ. Χρόνου- υπ. γνώμη)
Τελικές -κίνησης ἵνα ή ἵνα μὴ -Υποτακτική( σκοπό προσδοκώμενο με -Επιρ. Προσδιορ. του
-σκόπιμης ὡς ή ὡς μὴ βεβαιότητα) σκοπού
ενέργειας ὅπως ή ὅπως μὴ - Ευκτική του πλαγίου λόγου (από ρήμα ιστ. -Επεξήγηση σε εμπρ.
(πράττω, καλω, Χρόνου- σκοπός αβέβαιος) Προσδιορ. του σκοπού
συλλέγω) - Υποτακτική + ἂν (αοριστολογικό) (σκοπό
προσδοκώμενο υπό προϋπόθεση)
- Οριστική Ιστορικού Χρόνου (σκοπό
ανεκπλήρωτο)
-Οριστική Μέλλοντα ( βέβαιο σκοπό )
Συμπερασματικές -ὥστε, ὡς - Οριστική(αποτέλεσμα πραγματικό ) -επιρρηματικός
-Δυνητική Οριστική(αποτέλεσμα μη προσδιορισμός του
πραγματικό) αποτελέσματος
-Δυνητική Ευκτική(αποτελεσμα δυνατό
στο παρόν ή μέλλον υπο προυποθέσεις)
- Ευκτική του Πλαγίου Λόγου (από
ρήμα ιστορικού χρόνου)
-Απαρέμφατο(→όταν δηλώνει
αποτέλεσμα ενδεχόμενο,αποτέλεσμα
επιδιωκόμενο και εξαρτάται από
ρήματα βούλησης ή σκόπιμης νέργειας.
-απαρέμφατο ή οριστική μέλλοντα (όρο

2. Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών
Σ. Σιαμαντούρα - Φιλόλογος
- ἐφ’ ᾧ, ἐφ’ ᾧτε Επιρ. Πρ. όρου
προυπόθεση ή συμφωνία) προυποθεσης ή
συμφωνίας
Χρονικές Προτερόχρονο: ὡς, ἐπεί, ἐπειδή, πρὶν Οριστική, όταν δηλώνουν το πραγματικό Επιρρηματικός
(+έγκλιση) και ἐπεὶ πρῶτον, ἐπεὶ τάχιστα γεγονός. προσδιορισμός της
κ.ά., με τις εμπρόθετες αναφορικές Υποτακτική (και αοριστολογικό ἄν), όταν χρόνου
εκφράσεις: ἐξ οὗ, ἐξ ὅτου, ἀφ οὗ, ἀφ δηλώνουν το προσδοκώμενο ή το αόριστα
ὅτου. επαναλαμβανόμενο.
Σύγχρονο: : ὅτε, ὁπότε, ἕως, ἔστε, ἄχρι, Ευκτική, όταν δηλώνουν αόριστη επανάληψη
μέχρι, ἡνίκα, ὁπηνίκα,με τα χρονικά στο παρελθόν ή απλή σκέψη.
επιρρήματα: ὁσάκις, Ευκτική του πλαγίου λόγου όταν εξαρτώνται
από ρήμα ιστορικού χρόνου.
Υστερόχρονο: ἕως, ἔστε, ἄχρι, μέχρι, πρὶν
+ απαρέμφατο, με εμπρόθετες αναφορικές
εκφράσεις μέχρι: οὗ, μέχρι ὅτου, ἄχρι οὗ, Η δικαιολόγηση της εκφοράς των
ἕως οὗ. χρονικουποθετικών προτάσεων γίνεται
δ. με χρονικό σύνδεσμο + ἄν σύμφωνα με τη δικαιολόγηση της εκφοράς
(αοριστολογικό): ὅταν, ὁπόταν, ἐπάν, των υποθετικών προτάσεων
ἐπήν, ἐπειδάν, πρὶν ἄν, μέχρι ἄν, ἕως ἄν,
ἡνίκα ἄν. Τότε οι χρονικές προτάσεις
σχηματίζουν μαζί με την κύρια πρόταση
υποθετικό λόγο.
Εναντιωματικές εἰ καὶ Οριστική ή ευκτική του πλαγίου λόγου (η επιρρηματικός
Αρν. μη εναντίωση προς κάτι πραγματικό) προσδιορισμός της
εναντίωσης
ἐὰν καί, ἂν καί, ἢν καὶ Υποτακτική
Η δικαιολόγηση της εκφοράς τους γίνεται
όπως αυτής των υποθετικών προτάσεων
Παραχωρητικές -καὶ εἰ, κεἰ, καὶ ἄν, κἄν, καὶ ἐάν, καὶ - Οριστική επιρρηματικός
ἤν(εξάρτηση από καταφατική πρόταση) προσδιορισμός της
-οὐδ’ εἰ, μηδ’ εἰ, οὐδ’ ἐάν, μηδ’ ἐάν, οὐδ’ παραχώρησης
ἄν, μηδ’ ἄν, οὐδ’ ἤν, μηδ’ ἤν (εξάρτηση
από αρνητική πρόταση/δηλώνουν -Υποτακτική
παραχώρηση προς κάτι υποθετικό ή Η δικαιολόγηση της εκφοράς τους γίνεται
όπως αυτής των υποθετικών προτάσεων

3. Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών
Σ. Σιαμαντούρα - Φιλόλογος
απίθανο)
Η σύνταξη του χρονικού συνδέσμου «πρὶν» Ο χρονικός σύνδεσμος «πρὶν» συντάσσεται με έγκλιση όταν η κύρια πρόταση είναι αρνητική και με
απαρέμφατο όταν η κύρια πρόταση είναι καταφατική.
Ειδικότερα:
πρὶν + οριστική όταν δηλώνει το πραγματικό ( πρὶν = παρά αφού,έως ότου + οριστική).Δηλώνει το προτερόχρονο ως προς την πράξη της κύριας πρότασης.
πρὶν + υποτακτική (με ή χωρίς ἂν αοριστολογικό), οπότε είναι χρονική υποθετική πρόταση και σχηματίζει υποθετικό λόγο
πρὶν + ευκτική του πλαγίου λόγου μετά από εξάρτηση από ρήμα ιστορικού χρόνου.
πρὶν + απαρέμφατο (όταν η κύρια πρόταση είναι καταφατική). Δηλώνει το υστερόχρονο ως προς την πράξη της κύριας πρότασης.
Λέξεις που εισάγουν περισσότερα από ένα είδη προτάσεων

4. Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών
Σ. Σιαμαντούρα - Φιλόλογος
Ασκήσεις
Να βρεθούν οι παρακάτω δευτερεύουσες προτάσεις, να χαρακτηριστούν συντακτικά και να δικαιολογηθεί η έγκλιση εκφοράς τους.
1. Δείκνυμι ὅτι καί πρό ἐμοῦ τοῦτο εἶχε τό φρόνημα ἡ πόλις
2. Κῦρος τῷ Κλέαρχῳ ἐβόα ἄγειν τό στράτευμα κατά μέσον τῶν πολεμίων, ὅτι ἐκεῖ βασιλεύς εἴη
3. Μένων δῆλος ἦν ἐπιθυμῶν ἄρχειν, ὅπως πλείω λαμβάνοι, ἐπιθυμῶν δέ τιμᾶσθαι, ἴνα πλείω καρδαίνοι
4. ἔχω πλοῖα ὥστε ἐλεῖν τό ἐκείνων πλοῖον
5. εἰ ἀλλιῶς γιγνώσκεις, δίδασκε

5. Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών
Σ. Σιαμαντούρα - Φιλόλογος
6. Ὃποτε θύοι Κρίτων, ἐκάλει Ἀρχέμηδων
7. κἂν σύ μή θέλης, οἱ θεοί οὕτω βουληθήσονται
8. εὔχομαι τούς θεούς ἐμέ ἄξιόν του Λεωκράτους ἀδικημάτων κατήγορον ποιῆσαι, ὃ καί τῇ πόλει συμφέρει καί πᾶσιν ὑμῖν.
9. οἶδα ὅτι πάντες ἄν ὁμολογήσαιτε…
10. ὅτι μέν ὀργίζεσθε, οὗ θαυμάζω
11. τοιαῦτα πεποίηκεν, ὥστε πολύ ἄν δικαιότερον διά ταῦτα τά ἔργα τοῦτον μισήσαιτε
12. εἰ τοῦτο πάντες ἐποιοῦμεν, ἅπαντες ἄν ἀπωλόμεθα
13. περιμένετε ἔστ’ ἄν ἐγώ ἔλθω
14. εἰ καί μή βλέπεις, φρονεῖς δ’ ὅμως
15. Ὁ Φίλιππος ἐστιν ὅ,τι ἄν εἲποι τίς
16. Ἡρακλῆς ἠπόρει ποτέραν τῶν ὁδῶν τράπηται
17. νῦν δή φοβούμεθα μή ἀμφότερων ἅμα ἠμαρτήκαμεν
18. δέομαι οὖν σου παραμεῖναι, ὡς ἐγώ οὐδ’ ἄν ἑνός ἤδιον ἀκούσαιμι ἤ σου ἐχρῆν αὐτούς ζῆν, ἴνα ἀπαλλαγῶμεν τούτου τοῦ δημαγωγοῦ
19. τοιούτων τί ἐποίησε, ὡς πᾶς ἄν ἔγνω ὅτι ἀσμένη ἤκουσε
20. εἰ ποτέ πάλιν ἔλθοι τῇ Ἑλλάδι κίνδυνος ὑπό βαρβάρων, τίσι ἄν μᾶλλον πιστεύσαιτε ἢ Λακεδαιμονίοις;
21. ἠνίκα δείλη ἐγίγνετο, ἐφάνη κονιορτός
22. οὐδείς ἄν ἔτι πιστεῦσαι δύναιτο ὑμῖν, οὐδ’ εἰ πάνυ προθυμοῖτο
23. οὕτω ζῶσιν, ὥσπερ ἄν οὐδέ δοῦλος ἐβούλετο ζῆν
24. δῆλον ἐστι ὅτι οὐκ ἄν προύλεγεν, εἰ μή ἐπίστευσεν ἀληθεύσειν
25. ἠδέως ἄν ὑμῶν πυθοίμην τίν’ ἄν γνώμην περί ἐμοῦ εἴχετε, εἰ μή ἐτριηράρχησα

6. Συντακτικό Αρχαίων Ελληνικών
Σ. Σιαμαντούρα - Φιλόλογος