projekt tema: Sida dhe shendeti

2. Ç’eshte SIDA?
SIDA
Virusi HIV/ AIDS,virusi i mungeses se imunitetit te njeriu eshte nje virus qe shkaterron
sistemin imunitar.AIDS, sindroma e fituar e mungeses se imunitetit- eshte gjendja qe pason
kur trupi eshte i infektuar me virusin HIV kalon nga faza e mbartesit te semundjes ne fazen e
semundjes.
Virusi HIV nuk mund te depertoje nepermjet lekures se pademtuar dhe as nepermjet
mbrojtjes qe ofron nje prezervativ.Ai nuk mund te jetoje gjate jashte trupit te njeriut.Virusi
nuk mund te transmetohet nepermjet kontakteve te tilla si puthja, shtrengimi i duarve,
prekja e ndenjeses se banjes dhe perdorimi i lugeve, piruneve dhe thikave te njejta me
personat e infektuar.Ai nuk transmetohet nepermjet pickimit te insekteve.Ka tri menyra
kryesore te transmetimit te virusit nga nje person ne nje tjeter.Nje menyre eshte nepermjet
maredhenieve seksuale te pambrojtura.Menyra e dyte eshte ajo e kalimit te virusit direkt ne
gjak.D.M.TH nepermjet transfuzionit te gjakut ose perdorimit te agave te shiringave tek me
shume se nje person.Zakonisht preken persona qe bejne transfuzion gjaku nese bejne nje
operacion dhe persona te cilet bejne praktikimin e droges me te njejten shiringe midis
tyre.Menyra e trete eshte kalimi nga nena te femija.Grate qe jane te infektuara me kete
virus ia kalojne ate femijeve te tyre te ardhshem gjate barres ose nepermjet qumeshtit te
gjirit.Kur virusi HIV hyn ne trupin e njepersoni, ai cilesohet si HIV pozitiv.Njeriu mund te jete
HIV pozitiv pa e ditur se eshte i tille.

3. 1 dhjetori-dita nderkombetare
kunder SIDA-s
1 Dhjetori eshte Dita Ndërkombëtare e luftes kunder SIDA-s, e cila ka per qellim te
terheqe vemendjen per pandemine qe shkakton perhapja e virusit HIV. Virusi HIV
vazhdon të jetë problem madhor për shëndetin publik, duke marrë më shumë se 36
milionë jetë njerëzish deri më tani.
Vetem ne dy vitet e fundit llogariten rreth 35.3 milionë njerëz të prekur me virusin HIV.
Afrika është kontinenti më i prekur me pothuajse një në 20 të rritur, që jeton,eshte me
HIV.
69 për qind e të gjithë njerëzve me virusin vdekjeprures jetojne ne afrike.
HIV-i mund të transmetohet nëpërmjet shkëmbimit të lëngjeve të trupit nga individët e
infektuar, të tilla si gjaku, qumështi i gjirit dhe sekrecione te tjera trupore.
Individët nuk mund të infektohen nga kontakte të zakonshme, si puthja, përqafimi apo
shtrëngimi i duarve . Organizata e Kombeve te Bashkuara per AIDS-in, UNAIDS, ka bere
te ditur se gjate dy vjeteve te fundit eshte shenuar perparim i rendesishem ne
parandalimin dhe trajtimin e HIV/AIDS-it. Sipas saj, infeksionet e reja, kane rene
pergjysme ne 25 vende, ndersa vdekjet ,qe ka shkaktuar AIDS-i , jane zvogeluar me nje
te katerten.

4. Sida lindi ne vitin 1920, virusi
vdekjeprures u shfaq ne
KinshasaSIDA ka lindur në vitin 1920 në Kinshasa, në atë që sot njihet si Republika Demokratike e Kongos.
Sipas një studimi të kryer nga një skuadër shkencëtarësh ndërkombëtarë, është arritur në përfundimin se
rritja masive e popullisë së qytetit, seksi, shiringat e pasterilizuara dhe hekurudhat, kanë qenë edhe
faktorët kryesorë që kanë shpërndarë më pas sëmundjen në të gjithë botën.
Shkencëtarët nga Unviersiteti i Oksfordit dhe ai i Leuvenit në Belgjikë, përdorën kampionë të vjetër të
kodit gjenetik të virusit HIV dhe dolën në përfundimin se të gjitha provat “fajësonin” qytetin afrikan, i cili
në atë kohë quhej Leopoldvil, për nder të Mbretit Leopold të Belgjikës, si pjesë e kolonisë belge në Afrikë.
Ata ndërtuan “pemën familjare” të virusit, duke u përpjekur kështu për t’i dhënë fund një debati që zgjat
që prej viteve 1980, kur SIDA mori vëmendje globale.
Virusi HIV është një mutacion i virusit që shkatërron sistemin imunitar te shimpanzetë dhe është
transmetuar te njeriu, – me shumë gjasa, – përmes kontaktit me gjakun e infektuar të majmunëve. Në
periudhën e përhapjes së sëmundjes, belgët nisën ndërtimin e hekurudhave në koloninë e tyre, ç’ka solli
edhe rritjen e numrit të popullisë.
Për shkak të forcës punëtore të madhe, në atë periudhë numri i meshkujve ishte sa dyfishi i femrave, fakt
që solli edhe zhvillimin galopant të prostitucionit. Kushtet perfekte për shpërndarjen e virusit zgjatën
vetëm pak dekada, por deri atëherë ishte shumë vonë.
Deri në fund të viteve 1940, rreth 1 milionë njerëz kishin qarkulluar nëpër Kongo nëpërmjet hekurudhave.
Virusi u shpërnda kështu me shpejtësi në Brazavil dhe rrethina e më pas, – siç tashmë dihet, – në të gjithë
botën. Deri tani, SIDA ka marrë jetën e rreth 75 milionë njerëzve.

5. SIDA
Sipas një raporti të OKB-së, epidemia e SIDA-s mund të përhapet me shpejtësi në dy dekadat e
ardhshme, veçanërisht në zona të paprekura më parë si Evropa Lindore dhe Azia.
Kombet e Bashkuara vlerësojnë se 68 milion vetë do të vdesin në dy dekadat e ardhshme.
Rreth 20 vjet pas shfaqjes për herë të parë të SIDA-s ende nuk është gjetur një kurë për të.
Në konferencën ndërkombëtare për SIDA-n, që po zhvillohet në Barcelonë, u njoftua për mundësinë e
zbulimit të një vaksine brenda pesë vitesh.
Përveç trajtimit të saj, që është tepër i shtrenjtë për të sëmurët në botën në zhvillim, theks po i vihet
ndërgjegjësimit të njerëzve mbi mënyrat e përhapjes së sëmundjes.
Andrew Luck-Baker i departamentit të shkencës të BBC-së flet për çështjet më praktike se si përhapet
SIDA, cilat janë shenjat, çfarë trajtimi mund të merret, si mund të mbrohesh nga ajo.
Transmetimi
Gjëja e parë që duhet thënë është se në jetën e përditshme është shumë e vështirë që SIDA të përhapet.
Nuk mund ta marrësh virusin duke prekur apo puthur dikë që është i infektuar.
Por virusi përhapet nëpërmjet marrëdhënieve seksuale me persona të infektuar. Ai përhapet edhe
nëpërmjet gjakut - nga gjaku i infektuar te i painfektuari.
Në këtë rast janë më të rrezikuar narkomanët që marrin drogë me injeksion. Nëse dikush përdor
shiringën dhe gjilpërën e përdorur nga një person tjetër i cili mund të jetë i infektuar kjo është shumë e
rrezikshme.
Mbrojtja
Për sa i përket transmetimit seksual të infeksionit, ajo që duket mënyra më efektive e mbrojtjes, është
përdorimi i prezervativëve, pavarësisht nëse e dinë që janë të infektuar apo jo.

6. Simptomat e SIDA-s
Shenja dhe simptoma te mundshme te virusit HIV-AIDS jane: rreth 10%
renie ne peshe, ethe per me shume se nje muaj, djersitje tere naten etj.
Njerezit mund te jene te infektuar domethene te jene HIV positiv, per
shume vjet perpara se tek ata te zhvillohet semundja e AIDS-it.

7. SIDA- si te mbrohemi?
Sipas një raporti të OKB-së, epidemia e SIDA-s mund të përhapet me shpejtësi në dy dekadat e
ardhshme, veçanërisht në zona të paprekura më parë si Evropa Lindore dhe Azia.Kombet e
Bashkuara vlerësojnë se 68 milion vetë do të vdesin në dy dekadat e ardhshme.Rreth 20 vjet
pas shfaqjes për herë të parë të SIDA-s ende nuk është gjetur një kurë për të.Në konferencën
ndërkombëtare për SIDA-n, që po zhvillohet në Barcelonë, u njoftua për mundësinë e zbulimit
të një vaksine brenda pesë vitesh.Përveç trajtimit të saj, që është tepër i shtrenjtë për të
sëmurët në botën në zhvillim, theks po i vihet ndërgjegjësimit të njerëzve mbi mënyrat e
përhapjes së sëmundjes.Andrew Luck-Baker i departamentit të shkencës të BBC-së flet për
çështjet më praktike se si përhapet SIDA, cilat janë shenjat, çfarë trajtimi mund të merret, si
mund të mbrohesh nga ajo.
Transmetimi
Gjëja e parë që duhet thënë është se në jetën e përditshme është shumë e vështirë që SIDA të
përhapet. Nuk mund ta marrësh virusin duke prekur apo puthur dikë që është i infektuar.Por
virusi përhapet nëpërmjet marrëdhënieve seksuale me persona të infektuar. Ai përhapet edhe
nëpërmjet gjakut - nga gjaku i infektuar te i painfektuari.Në këtë rast janë më të rrezikuar
narkomanët që marrin drogë me injeksion. Nëse dikush përdor shiringën dhe gjilpërën e
përdorur nga një person tjetër i cili mund të jetë i infektuar kjo është shumë e rrezikshme.

8. HIV dhe AIDS në Shqipëri
periudha 1993-2010
AIDS është cilësuar si një ndër sëmundjet më problematike të viteve të fundit. Në
mungesë të një kure për shërim, parandalimi ngelet mbrojtja më e mirë prej saj. AIDS
mund të godasë të gjithë, të rinj, të rritur por edhe fëmijë. Globalisht, ajo renditet e dyta
si shkaktare e vdekjes së grupmoshës 20-24 vjec dhe e para në Shtetet e Bashkuara për
vdekje së grupmoshës 25-44 vjec.
Ka një diferencë midis HIV dhe AIDS. HIV është virusi që mund të shkaktojë AIDS. Ai i
përket grupit të viruseve të quajtura retro viruse apo viruse “të ngaldashëm”. Ai hyn në
trup nëpërmjet kontaktit seksual apo gjakut të marrë nga një person i infektuar dhe
dalëngadalë fillon të godasi sistemin imunitar. Shaktërrimi i sistemit mbrojtës shpie në
AIDS. Pra, AIDS është stadi final i infektimit me HIV. Në këtë fazë sistemi imunitar i trupit
është dorëzuar dhe nuk mund të luftojë më asnjë sëmundje, sado e lehtë të jetë ajo.
Kohëzgjatja e kalimit nga HIV në AIDS varet nga disa faktorë. Në ditët e sotme ka shumë
ilace që mund të përdoren nga të infektuarit më HIV, duke i ndihmuar ata të zhvillojnë një
jetë normale për një kohë të gjatë.
Deri në vitin 2010, në Shqipëri kanë rezultuar 406 persona të infektuar me HIV dhe 142
janë në stadin AIDS.
Edhe nga grafiku mund të shikohet se deri në vitin 2000, rastet kanë qenë të pakta, por
pas kësaj periudhe, numri i personave të infektuar ka ardhur në rritje me norma
relativisht të larta.

9. •Punoi: Kejsli
Mezini
•Klasa e VIIIa