Salon 2 13 kasim 16.00 17.30 eda özge yazgan

1. KEMOTERAPİ ALAN KANSER HASTALARINDA
DİNİ İNANÇ VE MANEVİYATIN DEPRESYON
DÜZEYİ VE YAŞAM KALİTESINE ETKİSİNİN
BELİRLENMESİ
Eda Özge YAZGAN, Msc, Resarh Assistant
Ayten DEMİR ZENCİRCİ, PhD, Assoc. Prof.
ANTALYA
2014
10.12.2014
1

2. Dünya’da Kanser
10.12.2014
Dünya Sağlık Örgütü'nün 2012 yılı verilerine göre dünya
çapında 14,1 milyon yeni kanser vakasının olduğu,
8,2 milyon kişinin kanser nedeniyle öldüğü ve 32,6 milyon
(5 yıl içinde tanı konmuş) kişinin de kanserle yaşadığı
belirtilmektedir (WHO, 2012).
2030 yılına ilişkin yapılan tahminler ise o yıl için 27
milyon yeni kanser vakasının ortaya çıkacağı, aynı yıl 17
milyon kişinin kanser nedeniyle öleceği, kanser tanısı
almış birey sayısının ise 75 milyona yükseleceğidir.
2

3. 10.12.2014
Kanser ve tedavi nedeniyle ortaya çıkan yan etkiler hastaların yaşam
kalitesini ciddi ölçüde düşürmektedir.
Yaşamı tehdit eden hastalığı olan, kayıp ve korku yaşayan birey
hastalığıyla baş etmek ve tedaviye uyum sağlayabilmek için başetme
mekanizmalarını harekete geçirir. Bu süreçte hasta için maneviyatı ve
dini başetme mekanizmaları daha fazla önem kazanır.
3

4. 10.12.2014
Maneviyat ve din sıklıkla aynı anlama gelen
kavramlar olarak birbirinin yerine kullanılsa da,
maneviyat dini uygulamaları da içeren daha
kapsamlı bir alandır.
Maneviyat, dinden farklı olarak daha çok bireysel ve
iradi nitelikler taşır; oysa din paylaşılan inançlar ve
ritüelleri içeren bir sistemi ifade etmektedir
4

5. sağlık, hastalık, ölüm, ölüm sonrası
yaşam gibi konularda bireye algı,
yorumlama ve anlamlandırma
kabiliyeti kazandırabilmektedir. Bu
bakımdan hastanın spiritüel
yönlerinin değerlendirilmesi önemli
hale gelmektedir.
Maneviyat
10.12.2014
5

6. 10.12.2014
Spiritüel yaklaşım/bakım üzerine yapılan araştırma
sayısı son zamanlarda artış göstermesine rağmen,
ülkemizde hemşirelik bakımına net bir biçimde
yansıtılamamıştır. Bireye bütüncül yaklaşma onun
maneviyatını da değerlendirebilme ile mümkündür.
Spiritüel bakım sunulurken öncelikle
hastanın spiritüel yaşamına ilişkin bilgi
edinilir ve gereksinimleri belirlenir.
Bireyin maneviyat ile ilgili sorulara verdiği
yanıtların yanısıra, hareketleri, sözlü
ifadeleri, çevresi ile iletişimi de spritüel
gereksinimlerini ortaya koyabilir.
6

7. 10.12.2014
Kanser hastalığının tedavi sürecinde istenen;
hastanın tedavisine uyumlu ve olumlu
başetme yöntemleri geliştirmiş, oluşan yeni
ruhsal sorunlarla başedebilmiş olmasıdır.
Spiritüel gereksinimleri karşılanan bireyin
problemi algılama, çözüm önerisi getirme ve
uygulama becerisi artmış olacağından tedavisi
ve kendisi ile ilgili sorumlulukları alabilecek
duruma gelir.
7

8. Tanımlayıcı, kesitsel ve analitik
nitelikte olan bu araştırma,
kemoterapi alan kanser
hastalarının dini inanç ve
maneviyatının, yaşam kalitesi ve
depresyon düzeyine etkisini
belirlemek amacıyla yapıldı.
Araştırmanın
Amacı
10.12.2014
8

9. 10.12.2014
Araştırma Ankara'da bulunan
üç üniversite hastanesi ve iki
aile sağlığı merkezinde
kanser hastası olan ve
olmayan olmak üzere iki
grupta yürütüldü
9

10. 10.12.2014
Araştırmadaki hasta grubun örneklemi
Nisan 2013- Mart 2014 tarihleri arasında
araştırmanın yürütüldüğü üniversite hastanelerinin,
tıbbi onkoloji gündüz tedavi birimlerine kemoterapi
almak için gelen
 Karnofsky Performans puanı ≥ 50 olan,
 üç ve dördüncü evre kanser tanısı olan,
 18 yaş ve üstü okuma yazma bilen,
 dini inancı olan,
 anketin doldurulmasını engelleyen nörolojik veya
psikiyatrik bozukluğu olmayan, gönüllü olarak
araştırmaya katılmayı kabul eden, 400 kanser hastası
oluşturdu.
10

11. 10.12.2014
Araştırmadaki kanser hastası olmayan grubun örneklemi
Eylül 2013 - Şubat 2014 tarihleri arasında
araştırmanın yürütüldüğü aile sağlığı
merkezlerine giden
 kanser tanısı olmayan,
 18 yaş ve üstü,
 okuma yazma bilen
 dini inancı olan,
 anketin doldurulmasını engelleyen nörolojik
veya psikiyatrik bozukluğu olmayan, gönüllü
olarak çalışmaya katılmayı kabul eden 400 birey
oluşturdu.
11

12. Veri Toplama Aracı
10.12.2014
Çalışmada veriler araştırmacı tarafından hasta ve hasta olmayan
bireyler için hazırlanan yarı yapılandırılmış bir anket formu,
Spiritüel yaşama ilişkin sorular,
Ok-Dini Tutum Ölçeği ve
Beck Depresyon Ölçeği kullanılarak toplandı.
Hasta grupta bu sorulara ek olarak, Yaşam Kalitesi Ölçeği
EORTC QLQ-C30 (VERSİON 3.0) de uygulandı.
12

13. Verilerin Analizi
10.12.2014
İstatistiksel analizlerde parametrik testlerden, iki
ortalama arasıdaki farkın önemlilik testi (t test),
tek yönlü varyans analizi (one way ANOVA),
Tukey testi; non parametrik testlerden, Mann
Whithney U testi, Kruskall Wallis varyans
analizi, Bonferroni düzeltmeli Mann Whitney U
testi uygulandı. Hasta ve sağlıklı gruba ilişkin
sayı ve yüzde dağılımlı verilerin
karşılaştırılmasında Ki-kare testi kullanıldı.
Çeşitli değişkenlerin birbirleriyle ilişkisini
saptamak için korelasyon analizi yapıldı
13

14. Araştırmanın Sınırlılıkları
10.12.2014
Bu çalışmada; dini inanç ve maneviyatın hassas ve mahrem bir
konu olması
kemoterapi yan etkilerinin çalışmaya katılımı olumsuz
etkileyebileceği için araştırmanın sınırlılığı olarak kabul edildi.
Bu araştırmanın bulguları sadece üzerinde çalışılan gruba genellenebilir.
14

15. 10.12.2014
15

16. Araştırmanın Sonuçları
10.12.2014
16

17. Araştırmanın Sonuçları
10.12.2014
Araştırmaya katılan hastaların şifa aramak için %82,8’inin dua edip,
namaz kıldığı, %5,5’inin türbe ziyareti yaptığı, %9,8’inin adak ve
kurban adadığı, %0,8’inin hocaya gittiği %0,5’inin muska kullandığı,
%2,2'sinin nazarlık kullandığı, %14,5’inin aktara gittiği %0,8’inin ocağa
gittiği ve %12,8’inin kutsal sulardan (zem zem) içtiği belirlendi.
Sağlıklı bireylerin ise şifa aramak için %72,5’inin dua edip
namaz kıldığı, %13,8’inin türbe ziyareti yaptığı % 22,2'sinin
adak ve kurban adadığı, %9,2’sinin hocaya gittiği, %4'ünün
muska kullandığı, %13,5'inin nazarlık kullandığı, %23,5’inin
aktara danıştığı, %3,5’inin ocağa gittiği ve %11,5’inin kutsal
sulardan (zem zem) içtiği saptandı.
17

18. Araştırmanın Sonuçları
10.12.2014
Kadın hastaların dini tutumlarının erkek
hastalardan daha olumlu olduğu (p=0,0001),
sağlıklı bireylerde ise cinsiyetin dini tutumu
etkilemediği belirlendi (p>0,05).
Bu araştırmada hasta bireylerin medeni
durumunun dini tutumunu etkilemediği
(p>0,05) ancak sağlıklı bireylerden evli
olanların dini tutumlarının bekarlardan daha
olumlu olduğu saptandı (p=0,008).
18

19. Araştırmanın Sonuçları
10.12.2014
İlköğretim mezunu hasta ve sağlıklı
bireylerin dini tutumlarının diğer eğitim
düzeyindeki bireylerden daha olumlu
olduğu belirlendi (p=0,0001).
Bu araştırmada hasta ve sağlıklı
bireylerin mesleğinin dini tutumunu
etkilediği, çalışmayan hasta ve sağlıklı
bireylerin dini tutumunun daha olumlu
olduğu belirlendi (p=0,0001).
19

20. Araştırmanın Sonuçları
Hasta bireylerin dini tutumunun sağlıklı
bireylerden daha olumlu olduğu (p=0,0001),
hasta olma durumunun bireylerin spiritüel
değerlerini etkilediği ve hastaların spirituel
değerlerinde inancın etkin olduğu belirlendi.
Bu çalışmadaki hastaların depresyon
düzeyinin orta, sağlıklı bireylerin depresyon
düzeyinin düşük olduğu ve hastalığın
depresyon düzeyini etkilediği belirlendi
(p=0,0001).
10.12.2014
20

21. Araştırmanın Sonuçları
10.12.2014
Hasta ve sağlıklı bireylerde medeni durumun,
mesleğin ve soy geçmişinde kanser öyküsü
olma durumunun, depresyon düzeyini
etkilemediği belirlendi (p>0.05).
Ayrıca kolerektal kanser tanısı olan
hastaların depresyon düzeyinin diğer
hastalardan düşük, hastalık evresi dört olan
hastaların depresyon düzeyinin, evre üç olan
hastalardan yüksek olduğu belirlendi
21

22. Araştırmanın Sonuçları
Araştırmamızda hastaların daha çok zihinsel,
duygusal ve fiziksel fonksiyonlarının kötü
olduğu, yorgunluk, maddi zorluk, ağrı,
uykusuzluk, gibi sorunlar yaşadığı ancak
cinsiyet, medeni durum, eğitim durumu ve
mesleğin genel yaşam kalitesini etkilemediği
belirlendi (p>0,05).
10.12.2014
22

23. Araştırmanın Sonuçları
10.12.2014
Bu araştırmada olumlu dini tutuma sahip
olan hastaların yaşam kalitesinde duygusal
ve rol fonksiyonlarının daha kötü olduğu
belirlendi.
Ancak dini tutumun olumlu olmasının
depresyon düzeyini etkilemediği belirlendi
(p>0.05).
23

24. Öneriler
10.12.2014
Hastaların spiritüel bakıma gereksinimi olduğu saptandığı için,
hemşirenin hastanın bu gereksinimine yönelik hemşirelik yaklaşımı
geliştirmesi, hastanın gereksinimi olduğu durumda gerekli sipritüel
yaklaşımı kullanması,
Spiritüalite hastanın yaşam kalitesini etkilediği için, gereksinim
duyulan hastalara yönelik spesifik bakımın geliştirilmesi, hastalıkla
başetmedeki rolünün desteklenerek güçlendirilmesi
Hemşirenin/sağlık personelinin spiritüel bakıma gereksinimi olan
hastalara uygun bakımı planlaması ve uygulaması için konunun
hizmet içi eğitim programlarında ele alınması
24

25. Öneriler
10.12.2014
Kemoterapi alan hastaların yaşadıkları semptomların sıklığı
nedeniyle, semptom açısından takip edilmesi, yaşanan
semptomların kayıt altında tutulması, değerlendirilmesi, bakım ve
izlemlerinin yapılması,
Hastaların spritüel yaşamlarını,dini tutumlarını, yaşam kalitelerini ve
depresyon düzeyini etkileyen faktörlerin farklı olması nedeniyle,
kanser hastasına bakım veren hemşirelerin, hastaların bireysel
farklılıklarını göz önünde bulundurması,
Kanser hastalarının, manevi /dini inançlarının yaşam kalitesine ve
depresyon düzeyine etkisinin belirlenmesi için daha geniş kitle ve
merkezlerde çalışmaların yapılması önerilmektedir
25

26. KAYNAKLAR
 AMERICAN CANCER SOCIETY. (2009). History of cancer. Update: 6.08.2012 Erişim:
[http://www.cancer.org/acs/groups/cid/documents/webcontent/002048-pdf.pdf] , Erişim Tarihi: 15.07.2013.
 AMERİCAN CANCER SOCİETY (2012a). Cancer Facts & Figures 2012. Atlanta: ACS.
ErişimTarihi:[http://www.cancer.org/acs/groups/content/@epidemiologysurveilance/documents/document/acspc-031941.pdf]. Erişim Tarihi:
19.04.2014
 AMERICAN CANCER SOCIETY. (2012b). History of cancer. Update: 6.08.2012 Erişim:
[http://www.cancer.org/acs/groups/cid/documents/webcontent/002048-pdf.pdf].Erişim Tarihi: 29.09.2013.
 AMERICAN CANCER SOCİETY (2013). Anxiety, fear and depression. Erişim:
[http://www.cancer.org/treatment/treatmentsandsideeffects/emotionalsideeffects/anxietyfearanddepression/index]. Erişim Tarihi: 11.04.2014
 AMERICAN CANCER SOCİETY (2014). Cancer Facts & Figures 2014. Atlanta: ACS.
Erişim:[http://www.cancer.org/acs/groups/content/@research/documents/webcontent/acspc-042151.pdf]. Erişim Tarihi: 20.04.2014
 BOYLE, P., LEVİN, B. (2008). World Cancer Report, IARC. Erişim: [http://www.iarc.fr/en/publications/pdfsonline/wcr/2008/wcr_2008.pdf],
Erişim:13.08.2013
 CAN, G., EROL, O., AYDINER, A., TOPUZ, E. (2009). Quality of life and complementary and alternative medicine use among cancer patients in
Turkey. Europan Journal of Oncology Nursing, 13:287-294
 DÜNYA SAĞLIK ÖRGÜTÜ. (2008). Dünya Sağlık Örgütü Uluslar Arası Kanser Araştırmaları Kurumu Dünya Kanser Raporu 2008. Ed.: Boyle P,
Levin B, Fransa: Naturoprint,p.:27 Erişim: [http://whqlibdoc.who.int/publications/2009/97892832004237-tur-p1-104.pdf.] Erişim Tarihi:30.07.2013
 GÜZELANT, A., GÖKSEL, T., ÖZKÖK, S., TASBAKAN, S., AYSAN, T., BOTTOMLEY, A., (2004). The Europan for Research And Treatment of
Cancer QLQ-C30: an examination into the cultural validity and Reability of the Turkish version of the EORTC QLQ-C30. European Journal of
Cancer Care, 13(2): 135-144.
 KOENİG, G. K. (2004). Religion, spirituality and medicine: research findings and implications for clinical practice. Southern Medical Journal,
97(12): 1194-1200.
 LEVİNE, E. G., TARG, E. (2002). Spiritual corralates of functional well-being in women with breast cancer. Integr Cancer Ther, 1: 166-174.
 LIS, C.G., CAMBRON, J.A., GRUTSCH, J.F., GRANICK, J., GRUPDA, D. (2006). Self reported quality of life in users and nonusers of dietary
supplements in cancer. Supportive Care in Cancer, 14:193-199
 OK Ü. (2011). Dini Tutum Ölçeği: Ölçek Geliştirme ve Geçerlilik Çalışması, Uluslar Arası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(2): 528-549.
 TAVOLİ, A., MOHAGHEGHİ, M.A., MOZTAZERİ, A., ROSHAN, R., TAVOLİ, Z., OMİDVARİ, S. (2007). Anxiety and depression in patients with
gastrointestinal cancer: does knowledge of cancer diagnosis matter?. BMC Gastroenterology, 7:28.
10.12.2014
26

27. TEŞEKKÜRLER...
10.12.2014
27