Q1W1_AP4_0.docx

MODYUL SA ARALING PANLIPUNAN 4
face-MODYUL
MODYUL
MODYUL SA ARALING
PANLIPUNAN 4
ARALING
PANLIPUNAN
Kagamitan ng Mag-aaral

I. LAYUNIN
Sa araling ito, inaasahang:
Matatalakay mo ang konsepto ng bansa
Mabubuo mo ang kahulugan ng bansa
Maipapaliwanag mon a ang Piipinas ay isang bansa
II. Panimulang Gawain
Alamin Mo
Gabay na Tanong!!
 Paano masasabing ang isang lugar ay isang bansa?
 Bakit tinatawag na bansa ang PIlipinas?
 Ano ba nag kahulugan ng bansa?
Aralin 1
ALAMIN NATIN! Natatalakay ang konsepto ng bansa

Gawain A. Basahin ang mga pangungusap. Isulat ang bilang ng pangungusap na
nagpapatunay na ang Pilipinas ay isang bansa. Gawin sa notbuk.
1. May mahigit sa 100 milyong tao ang naninirahan sa Pilipinas.
2. Ang Pilipinas ay hindi maaaring pakialaman ng ibang bansa.
3. Ang Pilipinas ay may sariling teritoryo na binubuo ng mahigit sa 7 100 isla.
4. May pamahalaan ang Pilipinas na tumutugon sa mga pangangailangan ng mga
mamamayan.
5. Ang mga Pilipino ay gumagamit ng iba’t ibang wika.
GAWIN MO

Panuto: Iguhit ang masayang mukha kung ang sinasabi ng pangungusap ay tama at
malungkot na mukha kung mali. Isulat ang sagot sa sagutang papel.
1. Ang Pilipinas ay isang bansa.
2. Hindi malaya ang Pilipinas kaya hindi ito isang bansa.
3. Tao, teritoryo, at pamahalaan lamang ang kailangan para maging isang bansa ang isang
lugar.
4. Ang Thailand ay maituturing na isang bansa dahil ito ay malaya, may sariling teritoryo at
pamahalaan, at may mga mamamayan.
5. Ang lugar na pinakikialaman ng ibang bansa at walang sariling pamahalaan ay hindi
maituturing na bansa.
Gawain B. Iguhit ang saranggola sa papel. Isulat
sa apat na bahagi ng saranggola na may bilang ang
mga elementong dapat mayroon ang isang lugar
para matawag itong bansa. Ipaliwanag ang bawat
isa
III. Ebalwasyon
IV. Karagdagang Gawain
Muling balikan at pag-aralan ang aralin.>___<

LAYUNIN:
Sa pagtatapos ng aralin na ito ang mga mag-aaral ay inaasahan na;
1. Nasusuri ang maikling kuwento batay sa pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari.
F9PS-Ia-b-41
2. Nabubuo ang sariling paghatol o pagmamatuwid sa mga ideyang nakapaloob sa
akda. F9PB-Ia-b-39
3. Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari sa akda. F9PU-Ia-b-41
MODYUL SA FILIPINO 9
Anim na sabado ng beyblade
Ni Ferdinand Pisigan Jarin
Aralin 1.2
ALAMIN NATIN!

MODYUL SA ARALING PANLIPUNAN 4 Aralin
1.2
Beyblade, maraming-maraming beyblade. Isa, dalawa
hanggang lima. Makukulay na Beyblade. Pula, itim, asul, berde,
pilak, ginto, dilaw – basta sari-saring kulay. Gawa man sa plastik o
bakal, basta may beyblade na mabibili ‘pag sabado. Inaasahan ko
na ito tuwing sabadong magkikita kami ng aking bunsong si Rebo.
Tiyak na magpapabili siya ng paboritong laruang Beyblade. Kaya
naman inihahanda ko na ang aking bulsa. May halagang 30
hanggang 50, o higit pa. Depende sa ganda ng disenyo at yari.
Inihahanda ko na rin ang katawan ko dahil tiyak, mas karga ang
gusto niya papunta sa paboritong tindahan sa talipapa ng aming
baranggay.Mga 500 metro rin ang layomula sa bahay ng akingina
kung saan kami nagkikita tuwing sabado. Magpapababa lang siya
kapag mismong nasa harap na kami ng tindahan at kaya na niyang
ituro at hawakan ang paboritong laruan. Palapit pa lang kami ay
sasalubong ng nakangiti ang tindero. Kilala na kaming mag-ama.
Alam na ang iskedyul ng aming pagpunta. Handa ng magturo ng
mga bagong labas na disenyo na maaaring magustuhan ni Rebo.
Mas una kasing tinitingnan ni Rebo ang kulay at disenyo.
Pangalawa na lang kung plastik o bakal ang yari. Pero batay sa
karanasan, mas makiling si Rebo sa plastik.Kung ihahambing sa
pagkahilig niya sa iba pang laruang umaandar, (trak-trakan man o
kotse-kotsehan),mas madalasniyanglaruinang Beyblade.Siguro’y
dahil mas maliititongdi hamak sa trak-trakan o kotse-kotsehan. At
di tulad ng dalawa, maaari itong dalhin kahit saan. Huhugutin lang
sa bulsa. Kay Rebo, tiyak na may huhugutin kahit saang bulsa. Sa
bulsa ko, kapagmayhawakna siyangBeybladena “panlaban,” tiyak
ding kamay na lang ang laman.Patagalan ng pag-ikot sa loob ng
platapormang bilog ang labanan ng Beyblade.
Ni Ferdinand Pisigan Jarin

Ang tumalsik palabas, talo. Ang unang huminto kahit nasa
loob pa ng plataporma, talo. Si Rebo, batay pa rin sa karanasan,
madalas talsikan ng Beyblade. Subalit di tulad ng ibang batang
madalas mawalan ng gana dulot ng pagkatalo, patuloy ang
paglaban ni Rebo. Lalo niyang hihigpitan ang hawak sa matigas na
pising may mala-lagareng mga ngipin. Tatatagan ang kapit sa
mala-baril na patungan ng Beyblade. At mabilis na hahatakin ang
pisi palabas mula sa makipot na butas ng patungan na
magtatanggal at mabilis na magpapaikot sa mala-flying saucer na
Beyblade pabagsak sa plataporma upang muling
makipaglaban.Apat na sabadong nakipaglaban ang aking bunso
ng Beyblade sa plataporma ng laro. Labing-isang buwan siyang
nakipaglaban sa kanser sa kanyang dugo sa ospital ng
karamdaman.Sa katuladkong guro, bakasyonang Abril.Sa katulad
ng bunso kong mag-aapatna taon, panahon ito ng mas maraming
nakakatandangpinsangmakakalaro.HulinglinggongMarsotaong
2003, nang lagnatinsiya ng isanglinggo.Mataposanglagnat,ilang
araw na di nagkakain at tuluyang namutla, pagsapit ng unang
sabado ng Abril ng aming pagkikita, halos ayaw na niyang
magpababa mula sa pagkakakarga dulot ng madaling
pagkapagod. Hanggang unti-unting lumitaw ang mga pasa. Una’y
sa binti,tapos sa braso,hanggangmatagpuanna rin itosa kanyang
paa, dibdib at hita. Ang kanyang labi’y parang ibinabadna sa suka.
Klinika, ‘yung pinakamalapit na klinika ang agad na tinakbo ng isip
ko. “Meron akong limang daan, hahanap pa ako ng pandagdag
kung kinakailangan, pangalanan niyo lang ang mga sintomas na
nararamdaman ng anak ko!” Ito ang mga eksaktong salitang
gustong-gusto kong sabihin sa unang doktor na titingin sa aking
anak.

Subalit umabot na sa tatlong libo, pakikiusap at
pangungutang, tatlong doktor at dalawang klinika,
pagpapamanhidsa sarili upangdi matinagsa palahawngtinutusok
na anak ay di pa rin namin nalaman ang pangalan ng kanyang
karamdaman.Mabilis na tibok ng puso na di normal sa kanyang
edad. Kulang sa dugo. Mga tanging interpretasyon ng mga doktor.
Mga interpretasyong di tapos. Kailangan pa ng ibayong pagsusuri
ng mas dalubhasa. Marami pang pagtusok at palahaw. Kirot at
nginig ng kalamnan. Dagdag na pagpapamanhid sa katauhan ng
mga magulangatiba pangnagmamahal.Mabigat,subalitpinatatag
ko di lamang ang aking tuhod kundi pati dibdib sa pagkakatayosa
loob ng ospital. Anuman ang maging resulta, kailangangg
nakahanda ako. Palibhasa’y pinakamalaking pampublikong ospital
ng bansa, tila mahabang ahas ang pila ng mga taong
kinabibilangan ng kanyang ina. Mahabang pila ng “Hospital Card”
na magsisilbing pasaporte upang makausap ang doktor na mas
dalubhasa sa nararamdaman ng aking anak. Nung araw na iyon,
ayaw bumaba ni Rebo mula sa aking bisig. Kahit na maaari din
naman siyang kargahin ng kanyang ina. Ang gusto niya, si Taytay
lang ang kakarga. Si Naynay ang pipila at hawakan ko ang kanyang
Ate Kala gamit ang libreng kamay. “Kasi sabado, di dapat agad
matapos ang sabado. Di dapat mawala agad si Taytay dahil
maghihintayna namanng panibagongsabadooarawna tatapatan
ng kanyang suweldo bago siya muling makita. Di bale nang
mawalay kay Naynay ng ilang oras, kasama naman siya araw-araw.
Basta si Taytay lang muna ang kakarga, hahawak, kukuwentuhan,
kakalaruin, pabibilhin ng “Ays Wis” (ice cream) at “Babuygyam”
(bubble gum) at hihigaan sa dibdib kasi sabado pa!”

Alam ko, ito ang mga eksaktong salitang nais niyang
sabihinkung kaya langidetalyengkanyang murangisipat bigkasin
ng kanyang bulol na dila nung araw na iyon.Mag-iisa’t kalahating
taon na kaming hiwalay ni Joida bilang mag-asawa nang
magkasakitsi Rebo.Maramingdi mapagkasunduan.Magkaiba ang
direksiyong tinitingnan. Idagdag pa ang madalas na kawalan ng
pera. Resulta ng maaga at di handang pag-aasawa. Ayaw ko nang
idetalye pa kung paano kami naghiwalay. Basta magulo. Isa sa mga
nakalipasna inilibingko na sa lupalopngmga kinalimutanggunita.
Gayunpaman, dumating ang puntong kailangan naming kalimutan
ang di pagkakasundo at maging sibilisado para sa mga bata. Ito na
‘yung panahon na mag-isa na akong namumuhay sa ayaw-
ipaalam-kahit-kanino na lugar. Ang mga anak ko ay itinira naman
ni Joida sa bahay ng kanyang Ina’t kapatid. Pinalad na akong
makapagturosa isangprestihiyosoatmalakingpribadongpaaralan
ng mayayaman at makaranas na ng paghugot ng sapat ng sahod
sa ATM.At di tuladng ibangamangnag-iwan-ng-taeangkonsepto
ng pakikipaghiwalay, siniguro kong mas malaking bahagi ng aking
“dalawang lingguhang yaman” ay mapupunta sa pagpapalaki ng
aking dalawang anak at magtira na lamang sa sarili ng sapat para
mabuhay ng may konting inom ng alak. Mahal na mahal ko ang
aking mga anak. Kaya masakit ang malamang di pala sapat ang
pagmamahal para ipananggalang sa pag-atake ng malubhang
sakit.“Acute Lymphocytic Leukemia”. Mas kilala sa tawag na “ALL”.
Tipikal na uri ng Leukemia sa mga edad na tulad ng kay Rebo.
Chemo Theraphyang tangingparaanng panggagamot.Mahabang
panahon ng gamutan. Induction, Consolidation, Maintenance
stage.
Tatlong estado ng panggagamot. Anim, apat, pababa sa isa
na matatapang na droga ang dapat pumasok sa murang katawan
ng aking anak. Mga drogang papatay sa mga “Cancer Blast” na
namumuosa loobng kanyangkatawan.Mga drogangwalangmata
at maaaring sirain maging ang mga walang sakit niyang laman-

Buto, dugo, pesteng buto! Pesteng dugo! Walang
magulang ang nagnanais marinig ang lahat ng paliwanag na ito.
Isa lang ang malinaw: hindi pagtatae o lagnat ang nararamdaman
ng aking anak, unti-unti na palang siyang namamatay.Naaalala ko
pa, di ko mapigilang maluha sa loob ng taxi habang ingat na ingat
na hawak ko ang lalagyan ng dugong ipasusuri sa isang malayo at

Ayawko nang magdagdagngsakit. Dahil alamkongsimula
sa arawna iyon, di ko na kailangangimbitahinpa anghirapat sakit.
Kusa na silang darating.Tatagal kami sa ospital. Isang buwan,
dalawa, apat, di ko alam kung gaano karami basta sigurado ko,
tatagal kami.Paulit-ulitkongisinaksak ang isipingitosa aking utak.
Nais kong makapaghanda, “gagaling si Rebo, lalakas si Rebo, di
mamamatay ang aking anak!” Kailangang maging handa.
Kailanganglaginghanda.Kailangandapathanda!“Tapospoakong

Sa lugarna ito, libreman anghigaanat pagkain,kailangang
mong bilhin ang lahat ng gamot at kagamitang kakailanganin sa
gamutan. Ako, totoong may trabaho, subalit kailangang nandito
kami upang makatipid. Walo, pito, anim na libo ang halaga ng
gamot ni Rebo lingo-linggo. Di pa kasama ang halaga ng mga
ineksiyon, dextrose, mga tubo, espesyal na pagkaing malimit
niyang hilingin, bayad sa laboratoryong wala sa loob ng ospital na
nagsusuri sa kanyang dugo hanggang sa pamasahe. Mapurol ka
man sa matematikal na kaalaman, dito, tiyak na tatalas ka, lalo na
sa pagkukuwenta ng pera at malalim na buntong-hininga.

Kaya’t wala pang isang buwan, wala ng di nakakakilala sa
Charity Ward kay Rebo bulol at kulit.Tulong. Laksa-laksang tulong.
Kahit anong uri ng tulong ang kinailangan ko para mabuhay ang
aking anak. “Ma, nagpadala na ba ang Tita Naida? E, ang Lola
Conching?” “Kap, salamat sa pera ha!” “Kagawad, paano nga uli
pumunta ng Sweepstakes office? Salamat nga pala uli dun sa mga
koleksiyon sa mga zone leader. Napaiyak pa pala si mama sa
harap.” “Tita Marylyn, bayaran ko na lang ‘pag nakaraos” “Ano?!
Galing ‘to sa koleksiyon ni Tita Jean sa mga estudyante?” “Tita Vic,
dito muna si Kala ha! Di puwedeng umalis si Joida sa ospital, e”
“Kala, ‘wag malikot ha! Behave ka dito!”“Tol, nasabihan mo na ba

Tiyak kong hindi na siya bulol sa panahong ito.Sa labas ng
ospital nagmistulang batang walang sakit ang aking si Rebo. Laro
dito, laro doon. Kain dito, kain doon. Maliban na lamang sa
pagkakataong kailangan naming bumalik sa ospital para sa sesyon
ng Chemo Therapy.Tuwing matataposangsesyon, tatlongarawna
lantang-gulay ang anak ko. Walang gustong lunukin kundi
malamig na tubig. Walang gustong kagatin kundi yelo. “An ini ‘tay
nan aawano!” (anginit ‘tay ng katawanko!) Suka ng suka at todong
bugnutin. Ayaw ng maingay. Ayaw ng magulo. Iritado. Pero
pagdating ng ikaapat na araw. Balik na sa normal ang lahat.
Gigisingng maaga,sasamangmaghatidatsusundosa kanyang Ate
Kala sa eskuwelahan. Makikipaglaro sa kanyang Ate Kala pagkauwi
nito galing sa pag-eeskuwela. Subalit ang pinakagusto niyang

Ang pinakamasakit, bagong kirot ng katawan at
pangwawasakngkaluluwa ang paulit-ulitna mararanasanng aking
anak. Subalit di na siya pumayag.Tatlong araw bago matapos ang
Enero nang sundin ko ang kahilingan ng aking anak. “ Uwi na ‘ayo
‘tay! Ayaw o na a uspi-al. Di o na aya.” ( Uwi na tayo Tay. Ayaw ko
na sa ospital. Di ko na kaya.) Mabigat sa dibdib. Ang totoo, ang
kanyang ina, pati na ang ilang kapamilya ay nagsabi na sa akin na
ipaubaya na lang sa Panginoon ang kapalaran ng aking anak.
Disyembre pa lang nang malamang malubha uli ang kanyang
karamdaman. Natatandaan kong nagwala ako sa ganito kababaw
na argumento. Pinakatanga at palasukong argumento ang tingin
ko sa ganito. Sinigawan ko sila. Inaway. Subalit sumunod ako nang
si Rebo na ang nagsalita. Gusto ko mang ituloy pa ang laban, kahit
marami pang damdaming masagasaan, pinatigil ko na ang
gamutandahil hindi na niya kaya. Pinatunayan na itonang paglitaw

Nangumbida ako ng maraming tao kasabay ng biling ‘wag
kalimutan ang regalo at pagbati ng “Happy Birthday Rebo!”.
Kailangangdi niya malimutanangarawna ito.Dapatpinakamasaya
ang sabadongitosa lahatngsabado.Maraming –maraminglaruan.
Stuffed Toys, Mini-Helicopter, Walkie-Talkie, Crush Gear, Remote
Controlled Cars, at higit sa lahat, ang Beyblade. Ang paborito
niyang Beyblade. Maraming-maraming Beyblade. Tinanggap niya
ang lahat ng ito at marami pang iba sa kanyang kaarawan. Sa
kanyang pagtuntong sa limang taon. Kahit di totoo. Kahit hindi pa
araw.Ikalawang Sabado, naki-bertdey naman siya. Pagkatapos ay
mulingnaglarong Beybladekasama angmga pinsan.Tatlongaraw
bago dumating ang ikatlong sabado, sorpresa ko siyang dinalaw.
Unti-unti na siyang nanghihina. Bihira na siyang ngumiti. Hindi na
niya makuhang laruin ang Beyblade bagamat ayaw niya itong
bitawan sa loob ng kanyang kamay o di kaya’y bulsa. Ang
nakapangagalit, unti-unti na namang nalalagas ang kanyang

Naglalambing ang aking anak. Nagpabili siya kasi nais
maglambing ng aking anak. Nang kami’y pumasok na sa loob ng
bahay,naiwangnilalangamna angnakabukas ngunit di nagalawna
mga kendi sa amingkinaupuan.Tuluyan na siyang nakalbopagsapit
ng ikatlong sabado. Subalit di na kusang nalagas ang mga buhok.
Sa kanyangmuling pagka-irita,sinabunutanniya ang kanyangsarili
upang tuluyang matanggal ang mga buhok. Nang araw na iyon,
kinumbida ng isa kong kasama sa trabahoangisang Mascotupang
bigyan ng pribadong pagtatanghal si Rebo ng walang bayad.
Matapos ang pagtatanghal, bagamat di man lang siya makangiti at
makatawa, kitang-kita sa kanyang mata ang kasiyahan. Isang
kasiyahang unti-unting humina at nawala.Di na maikakaila ang
mabilis na pagkapawi ng lakas ng aking anak pagsapit ng ikaapat
na sabado. Di na niya makuha pang ipasok ang pisi ng Beyblade
upang mapaikot ito. Ramdam na ang pagod at hingal sa kanyang
pagsasalita. Kaya’t kahit nang dalhin ko siya sa isang karnabal, isa
lamang ang ninais niyang sakyan. Ang mga maliliit na Helicopter
na tumataas at bumababa ang tila oktupos na galamay na bakal.

Di na kami nakapag-usap pa dahil pagpasok ko pa lang ng
pintua’y pinakawalan na niya ang sunod-sunod na palahaw ng
matinding sakit na di nais danasin ng kahit sino. Isa’t kalahating
oras siyang naghirap. Nabulag, nanigas, nilabasan ng maraming
dugo sa bibig, at naghabol nang naghabol ng hininga. “ Hindi
nangyayari ito! Walang nagyayaring ganito.Mabubuhay ang anak
ko! Sabi niya hindi niya kami iiwan ng Ate Kala niya! Nasaan ang
mapayapang paraan ng pagkamatay na sinasabi n’yo!” Nais kong
isigaw ito sa lahat ng kapamilyang nakapaligid sa amin subalit
walang lumabas sa aking bibig. Pinipi ako ng malakas nilang pag-
iyak. At bilang isang nagnanais maging mabuting ama, nang alam
kong di na kaya pang lumaban ng aking anak, pinabaunan ko siya
ng halik at hinayaan ko na siyang lumisan. “ Sige na ‘Bo. Salamat sa
apat na taon. Mahal ka namin. Paalam.” At saka ako umiyak nang
umiyak.Hindi ko man lang naranasang ihatid siya sa eskuwelahan.
Di na namin nagawang makapag-usap nang masinsinan bilang
mag-ama. Magkuwentuhan tungkol sa panliligaw habang
nagtatagayan.Magtalo, magdebate, magsama sa lakaran. Nakuha
kaya niyangmangarapkahitapatna taon langang kanyang naging
buhay? Paano na si Kala? Sila lamang ang magkakampi mula nang

Nakapaloob sa puting supot na binuhol nang maayos. Ang
maraming-maraming Beyblade ay ipinatong ko sa malamig at
matigas ng kamay ng may-ari bago tuluyang ibaba at tabunan ng
lupa ang kabaong. Ikaanim na sabado nang paglabas ni Rebo sa
ospital. Huling sabado na masisilayan siya ng mga nagmamahal.
Wala na ang Beyblade at ang may-ari nito. Payapa na silang
nakahimlay sa loob ng kabaong. Magkasamang tutungo sa lugar
na walang sakit, walang gutom, walang hirap. Payapang
magpapaikot at iikot. Maglalaro nang maglalaro. Habang kaming
mga naiwan ay paglalabanan at pag-aaralang tanggapin ang kirot
ng pagkalungkot.

1 Sabado
2 Sabado
3 Sabado
4 Sabado
5 Sabado
6 Sabado
Sagutan ang graphic organizer sa ibaba. Ibuod ang mga mahahalagang
pangyayaring naganap sa bawat sabado buhat sa kuwento.
Gawain 5. Timeline

Sitwasyon
• Posibleng Katugunan
Paano kung nabuhay si
sa kabila ng kaniyang sakit
ano kaya ang kaniyang
magiging kalagayansa
kasalukuyan?
Paano kaya kung walang
ama si Rebo na nagpadama
sa kaniya ng pagmamahal
Paano kung ikaw ang nasa
kalagayn ng ama ni Rebo
ano ang maaring mong
gawin
Gawain6. What if Chart
Sagutan ang graphic organizer sa ibaba. Punan ang bawat kahon base sa
mga palagay o halimbawang sitwasyon kung sakaling ito ay nangyari sa
akdang binasa. Ilagay ay iyong ang posibleng tugon o hatol na nararapat
dito.

Simula
Suliranin
Saglit na
kasiglahan
Kasukdulan
Kakalasan
Wakas
Gawain7. Pagtukoy sa Kabuon ng Pangyayari
Isulat sa kahon ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari sa kwento batay
bahagi nito.

LAYUNIN:
1. Napagsusunod-sunod ang mga pangyayari gamit ang angkop na mga pag-ugnay.
F9WG-Ia-b-41
Aralin 1.3
ALAMIN NATIN!

MODYUL SA ARALING PANLIPUNAN 4 Aralin
1.3
"Oh baka mapaaway ka na naman Impen" saad ng ina na
pina ngangaralan na naman sya.
"Hindi ho" saad ni Impen
"Bayaan mo nga yung mga yon. wag mo na lang pansinin
para di ka mapa away" muling tugon ng ina
May iba pang sinasabi ang ina ni Impen ngunit di na nya ito
pinansin. Paulit ulit na nyang naririnig ito kaya't naririndi na ang
kanyang tenga.
Pagkatapos mag hilamos ay agad nang kumilos si Impen
para magpalit ng damit. Kahit antok pa ay kailangan na nyang
lumakad para di tanghaliin at makasahod ng tubig.
Naroon na naman siguro si Ogor. Kahit sya ang nauuna sa pila ay
lagi pa rin syang inuunahan ni Ogor para sumahod ng tubig.
"Si Ogor Impen, wag mo nang papansinin" pahabol na
banggit ng ina bago sya umalis
Tuwing umaga ay umaalis si Impen para umigib at laging
pinaaalalahanan ng ina na wag nang pansinin si Ogor dahil talaga
raw na basagulero ito.
Si Ogor na kamakailan lang ay umaway sa kanya.
"Ang itim mo Impen" laging tukso nito
"Kapatid mo ba si Kano?" saad ng isa pang naroroon (Si
Kano ay kapatid ni Impen sa ama, maputi ito kaya't nabansagang
kano)

"Sino ba talagang tatay mo?" muling hirit nito
"Sino pa edi si Dikyam" sagot naman ni Ogor (Si Dikyam ay
isang karakter sa komik strip ni Tony Velasquez, ito'y sundalong
maitim)
Tawanan ang mga naroroon.
Si Ogor ang itinuturing na hari ng gripo na kanilang
sinasahuran
"Eh ano kung maitim?" saad naman ni Impen
Sa katagalan ay natanggap na ni Impen ang panunuksong
iyon sapagkat ito ay totoo. Ang kanyang ama ay isang negrong
sundalo na iniwan ang kanyang ina pagkapanganak pa lamang sa
kanya.
"Sari sari ang mga kapatid ni Negro, baka makatatlo pa
nanay nya" muling panunukso ni Ogor. Natatandaan nya ang mga
panunuksong iyon at mula noon ay naging mitsa na iyon ng
kanyang paghihimagsik sa pook na iyon na ayaw mag bigay sa
kanya ng katahimikan.
Haloskasing gulangni Impen si Ogor ngunit hamakna mas
matipuno ang pangangatawan nito. Malakas si Ogor at hindi ito
yumuyuko kahit may pasang balde ng tubig.
Nang marating na ni Impen ang hulihan ng pila ay ibinaba
na nya ang kargang timba na walang lamang tubig. saad sa sarili
na sana ay huwag siya ang maging paksa na naman ng mga
agwador (taga-igib ng tubig). Nakaanim na karga na ng tubig si
Impen. Ngunit may isa pang nagpapa igib sa kanya. "Negro!"
nagulat sya ng marinig iyon. Nasa likuran nya lamang si Ogor
Kapag tag-araw ay malakas ang kita ng mga agwador
sapagkat mahina ang tulo ng tubig sa kanilang pook at bihira ang
may poso.

"Wag kanang mag bibilad doon ka sa lamig" Saad nito at
isinahod na ang dalang balde sa gripo
Napakatagal ng oras para sa kanya ang pag puno ng balde
ni Ogor. Napabuntung hininga na lamang sya ng malapit nang
mapuno ang ito.
Katwiran nya sa wakas makakaalis na ito at wag na sanang
bumalik.
Tuwang tuwa si Impen nang mapuno na din ang isa pang balde ni
Ogor.
"Makakasahod na rin ako" sabi niya sa sarili
Daraan pa pala sya sa tindahan ni Taba at bibili ng gatas
para sa bunso nyang kapatid.
Nang isasahod na ni Impen ang kanyang balde ay isang
makapangyarihang kamay ang pumatong sa kanyang balikat. si
Ogor ito. "Gutom na ako Negro, ako muna" saad ni Ogor
"Kadarating mo lamang Ogor" Mariing tutol ni Impen
"Ako muna sabi eh!" tugon ni Ogor
Agad na itinabi ni Impen ang balde na nakatingin pa rin kay
Ogor at itinapon nya ang konting laman nito.
"Uuwi nako" bulong ni Impen sa sarili
"Anung ibinubulong mo?" saad ni Ogor

Maya maya pa ay nabuwal si Impen at tumama ang pisngi
sa labi ng nabiyak na timba. Napasigaw ito sa sakit.
Hinipo ni Impen ang pisngi, basa ito...mapula...dugo.
"O-ogor..O-ogor...Ogor!!!!" sa wakas ay naisigaw ni Impen
Hindi nagustuhan ni Ogor ang pagsigaw nito kaya't sinipa
niya si Impen at nagtauban ang mga balde. Bumaliktad si Impen at
tumawa ng malakas si Ogor. Humihingal at lumuluha si Impen sa
tinamo nya kay Ogor. Muli ay sinipa sya ni Ogor sa kanyang pigi at
namilipit sya sa basang semento.
Matagal din bago napawi ang kirot sa pigi ni Impen, maya
maya lamangaybumangonat itinukod nya angkamay sa semento.
Si Ogor,simula noon ay inituringna syang kaaway.Bakitsya
inaapi nito. Nanginginig sa galit ang katawan ni Impen. Nang muli
syang sisipain ni Ogor at parang asong sinunggaban ni Impen ang
kanang paa nito. Nawalan ng balanse si Ogor at silang dalawa ay
nagpagulong gulong. Nang mapaibabawsi Impen ay walang tigil
niyang pinagsusuntok si Ogor. Sinunod sunod nya ito na wari ay
papatayng tao. Papatayin nya si Ogor. Sunod sunod na suntok ang
pinakawalanni Impenat si Ogornaman ay tila asongnag pupumilit
umibabaw. Sa isang iglap naman ay siya ang napailaliman.
Tinanggap nya ang mga suntok ni Ogor. Hindi nya nailagan ang
mga suntok nito sapagkat nasisilaw sya sa araw. Tila manhid na si
Impen, wala syang maramdamang sakit. Buong pwersang umigtad
at napailalimanmuli si Ogor. Natadtadngsuntok si Ogor sa mukha,
sa dibdib.
Sa mga suntok ni Ogor ay tila nasalinan pa sya ng lakas.

Mahina na si Ogor, Lupaypayna. Humihingal na rin si Impen
sa walang tigil na suntok.
Ang sabog na labi ni Ogor ang nagsasabing
"I-Impen...."
Muli ay itinaas ni Impen ang kamay upang suntukin pa si
Ogor
"I-Impen...su-suko nako...su-suko na..a-ako..."
Ibinaba na ni Impen ang kanyang kamay.
Napasuko nya si Ogor.
Ilangsandali lamangaydahandahannang tumayosi Impen
habang nakatingin pa rin kay Ogor. Wasak ang kanyang suot at
duguan ang likod. May basa pa ng dugo ang kanyang mga labi.
Walang nakakibo sa mga agwador na naroroon. Walang
pagtutol sa mga mata ng mga ito bagkus ay paghanga.
May luha man sa mata ay may galak ding nadama si Impen.
Sa matindingsikatng araw, tila isangsugatang mandirigma
si Impen.
Nakatayo sa pinagwagihang larangan.

Gawain 8. Pagtukoy sa Kabuon ng Pangyayari
Tukuyin ang pagkakasunod-sunod ng pangyayari piliin sa baba ang angkop
na bilang ng puso ilagay ito sa comment section.
1.May luha man sa mata ay may galak ding nadama si Impen.
2. Walang nakakibo sa mga agwador na naroroon. Walang pagtutol sa mga
mata ng mga ito bagkus ay paghanga.
3. "Ako muna sabi eh!" tugon ni Ogor Ilang sandali lamang ay dahan dahan
nang tumayo si Impen habang nakatingin pa rin kay Ogor.
4. Wasak ang kanyang suot at duguan ang likod. May basa pa ng dugo ang
kanyang mga labi.
5. "Kadarating mo lamang Ogor" Mariing tutol ni Impen
6. Nang isasahod na ni Impen ang kanyang balde ay isang
makapangyarihang kamay ang pumatong sa kanyang balikat. si Ogor ito.
"Gutom na ako Negro, ako muna" saad ni Ogor
7. Tuwang tuwa si Impen nang mapuno na din ang isa pang balde ni Ogor.
"Makakasahod na rin ako" sabi niya sa sarili Daraan pa pala sya sa tindahan
ni Taba at bibili ng gatas para sa bunso nyang kapatid.
8. Napakatagal ng oras para sa kanya ang pag puno ng balde ni Ogor.
Napabuntung hininga na lamang sya ng malapit nang mapuno ang ito.
Katwiran nya sa wakas makakaalis na ito at wag na sanang bumalik.
9."Hindi ho" saad ni Impen "Bayaan mo nga yung mga yon. wag mo na lang
pansinin para di ka mapa away" muling tugon ng ina May iba pang sinasabi
ang ina ni Impen ngunit di na nya ito pinansin. Paulit ulit na nyang naririnig
ito kaya't naririndi na ang kanyang tenga.
10. "Oh baka mapaaway ka na naman Impen" saad ng ina na pina
ngangaralan na naman sya.
1 2 3 4 5 6 7 9
8 10

LAYUNIN:
1. Nauuri ang mga tiyak na bahagi sa akda na nagpapakita ngkatotohanan,kabutihan
at kagandahan batay sa napakinggang bahagi ng nobela.
F9PN-Ic-d-40
2. Nasusuri ang tunggaliang tao vs. sarili sa binasang nobela. F9PN-Ic-d-40
3. Nabibigyan ng sariling interpretasyon ang mga pahiwatig na ginamit sa akda.
F9PN-Ic-d-40
4. Nasusuri ang pinanood na teleseryeng Asyano batay sa itinakdang pamantayan.
F9PN-Ic-d-40
5. Naisusulat ang isang pangyayari na nagpapakita ng tunggaliang tao vs. sarili.
F9PS-Ic-d-42
6. Nagagamit ang mga pahayag na ginagagamit sa pagbibigay-opinyon (sa tingin /
akala / pahayag / ko, iba pa) F9PS-Ic-d-42
Aralin 2
ALAMIN NATIN!

Aralin
2.1
Kabanata 6
Ang Liwanag ng Kalunsuran
Nang sumunod na gabi, bumalik ako sa bahaykainan. Sa
oras na ito, sa halip na sabihing umakyat ako sa kuwarto sa itaas na
dati kong tinutulugan, binulyawan nila ako. Ako raw ay isang
bugaw, at ang matandang babaeng nagdala ng mga katulong ay
di na nagbalik upang bayaran ang aking upa sa pagtulog. Ngunit
masuwerte pa nga raw ako ngayo’t pinayagang muling matulog
dito sa tinatawag nilang lagusan, at pababalikin nila ang
matandang babae upang magbayad ng upa. Hindi na ako
nakipagtalo sa kanila. Tumuloy lang akong parang walang narinig.
Nakatungo ang ulo at mabilis na dumaan sa kusina at humantong
sa patio na tinatawag nilang “lagusan.” Buti na
lang, hindi ako nag-iisa. Higit sa sampung tao ang naroon.
Nakahiga at nakaupo sa banig na nakalatag sa malalapad
na tabla habang natatanglawan ng liwanag ng buwan. Tila
tambakan ng tabla ng mga kahoy ang patio ng bahaykainang ito.
Walang maaninag na kariktan sa lugar na ito. Makikita sa paligid
ang marumi, mataas, manipis na dingding, at bubungang
nanlilimahid sa kaitiman. Sa kanang bahagi ay naroon ang
kulungan ng manok, sa harap ay ang
baradong kanal at ang alingasaw ng di-umaagos nitong pusali; sa
kaliwa ay isang kubetang bukas para sa publiko. Nalungkot ako sa
liwanag ng buwan. Nang tumabi ako sa mga taong naroon, nakita
ko ang tatlong batang nakasama kong matulog sa kuwarto sa itaas
dalawang gabi ang nakalipas. Di man lang mabanaag ang
kalungkutan o pag-aalala sa musmos nilang mga mukha.
Samantala, napakamiserable ng hitsura ng iba, sa damit pa lang
nila’y sapatnang masaksihanangpaghihirapna kanilangdinaranas
sa tanang buhay

May isang kalbong napakaputla ng mukha. Ngunit dahil sa kabataan
tila normal siyang pagmasdan, at tingin ko’y kalalabas lang niya ng
ospital o bilangguan. Nakaupo siyang
dinidilaan ang isang pirasong papel na nababahiran ng itim na
sangkap. Noong una’y di ko alam ang kaniyang ginagawa, ‘yun pala
hinihimod niya ang tira-tirang opyo.Ang isa nama’y may
napakahabang leeg at may nakatapal na tatlo hanggang apat na
gamut na plaster dito. Nakaupo siya at nakatingala, tulad ng isang
astrologo na nagmamasid sa mga bituin. Ang ikatlong bata ay
maingay na nagkakamot, at habang umuupo siya’y umuubo at
dumudura. May isang matandang babae na maayos ang kasuotan
ngunit walang kibo’t buhaghag ang
pagmumukha. Nakaupo siyang hawak ang isang pamaypay na yari sa
hiyas na kawayan na ipinapaypay sa mukha ng iba pa na tila kaniyang
mga anak. Ang anim pang iba, na nakasuot ng gusgusing damit ng
magsasaka, ay mahimbing na natutulog. Di man lang ako pansinin ng
sinuman sa kanila nang mahiga ako sa banig. Sigurado akong wala
silang kapera-pera kaya nga’t dito sila nakatulog gayundin, tulad ng
kanilang bulsa, wala ring laman ang kanilang tiyan. Samantala, ninais
nilang tumigil dito, hindi dahil sa mabait ang may-ari ng bahay, kundi
dahil puwede silang makalabas upang mamalimos at makabalik
upang bumili ng pagkaing inihanda ng may-ari. At kung mayroon
man silang nakulimbat, tiyak nakahanda ring bilhin ito ng may-ari.
Hindi dahil sa nais ng may-ari na biglang gawing bahay ng
kawanggawa ang kaniyang tahanan. Sa kanilang hitsura ng
pananamit, ang labintatlong ito ay hindi taga-siyudad. Galing sila sa
probinsiya dahil wala silang mahanap na trabaho roon upang
makakain nang
dalawangbesessa isangaraw.Sinisilawatsinusuhulan sila ng siyudad.
Nang umalis sila sa probinsiya, hindi nila alam na ito ang kanilang
kahihinatnan.

Tiwalangmakakakita ng trabahongmaipagmamalaki nila.Ibiniladang
kanilang mga sarili sa araw at sinuong ang
ulan habang namamalimos ng pera o isang takal ng bigas bago
makarating sa Hanoi.
Mahal kong mambabasa, isipin mo lang ang Hanoi: kalye
bawat kalye. Isipin mo ang isang pagod na magsasakang naliligawsa
pasikot-sikot na siyudad. Bawat kalye’y may bahay, daanan, at
eskinitang tila pare-pareho at walang katapusan. Isang magsasaka
ang lakad nang lakad, napapagod, at tumitigil. Nagugutom siya
ngunit walang makain, dahil wala siyang pera. Nais niyang
magpahinga ngunit walang matuluyan, dahil wala siyang pambayad.
Pagod man siya, kailangan niyang sumulong. Magdahan-dahan man,
hindi na siya makausad. At sa malas, di siya pinahintulutang tumigil sa
siyudad, at kailangan niyang maglakad, pasok nang pasok sa bawat
kalye, minsa’y paikot-ikot nang hindi alam kung saan pupunta.
Pagdatingng interseksyon, nakakita siya ng kulumpon ng mga tao. Sa
tingin niya’y taga-probinsya ang mga ito, tumigil siya. Isang mukhang
matalinongmatandangbabae,na maygintonghikaw,at tila mayaman
ang dating, ang kumaway, hudyat upang tumigil ang magsasaka.
Malakas ang kanyang boses: “Hoy, saan ka pupunta, pagod na pagod
ka? Gusto mo ba ng trabaho? Halika, dali!” Natuwa ang magsasaka
dahil nakasalubong siya ng isang taga-siyudad na handang
makipag-usap. Ngunit para saan? Naawang binanggit ng babae na
tutulungan siyang makahanap ng trabaho! Kaya, sa loob ng ilang
araw, mayroon siyang makakain habang
tumitigil sa pinto ng isang bahay-kainan o sa tabi ng isang sinehan.
Kung tutuusin, ganito ang istorya ng lahat ng mga magsasaka.

Ilang interseksiyon mayroon ang siyudad? Ilang trabaho ang
nakalaan para sa sawing nilalang na nagnanais pumasok sa kalakal
ng mga kasambahay? Ilan ang bilang ng ganitong trahedyang
nagaganap bawat araw sa siyudad?
Ang labintatlong nilalangna ito ay katulad ng mga gamugamong
nasilaw sa liwanag
ng kalunsuran.
Pinatuloysila ng tiwalangmay-ari ngbahay-kainansa isang
sulok ng kaniyangtirahan. Sa araw, naroonsila’t nakahambalangsa
kalsada. Habang naghihintay ng trabaho, untiunti nilang
ginagastos ang kanilang naitatabing pera. Kapag walang natira at
wala pa ring trabaho, at walang madilihensiya, kinakailangan na
nilang itaya ang kanilang buhay. Ang mga babae ay nasadlak sa
pagbebenta ng laman at ang lalaki’y nakagagawa ng krimen. At
ngayon, bagopa lumala angkalagayan,sila’ynakahimlayattahimik
na naghihintay sa unos na darating.

Gawain 9. Story Board
Mga pangyayaring nabasa sa nobela.
+
+
+
Katotohanang
napakinggan sa
nobela
Katotohanang
napakinggan sa
nobela
Katotohanang
napakinggan sa
nobela
Sagutan ang graphic organizer na nagpapakita ng katotohanan,
kabutihan, at kagandahan na nabasa sa nobela. Magdidikit ng larawan
kaugnay nito.
Ilista sa kahon ang mga tauhan na may tunggaliang tao laban sa sarili na naganap
sa noblea ilista sa baba ang patunay rito.
Gawain 10. Tunggalian
• Patunay
1. Tauhan
• Patunay
2. Tauhan
• Patunay
3. Tauhan
Tunggaliang Tao laban sa Sarili

Ilista sa kahon ang mga daya;logi o pahiwatig na pangungusap na kumintal sa
iyong isipan mula sa napakinggan/nabasang nobela. Bigyan Ito ng sariling
iterpretasyon.
DAYLOGO
interpretasyon
interpretasyon
interpretasyon
Suriin ang iyong nabasang nobela at bigyan ito ng marka batay sa inihandang pamantayan
Kategorya
Nilalaman
Organisasyon
Gramatika
Pangangatwiran at
rasyonalisasyon ng
Ideya
Napakahusay
(10-9)
Taglay ng nobela ang malalimna
pagdukal sa antas ng sangkap na
paksa at sa lipunang ginagalawan
nito.
Napakahusay ng organisasyonng
mga ideya. Tiyak ang pagkakasunod
nito na siyang nagpaganda sa daloy
ng kwento.
Kapansin-pansinangpagkakagamit
ng gramatika at retorika sa mga
pangungusap na mayroong
pagkakaugnay-ugnay sa isa't isa
Nasagot ang lahat ng katanungan
at nagamit ng husto ang mga
impormasyon na may kaugnayansa
paksa
Mahusay
(8-6)
Taglay ng nobela ang malalimna
pagdukal sa antas ng sangkap na
paksa ngunit uhawsa paglakip sa
sitwsayon o kalagayanng lipunan
Mahusay ang organisasyon nungit
may malubay na organisasyon ng
ideya kasama angmarapat na
transisyon at pagtataposnito
Wasto ang gamit ng gramatika.
Gumamit ng mayaman at iba't
ibang salitang angkop sa nilalaman
ng nobela
Nasagot ang lahat ng katanungan
at paglilinaw habang umuusad ang
pangyayari sa kwento
Katamtaman
(5-1)
Naipakita ng nobela ang ilang
kariktan ngunit hindi nabigyng
pansin ang kabuon
Mramaingpuntos angnakalilito
daan para hindi lubos na
maunawaanng mambabasa
May wastong gamit nggramatika
ngunit ang ilan ay hindi gaanong
nabigyan ng pansinupang lubos na
mapalutang ang nilalaman
Nasagot ang ilang katanunganat
paglilinaw sa mga tanongsa
kuwento

Bigyang opinyon ang nabasang Kabanata ng nobela sa pamamagitan ng mga
pahayag sa ibaba.
•paliwanag
Sa palagay ko noong
una
•paliwanag
Akala ko
•paliwanag
Napagtanto ko

LAYUNIN:
1. Naiuugnay ang sariling damdamin sa damdaming inihayag sa
napakinggang tula. F9PN-Ie-41
2. Nailalahad ang sariling pananaw ng paksa sa mga tulang Asyano
F9PN-Ie-41
3. Natutukoy at naipaliliwanag ang magkakasingkahulugang pahayag sa
ilang taludturan. . F9PN-Ie-41
4. Naisusulat ang ilang taludtod tungkol sa pagpapahalaga sa pagiging
mamamayan ng rehiyong Asya. F9PU-Ie-43
Aralin 3
ALAMIN NATIN!

Ang tula ay isang uri ng panitikan na pinagyayaman sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay,at
malayangpaggamitngmga salita sa ibat-ibangestilo,Kungminsanitoaymaiksi o mahaba.Itoaybinubuo
ng saknong at taludtod na karaniwang wawaluhin,lalabindalawahin,lalabing-animin at lalabing-waluhing
pantig.
Mga uri ng Tula:
Tulang pasalaysay - ito ay nagsasalaysay,naglalarawan ng mga mahahalagang pangyayari sa buhay na
matatagpuan sa mga linya o berso na nagbabahagi ng isang kwento
Tulang pandulaan - ito ay isang patulang usapan ng isang pagtatanghal na naglalarawan ng mga
tagpong lubhang madula na maaring makatulad,makaparehas,o maiba sa nagaganap sa pang araw-araw
na buhay.
Tulang liriko - ito ay ang pagtatampok ng isang makata ng kanyang sariling damdamin,iniisip at
perssepsyon. Ang tulang liriko ay puno ng masisidhing damdamin ng tao tulad ng kalungkutan,pag-
ibig,kaligayahan,kabiguan at iba pa ito ay maikli at payak na uri ng tula.
Tulang patnigan- ito ay kilalang tulang sagutan sapagkat ito ay itinatanghal ng mga nagtutunggaliang
makata ngunit hindi sa paraang padula kundi sa paraang patula na tagisan ng talino at katuwiran ng mga
makata.
Read more on Brainly.ph - https://brainly.ph/question/447250#readmore
Alam mo ba?
May isang isang katutubong anyo ng
pagtula na mula sa mga Hanunoo
Mangyan. Ito ay ang Ambahan isa sa
mga sinaunang anyo ng pagtula ng mga
Bisaya.
Aralin 3 ALAMIN
NATIN!

Mga Elemento ng Tula:
Sukat - ito ang bilang ng pantig ng tula sa bawat taludtod.na karaniwang may sukat na waluhan,labing-
dalawahan at labing-animan na pantig.
Tugma - ito ay ang pagkakasingtunog ng mga salita sa huling pantig ng bawat taludtod ng tula.
Sinasabing may tugma ang tula kapag ang huling pantig ng huling salita ng bawat taludtod ay
magkakasintunog. Nakagaganda ito ng pagbigkas ng tula. Ito rin ang sinasabing nagbibigay sa tula ng
angkin nitong himig o indayog.
Talinghaga - dito ay kinakalilangan ang paggamit ng mga tayutay o matatalinhagang mga pahayag.
Kariktan - ito naman ang malinaw at di malilimutang impresyon na natatanim sa isipan ng mga
mambabasa.Sinasabing ang isang tula ay mahusay kung mayroong impresyon na hindi malilimutan ng
isang mambabasa.
Aralin 3 ALAMIN
NATIN!

Uri ng tulang liriko
Awit - ito ay may paksa ng pagmamahal o pag-ibig, pagmamalasakit at pamimighati.
Soneto - itoaymaylabingapatna latudtoditoaytungkol sa damdaminatkaisipanna mayroongmalinaw
na kabatiran sa likas na pagkatao
Oda - ito ay mayroong istilo at kaisipan higit na dakila at marangal,walang tiyak na bilang ng pantig o
taludtod sa isang saknong.Elehiya-ito ay nagpapahayag ng damdamin tungkol sa kamatayan, tula ng
pagtangis o pag-alala sa isang yumao.
Dalit - ito ay maikling papuri sa Diyos o sa mahal na Birhen na may aliw-iw subalit hindi kinakanta.
Uri ng tulang pasalaysay
Epiko - ito ang pagsasalaysay ng kabayanihan na halos hindi naman mapaniwalaan sapagkat nauukol sa
mga kababalaghan.
Korido - ito ay karaniwang mahaba at may magandang banghay ng mga pangyayari na isinasalaysay. Ito
ay may walong pantig sa bawat taludtod.
Awit - ito ay may malambing at magandang pangungusap na nangangailangan ng malalim na kaisipan.
Nagtataglay ito ng 12 pantig sa bawat taludtod.
Aralin 3 ALAMIN
NATIN!

Uri ng tulang Patnigan
Balagtasan- itoay isangdebatena binibigkasngpatula,itoay ipinangalansa isangtanyagna manunulat
na si Francisco “Balagtas” Baltazar.
Karagatan - ginagamit ang tulang ito sa laro, kadalasan ay pag mayroong lamay. Halimbawa,kunyari ay
mayroong matandang tutula tungkol sa dahilan ng laro, pagkatapos ay paiikutin ang isang tabo na may
tanda. Kapag huminto ang tabo sa pag-ikot nito,ang matatapatan ay tatanungin ng dalaga ng mga
salitang matalinghaga o makahulugan.
Duplo - ito ang uri ng tulang patnigan na labanan at pagalingan sa pagbigkas at pagbibigay katuwiran
na patula.ang mga pagbigkas ay galling sa mga kasabihan, salawikain at bibliya.
Mga manunulat ng Tula:
Julian Cruz Balmaceda“Bukas” at” Ulila”
Jose Corazon deJesus(kaunahang hari ng Balagtasan) “Ilawsa Kapit-bahay” Angmanokkung Bulik” atbp.
Ildefoso Santos“Ang Mithi” “Ang Gabi”
Teodoro Gener “Ang Guro” “Ang Pag-ibig”
Lope K. Santos “Kalansay” Butil” Abo”
Inigo Ed Regalado “Laura” “Kahapon”
Aralin 3 ALAMIN
NATIN!

LAYUNIN:
1. Naiuugnay ang sariling damdamin sa damdaming inihayag sa
napakinggang tula. F9PN-Ie-41
2. Nailalahad ang sariling pananaw ng paksa sa mga tulang Asyano
F9PN-Ie-41
Aralin 3.1

Aralin
3.1
Kung ang kamatayan ay isang mahabang paglalakbay
Di mo na kailangang humakbang pa
Sapagkat simula't simula pa'y pinatay ka na
Ng matitigas na batong naraanan mo
Habang nakamasid lamang
Ang mga batang lansangang nakasama mo
Nang maraming taon.
Silang nangakalahad ang mga kamay
Silang may tangang kahon ng kendi't sigarilyo
Silang may inaamoy na rugby sa madilim na pasilyo.
Sa pagitan ng maraming paghakbang at pagtakbo
Bunga ng maraming huwag at bawal dito
Sa mga oras na nais mong itanong sa Diyos
Ang maraming bakit at paano
Ay nanatili kang mapagkumbaba at tanggaping ikaw'y tao
At tanggapin ang uri ng buhay na kinagisnan mo.
Buhay na hindi mo pinili dahil wala kang mapipili.
Buhay na di mo matanggihan dahil nasa mga palad mo
Ang pagsang-ayon, ang pagtango at pagtanggap
Bilang bagong ama ng lima mong nakababatang kapatid.ng mga
ito bagkus ay paghanga.
May luha man sa mata ay may galak ding nadama si Impen.

Gawain 2. What if Chart
ILapat ang iyong sariling damdamin patungkol sa nabasang tula. Gamitin
ang Story Board sa pagbibigay ng antas sa iyong sagot.
Antas ng damdamin
+ + +
damdamin 1 damdamin 2 damdamin 3
Lumikha ng 2 saknong na tula na may apat na taludtod na nasa anyong
malaya man o tugma. Ilahad ang iyong pananaw sa nabasang tula
patungkol sa kulturang asyano.
Gawain 15. Pan-Tula(pananaw na tula)
Aralin
3.2

LAYUNIN:
1. Natutukoy at naipaliliwanag ang magkakasingkahulugang pahayagsa ilang
taludturan. F9PT-Ie-41
mamamayan ng rehiyong Asya.F9PU-Ie-43
Aralin
3.2

Babahagya ko nang sa noo’y nahagkan,
Sa mata ko’y luha ang nangag-unahan;
Isang panyong puti ang ikinakaway,
Nang siya’y iwan ko sa tabi ng hagdan:
Sa gayong kalungkot na paghihiwalay,
Mamatay ako, siya’y nalulumbay!
Nang sa tarangkahan, ako’y makabagtas
Pasigaw ang sabing, “Magbalik ka agad!”
Ang sagot ko’y “Oo, hindi magluluwat!”
Nakangiti akong luha’y nalaglag…
At ako’y umalis, tinunton ang landas,
Nabiyak ang puso’t naiwan ang kabiyak;
Lubog na ang araw, kalat na ang dilim,
At ang buwan nama’y ibig nang magningning:
Maka orasyon na noong aking datnin,
Ang pinagsadya kong malayang lupain:
Kuwagong nasa kubo’t mga ibong itim,
Ang nagsisalubong sa aking pagdating.
Sa pinto ng naro’ong tahana’y kumatok,
Pinatuloy ako ng magandang loob;
Kumain ng konti, natulog sa lungkot,
Ang puso kong tila ayaw nang tumibok;
Ang kawikaan ko, “Pusong naglalagot,
Mamatay kung ako’y talaga nang kulog!”
Nang kinabukasang magawak ang dilim,
Araw’y namimintanang mata’y nagniningning;
Sinimulan ko na ang dapat kong gawin:
Ako’y nag-araro, naglinang, nagtanim;
Nang magdidisyembre, tanim sa kaingin,
Ay ginapas ko na’t sa irog dadalhin.

At ako’y umuwi, taglay ko ang lahat,
Mga bungang-kahoy, isang sakong bigas;
Bulaklak na damo sa gilid ng landas,
Ay pinupol ko na’t panghandog sa liyag;
Nang ako’y umalis, siya’y umiiyak…
O, marahil ngayon, siya’y magagalak!
At ako’y lumakad, halos lakad takbo,
Sa may dakong ami’y meron pang musiko,
Ang aming tahana’y masayang totoo
At nagkakagulo ang maraming tao…
“Salamat sa Diyos!” ang nabigkas ko,
“Nalalaman nila na darating ako.”
At ako’y tumuloy… pinto ng mabuksan,
Mata’y napapikit sa aking namasdan;
Apat na kandila ang nangagbabantay;
Sa paligid-ligid ng irog kong bangkay;
Mukha nakangiti at nang aking hagkan;
Para pang sinabi “Irog ko, paalam!”

Tukuyin ang mga magkasingkahulugang pahaya sa mga taludturan na nasa
ibaba at ipaliwanagito ayon sa pagkakagamit sa tula.
PALIWANAG
Magkasingkahulugan Kahulugan
1.
2.
3.
4.
5

Tukuyin ang mga taludtod sa iyong binasang tula na nagpapahalaga sa
ugali at kultura ng pagiging mamamayang Pilipino. Isilat ito sa kahon sa
ibaba.
Gawain 17. Tula-Halaga

LAYUNIN:
1. Natutukoy at naipaliliwanag ang magkakasingkahulugang pahayagsa ilang
taludturan. F9PT-Ie-41
mamamayan ng rehiyong Asya.F9PU-Ie-43
3. Naisusulat ang sariling opinyon tungkol sa mga dapat o hindi dapat na
katangian ng kabataang Asyano.F9PU-If-44
4. Nagagamit ang mga pang-ugnay sa pagpapahayagng sariling pananaw.
F9PU-If-44
5.
Aralin 4
ALAMIN NATIN!

Sa depinisyon ni Alejandro G. Abadilla, isang sikat na Pilipinong manunulat, ang sanaysay ay “Nakasulat
na karansan ng isang sanay sa pagsasalaysay.” Ito ay nanggaling sa dalawang salita, “sanay” at “salaysay“.
Ito ay nakasulat sa anyo ng panitikang tuluyan na kung saan naipahahayag ng manunulat ang kaniyang
matalinong kuro-kuro, damdamin, at reaksyon tungkol sa isang mahalagang isyu o paksa.
Kahulugan ng Sanaysay
Ipinakakahulugan na ang sanaysay ay isang komposisyon na prosa na may iisang diwa at pananaw. Ito
rin ay nangangahulugan ng isang sistematikong paraan upang maipaliwanag ang isang bagay o
pangyayari. Sa anu’t anuman, ang depenisyon ng sanaysay ay nagangahulugan lamang na isang paraan
upang maipahayag ang damdamin ng isang tao sa kanyang mga mambabasa. Ito ay isang uri ng
pakikipagkomunikasyon sa pamamagitan ng lathalain na may layuning maihatid ang nais na maipabatid
sa kapwa tao.
Sa ating bansa, bahagi ng ating edukasyon ang magkaroon ng pagtuturo ukol sa paggawa ng mainam
na sanaysay. Tinuturuan ang mga mag-aaral ng mabisang pakikipagtalastasan sa pamamagitan ng
paggawa ng pormal at di-pormal na sanaysay.
Alam mo ba?
Na ang ama ng sanaysay ay si Alejandro "Aga" G. Abadilla. Siya rin ang
tinagguriang Ama ng Malayang Taludturan sa Pilipinas.
Aralin 4 ALAMIN
NATIN!

Mga Uri ng Sanaysay
Sulating Pormal o Maanyo
Mga sanaysay na nagbibigay ng impormasyon ukol sa isang tao, bagay, lugar, hayop o pangyayari. Ito ay
naglalaman ng mahahalagang kaisipan at nasa isang mabisang ayos ng pagkakasunud-sunod upang
lubos na maunawaan ng bumabasa. Ang mga pormal na sanaysay at komposisyon sa Filipino ay
nagtataglay ng pananaliksik at pinag-aralang mabuti ng sumulat. Ang mga salita’y umaakma sa piniling
isyu at kadalasang may mga terminong ginagamit na kaugnay ng tungkol sa asignaturang ginawan ng
pananaliksik.
Sulating Di-pormal o Impormal
Ang mga sanaysay na impormal o sulating di-pormal ay karaniwang nagtataglay ng opinyon, kuru-kuro
at paglalarawan ng isang may akda. Ito ay maaaring nanggaling sa kanyang obserbasyon sa kanyang
kapaligirang ginagalawan, mga isyung sangkot ang kanyang sarili o mga bagay na tungkol sa kanyang
pagkatao.Karaniwanna ang mga sanaysayna di pormal aynaglalamanngnasasaloobatkaisipantungkol
sa iba’t ibang bagay at mga pangyayari na nakikita at nararanasan ng may akda.
Aralin 4 ALAMIN
NATIN!

LAYUNIN:
1. Naipaliliwanag ang salitang may higit sa isang kahulugan
F9PT-If-42
2. Nasusuri ang paraan ng pagpapahayag ng mga ideya at opinyon sa napanood
na debate o kauri nito. F9PD-If-42
3. Naisusulat ang sariling opinyon tungkol sa mga dapat o hindi dapat na
katangian ng kabataang Asyano.F9PU-If-44
4. Nagagamit ang mga pang-ugnay sa pagpapahayagng sariling pananaw.
F9PU-If-44
Aralin
4.1

Ibig na ibig kong makilala ng isang “babaeng moderno” iyong
babaeng malaya, nakapagmamalaki’t makaaakit ng aking loob! Iyong
masaya,may tiwala sa sarili,masigla’tmaagapna hinaharapangbuhay,
puno ng tuwa at sigasig, pinagsisikapan hindi lamang ang sariling
kapakanan at kundi maging ang kabutihan ng buong sangkatauhan.
Buong kasabikan kong sinasalubong ang pagdating ng bagong
panahon; totoong sa puso’t isip ko’y hindi ako nabibilang sa daigdig
ng mga Indian, kundi sa piling ng aking mga puting kapatid na babae
na tumatanaw sa malayong kanluran.
Kung pahihintulutanlamangngmga batasngaking bayan,wala
akong ibig gawin kundi ang ipagkaloob ang sarili sa mga
nagtatrabaho’t nagsisikap na bagong kababaihan ng Europe; subalit
nakatali akosa mga lumangtradisyonghindi maaaringsuwayin.Balang
araw, maaaring lumuwag ang tali at kami’y pawalan, ngunit lubhang
malayo pa ang panahong iyon. Alam ko, maaaring dumating iyon,
ngunit baka pagkatapos pa ng tatlo o apat na henerasyon. Alam moba
kung paano mahalin ang bago at batang panahong ito nang buong
puso’t kaluluwa kahit nakatali sa lahat ng batas, kaugalian at
kumbensyon ng sariling bayan? Tuwirang sumasalungat sa kaunlarang
hinahangad ko para sa aking mga kababayan ang lahat ng mga
institusyon namin. Wala akonginiisipgabi’taraw kundi ang makagawa
ng paraang malabanan ang mga lumang tradisyon namin. Alam kong
para sa aking sarili’y magagawa kong iwasan o putulin ang mga ito,
kaya lamang ay may mga buklod na matibay pa sa alinmang lumang
tradisyon na pumipigil sa akin; at ito ang pagmamahal na inuukol ko sa
mga pinagkakautangan ko ng buhay, mga taong nararapat kong
pasalamatan sa lahat ng bagay. May karapatan ba akong wasakin ang
puso ng mga taong walang naibigay sa akin kundi pagmamahal at
kabutihan, mga taong nag-alaga sa akin nang buong pagsuyo?
Aralin
4.1

Ngunit hindi lamang tinig nito ang umaabot sa akin; ang malayo,
marikit at bagongsilang na Europe ay nagtutulak sa aking
maghangad ng mga pagbabago sa kasalukuyang kalagayan. Kahit
noong musmos pa ako’y may pang-akit na sa aking pandinig ang
salitang “emansipasyon;” may isang naiibang kabuluhan ito, isang
kahulugang hindi maaabotngaking pang-unawa.Gumigisingitosa
akin para hangarinang pagsasarili atkalayaan – isangpaghahangad
na makatayong mag-isa. Ang puso ko’y sinusugatan ng mga
kondisyong nakapaligid sa akin at sa iba, buong lungkot na pinag-
aalab ang mithiin kong magising ang aking bayan. Patuloy na
lumapit ang mga tinig na galing sa malayong lupain, umaabot sa
akin, at sa kasiyahanng ilangnagmamahal sa akinat sa kalungkutan
ng iba, dala nito ang binhing sumupling sa aking puso, nag-ugat,
sumibol hanggang sa lumakas at sumigla. Ngayo’y kailangang
sabihin ko ang ilang bagay ukol sa sarili upang magkakilala tayo.
Panganay ako sa tatlong babaeng anak ng Regent ng Japara. Ako’y
may anim na kapatid na lalaki at babae. Ang lolo kong si Pangeran
Ario Tjondronegoro ng Demak ay isang
kilalang lider ng kilusang progresibo noong kapanahunan niya. Siya
rin ang kauna-unahang Regent ng gitnang Java na nagbukas ng
pinto para sa mga panauhin mula sa ibayong dagat – ang
sibilisasyong Kanluran. Lahat ng mga anak niya’y may edukasyong
European, at halos lahat ng iyon (na ang ilan ay patay na ngayon)
ay umiibig o umibig sa kanlurang minana sa kanilang ama; at
nagdulot naman ito sa mga anak nila ng uri ng pagpapalaking
nagisnan nila mismo. Karamihan sa mga pinsan ko’t nakatatandang
kapatid na lalaki ay nag-aral sa Hoogere-Burger School, ang
pinakamataas na institusyon ng karunungang matatagpuan
dito sa India. Ang bunso sa tatlong nakatatandang kapatid kong
lalaki’y tatlong taon na ngayong nag-aaral sa Netherlands, at
naglilingkod din naman doon bilang sundalo ang dalawa pa.

Samantala, kaming mga babae’y bahagya nang magkaroon ng
pagkakataong makapag-aral dahil na rin sa kahigpitan ng aming
lumang tradisyon at kumbensyon. Labag sa aming kaugaliang pag-
aralin ang mga babae, lalo’t kailangang lumabas ng bahay arawaraw
para pumasok sa eskuwela. Ipinagbabawal ng aming kaugalian na
lumabasmanlamangngbahayangbabae.Hindi kami pinapayagang
pumunta saan man, liban lamang kung sa paaralan, at ang tanging
lugar na pagtuturongmaipagmamalaki ngsiyudad naming na bukas
sa mga babae ay ang libreng grammar school ng mga European.
Nang tumuntong ako ng ikalabindalawang taong gulang, ako ay
itinali sa bahay – kinailangang “ikahon” ako. Ikinulong ako at
pinagbawalang makipag-uganayan sa mundong
nasa labas ng bahay, ang mundong hindi ko na makikita marahil
liban kung kasama ko na ang mapapangasawang estranghero, isang
di-kilalang lalaking pinili ng mga magulang ko, ang lalaking
ipinagkasundo sa akin nang di ko namamalayan. Noong bandang
huli, nalaman kong tinangka ng mga kaibigan kong European na
mabago ang pasyang ito ng mga magulang ko para sa akin, isang
musmos pa na nagmamahal sa buhay, subalit wala silang nagawa.
Hindi nahikayat ang mga magulang ko; nakulong ako nang tuluyan.
Apat na mahahabang taon ang tinagal ko sa pagitan ng makapal na
pader, at hindi ko nasilayan minsan man ang mundong nasa labas.
Hindi ko alam kung paano ko pinalipas ang mga oras. Ang tanging
kaligayahang naiwan sa aki’y pagbabasa ng mga librong Dutch at
ang pakikipagsulatan sa mga kaibigang. Dutch na hindi naman
ipinagbawal. Ito – ito lamang ang nag-iisang liwanag na
nagpakulaysa hungkag at kainip-inip na panahong iyon, na kung
inalis pa sa akin ay lalo nang naging kaawa-awa ang kalagayan ko.
Lalo sigurong nawalan ng kabuluhan ang buhay ko’t kaluluwa.
Subalit dumating ang kaibigan ko’t tagapagligtas – ang Diwa ng
panahon; umalingawngaw
sa lahat ng dako ang mga yabag niya.

At ang pag-aasawa para sa amin – mababaw pa ngang
ekspresyon ang sabihing miserable. At paano nga ba hindi
magkakaganoon, kung tila ginawa lamang para sa lalaki ang mga
batas, kung pabor para sa lalaki at hindi para sa babae ang batas at
kumbensyon; kung ang lahat ng kaluwaga’y para sa kanya lang?
Pag-ibig! Anong nalalaman namin dito ukol sa pag-ibig? Paano
namin maiibigan ang isang lalaking hindi namin kailanman nakilala? At
paano nila kami iibigin? Hindi yata maaaring mangyari iyon. Mahigpit
na pinaghihiwalay ang mga kabataang babae at lalaki, at kailanma’y
hindi pinapayagang magkakilala.

Magtala ng mga salita na may koneksyon sa kahon. Gamitin ang web map
upang ipaliwanag ang iyong sagot.
Gawain 18. Pagpapalawak ng Talasalitaan
Babae
Tatalakayin ang mga pang-ugnay na ginagamit sa pagpapahayag ng
sariling pananaw. Basahin ang mga pahayag sa ibaba at susuriin ang mga
pahayag kung paano ito nagagamit bilang pagpapahayag sa sariling
pananaw.
Gawain 19. Kasanayang Panggramatika
1. Balang araw maaaring lumuwag ang tali at kami’y pawalan, ngunit lubhang malayo pa ang
panahong iyon. Alam ko, maaaring dumating iyon, ngunit baka pagkatapos pa ng tatlo o apat na
henerasyon.
2. Palagay ko masuwerte ang mga babaeng Pilipina kaysa sa mga babaeng Indonesian dahil
nakakamit nila ang kalayaan sa pagpili ng makakatuwang sa buhay.
3. Sa aking opinyon, ang pag-ibig ay hindi dapat ipinagkakasundo, ito ay kusang umuusbong sa
bawat puso ng indibiduwal.

Suriin ang mga pahayag na nasa loob ng kahon mula sa teksto batay sa:
a. sariling ideya (thinking pattern)
b. ideya ng iba kapag nakikita ang sarili sa katauhan ng nagsasalita
Gawain 20. Sanaysay Kilatis
Ibig na ibig kong makakilala ng isang “babaengmoderno” iyong babaeng malaya,
nakapagmamalaki’t makaakit ng aking loob! Iyong masaya, may tiwala sa sarili,
masigla’tmaagapna hinaharapangbuhay,puno ng tuwa atsigasig,pinagsisikapan
hindi lamang ang sariling kapakanan kundi maging ang kabutihan ng buong
sangkatauhan.
At ang pag-aasawa para sa amin–mababaw pa ngang ekspresyon
ang sabihing miserable. At paano nga ba hindi magkakaganoon,
kung tila ginawa lamang para sa lalaki ang mga batas, kung pabor
para sa lalaki at hindi para sa babae ang batas at kumbensyon;
kung ang lahat ng kaluwaga’y para sa kanya lang?
Ngunit dapat tayong mag-asawa, dapat, dapat. Ang hindi
pag-aasawa ang pinakamalaking kasalanang magagawa
ng isang babaeng Muslim; ito ang pinakamalaking
maipagkakaloob ng isang katutubong babae sa kanyang
pamilya.
Pag-ibig! Anong nalalaman namin dito ukol sa pagibig? Paano namin maiibigan
ang isang lalaking hindi
namin kailanman nakilala? At paano nila kami iibigin?
Hindi yata maaaring mangyari iyon. Mahigpit na
pinaghihiwalay ang mga kabataang babae at lalaki, at
kailanma’y hindi pinapayagang magkakilala.

Panoorin ang video ng debate sa link na nasa ibaba. Suriin ang paraan ng
pagpapahayag ng mga ideya at opinyon sa
napanood na debate o kauri nito.
Ibahagi sa klase ang iyong sagot.
(https://www.youtube.com/watch?v=ENt8Tjro9Vk)
Gawain 21. Debate Kilatis

LAYUNIN:
1. Nakabubuo ng paghuhusga sa karakterisasyon ng mga tauhan sa
kasiningan ng akda. F9PN-Ig-h-43
2. Naipaliliwanag ang kahulugan ng salita habang nababagoang estruktura
nito. F9PN-Ig-h-43
3. Nasusuri ang pagiging makatotohanan ng ilang pangyayari sa isang dula.
F9PUIg-h-45
Aralin 5

Ang dula ayon kay:
Aristotle Ito ay isang imitasyono panggagagad ngbuhay.
SaucoIto ay isang uri ng sining na may layuning magbigay ng makabuluhang mensahe sa manonood sa
pamamagitan ng kilos ng katawan,dayalogo at iba pang aspekto nito.
Schiller at Madame De StaeleIto ay isang uri ng akdang may malaking bisa sa diwa at ugali ng isang
bayan.
RubelIto ay isa sa maraming paraan ng pagkukwento.
Ano ng aba ang dula?
Ang dula ay isang uri ng panitikan na naglalayong maitanghal sa entablado. Ang pagpapahalaga sa dula
ay matatamo sa pamamagitan ng panonood dito. Ang mga dula ay maaaring hango sa tunay na buhay
o isinulat bunga ng malaya at malikhaing kaisipan ng manunulat o script writer.
Uri ng Dula Ayon sa Anyo:
1. Komedya
2. Melodrama
3. Trahedya
Alam mo ba?
Ang dula ay hango sa salitang Griyego na “drama” na
nangangahulugang gawin o ikilos.
Aralin 5 ALAMIN
NATIN!

Ang komedya ay dulang nagdudulot ng kasiyahan o katatawanan sa mga manonood gamit ang mga
abilidad ng mga gumaganap sa paglalapat ng pagpapatawa sa iskrip o linyang binibitawan. Ang
halimbawa ng dulang ito ay “Bakit Ang Babae Ang Naghuhugas ng Pinggan?”
Ang melodramaay dulangmaykasiya – siyangwakas para sa pangunahingtauhan. Ito rin ay nagtataglay
ng mga malulungkot na tagpo na inilalapat sa mga pananalita at damdaming ipinahahayag ng mga
tauhan at minsan ay nagtatapos sa kasawian ng bida. Ito ay karaniwang nilalapatan ng musika at
ginagawang dulang pangmusika. Ang halimbawa ng melodrama ay MaraClara.
Ang trahedyaay dulangang pangunahingtauhan ay masasawi ohahantongsa kanyang kabiguanngunit
karaniwang may makabuluhang pagtatapos. Ang halimbawa ng trahedya ay Hiblang Abo.
Bahagi ng Dula:
Ang simula ang unang bahagi ng dula na karaniwang nagpapakilala sa mga tauhan at nagbibigay linaw
sa tagpuan ng dula.
Ang gitna ang bahaging naglalahad ng kasukdulang ng dula.
Ang wakas ang dulong bahagi ng dula na nagbibigay linaw sa kinahinatnan ng pangunahing tauhan sa
dula.
Aralin 5 ALAMIN
NATIN!

Ang mga manonood ang nagbibigay – halaga sa dula . Ang karaniwang target ng pagtatanghal ng dula
ay ang mga manonood.
Ang tanghalan ay tumutukoy sa lugar kung saan napagpasyahang itanghal ang isang dula. Ang
tanghalan ay maaaring isang kalsada, isang silid, o isang tahanan na napili upang pagtanghalan ng dula.
Ang tema ang pinakapaksa ng isang dula. Naiintindihan ng mga manonood ang palabas base na rin sa
tulong ng pagtatagpi-tagpi ng mga sitwasyon, pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari at pag-aarte ng
mga aktor sa tanghalan. Ipinalalabas ang tunay na emosyon ng mga aktor sa tulong ng malinaw na
pagkakabigay ng tema ng dula.
Aralin 5 ALAMIN
NATIN!

Elemento ng Dula:
Actor dayalogo tema
Director iskrip
Manonood tanghalan
Ang mga aktor o gumaganap ang nagsasabuhay sa mga tauhan sa iskrip. Sila ang bumibigkas ng
dayalogo o bumibitaw ng mga linya. Sila rin ang nagpapakita ng iba’t ibang damdamin na pinanonood
ng mga tao sa tanghalan.
Ang dayalogo ang mga binibitatawang linya ng mga aktor na siyang sandata upang maipakita at
maipadama ang mga emosyon. Nagiging mas maganda at makapangyarihan ang dula kung may mga
malalakas at nakatatagos na mga linyang binibitiwan ng mga aktor.
Ang direktor o taga – direhe ang nagpapakahulugan sa isang iskrip. Siya ang nag-i-interpret ng iskrip
mula sa pagpapasya sa itsura ng tagpuan, damit o kasuotan ng mga tauhan hanggang sa paraan ng
pagganap at pagbigkas ng mga tauhan.
Ang iskrip ang nagsisilbing kaluluwa ng isang dula. Ang lahat ng bagay na isinasaalang-alang sa dula ay
naaayon sa isang iskrip kaya naman walang dula kapag walang iskrip. Sa iskrip nakikita ang banghay ng
isang dula.
Aralin 5 ALAMIN
NATIN!

LAYUNIN:
1. Nakabubuo ng paghuhusga sa karakterisasyon ng mga tauhan sa
kasiningan ng akda. F9PN-Ig-h-43
2. Naipaliliwanag ang kahulugan ng salita habang nababagoang estruktura
nito. F9PN-Ig-h-43
3. Nasusuri ang pagiging makatotohanan ng ilang pangyayari sa isang
dula. F9PUIg-h-45
Aralin
5.1

Mga Tauhan:
Tiyo Simon—isang taong nasa katanghalian ang gulang, may
kapansanan ang isang paa at may mga paniniwala na hindi
maunawaan ng kanyang hipag na relihiyosa.
Ina—ina ni Boy
Boy—pamangkin ni Tiyo Simon. Pipituhing taong gulang.
Oras—umaga, halos hindi pa sumusikat ang araw.
Tagpo: Sa loob ng silid ni Boy. Makikita ang isang tokador na
kinapapatungan ng mga langis at pomada sa buhok, toniko, suklay, at
iba panggamitsa pag-aayos.Sa itaasng tokador,nakadikitsa dingding
ang isang malaking larawan ng birheng nakalabas ang puso at may
tarakng isangpunyal. Sa tabi ng nakabukasna bintana sa gawingkanan
ay ang katreng higaan ng bata. Sa kabuuan, ang silid ay larawan ng
kariwasaan.
Sa pagtaas ng tabing, maikikita si Boy na binibihisan ng kanyang ina.
Nakabakas sa mukha ng bata ang pagkainip samanatalang sinusuklay
ang kanyang buhok. (Biglang uunat ang babae, saglit na sisipatin ang
ayos ng anak, saka ngingiti.)
INA: O, hayan, di nagmukha kang tao. Siya, diyanka muna atako naman
ang magbibihis.
BOY: (Dadabog) sabi ko, ayaw kong magsimba, e!
INA: Ayaw mong magsimba! Hindi maa...pagagalitin mo na naman ako,
e! At anong gagawin mo rito sa bahay ngayong umagang ito na
pangiling-araw?
BOY: Maiiwan po ako rito sa bahay, kasama ko si ...Tiyo Simon...
INA: (Mapapamulagat) A, ang ateistang iyon. Ang...patawarin ako ng
Diyos.
BOY: Basta. Maiiwan po ako... (Ipapadyak ang paa)
makikipagkuwentuhan na lamang ako kay Tiyo Simon...
Aralin
5.1

INA: (Mapapamulagat) A, ang ateistang iyon. Ang...patawarin ako ng
Diyos.
BOY: Basta. Maiiwan po ako... (Ipapadyak ang paa)
makikipagkuwentuhan na lamang ako kay Tiyo Simon...
INA: (Sa malakas na tinig) makikipagkuwentuhan ka? At anong
kuwento? Tungkol sa kalapastanganan sa banal na pangalan ng
Panginoon?
BOY: Hindi, Mama. Maganda ang ikinukuwento ni Tiyo Simon sa akin...
INA: A, husto ka na...husto na bago ako magalit nang totohanan at
humarap sa Panginoon ngayong araw na ito nang may dumi sa
kalooban.
BOY: Pero...
INA: Husto na sabi , e!
(Matitigil sa pagsagot si Boy. Makaririnig sila ng mga yabag na hindi
pantay, palapit sa nakapinid na pinto sa silid, saglit na titigil ang yabag;
pagkuwa’y makaririnig sila ng mahinang pagkatok sa pinto.)
INA: (Paungol) uh... sino ‘yan?
TIYO SIMON: (Marahan ang tinig) Ako, hipag, naulinigan kong...
(Padabog na tutunguhin ng babae ang pinto at bubuksan iyon.
Mahahantad ang kaanyuan ni Tiyo Simon, nakangiti ito.)
TIYO SIMON: Maaari bang pumasok? Naulinigan kong tila may
itinututol si Boy...
BOY: (Lalapit) Ayaw kong magsimba, Tiyo Simon. Maiiwan ako sa iyo
rito. Hindi ako sasama kay Mama.
INA: (Paismid) Iyan ang itinututol ng pamangkin mo, kuya. Hindi nga
raw sasama sa simbahan...

(Maiiling si Tiyo Simon, ngingiti at paika-ikang papasok sa loob,
hahawakan ang balikat ni Boy.)
TIYO SIMON: Kailangan ka nga namang sumama sa simbahan, Boy.
Kung gusto mo...kung gusto mong isama ako ay maghintay kayo at
ako’y magbibihis...magsisimba tayo.
(Mapapatingin nang maluwat si Boy sa kanyang Tiyo Simon, ngunit
hindi makakibo. Ang ina ay namangha rin. Tatalikod
na si TiyoSimonat lalabas.Maiiwangnatitigilanangdalawa,pagkuwa’y
babaling ang ina kay Boy.)
INA: Nakapagtataka! Ano kaya ang nakain ng amain mong iyon at
naisipang sumama ngayon sa atin? Ngayon ko lamang siya makikitang
lalapit sa Diyos...
BOY: Kung sasama po si Tiyo Simon , sasama rin ako...
INA: Hayun! Kaya lamang sasama ay kung sasama ang iyong amain. At
kung hindi ay hindi ka rin sasama. Pero mabuti rin iyon...mabuti,
sapagkat hindi lamang ikaw ang maaakay ko sa wastong landas kundi
ang kapatid na iyon ng iyong ama na isa ring...
(Mapapayuko ang babae, papahirin ang luhang sumungaw sa mga
mata. Magmamalas lamang siBoy.)
INA: (Mahina at waring sa sarili lamang). namatay siyang hindi lamang
nakapagpa-Hesus. Kasi’y matigas ang kalooban niya sa pagtalikod sa
simbahan. Pareho silang magkapatid sila ng iyong amain. Sana’y
magbalik-loob siya sa Diyos upang makatulong siya sa pagliligtas sa
kaluluwa ng kanyang kapatid na sumakabilang buhay na...
(Mananatiling nagmamasid lamang si Boy. Pagkuwa’y nakarinig sila ng
hindi pantay na yabag, at ilang sandali pa ay sumungaw na ang mukha
ni TiyoSimonsa pinto.Biglangpapahirinngbabaeangkanyangmukha,
pasasayahin ito, at saka tutunguhin ang pinto.)

INA: Siyanga pala. Magbibihis din ako. Nakalimutan ko, kasi’y...diyan
muna kayo ni Boy, kuya...
(Lalabas ang babae at si Tiyo Simon ay papasok sa loob ng silid. Agad
tutunguhin ang isang sopang naroroon, pabuntung-hiningang uupo.
Agad, naman siyang lalapitan ni Boy at ang bata ay titindig sa harapan
niya.)
TIYO SIMON: (Maghihikab) iba na ang tumatandang talaga. Madaling
mangawit, mahina ang katawan at...(biglang matitigil nang mapansing
ang tinitingnan ng bata ay ang kanyang may kapansanang paa.
Matatawa.)
BOY: Bakit napilay po kayo, Tiyo Simon? Totoo ba’ng sabi ni Mama na
iya’y parusa ng Diyos?...
TIYO SIMON: (Matatawa) sinabi ba ng Mama mo iyon?
BOY: Oo raw e, hindi kayo nagsisimba. Hindi raw kasi kayo naniniwala
sa Diyos. Hindi raw kasi...
TIYO SIMON: (Mapapabuntong-hininga) hindi totoo, Boy, na hindi ako
naniniwala sa Diyos...
BOY: Pero ‘yon ang sabi ni Mama, Tiyo Simon. Hindi raw kayo
nangingilin kung araw ng pangilin. Bakit hindi kayo nangingilin, Tiyo
Simon?
TIYO SIMON: May mga bagay, Boy na hindi maipaliwanag. May mga
bagay na hindi maipaaalam sa iba sa pamamagitan ng salita. Ang mga
bagay na ito ay malalaman lamang sa sariling karanasan sa sariling
pagkamulat...ngunit kung anuman itong mga bagay na ito, Boy, ay isa
ang tiyak: malaki ang pananalig ko kay Bathala.
BOY: Kaya ka sasama sa amin ngayon, Tiyo Simon?...
TIYO SIMON: Oo, Boy.Sa akin, angsimbahanayhindi masamangbagay.
Kaya huwag mong tatanggihan ang pagsama sa iyo ng iyong Mama.
Hindi makabubuti sa iyo ang pagtanggi, ang pagkawala ng pananalig.
Nangyari na sa akin iyon at hindi ako naging maligaya.

(Titigil si Tiyo Simon sa pagsasalita na waring biglang palulungkutin ng
mga alaala. Buhat sa malayo ay biglang aabot ang alingawngaw ng
tinutugtogna kamapana.Magtatagal nangilangsandali pagkuwa’ytitigil
ang pagtugtog ng batingaw. Magbubuntung hininga si Tiyo Simon,
titingnan ang kanyang may kapansanang paa, tatawa nang mahina at
saka titingin kay Boy).
TIYO SIMON: Dahil sa kapansanang ito ng aking paa, Boy, natutuhan
kong tumalikod, hindi lamang sa simbahan, kundi sa Diyos. Nabasa ko
ang The Human Bondage ni Maugham at ako’y nanalig sa pilosopiyang
pinanaligan ng kanyang tauhan doon, ngunit hindi ako naging maligaya,
Boy, hindi ako nakaramdam ng kasiyahan.
BOY: Ano ang nangyari, Tiyo Simon?...
TIYO SIMON: Lalo akong naging bugnutin, magagalitin. Dahil doon,
walang natuwang tao sa akin, nawalan ako ng mga kaibigan, hanggang
sa mapag-isa ako...hanggang isang araw ay nangyari sa akin ang isang
sakunang nagpamulat sa aking paningin.
BOY: Ano iyon, Tiyo Simon...?
(Uunat sa pagkakaupo si Tiyo Simon at dudukot sa kanyang lukbutan.
Maglalabas ng isang bagay na makikilala na isang sirang manikang
maliit.)
TIYO SIMON: itoay isang manika ng batangnasagasaanng trak. Patawid
siya noon at sa kanyang pagtakbo ay nailaglag niya ito. Binalikan niya ito
ngunit siyang pagdaan ng trak at siya’y nasagasaaan...nasagasaan siya.
Nadurog ang kanyang binti, namatay ang bata...namatay nakita ko, ng
dalawang mata, ako noo’y naglalakad sa malapit...at aking nilapitan, ako
ang unang lumapit kaya nakuha ko ang manikang ito at noo’y tangang
mahigpit ng namatay na bata, na waring ayaw bitiwan kahit sa
kamatayan...

BOY: (Nakamulagat) Ano pa’ng nangyari Tiyo Simon?
TIYO SIMON: Kinuha ko nga ang manika, Boy. At noon naganap ang
pagbabagosa akingsarili...sapagkatnangyumukoako upang damputin
ang manika ay nakita ko ang isang tahimik at nagtitiwalang ngiti sa
bibig ng patay na bata sa kabila ng pagkadurog ng Kanyang
buto...ngiting tila ba nananalig na siya ay walang kamatayan...
(Magbubuntunghinga si Tiyo Simon samantalang patuloy na nakikinig
lamang si Boy. Muling maririnig ang batingaw sa malayo. Higit na
malakas at madalas, mananatili nang higit na mahabang sandali sa
pagtunog, pagkuwa’y titigil. Muling magbubuntunghinga si Tiyo
Simon.)
TIYO SIMON: Mula noon, ako’y nag-isip na, Boy. Hindi ko na
makalimutan ang pangyayaring iyon. Inuwi ko ang manika at iningatan,
hindi inihiwalay sa aking katawan, bilang tagapagpaalalang lagi sa akin
ng matibay at mataos na pananalig ng isang batang hanggang sa oras
ng kamatayan ay nakangiti pa. At aking tinandaan sa isip: kailangan ng
isang tao ang pananalig kay Bathala, kung may panimbulanan siya sa
mga sandali ng kalungkutan, ng sakuna, ng mga kasawian...upang may
makapitan siya kung siya’y iginugupo na ng mga hinanakit sa buhay.
(Mahabang katahimikan ang maghahari. Pagkuwa’y maririnig ang
matuling yabag na papalapit. Sumungaw ang mukha ng ina ni Boy sa
pinto.)
INA: Tayo na, baka wala na tayong datnang misa. Hinahanapko pa kasi
ang aking dasalan kaya ako natagalan. Tayo na, Boy...Kuya
BOY: (Paluksu-luksong tutunguhin ang pinto) Tayo na Mama, kanina pa
nga po tugtog nang tugtog ang kampana, e. Tayo na, Tiyo Simon, baka
tayo mahuli, tayo na!
(Muling maririnig ang tugtog ng kmapana sa malayo. Nagmamadaling
lalabas si Boy sa pinto. Lalong magiging madalas ang pagtugtog ng
kampana lalong magiging malakas, habang bumababa ang tabing).

Magbigay ng limang tauhan mula sa dula. Husgahan ito batay sa naging karakter
nito sa. Ilagay ang iyong patunay sa ibaba nito.
Gawain 22. Husga sa Karakterisasyon
Pagsusuri
sa tauhan
Tuhan 1
Tauhan 2
Tauhan 3
husga
husga
husga
patunay
patunay
patunay

Sagutan ang kahulugan ng tatlong salita batay sa pagkakaiba ng estruktura
nito.
Tiyuhin
Magtiyo Tiyo
Tukuyin ang ilang pangyayari sa loob ng akda. Suriin ito ang pagiging
makatotohanan nito sa pamamagitan ng paghahalintulad sa mga kaganapamn sa
lipunan Asyano.
Gawain 24. Pagsusuri sa Pangunahing kaisipan
Pangyayari Patunay mula sa lipunan

LAYUNIN:
1. Nagagamit ang mga ekspresyong nagpapahayag ng katotohanan (sa
totoo, talaga, tunay, iba pa). F9PS-Ig-h-45
2. Naibabahagi ang sariling pananaw sa resulta ng isinagawang sarbey
tungkol sa tanong na: ”Alin sa mga babasahin ng Timog-Silangang Asya
ang iyong nagustuhan?” F9PB-Ii-j-44
Aralin
5.2

Madalas kong kontrolin ang mga bagay-bagay at pangyayari sa buhay
ko dahil ayokong-ayokong pumapalpak. Kasi takot akong mawala at
mawalan. Takot akong mawala sa sirkulasyon ng dati nang
nakagawiang
ritmong buhay. Takot din akong mawalannangini-enjoyna pribilehiyo
at
istatus sa buhay. Kaya gusto kong kontrolado ko ang lahat ng bagay sa
aking
buhay.
Ano ang iyong
nadama?
Ano ang binago nito
sa iyong pag-uugali?
Bakit mo ibabahagi
sa iba na basahin ito?
Madalas ko ring makita ang sarili kong walang kontrol – lalo na kapag
ginagawa ko ang isang bagay na gustong-gusto kong gawin, o mga
bagay na gustong-gusto kong mapasaakin; maging materyal man o
hindi. Bunga ng mga ito, madalas mangyari sa akin ang mga labis kong
kinatatakutan: ang pumalpak, ang mawala, at mawalan. Madalas
matuklasan na ang may pakana at may kagagawan ng lahat
ng ito ay ang aking Diyos. Sa likod ng lahat ng mga pangyayaring ito sa
aking buhay ang aking Diyos ang siyang nanggugulo sa akin sukat
masira ang lahat ng plano ko sa buhay. Sa tuwing, ako’y madidismaya
sa kapalpakan ng isang plano, madalas kong maisip na, “Naisahan na
naman ako ng aking Diyos!”

Madalas hinahanap ko sa aking sarili ang dahilan kung bakit sa kabila
ng katotohanang ito, hindi pa rin ako matuto-tuto. Plano pa rin nang
plano kahit alam ko namang malaki ang posibilidadna hindi naman ito
matutuloy dahil guguluhin na naman ito ng aking Diyos. Pilit ko pa ring
kinokontrol ang mga bagay kahit alam kong hindi ito nakatutulong sa
akin. Simplelangnamanang gustong sabihinng aking Diyos.Kailangan
kong ibigay ang lahat ng aking pananalig at pag-asa sa Kaniya.
Kailangang hayaan ko ang Kaniyang kamay na siyang magplano para
sa akin. Kailangang ipaubaya ko sa Kaniya ang plano dahil ang totoo,
Siya ang pinakamahusay na arkitekto ng buhay. Simple pero mahirap
gawin. Gayunman, puwedeng gawin. Lalo’t hahayaan ko ang aking
sariling matakot sa mga dati ko nang kinatatakutan: ang mawala at
mawalan. Eh, ano nga kaya kung mawala ako at mawalan? Eh, ano nga
kaya kung talagang hindi ko na makikilala ang aking sarili dahil maiiba
ang nakagawiang leybel sa akin na ikararangal ko? Eh, ano nga kaya
kung maging palpakin ako? Teka, lalo yata akong natatakot. Pero
huhulihin ko ang aking sarili at paalalahanan, hindi naman iyan ang ibig
mangyari sa akin ng aking Diyos. Hindi naman ibig ng Diyos na maging
palpakin ako. Sa halip, ibig Niya akong magtagumpay – ibang
depinisyon nga lamang siguro ng tagumpay. Tagumpay na di materyal.
Tagumpay na magpapalakas sa aking kahinaan.
Tagumpay laban sa takot. Tagumpay laban sa hindi maipaliwanag na
pagkahumaling sa pagkontrol. Tagumpay na sa kabila ng kabiguan ay
Makita ang sariling may bakas pa rin ng tagumpay. Tagumpay na kung
kumawala sa dikta ng nakagawiang ritmo ng buhay. Tagumpay na
bukod-tanging ang aking Diyos lamang at ako ang makauunawa. Kaya
madalas, iniimbitahan ko na ang aking Diyos na bulabugin akosa aking
buhay.

Sasagutin ang tanong na: Naramdaman mo na bang naiisahan ka ng Diyos sa
iyong buhay, Ano ang implikasyon nito sa iyong personalidad at sa mga taong
iyong nakaksalamuha?
nito sa bansa?
nito.
Humanap ng iyong kaparehang kaklase na kasama mong nag-aaral sa unang
quarter ng pag-aaral na ito. Ibahagi sa isa’t isa ang sariling pananaw tungkol sa
tanong na: ”Alin sa mga babasahin ng Timog-Silangang Asya ang iyong
nagustuhan?” at bakit? Pagkatapos ay ibahagi ito sa buong klase.
Gawain 26. Think Pair share

Lunsarang Elektroniko:
Lunsarang Elektroniko:
http://emilybayla.blogspot.com/2014/06/kapag-naiisahan-ako-ng-aking-diyos-ni.html
http://angelfernandezportillo.blogspot.com/2016/07/panitikang-asyano-9.html
https://brainly.ph/question/161435
https://www.pinoynewbie.com/ano-ang-sanaysay/
https://philnews.ph/2019/10/15/ang-pagbabalik-ang-tula-na-isinulat-ni-jose-corazon-de-jesus/
https://www.facebook.com/1348751401886883/posts/elehiya-para-kay-ram-pat-v-villafuertekung-ang-
kamatayan-ay-isang-mahabang-pagla/1348756821886341/
https://www.marvicrm.com/2017/09/impeng-negro-buod
http://hayzkul.blogspot.com/2016/06/anim-na-sabado-ng-beyblade-buong-kwento.html
https://www.slideshare.net/closet101mirasol/maikling-kwento-69802333
http://filipinosiyam.blogspot.com/2015/07/ang-ama-kuwento-singapore.html
https://www.slideshare.net/closet101mirasol/maikling-kwento-69802333
http://filipinosiyam.blogspot.com/2015/07/ang-ama-kuwento-singapore.html
Pantikang Asyano Modyul Ng Mag-aaral sa Filipino/Republika ng Edukasyon

1. 11. 21.
2. 12. 22.
3. 13. 23.
4. 14. 24.
5. 15. 25.
6. 16.
7. 17.
8. 18.
9. 19.
10. 20
Sagot sa Panimulang Pagtataya

Q1W1_AP4_0.docx

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Q1W1_AP4_0.docx

Similar to Q1W1_AP4_0.docx (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (20)

Q1W1_AP4_0.docx