Б.Батжаргал

1. Лекц № 12
Банкны үйл ажиллагааны
шинжилгээ
Сэдэв:
БАНКНЫ ХЯНАЛТ, ШИНЖИЛГЭЭ
ИЗОУИС ИЗСЭЗС
Санхүү эдийн засгийн хөтөлбөрийн баг

2. 1.Банкны зардлын шинжилгээ 30 мин
2.Хүүгийн хэлбэрээр гарах зардлын шинжилгээ 20 мин
3.Хүүгийн бус зардлын шинжилгээ 35 мин
Лекцийн агуулга

3. Банкны зардлын шинжилгээ
Банкны зардлыг орлогын нэгэн адил хүүгийн ба
хүүгийн бус зардал гэж ангилдаг.
Зардлыг багасгахын тулд:
• Пассивын зохистой бутцийг барьж байх
• Муу зээлийн алдагдлыг багасгах
• Гарч байгаа урсгал зардалд тавих хяналтыг
сайжруулах шаардлагатай.

4. Хүүгийн зардалд:
• Хадгаламжийн хүү,
• Харилцахын үлдэгдэлд төлсөн хүү,
• Зээлийн хүү тус тус хамаарна.
Хүүгийн бус зардалд:
• Банкны удирдлага,
• Зохион байгуулалтын зардал,
• Цалин,
• Аж ахуйн зардал,
• Үйлчилгээний зардлууд
• Бусад тус тус хамаарагдана.

5. Зардал дотроос хүүгийн зардал нь банкны
ашигт шууд нөлөөлдөг, гэхдээ банкны өөрийн үйл
ажиллагаанаас үл хамаарах шалтгаанаар өөрчлөгдөж
(буурч) байдаг тул түүнийг нарийн судлах
шаардлагатай байдаг.
Иймээс хүүгийн зардлыг өсгөж буй хүчин
зүйлсийг (субъектив болон объектив) судалсны
үндсэн дээр түүнийг удирдана

6. Хүүгийн хэлбэрээр гарах зардал нь
Нэгдүгээрт:
татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн дундаж үлдэгдэл,
Хоёрдугаарт:
хүүгийн дундаж түвшнээс хамаарна.
∆ Ed = (D2-D1)*R1
∆ Ed дундаж үлдэгдлийн өөрчлөлтийн нөлөөллөөс хамаарсан
зардлын өөрчилөлт
D2 - тайлангийн үеийн депозитын дундаж үлдэгдэл
D1
_ суурь үеийн депозитын дундаж үлдэгдэл
R1 - суурь үеийн хүүгийн дундаж түвшин

7. ∆ Er – хүүгийн түвшний өөрчлөлтийн нөлөөллөөс
хамаарсан зардлын өөрчлөлт
R2- тайлангийн үеийн хүүгийн дундаж түвшин
R1 - суурь үеийн хүүгийн дундаж түвшин
D2 - тайланг үеийн депозитын дундаж үлдэгдэл
∆ Er = (R2-R1)*D2

8. Төлбөртэйгээр татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн дундаж
үлдэгдэл нь дараах зүйлээс хамаарна.
1.Татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн өсөлт. Энэ нь
дайчлагдсан хөрөнгө өсч, түүгээр активын үйл
ажиллагаа явуулах боломж бүрдэж байна гэсэн үг.
2.Нийт пассивт төлбөртэй эх үүсвэрийн (хугацаатай
хадгаламж) эзлэх хувийн жингийн өсөлт.
Нийт пассивт хугацаатай эх үүсвэрийн эзлэх хувийн
жин 50%-с хэтрэхгүй байх нь зохимжтой гэж үздэг
байна.

9. Бусдаас татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн эх
үүсвэрийн хүүгийн дундаж түвшинд дараах хүчин
зүйлс нөлөөлнө. Үүнд:
1.Хүүгийн зах зээлийн түвшин нь мөнгөний зах дахь
өрсөлдөөнөөс хамаарна.
2.Татан төвлөрүүлсэн эх үүсвэрийн бүтэц нөлөөлнө.
Иймээс эх үүсвэрийн бүтцийг дундаж үлдэгдлээр нь
авч үзнэ. Татан төвлөрүүлсэн хөрөнгийн бүтцэд
үндэслэн түүний гаргасан зардалтай нь зэрэгцүүлэн
үзэх шаардлагатай.

10. 1. Дээрхээс бага зардалтай хамгийн хямд эх үүсвэр нь
тооцооны харилцах дансан дахь хөрөнгө юм
Зах зээл өндөр хөгжсөн орнуудад энэ эх үүсвэрийн
хэмжээ нь 30%-с ихгүй байх нь тохиромжтой гэж үздэг байна.
2. Хугацаатай хадгаламж нь илүү тогтвортой эх үүсвэр байдаг
учир удаан хугацаагаар зээлдүүлэх боломжтой байдаг байна.
Хугацаатай хадгаламжийн эзлэх хувь өсч байх нь сайн
талтай ч хязгаар нь нийт бусдаас татан төвлөрүүлсэн
хөрөнгийн 50%-с илүүгүй байх нь тохиромжтой гэж үздэг
байна.
3. Банк хоорондын зээл нь хамгийн өндөр үнэтэй (өртөгтэй) эх
үүсвэр юм.

11. Хүүгийн бус зардлын шинжилгээ
Банк нь нийт хүүгийн бус зардал дотор хамгийн
их хувийн жин эзэлдэг зардлыг бууруулах зарчим
баримтлана. Энэ нь удирдлага, зохион байгуулалтын
зардпыг бууруулах иж бүрэн арга хэмжээ авахыг
шаардана. Түүний зэрэгцээ торгуулийн төлбөрийг
бууруулахад онцгой анхаарах ёстой.
Банкны зардлыг үндсэн үйл ажиллагааны, үндсэн
бус үйл ажиллагааны зардал гэж ангилан судалж үзнэ.

12. Үндсэн үйл ажиллагааны зардалд:
• Харилцах,
• Хадгаламж,
• Үнэт цаас,
• Зээлийн хүүгийн зардлууд,
• Арилжаа болон ханш,
• Үнэлгээний тэгшитгэлийн зардал,
• Боловсон хүчний холбогдолтой зардлууд,
• Болзошгүй эрсдэлийн зардал,
• Банкны үйл ажиллагаанд зайлшгүй гардаг /бичиг
хэрэг, тээвэр, харилцаа холбоо, түрээс, мөнгө хураалт,
цахилгаан, халаалт г.м/ зардлууд орно.

13. Харин үйл ажиллагааны бус зардалд:
• Торгууль
• Хандив
• Хөрөнгө данснаас хассаны гарз
• Баяр ёслолын
• Зочин төлөөлөгчийн г.м зардал орно

14. Түүнээс гадна нийт зардлыг харилцагчдын тоонд
хуваах замаар нэг харилцагчид ноогдох зардлыг
тооцож, тодорхой хугацаагаар харьцуулалт хийнэ.
Нийт зардал
С= --------------------------
Харилцагчдын тоо
Энэ харьцааг зөвхөн үйлчилгээний зардлын
хэмжээгээр тооцвол нэг харилцагчид ноогдох зардлыг
төлөвлөхөд тулгуурлах материал болно.

15. Банкны болзошгүй эрсдэлийн зардлууд нь
банкны активуудын чанартай шууд холбоотой
байдгаас түүний нийт орлого зардалд эзлэх хувийн
жинг тооцож, хандлагыг тодорхойлон дүгнэлт өгөх
шаардлагатай.
 Болзошгүй эрсдэлийн зардал/ нийт зардал
 Болзошгүй эрсдэлийн зардал/нийт орлого
 Болзошгүй эрсдэлийн зардал/хүүгийн зардал
 Болзошгүй эрсдэлийн зардал/хүүгийн орлого