Pháp Luật Hạn Chế Cạnh Tranh Trong Hoạt Động Nhượng Quyền Thương Mại.

DỊCH VỤ VIẾT THUÊ ĐỀ TÀI TRỌN GÓI ZALO TELEGRAM : 0934 573 149
TẢI FLIE TÀI LIỆU – HOTROTHUCTAP.COM
CHUYÊN ĐỀ THỰC TẬP
ĐỀ TÀI : PHÁP LUẬT HẠN CHẾ CẠNH
TRANH TRONG HOẠT ĐỘNG NHƯỢNG
QUYỀN THƯƠNG MẠI
CHUYÊN NGÀNH : PHÁP LUẬT
TPHCM – 2023

Chương 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ PHÁP LUẬT HẠN CHẾ CẠNH TRANH
TRONG HOẠT ĐỘNG NHƯỢNG QUYỀN THƯƠNG MẠI
1.1.Những vấn đề lý luận chung về hoạt động nhượng quyền thương mại
1.1.1.Khái niệm hoạt động nhượng quyền thương mại
Dưới góc độ kinh tế, nhượng quyền thương mại là phương thức kinh doanh, theo
đó bên nhượng quyền cấp cho bên nhận quyền quyền kinh doanh sản phẩm, dịch vụ của
mình trong một thời gian, dưới nhãn hiệu, bí quyết kinh doanh, kế hoạch kinh doanh
của bên nhượng quyền. Bên nhận quyền là bên sử dụng toàn bộ các yếu tố được bên
nhượng quyền chuyển giao để tiến hành kinh doanh sản phẩm, dịch vụ theo phương
thức của bên nhượng quyền. Trong hoạt động này, bên nhượng quyền và bên nhận
quyền vẫn duy trì mối quan hệ hợp tác chặt chẽ trong suốt quá trình có hiệu lực của
hợp đồng. Việc hợp tác trong hệ thống được thiết lập nhằm mục đích hướng người tiêu
dùng nhận biết sản phẩm, dịch vụ của bên nhượng quyền và bên nhận quyền như là một
phần của hệ thống mà không giống như người bán lẻ độc lập. Bằng cách này, bên
nhượng quyền có thể mở rộng hệ thống phân phối sản phẩm, sự phát triển thương hiệu
của mình thông qua chủ thể đầu tư khác. Về phía bên nhận quyền, thông qua việc kinh
doanh dưới hình thức nhượng quyền thương mại sẽ hạn chế được rủi ro bởi có sự trợ
giúp kỹ thuật và trợ giúp về cách thức quản lý của bên nhượng quyền.1
1.1.2.Đặc điểm của hoạt động nhượng quyền thương mại
Một là, hoạt động nhượng quyền thương mại là hoạt động thương mại được
thiết lập giữa các chủ thể kinh doanh chuyên nghiệp (thương nhân)
Theo quy định của pháp luật Việt Nam, một trong những điều kiện tối thiểu để
các bên có thể tham gia quan hệ nhượng quyền đó là phải có tư cách thương nhân.
Hai là, đối tượng mà các bên hướng tới trong quan hệ nhượng quyền chính là
“quyền thương mại”
Quyền thương mại được hiểu là một, một số hoặc toàn bộ các quyền sau đây:
Quyền được bên nhượng quyền cho phép và yêu cầu bên nhận quyền tự mình tiến hành
công việc kinh doanh cung cấp hàng hóa hoặc dịch vụ theo một hệ thống do bên nhượng
1
Theo quy định của pháp luật Việt Nam tại Khoản 6 Điều 3 Nghị định 35/2006/NĐ-CP ngày 31/03/2006 quy định chi tiết Luật
Thương mại về nhượng quyền thương mại,

quyền quy định và được gắn với nhãn hiệu hàng hóa, tên thương mại, khẩu hiệu kinh
doanh, biểu tượng kinh doanh, quảng cáo của bên nhượng quyền; (ii) Quyền được bên
nhượng quyền cấp cho bên nhận quyền sơ cấp quyền thương mại chung; Quyền được
bên nhượng quyền thứ cấp cấp lại cho bên nhận quyền thứ cấp theo hợp đồng nhượng
quyền thương mại chung và Quyền được bên nhượng quyền cấp cho bên nhận quyền
quyền thương mại theo hợp đồng phát triển quyền thương mại
Ba là, quan hệ nhượng quyền hướng tới thiết lập và ổn định trạng thái đồng bộ
của hệ thống nhượng quyền trong suốt quá trình kinh doanh
Xuất phát từ việc chuyển giao cách thức kinh doanh và cùng sử dụng các dấu
hiệu nhận biết thương nhân, nhượng quyền thương mại đã làm cho khách hàng nhận
biết theo hướng toàn bộ các cơ sở trong hệ thống nhượng quyền như cùng một chủ sở
hữu duy nhất, mặc dù về bản chất họ là các thương nhân độc lập nhau cả về mặt pháp lý
và tài chính. Với dấu hiệu nhận biết như trên, nếu một bên nhận quyền cung cấp sản
phẩm không đảm bảo chất lượng, người tiêu dùng sẽ mất niềm tin vào toàn bộ hệ thống
nhượng quyền. Mặc dù sự đồng bộ trong quan hệ nhượng quyền chỉ là sự đồng bộ
tương đối, không phải là sự đồng bộ một cách tuyệt đối, mức độ đồng bộ sẽ phụ thuộc
vào chính sách của mỗi hệ thống nhượng quyền. Tuy nhiên, dù mức độ đồng bộ như thế
nào thì với sự nhận biết của khách hàng như trên, việc thiết lập và vận hành hệ thống
nhượng quyền một cách đồng bộ là một trong những yếu tố đảm bảo sự tồn tại và phát
triển bền vững của hệ thống nhượng quyền. Để đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống
nhượng quyền, bên nhượng quyền thường có những hoạt động nhằm thường xuyên trợ
giúp, hỗ trợ cho bên nhận quyền trong suốt quá trình kinh doanh như trợ giúp về mặt kỹ
thuật, đào tạo, huấn luyện kỹ năng kinh doanh cho bên nhận quyền.
Bốn là, nhượng quyền thương mại là hoạt động thường chứa đựng các yếu tố
dẫn đến hành vi hạn chế cạnh tranh
Không thể phủ nhận được thực tế là các chủ thể kinh doanh trong nền kinh tế thị
trường luôn hướng tới lợi nhuận thông qua hoạt động cạnh tranh. Chính vì vậy, trong
bất kỳ hoạt động thương mại nào cũng luôn tiềm ẩn xu thế này và hoạt động nhượng
quyền thương mại cũng không phải là ngoại lệ. Điều này được thể hiện ở chỗ, các bên
trong hệ thống nhượng quyền là các chủ thể độc lập nhau về mặt tư cách pháp lý và tài
chính, trong khi họ lại cùng kinh doanh một loại sản phẩm theo một phương thức như
nhau, dẫn tới họ cùng tiếp cận chung một đối tượng khách hàng. Như một quy luật, để

thu hút khách hàng về phía mình, các bên trong hệ thống nhượng quyền sẽ tìm mọi cách
cạnh tranh với nhau trên mọi phương diện (như: giá cả, chất lượng, phương thức cung
ứng dịch vụ, chế độ chăm sóc khách hàng…), khi đó tính đồng bộ trong hệ thống
nhượng quyền thương mại có khả năng bị phá vỡ. Chính vì vậy, nếu giữa các bên không
có ràng buộc nhằm cấm hoặc hạn chế cạnh tranh trong hệ thống thì đương nhiên hành vi
cạnh tranh giữa các bên trong hệ thống nhượng quyền sẽ tất yếu phát sinh và tính đồng
bộ của hệ thống nhượng quyền theo đó cũng không giữ vững được. Do nhận thức được
khả năng và nhu cầu cạnh tranh giữa các bên trong hệ thống nhượng quyền là tất yếu,
khách quan nên khi thiết lập quan hệ nhượng quyền, các bên thường có những hành vi
nhằm hạn chế cạnh tranh giữa các bên trong hệ thống. Để viện dẫn cho tính hợp lý của
các hành vi hạn chế cạnh tranh này, các bên thường vin vào lý do nhằm đảm bảo tính
đồng bộ trong toàn bộ hệ thống nhượng quyền để lẩn tránh sự kiểm soát của pháp luật
cạnh tranh. Với sự tồn tại của cạnh tranh và hành vi hạn chế cạnh tranh giữa các bên
trong hệ thống nhượng quyền diễn ra một cách phổ biến và khách quan như trên, đặt ra
nhu cầu điều tiết hành vi cạnh tranh của pháp luật nhằm đảm bảo môi trường cạnh tranh
lành mạnh, bình đẳng trong quan hệ nhượng quyền thương mại.2
1.2.Hành vi hạn chế cạnh tranh và yếu tố làm phát sinh hành vi hạn chế cạnh tranh
trong hoạt động nhượng quyền thương mại
1.2.1.Khái niệm hành vi hạn chế cạnh tranh
Cạnh tranh là hiện tượng tất yếu và cần thiết trong nền kinh tế, thiếu vắng cạnh
tranh, nền kinh tế sẽ khó vận hành, phát triển. Với bản chất như trên, pháp luật của hầu
hết các quốc gia trên thế giới đều có những quy định nhằm bảo vệ cạnh tranh, đảm bảo
để hành vi cạnh tranh tồn tại theo đúng quy luật thị trường.
Theo pháp luật cạnh tranh của Việt Nam tại Khoản 3, Điều 3, Luật Cạnh tranh
2014, hành vi hạn chế cạnh tranh là "hành vi của doanh nghiệp làm giảm, sai lệch, cản
trở cạnh tranh trên thị trường, bao gồm hành vi thoả thuận hạn chế cạnh tranh, lạm
dụng vị trí thống lĩnh thị trường, lạm dụng vị trí độc quyền và tập trung kinh tế”3
. Dưới
góc độ kinh tế, cạnh tranh là yếu tố tất yếu trong nền kinh tế thị trường, thúc đẩy các
thương nhân phải tìm mọi cách giành giật thị trường thông qua việc nỗ lực cung cấp các
sản phẩm tốt với giá cả phải chăng, với các nỗ lực không ngừng như vậy, nhiều sản
2
Ngô Thị Thu Hà, Hoàng Văn Thành (2014), “Mối quan hệ giữa pháp luật nhượng quyền thương mại và cạnh tranh”, Tạp chí
Tài chính, trang 23.
3
Khoản 3, Điều 3, Luật Cạnh tranh 2014

phẩm mới ra đời với chi phí thấp và giá cả có lợi cho người tiêu dùng, phúc lợi xã hội vì
vậy cũng tăng cao và nền kinh tế nhờ vậy sẽ có động lực để phát triển. Có thể nói, ý
nghĩa ngắn gọn của cạnh tranh là “động lực phát triển cho nền kinh tế”. Chính vì vậy,
về lý thuyết, một nền kinh tế không có cạnh tranh sẽ là nền kinh tế “chết”, không phát
triển. Tuy nhiên, trên thực tế, sự tồn tại của cạnh tranh là khách quan, chỉ có điều ở các
giai đoạn khác nhau thì mức độ cạnh tranh và mức độ ảnh hưởng của cạnh tranh tới nền
kinh tế là khác nhau. Nhận thức rõ vai trò của cạnh tranh như vậy, Luật Cạnh tranh các
nước đều tăng cường bảo vệ cạnh tranh thông qua việc kiểm soát các hành vi có khả
năng làm giảm, sai lệch hoặc triệt tiêu năng lực cạnh tranh của các thương nhân (hành
vi hạn chế cạnh tranh). Các hành vi này được chia thành hành vi thỏa thuận hạn chế
cạnh tranh, lạm dụng vị trí thống lĩnh/vị trí độc quyền và tập trung kinh tế. Bên cạnh
đó, những hành vi cạnh tranh trái với các chuẩn mực thông thường về đạo đức kinh
doanh, gây thiệt hại hoặc có thể gây thiệt hại đến lợi ích của Nhà nước, quyền và lợi ích
hợp pháp của doanh nghiệp khác hoặc người tiêu dùng (hành vi cạnh tranh không lành
mạnh) cũng được pháp luật cạnh tranh Việt Nam ghi nhận như là những yếu tố xâm
phạm đến môi trường cạnh tranh cần kiểm soát.4
1.2.2.Các yếu tố làm phát sinh hành vi hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng
quyền thương mại
1.2.2.1.Nhu cầu tối đa hóa lợi nhuận và mở rộng thị trường của các thương nhân
trong hệ thống nhượng quyền
Dưới khía cạnh cạnh tranh, có thể nói, bất kỳ một thương nhân nào khi gia nhập
thị trường đều mong muốn tạo lập và nâng cao năng lực thị thường, từ đó “lôi kéo” được
khách hàng về phía mình. Mong muốn này về bản chất là chính đáng, bởi lẽ khi thực hiện
bất cứ hoạt động kinh doanh nào, các thương nhân đều muốn thu về thật nhiều lợi nhuận,
vì vậy, một khi “miếng bánh thị phần” rộng lớn thì lợi nhuận của họ mới được tăng cao.
Để mở rộng thị trường, hai yếu tố cơ bản sẽ được sử dụng chủ yếu để chi phối sự lựa
chọn của khách hàng, đó là yếu tố về giá và chất lượng sản phẩm. Theo đó, nếu một sản
phẩm có chất lượng tốt với giá cả phải chăng sẽ dễ dàng được khách hàng chấp nhận. Ở
cấp độ đơn giản, việc tạo dựng năng lực thị trường có thể xuất phát từ việc tác động vào
từng yếu tố (chất lượng tăng hoặc giá giảm), ở cấp độ cao hơn, các thương nhân có thể
vừa tăng chất lượng (bằng cách tạo ra sự khác biệt, tạo ra nhiều tính năng, công dụng của
4
OEDC-WB (2014), Khuôn khổ cho việc xây dựng và thực thi Luật và chính sách cạnh tranh, Sách dịch, Hà Nội, trang 37.

sản phẩm…) vừa giảm giá thành sản phẩm để tăng tính hấp dẫn đối với khách hàng.
Trong hoạt động nhượng quyền thương mại, các bên nhượng quyền và nhận
quyền đều là những thương nhân độc lập, lại cùng kinh doanh một loại sản phẩm theo
cùng một phương thức như nhau, chính vì vậy khi mà sản phẩm là giống nhau, nhu cầu
chiếm lĩnh thị trường về phía mình lớn thì khả năng thực hiện các hành vi cạnh tranh để
giành lợi thế cạnh tranh, thu hút khách hàng về phía mình là điều luôn luôn tồn tại trong
ý thức của các bên trong hệ thống nhượng quyền. Tuy nhiên, do kinh doanh cùng một
sản phẩm theo một phương thức như nhau, việc sáng tạo trong quá trình kinh doanh
theo phương thức nhượng quyền là điều không thể tồn tại trong hoạt động nhượng
quyền, chính vì vậy, các hành vi hạn chế cạnh tranh dưới dạng phân chia thị trường tiêu
thụ thường xuất hiện như một nhu cầu tất yếu trong hoạt động nhượng quyền.
Chính vì vậy, có thể khẳng định, hành vi cạnh tranh là hành vi tồn tại tất yếu, khách
quan trong bất kỳ một quan hệ thương mại nào, trong đó, nhượng quyền thương mại
không phải là một ngoại lệ.
1.2.2.2.Yêu cầu đảm bảo tính đồng bộ trong hệ thống nhượng quyền
Nhượng quyền thương mại là một hoạt động thương mại tương đối đặc thù so
với các hoạt động thương mại thông thường khác. Tính đặc thù thể hiện ở chỗ mặc dù
các bên là các thương nhân độc lập với nhau về mặt tư cách pháp lý và tài chính, sở hữu
các cơ sở kinh doanh khác nhau nhưng lại kinh doanh cùng một sản phẩm như nhau,
với việc cùng sử dụng tất cả các dấu hiệu nhận biết thương nhân (tên thương mại, nhãn
hiệu, bí quyết kỹ thuật, khẩu hiệu kinh doanh…). Vì lẽ này mà trong con mắt khách
hàng, tất cả các cơ sở nhượng quyền đều có cùng chung một chủ sở hữu với chất lượng,
chính sách bán hàng như nhau. Do vậy, nếu một bên trong hệ thống nhượng quyền cung
cấp sản phẩm kém chất lượng (so với yêu cầu của bên nhượng quyền) sẽ làm cho khách
hàng đánh giá sản phẩm của toàn bộ hệ thống nhượng quyền đó không tốt, làm ảnh
hưởng đến quyết định tiếp tục sử dụng sản phẩm trong tương lai của khách hàng.
1.2.2.3.Bản chất kinh tế của mối quan hệ
Mối quan hệ ở đây được hiểu là mối quan hệ giữa các bên trong hệ thống
nhượng quyền. Trong hoạt động nhượng quyền thương mại, sự xuất hiện của cạnh tranh
giữa các bên trong hệ thống (giữa bên nhượng quyền với bên nhận quyền, giữa các bên
nhận quyền với nhau) là tất yếu, khách quan. Mặc dù, nhìn bề ngoài ở cấp độ hệ thống
nhượng quyền, khi mà các bên trong quan hệ nhượng quyền thương mại cùng kinh

doanh theo một phương thức duy nhất, sản phẩm, chất lượng đồng bộ nhau, thậm chí
giá cả tương đồng nhau thì họ không phải là đối thủ cạnh tranh. Tuy nhiên, ở khía cạnh
bản chất, trong nội bộ hệ thống, họ là các thương nhân độc lập về mặt tài chính và pháp
lý, các bên trong hệ thống nhượng quyền đều mong muốn tăng cường lợi nhuận, đặc
biệt khi kinh doanh cùng một sản phẩm, họ lại càng có cùng đối tượng khách hàng như
nhau, nếu khách hàng sử dụng sản phẩm của một bên thì các bên còn lại trong hệ
thống sẽ không còn cơ hội cung ứng được sản phẩm cho khách hàng đó nữa. Chính vì
vậy, ở khía cạnh nhất định, họ đều là đối thủ cạnh tranh của nhau.5
1.2.3. Nhận diện hành vi hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng quyền thương
mại.
Trong quan hệ nhượng quyền thương mại, có hai nguyên nhân khiến cho hành vi
hạn chế cạnh tranh giữa các bên trong hệ thống nhượng quyền thương mại xuất hiện:
Một là, với bản chất của thương nhân luôn hướng tới mục tiêu tối đa hóa lợi nhuận, các
bên trong hoạt động nhượng quyền giống như các chủ thể kinh doanh thông thường
khác thường thực hiện những hành vi hạn chế cạnh tranh. Theo đó, thay vì thực hiện
những hành vi cạnh tranh nhằm nâng cao chất lượng, hạ giá thành sản phẩm, các đối
thủ cạnh tranh lại phối hợp với nhau để đẩy thị trường vào trạng thái không cạnh tranh
với nhau nhằm bóc lột khách hàng và triệt tiêu động lực phát triển cho nền kinh tế bằng
cách thỏa thuận về giá sản phẩm, phân chia thị trường tiêu thụ, hạn chế sản xuất kinh
doanh…. Trong trường hợp này, hành vi hạn chế cạnh tranh của các bên trong hệ thống
nhượng quyền chỉ có một mục tiêu duY nhất là nhằm tối đa hóa lợi nhuận mà không có
lý do chính đáng, đẩy bất lợi về phía người tiêu dùng.
Hai là, với bản chất của phương thức kinh doanh luôn hướng tới và đảm bảo tính đồng
bộ trong hệ thống nhượng quyền. Nếu các chủ thể kinh doanh trong hệ thống thực hiện
hành vi cạnh tranh riêng lẻ theo cách truyền thống (như thực hiện các hành vi nhằm tác
động vào giá và chất lượng sản phẩm để thu hút người tiêu dùng) thì tính đồng bộ trong
kinh doanh theo phương thức nhượng quyền trong toàn bộ hệ thống có khả năng không
được đảm bảo.
1.3.Khái niệm và nội dung pháp luật hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng
quyền thương mại
5
Hoàng Thị Thanh Thủy (2011), “Điều khoản bảo mật thông tin và điều khoản cấm cạnh tranh trong hoạt động nhượng quyền
thương mại”, Tạp chí Luật học

1.3.1.Khái niệm pháp luật hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng quyền
thương mại
Bởi vì xu hướng thực hiện hành vi hạn chế cạnh tranh là bản chất của hoạt động
thương mại nên có thể nói, hành vi cạnh tranh nói chung và hạn chế cạnh tranh nói
riêng có xu hướng tồn tại trong tất cả các hoạt động thương mại. Điều này thể hiện ở
chính bản chất của hoạt động thương mại là hoạt động nhằm mục đích sinh lời, các bên
thực hiện hành vi luôn hướng tới việc tối đa hóa lợi nhuận và giảm thiểu mọi rủi ro.
Thực tiễn cho thấy, có nhiều con đường khác nhau để đạt được mục tiêu này, trong đó
có việc thực hiện những hành vi nhằm hạn chế và cao hơn là nhằm loại bỏ cạnh tranh.
Dưới khía cạnh này, nhượng quyền thương mại cũng không phải là ngoại lệ. Thậm chí,
xét về mặt bản chất, hoạt động nhượng quyền thương mại thường dẫn đến những
hành vi phản cạnh tranh với tần suất cao hơn so với các hoạt động thương mại khác.
Trong điều kiện như vậy, việc thiết lập và sử dụng pháp luật như một công cụ hiệu quả
nhất để định hướng các hoạt động thương mại được phát triển trong môi trường cạnh
tranh lành mạnh, tích cực chính là một trong những yếu tố thúc đẩy sự phát triển bền
vững của nền kinh tế.
Pháp luật hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng quyền thương mại o vệ
các lợi ích bắt nguồn từ nền kinh tế mở và tự do hóa thương mại, hướng tới xây
dựng một môi trường cạnh tranh lành mạnh, bình đẳng giữa bên nhượng quyền và bên
nhận quyền, giữa các thành viên trong hệ thống nhượng quyền/hệ thống nhượng quyền
và đối thủ cạnh tranh. Trong môi trường này, các chủ thể được cạnh tranh công bằng
dựa trên năng lực thực sự của mình, thông qua đó, người tiêu dùng được sử dụng hàng
hóa, dịch vụ vớichất lượng tốt và giá cả phải chăng.6
1.3.2.Nội dung của pháp luật hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng quyền
thương mại
1.3.2.1.Các quy định điều chỉnh hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh
Thoả thuận hạn chế cạnh tranh (Cartel) là hành vi thống nhất hành động của một
số chủ thể kinh doanh mà nội dung của những thoả thuận này nhằm giảm bớt hoặc loại
bỏ sức ép của cạnh tranh hoặc hạn chế khả năng hành động một cách độc lập giữa các
đối thủ cạnh tranh, qua đó, xác lập, duy trì hoặc tiếp tục nâng cao hơn nữa vị thế của các
6
Nguyễn Thị Tình, (2014) Pháp luật hạn chế cạnh tranh trong hoạt động nhượng quyền thương mại ở Việt Nam hiện nay, trang
34.

thành viên của thoả thuận, đồng thời hạn chế cạnh tranh của các đối thủ cạnh tranh
khác.7
Luật mẫu về cạnh tranh của Tổ chức Thương mại và Phát triển Liên
hợp quốc (UNCTAD) đưa ra những thoả thuận bị coi là thoả thuận hạn chế
cạnh tranh sau đây: “thoả thuận định giá hay các điều kiện bán hàng khác, kể cả
trong thương mại quốc tế; đấu thầu thông đồng; phân chia thị trường
hay khách hàng; hạn chế sản xuất, hạn chế lượng bán, kể cả việc dùng hạn
ngạch; từ chối mua hàng có thông đồng; từ chối cung cấp hàng có thông
đồng; từ chối tập thể việc cho phép tham gia vào một số thoả thuận” 8
.
Luật Cạnh tranh của quy định tại khoản 4, điều 3, luật cạnh tranh 2018 khá chi
tiết về thoả thuận hạn chế cạnh tranh. Theo Luật này, thoả thuận hạn chế cạnh tranh
bao gồm: (i) thoả thuận ấn định giá hàng hoá, dịch vụ một cách trực tiếp hay gián tiếp;
(ii) thoả thuận phân chia thị trường tiêu thụ, nguồn cung cấp hàng hoá và dịch vụ; (iii)
thoả thuận hạn chế hoặc kiểm soát số lượng, khối lượng sản xuất, mua, bán hàng hoá,
cung ứng dịch vụ; (iv) thoả thuận hạn chế phát triển kỹ thuật, công nghệ, hạn chế đầu
tư; (v) thoả thuận áp đặt cho doanh nghiệp khác điều kiện ký kết hợp đồng mua bán
hàng hoá, dịch vụ hoặc buộc doanh nghiệp khác chấp nhận các nghĩa vụ không liên
quan một cách trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng; (vi) thoả thuận ngăn cản, kìm
hãm, không cho doanh nghiệp khác tham gia thị trường hoặc phát triển kinh doanh;
(vii) thoả thuận loại bỏ khỏi thị trường những doanh nghiệp không phải là các bên của
thoả thuận; (viii) thông đồng để một bên hoặc các bên thắng thầu trong việc cung cấp
hàng hoá, dịch vụ, Thỏa thuận không giao dịch với các bên không tham gia thỏa
thuận; (x) thỏa thuận hạn chế thị trường tiêu thụ sản phẩm, nguồn cung cấp hàng hóa,
cung ứng dịch vụ của các bên không tham gia thỏa thuận, (xi) thỏa thuận khác gây tác
động hoặc có khả năng gây tác động hạn chế cạnh tranh.9
Thỏa thuận hạn chế cạnh tranh có thể là một thỏa thuận chính thức hoặc không
chính thức để đạt được kết quả có lợi cho các hãng có liên quan, nhưng có thể có hại
cho các bên khác Thoả thuận hạn chế cạnh tranh có thể là thoả thuận theo chiều ngang
giữa các chủ thể nằm ở cùng một cấp độ trong chu trình sản xuất hoặc phân phối (các
7
Walter Goode (1997), Từ điển chính sách thương mại quốc tế, Sách
dịch, Nxb Thống kê, Hà Nội
8
http://unctad.org/en/docs/tdrbpconf5d7rev3_en.pdf
9
Điều 11, Luật cạnh tranh 2018

nhà sản xuất với nhau hoặc các nhà phân phối với nhau) hoặc là thoả thuận theo chiều
dọc giữa các chủ thể nằm ở vị trí khác nhau trong một chu trình sản xuất hoặc lưu thông
(thoả thuận giữa nhà sản xuất và người phân phối). Dưới góc độ kinh tế, thoả thuận hạn
chế cạnh tranh được hình thành tự nhiên giữa các chủ thể kinh doanh trong một môi
trường kinh doanh có cạnh tranh. Nền kinh tế thị trường với đầy đủ những điều kiện để
các thoả thuận hạn chế cạnh tranh ra đời và phát triển.
1.3.2.2.Các quy định điều chỉnh các hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường
Lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường là hành vi của một hoặc một số chủ thể
kinh doanh nắm trong tay quyền lực thị trường trên một thị trường liên quan nhất định.
Dưới góc độ kinh tế, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường tồn tại một cách
khách quan. Với mong muốn duy trì và củng cố quyền lực thị trường mà mình đã dày
công vun đắp, các thương nhân thường sử dụng lợi thế có sẵn để làm gia tăng lợi
nhuận và ở mức độ nhất định, việc khai thác lợi thế này của các thương nhân nắm
quyền lực thị trường còn có tác dụng thúc đẩy cạnh tranh phát triển. Tuy nhiên, việc
sử dụng quyền lực thị trường này phải dừng lại ở giới hạn hợp lý. Nếu vượt qua giới
hạn này, hành vi của các thương nhân nói trên sẽ trở thành hành vi lạm dụng vị trí
thống lĩnh thị trường, ảnh hưởng nghiêm trọng đến cạnh tranh.10
Với bản chất như vậy, hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường là hành vi
của bên có vị thế mạnh trên thị trường có ảnh hưởng tiêu cực đến cạnh tranh, vì vậy
cần phải có sự điều tiết của Nhà nước thông qua pháp luật. Hiện nay, quy định về
kiểm soát hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh thị trường theo quy định của pháp luật
Việt Nam được điều tiết theo hướng cấm lạm dụng vị thế thị trường trong các trường
hợp sau: (1) Bán hàng hoá, cung ứng dịch vụ dưới giá thành toàn bộ nhằm loại bỏ đối
thủ cạnh tranh; (2) áp đặt giá mua, giá bán hàng hóa, dịch vụ bất hợp lý hoặc ấn định
giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại cho khách hàng; (3) Hạn chế sản xuất, phân phối
hàng hoá, dịch vụ, giới hạn thị trường, cản trở sự phát triển kỹ thuật, công nghệ gây
thiệt hại cho khách hàng; (4) áp đặt điều kiện thương mại khác nhau trong giao dịch
như nhau nhằm tạo bất bình đẳng trong cạnh tranh; (5) áp đặt điều kiện cho doanh
nghiệp khác ký kết hợp đồng mua, bán hàng hoá, dịch vụ hoặc buộc doanh nghiệp
khác chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng; (6)
Ngăn cản việc tham gia thị trường của những đối thủ cạnh tranh mới.
10
PGS.TS Lê Danh Vĩnh (Chủ biên) (2010), Giáo trình Luật Cạnh Tranh, Nxb Dân trí, Hà Nội

Chương 2
THỰC TRẠNG PHÁP LUẬT HẠN CHẾ CẠNH TRANH TRONG HOẠT ĐỘNG
NHƯỢNG QUYỀN THƯƠNG MẠI Ở VIỆT NAM
2.1.Thực trạng pháp luật về thỏa thuận hạn chế cạnh tranh trong hoạt động
nhượng quyền thương mại
2.1.1.Về thỏa thuận về giá bán hàng hóa, dịch vụ
Trong quan hệ nhượng quyền thương mại, thỏa thuận về giá bán hàng hóa, dịch
vụ giữa các bên trong hoạt động nhượng quyền là hành vi thống nhất cùng hành động
giữa bên nhượng quyền với bên nhận quyền để áp dụng một mức giá cụ thể, tăng hoặc
giảm giá ở một mức giá cụ thể hoặc bất cứ hành vi nào dẫn đến sự thống nhất về giá
giữa bên nhượng quyền và bên nhận quyền. Thỏa thuận về giá bán hàng hóa, dịch vụ
trong quan hệ nhượng quyền thương mại thường được xác lập vào một trong hai thời
điểm:
+ Vào thời điểm giao kết hợp đồng: Sự tồn tại của thỏa thuận về giá bán hàng hóa, dịch
vụ giữa các bên trong quan hệ nhượng quyền được thiết lập ngay từ thời điểm ký kết
hợp đồng xuất phát từ chỗ, hợp đồng nhượng quyền là một loại hợp đồng theo mẫu,
được soạn sẵn bởi bên nhượng quyền, bên nhận quyền ít có khả năng thay đổi các điều
khoản trong hợp đồng, chính vì vậy điều khoản về giá bán hàng hóa, dịch vụ thường
được áp dụng chung trong toàn bộ hệ thống nhượng quyền, bên nhượng quyền thường
lý giải sự tồn tại của các điều khoản về giá bán hàng hóa, dịch vụ trong hợp đồng là
nhằm đảm bảo sự đồng bộ của toàn bộ hệ thống nhượng quyền.
+ Trong quá trình thực hiện hợp đồng: Một trong những nguyên tắc trong hoạt động
nhượng quyền là bên nhận quyền phải tuân thủ mọi sự hướng dẫn của bên nhượng
quyền nhằm đảm bảo sự thống nhất trong hệ thống nhượng quyền. Chính vì vậy, khi
có chính sách thay đổi về giá bán, thông thường, bên nhượng quyền và bên nhận quyền
sẽ có thỏa thuận mới về việc áp dụng theo chính sách giá chung.
Như vậy, khi điều chỉnh hành vi này, các nhà làm luật đứng trước sự mâu thuẫn về mặt
quan điểm pháp lý, đó là, bảo vệ cạnh tranh hay bảo vệ hoạt động nhượng quyền. Chính
vì vậy, pháp luật hạn chế cạnh tranh trong quan hệ nhượng quyền thương mại cần phải
làm rõ lợi ích nào cần được ưu tiên áp dụng (ưu tiên bảo vệ trật tự cạnh tranh không có
ngoại lệ như các hoạt động thương mại khác hay ưu tiên bảo vệ sự phát triển của hoạt

động nhượng quyền thương mại để có quy định mang tính đặc thù) hoặc hướng tới sự
hài hòa trong việc điều chỉnh hành vi thỏa thuận hạn chế cạnh tranh về giá trong quan hệ
nhượng quyền.
2.1.2.Thỏa thuận phân chia lãnh thổ nhượng quyền
Hành vi thỏa thuận phân chia lãnh thổ nhượng quyền trong quan hệ nhượng
quyền là một dạng biểu hiện của hành vi thỏa thuận phân chia thị trường tiêu thụ theo
quy định của Luật Cạnh tranh Việt Nam. Theo đó, hành vi phân chia thị trường tiêu thụ
là việc thống nhất về số lượng hàng hóa, dịch vụ; địa điểm mua, bán hàng hóa, dịch vụ;
nhóm khách hàng đối với mỗi bên tham gia thỏa thuận11
.
Trong quan hệ nhượng quyền thương mại, hành vi thỏa thuận phân chia thị
trường tiêu thụ thường tồn tại trong hợp đồng nhượng quyền dưới dạng các điều khoản
về lãnh thổ và điều khoản về phạm vi nhượng quyền (phân chia lãnh thổ nhượng
quyền). Trong đó, xác định việc bên nhận quyền được quyền kinh doanh trong một khu
vực địa lý nhất định, đồng thời, bên nhượng quyền cam kết không kinh doanh hoặc
nhượng quyền thương mại cho bất kỳ bên nhận quyền nào khác trong phạm vi khu vực
địa lý đó. Mục đích của hành vi này là gia tăng năng lực cạnh tranh cho bên nhận
quyền đến mức độ tạo ra vị thế độc quyền về sản phẩm cung cấp bởi hệ thống nhượng
quyền trong một khu vực địa lý nhất định (phân khúc thị trường) thông qua đó tác
động trực tiếp đến năng lực cạnh tranh của đối thủ cạnh tranh của bên nhận quyền. Hệ
quả của hành vi này là là hạn chế, thậm chí loại bỏ cạnh tranh giữa bên nhượng quyền
và bên nhận quyền cũng như giữa các bên nhận quyền với nhau trong một khu vực địa
lý nhất định nhằm đảm bảo cho bên nhận quyền một thị trường không có sự hiện diện
của bên nhượng quyền cũng như bên nhận quyền khác trong hệ thống thông qua đó gia
tăng khả năng tìm kiếm lợi nhuận của các bên thuộc hệ thống nhượng quyền.
11:49 23/07/2018 0 Bình luận
Ngày càng nhiều doanh nghiệp Việt Nam chủ động tìm kiếm cơ hội kinh doanh
mới thông qua nhượng quyền thương mại.
Mặc dù đã xuất hiện tại Việt Nam từ cuối những năm 90 song hoạt động nhượng
quyền thương mại mới bắt đầu phát triển rất nhanh trong khoảng 10 năm trở lại đây,
bình quân tăng 15-20%/năm. Với sự xuất hiện ngày càng nhiều các thương hiệu quốc
tế, nhượng quyền thương mại đang thay đổi nhanh chóng diện mạo thị trường bán lẻ.
Thị trường rộng mở
11
Luật thương mại,Khoản 1, Điều 15, Nghị định số 119/2011/NĐ-CP

Theo thống kê của Bộ Công thương, tính từ năm 2007 đến nay đã có 206 doanh
nghiệp (DN) với hàng trăm nhãn hiệu được cấp phép nhượng quyền tại Việt Nam.
Riêng từ đầu năm 2018 đến nay, cơ quan này đã cấp phép nhượng quyền cho 10 công ty
nước ngoài. Công ty mới nhất được cấp phép hôm 14/5/2018 là JYSK A/S, đến từ Đan
Mạch, chuyên kinh doanh các sản phẩm nội thất.12
Ngoài ra, hàng trăm thương hiệu nước ngoài kinh doanh nhượng quyền tại Việt
Nam với nhiều mô hình đa dạng, như cửa hàng tiện lợi, cửa hàng ăn uống, sản xuất
dược phẩm, cửa hàng cho thuê xe, mô hình giáo dục trẻ em, kinh doanh quần áo, giày
dép thời trang,…
Theo Bộ Công thương, cùng với cam kết mở cửa thị trường dịch vụ tại các hiệp
định thương mại tự do, cơ sở pháp lý cho hoạt động nhượng quyền thương mại tại Việt
Nam đã được ban hành chặt chẽ với Luật Nhượng quyền thương hiệu. Trong đó luật
cho phép sử dụng luật pháp nước ngoài để điều chỉnh quan hệ nhượng quyền thương
hiệu. Với các điều kiện đó, việc hàng loạt các công ty với thương hiệu nổi tiếng thế giới
đã và sẽ tìm đến Việt Nam là điều hiển nhiên.
Bên cạnh đó, yếu tố quan trọng khác là quy mô thị trường ngày càng được mở
rộng. Ông Trần Trọng Huy Thông, Trưởng phòng Marketing và Phát triển thương hiệu,
Công ty Miniso Vietnam đánh giá, tỷ lệ tăng trưởng chi tiêu của người tiêu dùng Việt
Nam trong giai đoạn 2011 – 2020 được dự báo sẽ thuộc loại cao nhất khu vực ASEAN,
có thể đạt 8%/năm.
Bên cạnh đó, bộ phận khách hàng trẻ tại Việt Nam sẵn sàng chi tiêu mạnh tay
hơn, mong muốn mua sắm thuận tiện hơn với nhu cầu trải nghiệm mô hình mua sắm
hiện đại và nâng cao chất lượng cuộc sống.
Nhờ đó, các thương hiệu nổi tiếng thế giới từ đồ ăn nhanh, khách sạn, nhà hàng
cho đến mỹ phẩm, quần áo đang nhanh chóng bước vào thị trường Việt Nam và ngày
càng mở rộng quy mô, như McDonald’s, Baskin Robbins, Haagen-Dazs (đến từ Hoa
Kỳ), Pizza Hut, Kentucky Fried Chicken, Pepper Lunch, Burger King (Singapore),
Lotteria, Tous Les Jours, BBQ Chicken (Hàn Quốc), Swensen’s (Malaysia), Oasis,
Karren Millen, Warehouse, Topshop, Coast London (Anh), Bulgari, Moschino, Rossi
(Italy)…13
12
http://thoibaonganhang.vn/soi-dong-nhuong-quyen-thuong-mai-78092.html
13
http://thoibaonganhang.vn/soi-dong-nhuong-quyen-thuong-mai-78092.html

Tuy nhiên, con số thống kê của cơ quan quản lý dường như chưa phản ánh hết
mức độ sôi động của thị trường nhượng quyền trong thời gian qua. Trên thực tế, có
nhiều thương hiệu dù đã hoạt động trên thị trường nhưng không thấy được ghi nhận
trong danh sách.
2.2.Thực trạng pháp luật về hành vi lạm dụng vị trí thống lĩnh trong hoạt động
nhượng quyền thương mại
2.2.1.Hành vi áp đặt giá bán bất hợp lý gây thiệt hại cho bên nhận quyền
Hành vi áp đặt giá bán bất hợp lý gây thiệt hại cho bên nhận quyền là hành vi của
bên nhượng quyền khi đưa ra một mức giá quá cao đối với bên nhận quyền mà mức giá
đó được cho là không phù hợp với quy luật chung của thị trường.
Theo quy định tại Khoản 2, Điều 27, Nghị định 116/2005/NĐ-CP, Luật Cạnh
tranh 2018, hành vi áp đặt giá bán hàng hóa, dịch vụ được coi là bất hợp lý gây thiệt hại
cho bên nhận quyền nếu cầu về hàng hoá, dịch vụ không tăng đột biến tới mức vượt quá
công suất thiết kế hoặc năng lực sản xuất của bên nhượng quyền và thỏa mãn hai điều
kiện sau đây: (i) Giá bán lẻ trung bình tại cùng thị trường liên quan trong thời gian tối
thiểu 60 ngày liên tiếp được đặt ra tăng một lần vượt quá 5%; hoặc tăng nhiều lần với
tổng mức tăng vượt quá 5% so với giá đã bán trước khoảng thời gian tối thiểu đó; (ii)
Không có biến động bất thường làm tăng giá thành sản xuất của hàng hóa, dịch vụ đó
vượt quá 5% trong thời gian tối thiểu 60 ngày liên tiếp trước khi bắt đầu tăng giá.
Nếu bên nhượng quyền vi phạm quy định này, họ có thể bị cảnh cáo hoặc phạt
tiền với mức phạt tối đa là 10% tổng doanh thu của bên nhượng quyền trong năm tài
chính trước năm thực hiện hành vi vi phạm. Ngoài ra, bên nhượng quyền cũng phải loại
bỏ những yêu cầu trái luật trong việc áp đặt giá bán bất hợp lý gây thiệt hại cho bên
nhận quyền nếu trong hợp đồng nhượng quyền có quy định14
.
Tuy nhiên, cần phải khẳng định rằng không phải mọi hành vi áp đặt giá bán bất
hợp lý của bên nhượng quyền đối với bên nhận quyền đều bị cấm. Hành vi này chỉ bị
coi là bất hợp pháp khi bên nhượng quyền đạt vị trí thống lĩnh hoặc vị trí độc quyền trên
thị trường liên quan. Nghĩa là, nếu bên nhượng quyền đạt ngưỡng thị phần từ 30% trở
lên trên thị trường liên quan hoặc có khả năng gây hạn chế cạnh tranh một cách đáng kể
(Bên nhượng quyền có vị trí thống lĩnh thị trường) hoặc nếu không có doanh nghiệp
nào cạnh tranh về hàng hoá, dịch vụ mà bên nhượng quyền kinh doanh trên thị
14
Điều 117.1, Điều 117.3(d) và Điều 118.1, Luật Cạnh tranh 2018

trường liên quan (Bên nhượng quyền có vị trí độc quyền) thì việc áp đặt giá bán bất hợp
lý như nêu trên mới bị coi là vi phạm pháp luật cạnh tranh (Khoản 1 Điều 11, Điều 12,
Khoản 2 Điều 13 và Khoản 1 Điều Luật Cạnh tranh 2018).
2.2.2. Hành vi ấn định giá bán lại hoặc ấn định giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại
cho khách hàng
Hành vi ấn định giá bán lại hoặc ấn định giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại cho
khách hàng là hành vi của bên nhượng quyền, theo đó, bên nhượng quyền đưa ra một
mức giá bán lại tối thiểu buộc bên nhận quyền phải tuân theo khi bán lại sản phẩm trên
thị trường. Hành vi này thường xảy ra trong quan hệ nhượng quyền phân phối, nghĩa
là, bên nhận quyền mua hàng hóa của bên nhượng quyền để bán lại cho khách hàng.
Đối tượng tác động trực tiếp của hành vi chính là giá bán hàng hóa của bên nhận
quyền cho khách hàng. Khác với hành vi áp đặt giá bán bất hợp lý (mức giá bị tác
động là giá bán hàng hóa của bên nhượng quyền cho bên nhận quyền), hành vi ấn định
giá bán lại tối thiểu lại tác động trực tiếp lên giá bán hàng hóa của bên nhận quyền cho
khách hàng, khi hàng hóa đó được mua từ bên nhượng quyền để bán lại. Khi thực hiện
hành vi này, bên nhượng quyền thường hướng tới mục đích nhằm hạn chế cạnh tranh
trong hệ thống nhượng quyền cũng như hạn chế khả năng cạnh tranh của bên
nhận quyền đối với bên nhượng quyền, bởi lẽ trong trường hợp này cả hai bên đều bán
các sản phẩm cùng loại, cũng có thể bên nhượng quyền hướng tới bảo vệ uy tín và
đẳng cấp của sản phẩm trong “con mắt” người tiêu dùng.
Theo quy định chi tiết một số điều của Luật Cạnh, hành vi ấn định giá bán lại tối
thiểu gây thiệt hại cho khách hàng là việc khống chế không cho phép các nhà phân phối,
các nhà bán lẻ bán lại hàng hóa thấp hơn mức giá đã quy định trước. Hành vi này bị
kiểm soát vì gây thiệt hại cho khách hàng trong điều kiện khách hàng ít có khả năng lựa
chọn một nhà cung cấp khác thay thế do bên áp đặt giá bán lại tối thiểu là bên có vị trí
thống lĩnh hoặc vị trí độc quyền trên thị trường.15
Trong quan hệ nhượng quyền thương mại, bên ấn định giá bán lại tối thiểu chính
là bên nhượng quyền. Lý do chính yếu của sự tồn tại hành vi ấn định giá bán lại trong
quan hệ nhượng quyền thương mại chính là nhằm hướng tới loại bỏ cạnh tranh về giá
trong hệ thống nhượng quyền, thông qua đó, đảm bảo tính thống nhất, đồng bộ của toàn
15
Khoản 3, Điều 27, Nghị định số 119/2011/NĐ-CP do Chính phủ ban hành ngày 15 tháng 9 năm 2005

bộ hệ thống nhượng quyền. Bởi lẽ, đặc trưng của hệ thống nhượng quyền chính là tính
đồng bộ, sự đồng bộ này phải được đảm bảo từ mọi khía cạnh như cung cách phục vụ,
chất lượng sản phẩm cho đến giá cả sản phẩm... Nếu bên nhận quyền không tuân thủ,
chẳng hạn, giảm giá sản phẩm để thu hút khách hàng, điều này sẽ tạo ra sự không đồng
nhất về giá cả trong hệ thống, tạo ra sự cạnh tranh trong nội bộ hệ thống, thậm chí có
thể làm cho danh tiếng của sản phẩm trong lòng người tiêu dùng bị ảnh hưởng.
Dưới góc độ pháp luật cạnh tranh, hành vi của bên nhượng quyền trong việc ấn
định giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại cho khách hàng sẽ tác động trực tiếp đến quyền tự
do xác định giá bán của bên nhận quyền. Bên cạnh đó, hành vi này sẽ gián tiếp làm mất
đi cơ hội được lựa chọn và sử dụng hàng hóa/dịch vụ với mức giá hợp lý của người tiêu
dùng. Hậu quả là, hạn chế khả năng cạnh tranh về giá của bên nhận quyền đối với bên
nhượng quyền và sự cạnh tranh giữa các bên nhận quyền với nhau trong cùng hệ thống
nhượng quyền và xa hơn nữa là hạn chế khả năng cạnh tranh của các hệ thống nhượng
quyền.
Tuy nhiên, việc điều chỉnh hành vi ấn định giá bán lại của bên nhượng quyền
đứng trước mâu thuẫn lớn về quan điểm xử lý giữa hai hệ thống văn bản: Luật Thương
mại và Luật Cạnh tranh. Để điều chỉnh hành vi này, chúng ta cần xác định lợi ích nào
cần được ưu tiên bảo vệ. Bảo vệ cạnh tranh hay ưu tiên ghi nhận những yêu cầu phát
sinh từ bản chất của hoạt động nhượng quyền? Nếu khuyến khích hoạt động nhượng
quyền thương mại tồn tại và phát triển thì việc ấn định giá bán lại nhằm bảo vệ tính
đồng bộ của hệ thống nhượng quyền trong chừng mực nào là vừa đủ?
Theo quy định hành vi ấn định giá bán lại tối thiểu gây thiệt hại cho khách hàng
là việc khống chế không cho phép bên nhận quyền bán lại hàng hóa thấp hơn mức giá
đã quy định trước16
. Nếu bên nhượng quyền vi phạm quy định này, họ có thể bị cảnh
cáo hoặc phạt tiền với mức phạt tối đa là 10% tổng doanh thu của bên nhượng quyền
trong năm tài chính trước năm thực hiện hành vi vi phạm. Ngoài ra, bên nhượng quyền
cũng phải loại bỏ những yêu cầu trái luật trong việc ấn định giá bán lại tối thiểu nếu
trong hợp đồng nhượng quyền có quy định.17
Tuy nhiên, cần phải khẳng định rằng, theo pháp luật cạnh tranh hiện hành không
phải mọi hành vi ấn định giá bán lại tối thiểu của bên nhượng quyền đối với bên nhận
16
Khoản 3, Điều 27, Nghị định số 119/2011/NĐ-CP ,
17
Khoản 1 Điều 117, Khoản 1 Điều 118 và Khoản 3(d) Điều 117 Luật Cạnh tranh 2018

quyền đều bị cấm theo quy định của pháp luật cạnh tranh, hành vi này chỉ bị coi là bất
hợp pháp khi bên nhượng quyền nắm giữ ít nhất 30% thị phần trên thị trường liên quan
(đạt vị trí thống lĩnh) hoặc không có doanh nghiệp nào cạnh tranh về hàng hoá, dịch vụ
mà bên nhượng quyền kinh doanh trên thị trường liên quan (có vị trí độc quyền trên thị
trường liên quan) 18
Về vấn đề này, theo cách tiếp cận của pháp luật Liên minh Châu Âu (EU) quy
định tại Điều 4(a) của Nghị Quyết 2790/99 về áp dụng Điều 81(3) EC đối với các thỏa
thuận theo chiều dọc (là các thoả thuận được thực hiện giữa các chủ thể là các chủ thể
kinh tế nằm ở vị trí khác nhau của cùng một chu trình sản xuất, phân phối hoặc lưu thông
hàng hóa. Ví dụ: thoả thuận giữa nhà sản xuất với nhà phân phối) - sau đây gọi tắt là
Nghị quyết 2790/99, hành vi áp đặt giá bán lại nhằm hạn chế quyền tự định giá bán của
bên nhận quyền bị cấm tuyệt đối mà không có bất kỳ ngoại lệ nào và do vậy, không được
miễn trừ chung. Nói cách khác, hành vi áp đặt giá bán lại được cấu thành khi bên nhận
quyền bị buộc phải tuân thủ một mức giá tối thiểu hoặc một mức giá cố định áp đặt bởi
bên nhượng quyền. Hành vi áp đặt giá bán lại dù dưới bất kỳ hình thức nào cũng đều bị
cấm tuyệt đối theo Điều 4(a) của Nghị Quyết 2790/99. Bên cạnh cách thức ấn định giá
một cách trực tiếp hoặc gián tiếp, Ủy ban Châu Âu cũng cho rằng các biện pháp mang ý
nghĩa khuyến khích tích cực của bên nhượng quyền như việc áp dụng một hệ thống kiểm
soát về giá, hay việc áp đặt nghĩa vụ buộc bên nhận quyền phải thông báo cho các bên
nhận quyền khác những thay đổi về giá của mình so với mức giá chung thống nhất cũng
có những ảnh hưởng tương tự như hành vi ấn định giá bán lại . Mặt khác, việc ấn định giá
bán một cách trực tiếp hoặc gián tiếp có thể phát huy hiệu quả khi kết hợp với các biện
pháp gián tiếp khác như in trực tiếp giá khuyến cáo lên hàng hóa, hoặc buộc bên nhận
quyền phải tuân thủ các điều khoản dành ưu đãi về giá cho khách hàng Ủy ban Châu Âu
cũng cho rằng các biện pháp mang ý nghĩa khuyến khích tích cực của bên nhượng quyền
và các biện pháp gián tiếp như vừa nêu trên nếu kết hợp với việc đưa ra khuyến cáo về
giá hoặc ấn định giá bán tối đa có thể dẫn đến một hành vi áp đặt giá bán lại Như vậy,
Nghị Quyết 2790/99 đã điều chỉnh hành vi này trên nguyên tắc vi phạm hiển nhiên (per
se rule), nghĩa là mọi khuyến cáo về giá của bên nhượng quyền nếu dẫn tới sự thống nhất
về giá trong toàn bộ hệ thống nhượng quyền sẽ bị coi là hành vi áp đặt giá bán vi phạm
Điều 4(a) Nghị Quyết 2790/99. Tuy nhiên, điều này không ngăn cản quyền của bên
18
Khoản 2, Điều 13, Luật Cạnh tranh 2018 và Khoản 1, Điều 14 Luật Cạnh tranh 2018

nhượng quyền quy định giá tối đa hoặc đưa ra khuyến cáo về giá, miễn là các khuyến
cáo về giá này không dẫn đến việc áp đặt một mức giá tối thiểu hoặc một mức giá cố
định
Tóm lại: Trên cơ sở nội dung pháp luật điều chỉnh hành vi ấn định giá bán lại hoặc
ấn định giá bán lại tối thiểu trong hoạt động nhượng quyền thương mại của Việt Nam và
EU như đã phân tích trên, có thể chỉ ra một số khác biệt cơ bản trong pháp luật điều chỉnh
hành vi này giữa hai hệ thống pháp luật như sau:
Một là, Luật Cạnh tranh Việt Nam không đề cập đến hành vi khuyến cáo về giá
và vì vậy, không điều chỉnh đối với hành vi này, trong khi, pháp luật EU cho rằng không
phải mọi hình thức tồn tại dưới dạng khuyến cáo về giá đều được phép. Hành vi
khuyến cáo về giá của bên nhượng quyền nếu dẫn tới hậu quả là tạo ra một mức giá
thống nhất trong hệ thống nhượng quyền thì cũng bị coi như hành vi ấn định giá bán lại
và bị cấm không có miễn trừ.
Hai là, Luật Cạnh tranh Việt Nam quy định hành vi ấn định giá bán lại tối thiểu
chỉ bị kiểm soát nếu bên nhượng quyền đạt vị trí thống lĩnh hoặc vị trí độc quyền trên
thị trường, trong khi Liên mình Châu Âu cấm tuyệt đối không phụ thuộc vào thị phần
của bên nhượng quyền.
Với sự khác biệt như trên, vấn đề đặt ra đối với pháp luật Việt Nam là, trong điều
kiện hoạt động nhượng quyền thương mại, việc kiểm soát hành vi ấn định giá bán lại tối
thiểu trong chừng mực nào là hợp lý? Tác giả cho rằng, Việt Nam có thể học hỏi một
phần kinh nghiệm của EU trong việc điều chỉnh đối với những hành vi mang bản chất
khuyến cáo dẫn đến sự thống nhất về giá trong hệ thống nhượng quyền. Tuy nhiên,
pháp luật của EU cũng có điểm chưa thực sự hợp lý khi áp dụng nguyên tắc vi phạm
hiển nhiên (per se rule) và nguyên tắc cấm tuyệt đối không phụ thuộc vào thị phần của
bên nhượng quyền đối với hành vi ấn định giá bán lại tối thiểu trong quan hệ nhượng
quyền.
2.2.3.Hành vi buộc bên nhận quyền chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực
tiếp đến đối tượng của hợp đồng
Trong hoạt động nhượng quyền thương mại, hành vi buộc bên nhận quyền chấp
nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng là hành vi
của bên nhượng quyền, theo đó, bên nhượng quyền buộc bên nhận quyền ngoài việc
việc mua, bán hàng hoá, dịch vụ là đối tượng của hợp đồng, bên nhận quyền còn phải

mua hàng hóa, dịch vụ khác từ bên nhượng quyền hoặc từ nhà cung cấp khác được bên
nhượng quyền chỉ định trước hoặc thực hiện thêm một hoặc một số nghĩa vụ nằm
ngoài phạm vi cần thiết để thực hiện hợp đồng19
. Trong pháp luật cạnh tranh EU, hành
vi này còn được gọi là “ràng buộc bán kèm” có khả năng gây ảnh hưởng nghiêm trọng
đến cạnh tranh và bị ngăn cấm. Hậu quả của hành vi này là, hình thành nên các hợp
đồng mua bán kèm, theo đó, ngoài việc nhận chuyển giao phương thức kinh doanh của
bên nhượng quyền (quyền thương mại), bên nhận quyền còn phải mua thêm hàng hóa,
dịch vụ khác không liên quan đến việc thực hiện hợp đồng chính (hợp đồng nhượng
quyền) hoặc phải thực hiện những nghĩa vụ không đương nhiên phát sinh từ hợp đồng
nhượng quyền thương mại, nằm ngoài phạm vi cần thiết để thực hiện hợp đồng. Theo
quy định tại Khoản 5, Điều 13 và Khoản 1, Điều 14, Luật Cạnh tranh 2018, hành vi
này sẽ bị coi là vi phạm pháp luật cạnh tranh nếu bên nhượng quyền đạt ngưỡng thị
phần từ 30% trên thị trường liên quan. Quy định này có nghĩa là, việc buộc bên nhận
quyền chấp nhận các nghĩa vụ không liên quan trực tiếp đến đối tượng hợp đồng
không bị cấm trong mọi trường hợp. Hành vi này chỉ bị cấm khi bên nhượng quyền
đạt vị trí thống lĩnh trên thị trường (30% thị phần), với vị trí đó, hành vi trên của bên
nhượng quyền có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến cạnh tranh trên thị trường.
Xét trên khía cạnh bản chất của quan hệ nhượng quyền thương mại, bên nhượng
quyền và bên nhận quyền là các chủ thể pháp lý độc lập, do vậy, về nguyên tắc, bên
nhận quyền có quyền lựa chọn nhà cung cấp hàng hoá, dịch vụ với giá cạnh tranh nhất
và các điều kiện khác tốt nhất. Tuy nhiên, nếu như hàng hoá, dịch vụ của nhà cung cấp
này có chất lượng kém hoặc không đáp ứng được các yêu cầu kỹ thuật của bên nhượng
quyền thì có thể làm ảnh hưởng đến danh tiếng cũng như tính đồng bộ của toàn bộ hệ
thống nhượng quyền. Bởi vậy, nhằm bảo vệ tốt nhất sự đồng bộ và danh tiếng của hệ
thống nhượng quyền, bên nhượng quyền thường đưa ra những yêu cầu mang tính áp đặt
liên quan đến nguồn cung cấp hàng hoá, dịch vụ cho bên nhận quyền trong quá trình
kinh doanh theo phương thức nhượng quyền thương mại. Theo đó, bên nhận quyền
buộc phải mua hàng hoá, dịch vụ của chính bên nhượng quyền hoặc của nhà cung cấp
do bên nhượng quyền chỉ định trước. Với yêu cầu này, bên nhượng quyền có thể giám
sát được chất lượng của hàng hoá, dịch vụ được cung cấp bởi bên nhận quyền đồng thời
đảm bảo được tính đồng bộ và danh tiếng của toàn bộ hệ thống nhượng quyền. Chẳng
19
(Khoản 2, Điều 30, Nghị định số 119/2011/NĐ-CP

hạn, khi nhượng quyền kinh doanh Cà phê Trung Nguyên, bên nhượng quyền thường
yêu cầu bên nhận quyền phải mua cà phê bột từ một nguồn cung cấp nhất định nhằm
bảo đảm chất lượng cà phê đồng nhất về hương vị, màu sắc… trong toàn bộ hệ thống.
Hành vi này sẽ giúp bên nhượng quyền kiểm soát được chất lượng sản phẩm một cách
hiệu quả, tránh rủi ro từ việc cung cấp cà phê chất lượng thấp từ phía bên nhận quyền,
gây ảnh hưởng đến sự lựa chọn sản phẩm của người tiêu dùng trong việc đánh giá chất
lượng sản phẩm của hệ thống nhượng quyền. Chẳng hạn, nếu bên nhận quyền X ở Hà
Nội cung cấp sản phẩm kém chất lượng, người tiêu dùng sẽ có khả năng không tiếp tục
lựa chọn Cà phê Trung Nguyên do họ cho rằng, chất lượng của toàn bộ hệ thống nhượng
quyền cà phê Trung Nguyên là như nhau dù ở bất kỳ vị trí địa lý nào. Điều đó sẽ có
khả năng làm sụp đổ cả hệ thống nhượng quyền, gây thiệt hại không chỉ cho bên
nhượng quyền mà còn cho tất cả các bên nhận quyền còn lại và đương nhiên khi nhìn xa
hơn, có khả năng làm suy yếu năng lực cạnh tranh của cả hệ thống nhượng quyền.
Tuy nhiên, thực tế cho thấy, ngoài mục đích đảm bảo tính đồng bộ của hệ thống
nhượng quyền mà bên nhượng quyền thường viện dẫn để biện hộ cho hành vi này, việc
thực hiện hành vi “ràng buộc bán kèm” nêu trên của bên nhượng quyền đôi khi còn
nhằm thực hiện một số mục đích ẩn giấu khác như “để tăng doanh thu”, “để thu lợi bằng
cách thỏa thuận trước với nhà cung cấp về việc hưởng hoa hồng từ hợp đồng cung cấp
giữa bên nhận quyền và các nhà cung cấp được bên nhượng quyền chỉ định” v.v…, bên
nhượng quyền có thể buộc bên nhận quyền phải ký kết các hợp đồng mua bán hàng hoá,
dịch vụ với các nhà cung cấp nhất định, mặc dù có những trường hợp, hàng hoá hoặc
dịch vụ đó không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng hoặc việc sử dụng
hàng hóa, dịch vụ đó trong quá trình kinh doanh không ảnh hưởng tới tính đồng bộ của
hệ thống nhượng quyền thương mại. Chẳng hạn, bên nhượng quyền cà phê Trung
Nguyên ngoài việc buộc bên nhận quyền mua cà phê bột từ một nguồn chỉ định trước,
còn yêu cầu bên nhận quyền phải mua một số hàng hóa, nguyên vật liệu khác như sử
dụng điều hòa, máy tính tiền… từ một nhà cung cấp chỉ định, mặc dù, có thể những
hàng hóa này không phải là hàng hóa liên quan trực tiếp đến đối tượng nhượng quyền,
cũng không có ý nghĩa trong việc đảm bảo tính đồng bộ trong hệ thống nhượng quyền
và bên nhận quyền có thể mua sản phẩm này từ nhà cung cấp khác với cùng đặc tính,
chất lượng và mẫu mã giống như sản phẩm từ nhà cung cấp do bên nhượng quyền chỉ
định. Rõ ràng, ở trường hợp này, việc yêu cầu bên nhận quyền phải mua những sản

phẩm này không có ý nghĩa trong việc duy trì tính đồng bộ trong hệ thống nhượng
quyền mà có thể bên nhượng quyền hướng tới một đặc quyền khác trong mối quan hệ
với nhà cung cấp mà bên nhượng quyền chỉ định.
Xét dưới góc độ pháp luật cạnh tranh, hành vi này gây ra hậu quả như hạn chế sự
tự do của bên nhận quyền trong việc lựa chọn nhà cung cấp hàng hoá, dịch vụ trong quá
trình kinh doanh. Bởi lẽ, với việc thực hiện những yêu cầu này đồng nghĩa với việc bên
nhận quyền sẽ phải tiêu dùng những sản phẩm nhất định của bên nhượng quyền hoặc
của nhà cung cấp do bên nhượng chỉ định trước. Bên nhận quyền sẽ không có cơ hội tìm
kiếm nguồn nguyên liệu/ sản phẩm có chất lượng tốt và phù hợp với yếu tố địa phương
của chính mình. Đặc biệt nếu các hàng hóa, dịch vụ mà bên nhận quyền buộc phải mua
không trực tiếp tạo ra sản phẩm chính (sản phẩm đặc trưng của hệ thống nhượng
quyền), không ảnh hưởng đến chất lượng và uy tín của hệ thống thì việc bên nhượng
quyền áp đặt ý chí của mình đối với bên nhận quyền là không cơ sở và đang tạo ra rào
cản cạnh tranh đối với doanh nghiệp khác trên thị trường sản phẩm bán kèm, mặc dù
thỏa thuận đó được núp dưới vỏ bọc mục đích đảm bảo sự đồng bộ của hệ thống
nhượng quyền. Bên cạnh đó, hành vi buộc bên nhận quyền chấp nhận các nghĩa vụ
không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp đồng (“ràng buộc bán kèm”) cũng tạo
nên hệ lụy hạn chế, thậm chí loại bỏ khả năng cạnh tranh của các nhà cung cấp hàng
hóa, dịch vụ khác trên thị trường hàng hóa, dịch vụ được “ràng buộc bán kèm”.
Theo quy định tại Khoản 5, Điều 13 Luật Cạnh tranh 2018 và Khoản 2, Điều 30
Nghị định số 119/2011/NĐ-CP , hành vi bán kèm của bên nhượng quyền sẽ vi phạm và
bị cấm nếu sản phẩm được bán kèm “không liên quan trực tiếp đến đối tượng của hợp
đồng” hay “nằm ngoài phạm vi cần thiết để thực hiện hợp đồng”. Tuy nhiên, pháp luật
lại chưa giải thích cụ thể sản phẩm và dịch vụ nào thì được coi là “không liên quan trực
tiếp đến đối tượng của hợp đồng nhượng quyền thương mại” và “nằm ngoài phạm vi
cần thiết thực hiện hợp đồng nhượng quyền thương mại”. Bởi trong quan hệ nhượng
quyền thương mại, đối tượng của hợp đồng nhượng quyền thương mại là một “gói
quyền”, bao gồm nhiều yếu tố thuộc quyền sở hữu trí tuệ như tên thương mại, nhãn
hiệu, bí quyết kinh doanh… cũng như các yếu tố khác liên quan đến dấu hiệu nhận biết
thương nhân như phương thức phục vụ, dịch vụ hậu mãi, màu sắc cửa hàng… chứ không
chỉ đơn thuần là một loại hàng hóa hữu hình. Do đó, giả sử trong quan hệ nhượng quyền
của thương hiệu KFC, bên nhượng quyền yêu cầu bên nhận phải mua đĩa, dĩa, khăn giấy

từ những nhà cung cấp do KFC chỉ định trước, thì liệu đây có được coi là thỏa thuận
“ràng buộc bán kèm”, không liên quan đến đối tượng của hợp đồng là “quyền được kinh
doanh thức ăn nhanh theo phương thức và thương hiệu của KFC” hay không, khi mà
những yếu tố như hình thức, chất lượng của các sản phẩm như đĩa, dĩa, khăn giấy trên
đều cấu thành nên một phần hình ảnh đặc trưng của thương hiệu KFC.
Kinh nghiệm lập pháp của EU cho thấy trong quan hệ nhượng quyền thương mại,
bên nhượng quyền có thể áp đặt cho bên nhận quyền những điều kiện mua hàng hóa,
dịch vụ từ chính bên nhượng quyền hoặc từ những nguồn do bên nhượng quyền chỉ
định trước nếu như điều này là cần thiết để duy trì tính đồng bộ của chất lượng sản
phẩm hoặc để đảm bảo tính thống nhất và giữ gìn danh tiếng của cả hệ thống nhượng
quyền thương mại.
Một nhà sản xuất đã phát minh ra một phương thức bán kẹo mới với các cửa hàng
được bài trí vui mắt, nơi mà kẹo có thể có các màu sắc hết sức đặc biệt theo ý thích của
khách hàng. Nhà sản xuất kẹo đồng thời cũng phát minh ra máy tô màu cho kẹo và chất
màu. Chất lượng và độ tươi của chất màu là yếu tố quan trọng để sản xuất ra kẹo ngon.
Nhà sản xuất đã thành công với loại kẹo đó cùng với hàng loạt các cửa hàng của chính
nhà sản xuất này được mở ra và hoạt động dưới cùng một tên thương mại và cùng một
hình ảnh thương mại (phong cách bài trí của cửa hàng, quảng cáo cho sản phẩm...).
Nhằm mở rộng việc bán hàng, nhà sản xuất bắt đầu sử dụng phương thức nhượng quyền
thương mại. Các bên nhận quyền có nghĩa vụ phải mua kẹo, chất màu và máy tô màu
cho kẹo từ nhà sản xuất và phải có hoạt động kinh doanh dưới một tên thương mại
chung. Bởi lẽ việc mua những hàng hóa/nguyên vật liệu này từ bên nhà sản xuất (bên
nhượng quyền) là yếu tố cần thiết để đảm bảo chất lượng cũng như tính đồng bộ trong
toàn bộ hệ thống nhượng quyền.

Pháp Luật Hạn Chế Cạnh Tranh Trong Hoạt Động Nhượng Quyền Thương Mại.

Recommended

Recommended

More Related Content

Similar to Pháp Luật Hạn Chế Cạnh Tranh Trong Hoạt Động Nhượng Quyền Thương Mại.

Similar to Pháp Luật Hạn Chế Cạnh Tranh Trong Hoạt Động Nhượng Quyền Thương Mại. (20)

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Zalo: 0934.573.149

More from Nhận Viết Thuê Đề Tài Zalo: 0934.573.149 (20)

Recently uploaded

Recently uploaded (18)

Pháp Luật Hạn Chế Cạnh Tranh Trong Hoạt Động Nhượng Quyền Thương Mại.