1. Phaàn III:
TOÅNG HÔÏP
Thöû thaùch
Nhieàu phoùng vieân cho raèng ñieàu khoù nhaát trong
vieäc vieát baøi laø môû ñeà. Nhöõng chöõ ñaàu tieân trong baøi
vieát cuûa baïn laø nhöõng chöõ quan troïng nhaát. Neáu
ñoaïn môû ñaàu hay, ñoäc giaû seõ muoán ñoïc heát caâu
chuyeän. Neáu khoâng, hoï seõ laät sang trang khaùc.
Moät khi baïn quyeát ñònh xong veà ñoaïn môû ñeà, thöû
thaùch keá tieáp laø saép xeáp phaàn coøn laïi cuûa caâu
chuyeän. Laøm sao xeáp ñaët caùc döõ kieän moät caùch
maïch laïc ñeå caâu chuyeän coù yù nghóa? Ngay caû caùc
phoùng vieân laõo luyeän cuõng hay bò raéc roái khi saép xeáp
maïch caâu chuyeän. Hoï ñaõ thu löôïm ñöôïc raát nhieàu
chi tieát. Thaät khoù quyeát ñònh xem neân duøng döõ kieän
naøo vaø boû döõ kieän naøo.
Trong caùc baøi phoùng söï, keát cuïc cuõng raát quan
troïng. Moät soá phoùng vieân keát thuùc caâu chuyeän vôùi
tin töùc keùm quan troïng nhaát. Nhöõng ngöôøi khaùc laïi
muoán ñeå cho ngöôøi ñoïc giöõ aán töôïng maïnh veà caâu
chuyeän. Coù khi ñoù laø moät lôøi trích daãn. Tìm ñöôïc keát
cuïc thích ñaùng cuõng raát khoù.
Quaù trình vieát baøi
Vieát baøi laø moät tieán trình khoâng phaûi chæ baét ñaàu
khi ngöôøi phoùng vieân ngoài xuoáng tröôùc maùy chöõ hay
maùy vi tính. Vieát caàn ñeán suy nghó. Baét ñaàu ngay töø
khi phoùng vieân nghó ra ñeà taøi, lieân tuïc tieán trieån qua
giai ñoan ñöa tin: tìm noøng coát caâu chuyeän, hoûi caùc
caâu hoûi, thu thaäp caùc chi tieát. Phoùng vieân suy nghó
veà caùc döõ kieän ngay khi ñang thu löôïm tin töùc. Roài
phoùng vieân phaân tích veà döõ kieän ñoù ñeå xem coù yù
nghóa gì hay khoâng. Hoï phaûi quyeát ñònh xem nhöõng
thoâng tin naøo hôïp vôùi caâu chuyeän vaø nhöõng thoâng tin
naøo khoâng. Sau cuøng, phoùng vieân saép xeáp caùc döõ
53
Phaàn III: Toång hôïp

2. kieän ñoù sao cho maïch laïc ñeå cho ngöôøi ñoïc coù theå
hieåu deã daøng.
Muoán vieát hay, ñaàu tieân baïn phaûi bieát töôøng
thuaät hay. Neáu baïn gaëp truïc traëc khi vieát moät caâu
chuyeän naøo ñoù, thöôøng laø vì baïn khoâng noùi chuyeän
vôùi taát caû nhöõng ngöôøi caàn gaëp, hay khoâng thu thaäp
ñuû tin töùc. Neáu baïn khoâng laøm ñuùng qui trình ñöa
tin, caâu chuyeän seõ khoâng ñöôïc roõ raøng trong trí baïn.
CHÖÔNG 8: MÔÛ ÑEÀ
Coù hai loaïi môû ñeà: môû ñeà tröïc tieáp vaø môû ñeà giaùn
tieáp.
Môû ñeà tröïc tieáp cho ñoäc giaû thaáy ngay yù chính
cuûa caâu chuyeän-ngay trong caâu ñaàu tieân.
Môû ñeà giaùn tieáp thöôøng baét ñaàu vôùi moät ñoaïn keå
laïi moät giai thoaïi naøo ñoù, hay thí duï veà moät ngöôøi
trong moät tình huoáng ñaëc thuø, hay moâ taû veà quang
caûnh. Taát caû ñeàu laøm ñaäm neùt theâm chuû ñeà chính
cuûa caâu chuyeän hay xaùc ñònh xem caâu chuyeän seõ
dieãn bieán trong moät baàu khoâng khí nhö theá naøo. Sau
ñoù, ngöôøi vieát cho ñoäc giaû bieát yù chính laø gì.
Baïn muoán duøng loaïi môû ñeà naøo tuøy theo baïn
ñònh vieát tin thôøi söï hay phoùng söï.
Môû ñeà tröïc tieáp
Môû ñeà tröïc tieáp duøng cho tin thôøi söï laø hay nhaát.
Thöôøng loaïi môû ñeà naøy chöùa ñöïng döõ kieän quan
troïng nhaát veà nhöõng gì xaåy ra, chaúng haïn nhö ñieåm
quan troïng nhaát trong 5 chöõ W vaø chöõ H. Môû ñeà hay
nhaát laø loái duøng Chuû ngöõ-ñoäng töø-taân ngöõ maø chuùng
54
Chöông 8: Môû ñeà

3. toâi ñaõ noùi ñeán tröôùc ñaây. Trong tieáng Anh, moät ñoaïn
môû ñeà cho tin thôøi söï khoâng neân daøi quùa 25 chöõ. Caâu
naøy caàn phaûi trong saùng vaø goïn gaøng.
Haõy xem ñoaïn môû ñeà naøy treân tôø Vientiane
Times (Thôøi baùo Vien Chaên) taïi Laøo:
Chính phuû Nhaät Baûn ñaõ ñoàng yù taøi trôï cho döï aùn
xaây döïng ñöôøng noâng thoân thuoäc tænh Houaphan
naèm trong chöông trình thanh toaùn caây thuoác phieän.
Ñoaïn môû ñeà cho thaáy Who (ai) (chính phuû Nhaät
Baûn), What (söï gì) (ñoàng yù taøi trôï cho vieäc xaây döïng
ñöôøng noâng thoân), Where (ôû ñaâu) (tænh Houaphan),
Why (taïi sao) (ñeå thanh toaùn caây thuoác phieän)
Ñoaïn môû ñeà sau ñaây treân tôø Bangkok Post (Böu
ñieän Bangkok):
Sôû Böu ñieän vaø Vieãn thoâng hoâm qua ñaõ töø choái
caáp giaáy pheùp cho coâng ty World Star TV phaùt hình
treân 36 keânh söû duïng kyõ thuaät soá.
Ñoaïn môû ñeà cho thaáy Who(ai) (Sôû böu ñieän vaø
vieãn thoâng vaø coâng ty
World Star TV), What
(söï gì) (Töø choái caáp giaáy
pheùp cho phaùt hình) vaø
When (khi naøo) (hoâm qua).
Môû ñeà giaùn tieáp
Môû ñeà giaùn tieáp duøng
cho phoùng söï raát hay.
Ngöôøi vieát thöôøng baét
ñaàu vôùi moät thí duï haáp
daãn hay moät giai thoaïi
veà moät ngöôøi hay dieãn
bieán ñeå minh hoïa cho phaàn chính caâu chuyeän. Laøm
nhö vaäy seõ loâi cuoán ngöôøi ñoïc vaøo caâu chuyeän.
55
Chöông 8: Môû ñeà
Baïn coù theå môû ñeà
baèng moät trong nhöõng
treû em lao ñoäng naøy

4. Nhöng neáu baïn duøng môû ñeà giaùn tieáp, baïn caàn
phaûi ñi tôùi yù chính cuûa caâu chuyeän trong vaøi ñoaïn
ñaàu, neáu khoâng, ñoäc giaû seõ caûm thaáy hoang mang
khoâng hieåu baïn muoán noùi gì vaø taïi sao hoï laïi phaûi
ñoïc baøi vieát ñoù.
Taát nhieân, baïn coù theå môû ñaàu baøi phoùng söï moät
caùch tröïc tieáp vôùi yù chính thay vì ñöa ra thí duï, giai
thoaïi hay taû caûnh. Nhöng thöôøng caùch naøy khoâng
höõu hieäu vì khoâng roõ raøng vaø khoâng giuùp cho ngöôøi
ñoïc deã daøng töï ñaët mình vaøo caâu chuyeän.
Veà chuyeän moät phuï nöõ noùi vöøa tìm ñöôïc ñöùa con
thaát laïc, nhaät baùo The Nation (Daân toäc) cuûa Thaùi
Lan choïn loái môû ñeà giaùn tieáp:
Huad Suaeng, 31 tuoåi, ñaõ khoâng nhaän ra beù gaùi
gaày goø baån thæu maø baø thaáy ñang aên xin treân phoá
Phuket hoài tuaàn tröôùc. Nhöng coù moät caùi gì ñoù thoâi
thuùc baø cho em ñoàng xu 10 baht.
Ñöùa treû nhìn baø chaêm chaêm maø khoâng ñeå yù gì
ñeán tieàn.
‘Meï?’ em beù gaùi hoûi kheõ, nöôùc maét laên daøi treân
khuoân maët laám lem.
Chæ moät töø ñoù thoâi- vaø chæ moät trong caû trieäu laàn
gaëp gôõ tình côø- ñaõ chaám döùt ba naêm li bieät bi thaûm
töøng laøm tan naùt hai cuoäc ñôøi.
‘Khi chuùng toâi tôùi nôi, hai meï con vaãn coøn oâm
nhau khoùc nöùc nôû’ vieân caûnh saùt ñöôïc baø Huad goïi
tôùi ñaõ noùi vaäy.
Beù Kesorn Manpook, naêm nay leân baåy, ñaõ bò moät
baêng ñaûng Campuchia baét coùc taïi nhaø moät ngöôøi
thaân ôû Khon Kaen. Baø Huad ñau khoå ñi tìm con khaép
nôi nhöng roài ñaõ phaûi boû cuoäc vaø khoâng coøn hy voïng
gaëp laïi con gaùi nöõa.
Ngöôøi vieát ñaõ baét ñaàu baèng moät cuoäc gaëp baát
ngôø ngoaøi ñöôøng, tieáp ñaáy ñi vaøo ñeà-cuoäc tìm kieám
laâu daøi cuûa ngöôøi meï ñeå tìm ñöùa con gaùi bò baét coùc.
56
Chöông 8: Môû ñeà

5. Neáu baïn vieát caâu chuyeän baèng caùch môû ñeà tröïc
tieáp thì coù theå caâu chuyeän seõ baét ñaàu nhö theá naøy:
Moät phuï nöõ töøng boû ra ba naêm ñi tìm ñöùa con gaùi
thaát laïc ñaõ tìm thaáy em hoài tuaàn tröôùc khi em ñang
aên xin beân leà ñöôøng Phuket
Nhöng phaàn haáp daãn cuûa caâu chuyeän seõ giaûm
haún ñi.
Moät caùch thoâng thöôøng ñeå baét ñaàu moät baøi veà
moät khuynh höôùng xaõ hoäi, tai hoaï hay ñieàu gì ñoù
gaây aûnh höôûng ñeán nhieàu ngöôøi laø moâ taû moät ñoaïn
ngaén veà moät trong nhöõng ngöôøi ñoù:
Tôø Phnom Penh Post ñaêng taûi moät baøi baùo veà caùc
gia dình ngheøo löu laïc ñeán tænh Ratakiri cuûa
Campuchia ñeå laøm vieäc trong nhöõng moû ñaù quyù ñaày
nguy hieåm. Baøi vieát baét ñaàu baèng caùch moâ taû veà moät
ngöôøi ñi tìm ñaù quyù:
ÔÛû ñoä saâu 15 meùt döôùi loøng ñaát trong khe haàm nhoû
heïp, ñieàu Puy sôï nhaát laø aùnh löûa leo laét cuûa caây neán
anh caàm trong tay seõ bò taét ñi, vaø anh seõ bò nhaán
chìm trong boùng toái daày ñaëc.
Moät caùch thoâng thöôøng khaùc ñeå baét ñaàu moät baøi
phoùng söï laø taû caûnh.
Ñoaïn môû ñaàu chuùng ta xeùt ñeán trong chöông 5,
veà caùch quan saùt, ñaõ duøng loái naøy:
CHIANGMAI, Thai Lan. Taïi naêm cöûa oâ cuûa khu
thaønh coå ôû Chiang Mai, ngöôøi daân vöøa tuï taäp tham
döï moät buoåi leã coå truyeàn goïi laø Inthakhin. Caùc vò sö
Phaät Giaùo trong nhöõng chieác aùo caø sa vaøng ngheä caát
cao lôøi caàu nguyeän trong khi daân chuùng daâng höông
hoa vaø ñeøn neán ñeå caàu möa vaø xin moät muøa boäi thu.
Tuy nhieân, tieáng coøi xe inh oûi vaø tieáng maùy xe
ñang bò taéc ñöôøng quanh caùc cöûa oâ naøy ñaõ aùt haún
tieáng caàu kinh vaø khoùi xe töø caùc oáng xaû xe hôi, xe
gaén maùy laøm chaúng coøn ai ngöûi thaáy muøi höông hoa
thôm ngaùt nöõa.
57
Chöông 8: Môû ñeà

6. Coù caùc loaïi môû ñeà theo kieåu noùi chuyeän laøm cho
ñoäc giaû phaûi suy nghó vaø thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa hoï:
Thí duï, ñoaïn môû ñaàu cuûa moät baøi baùo nöõa treân tôø
The Nation
Haõy töôûng töôïng ñeán moät Bangkok maø khoâng coù
coät ñieän vaø caùc ñöôøng daây ñieän thoaïi chaèng chòt.
Neáu khoâng coù ai ñeä ñôn choáng ñoái, söï töôûng
töôïng treân coù theå bieán thaønh söï thaät nhôø saùng kieán
cuûa Cô quan haønh chính thaønh phoá Bangkok (BMA).
BMA coù theå ñaõ caáp giaáy pheùp cho coâng ty xaây
döïng Myõ Pro-Dive ñeå xaây caùc ñöôøng haàm choân daây
ñieän vaø daây ñieän thoaïi xaáu xí xuoáng döôùi ñaát. Keá
hoaïch naøy laø moät phaàn cuûa BMA nhaèm giöõ cho chaân
trôøi thaønh phoá ñöôïc thoaùng, saïch, taêng theâm veû ñeïp
cho thaønh phoá.
Ñöøng ‘choân vuøi’ ñoaïn môû ñeà
Khi vieát tin thôøi söï, nhieàu phoùng vieân queân ñaët
ñieåm chính hay khía caïnh chính cuûa caâu chuyeän leân
phaàn ñaàu. Chaúng haïn, hoï coù theå baét ñaàu tin veà moät
cuoäc hoïp vôùi teân tuoåi nhöõng ngöôøi tham döï thay vì
veà nhöõng gì dieãn ra trong cuoäc hoïp. Noùi moät caùch
khaùc. Hoï ‘choân’ ñieåm chính vaøo saâu trong baøi.
Haõy xem tin naøy cuûa moät tôø baùo tieángAnh taïi Laøo:
Ngöôøi ñöùng ñaàu vaên phoøng noâng nghieäp vaø troàng
röøng tænh Borikhamsay, Buonkham Phommachuk,
cho bieát noâng daân trong tænh ñaõ baét ñaàu gaët luùa vuï
muaø möa vaøo thaùng möôøi.
Tính ñeán nay, coâng cuoäc gaët haùi ñaõ hoaøn taát treân
19,530 ha (80 phaàn traêm) cuûa toång dieän tích 24,792 ha
Vieát laïi nhö theá naøy:
Noâng daân trong tænh Borikhamsay ñaõ gaët xong
gaàn 80 phaàn traêm vuï luùa muøa möa, moät vieân chöùc
chính phuû cho bieát nhö vaäy.
58
Chöông 8: Môû ñeà

7. Khoaûng 19,530 ha trong toång soá 24,792 ha ñaõ
ñöôïc gaët xong, theo lôøi oâng Buonkham Phommachuk,
Ngöôøi ñöùng ñaàu vaên phoøng noâng nghieäp vaø troàng
röøng tænh Borikhamsay.
Ñoaïn sau khieán cho phaàn môû ñeà caâu chuyeän deã
ñoïc hôn baèng caùch khoâng duøng teân vaø chöùc vuï daøi
doøng cuûa vieân chöùc chính phuû. Ñoaïn naøy chuù troïng
hôn ñeán tin chính - muøa gaët- thay vaøo vieân chöùc,
nguoàn tin cuûa caâu chuyeän. Ñoaïn naøy cuõng chuù troïng
ñeán nhöõng ñieãm cuï theå (80 phaàn traêm ñaõ ñöôïc gaët
xong) thay vaøo vaán ñeà chung chung (coâng cuoäc gaët
haùi ñaõ baét ñaàu).
Haõy xem caùch môû ñaàu tin sau ñaây ñaêng treân moät
tôø baùo tieáng Campuchia. Töø ‘daây thaét ngang löng’
duøng ñeå chæ moät sôïi daây nhieàu ngöôøi Campuchia
thöôøng quaán ngang löng ñeå phoøng thaân.
OÂi, Battambang ngöôøi yeâu toâi hôõi! Ñaây laø baøi haùt
ñaõ noåi tieáng laãy löøng trong caùc thaäp nieân 60s vaø 70s
nhôø tieáng haùt cuûa oâng Sin Sisamuth. Töø thôøi ñaïi
Sangkum Reastr Niyum ñeán hieän taïi, ai maø khoâng
muoán trôû thaønh tænh tröôûng tænh Battambang? Coù
caûnh saùt vieân, nhaân vieân quaân caûnh hay haûi quan
naøo maø laïi khoâng muoán kieám moät choã laøm ôû
Battambang? Bôûi vì Battambang laø tænh coù cöûa goõ
kinh teá lôùn nhaát sau Phnompenh vaø thaønh phoá
Kompong Cham, cuõng nhö tænh Kompong Som.
Nhöng trong soá nhöõng ngöôøi coù öôùc muoán ñoù, ña soá
khoâng ñöôïc toaïi nguyeän, vaø nhöõng ai toaïi nguyeän
caàn phaûi coù daây thaét ngang löng, noùi chung, hoï caàn
phaûi coù ñoâ la ñeå ñuùt loùt cho caùc ‘ñaøn anh’ ñeå coù cô
hoäi ñoù. Nhöng trong nhieäm kyø thöù nhì naøy,
Battambang khoâng phaûi deã nuoát nhö tröôùc ñaây bôûi
baây giôø Battambang cuõng ñang ñaày raãy nhöõng söï baát
oån nhö Phnompenh, nôi haøng ngaøy xaåy ra nhöõng vuï
maát caép, cöôùp boùc vaø baén nhau, nhaát laø nhöõng loaïi
toäi phaïm khoù traán aùp, ñoù laø caùc baêng ñaûng ‘anh chò’
con oâng chaùu cha thuoäc caùc vieân chöùc boä vaø tænh.
59
Chöông 8: Môû ñeà

8. Tin cuûa phoùng vieân baùo taïi Battambang ghi nhaän,
trong ñeâm 31 thaùng 7, khoaûng 10 giôø ñeâm, vuõ tröôøng
Bopha Tip ñaõ bò neùm moät quûa löïu ñaïn. Löïu ñaïn laên
töø treân noùc nhaø xuoáng vaø phaùt noå laøm moät caûnh saùt
vieân bò thieät maïng, naêm caûnh saùt vieân khaùc bò thöông
vaø naêm ngöôøi gaàn ñoù cuõng bò thöông.
Tin ôû ñaây laø vuï noå vaø ngöôøi bò thöông vong.
Nhöng baøi vieát ñaõ ñi loøng voøng maõi môùi tôùi chi tieát
naøy sau moät ñoaïn daøi moâ taû veà thaønh phoá.
Vieát nhö sau ñaây hay hôn:
Moät caûnh saùt vieân ñaõ bò thieät maïng vaø 10 ngöôøi
khaùc bò thöông trong moät vuï neùm löïu ñaïn vaøo moät
hoäp ñeâm ôû tænh Battambang ñeâm hoâm 31 thaùng 7.
Sau ñaây laø moät thí duï nöõa veà tin chính bò choân
vuøi trong baøi, ñaêng treân moät tôø baùo tieáng Anh taïi
Myanmar:
YANGON- Leã quyeân goùp laàn thöù tö ñeå gaây quõy
xaây chuøa Thabyinnyu ñaõ ñöôïc toå chöùc taïi
Dhammaythaka Sarthintaik thuoäc phöôøng 5 trong
60
Chöông 8: Môû ñeà
Battambang: ai cuõng
muoán coù choã laøm
ôû ñaây

9. khu Mayangon saùng nay, coù bí thö thöù nhaát cuûa Hoäi
ñoàng quoác gia hoøa bình vaø phaùt trieån, Trung töôùng
Khin Nuynt tham döï. Phu nhaân cuûa bí thö thöù nhaát
Trung töôùng Khin Nuynt, nöõ tieán só Khin Win Shwe
cuõng tham döï buoåi leã, Boä tröôûng coâng nghieäp 1 U
Aung Thaung, Boä tröôûng haàm moû Chuaån Töôùng Ohn
Myint, Boä Tröôûng Thoâng Tin Thieáu Töôùng Kyi Aung,
Boä Tröôûng Tieán Boä taïi Vuøng Bieân Giôùi vaø Caùc vaán
deà Phaùt Trieån daân toäc Ñaïi Taù Thein Nuynt, Boä
Tröôûng Vaän Taûi, Thieáu Töôùng Hla Myint Swe, Boä
Tröôûng Xaõ Hoäi, Cöùu Trôï vaø Ñònh cö, Chuaån Töôùng
Pyi Sone, Boä Tröôûng Ñieän Löïc Thieáu Töôùng Tin
Htut, Boä Tröôûng Theå Thao Chuaån Töôùng Sein Win,
Boä Tröôûng Y Teá Thieáu Töôùng Ket Sein, Boä Tröôûng
Toân Giaùo Thieáu Töôùng Sein Htwa, Chuû tòch uûy Ban
Phaùt Trieån thaønh phoá Yangon, Thò Tröôûng U Ko Lay,
Caùc vieân chöùc thuoäc Vaên Phoøng Hoäi Ñoàng Quoác
Gia Hoøa Bình vaø Phaùt Trieån, Caùc Hoäi Ñoàng Hoaø
Bình vaø Phaùt trieån quaän huyeän vaø nhöõng ngöôøi ñeán
chuùc möøng.
Bí Thö uûy Ban haønh ñoäng Thöù tröôûng Noâng
Nghieäp vaø Thuûy lôïi Chuaån Töôùng Khin Maung baùo
caùo cho Bí thö thöù nhaát Trung Töôùng Khin Nuynt veà
tieán ñoä cuûa coâng trình xaây döïng chuøa; vaø Chuû Tòch
Tieåu ban Taøi chính, Thöù Tröôûng Boä vaän taûi ñöôøng
saét Thura U Thaung Lwin baùo caùo veà caùc khoaûn tieàn
quyeân goùp vaø chi phí xaây döïng chuøa.
Sau treân 200 töø vaø danh saùch 17 teân vaø chöùc vuï
daøi doøng chuùng ta ñeán ñöôïc tin chính:
Bí thö thöù nhaát Trung Töôùng Khin Nuynt vaø caùc
boä tröôûng ñaõ nhaän ñöôïc caùc khoaûn quyeân goùp leân
ñeán 17.5 trieäu K.
Moät caâu môû ñaàu hay hôn seõ vieát nhö sau:
Vò töôùng haøng ñaàu Khin Nuynt vaø caùc vieân chöùc
ñaõ nhaän ñöôïc 17.5 trieäu Kyat tieàn quyeân goùp ñeå xaây
moät ngoâi chuøa môùi taïi khu Mayagon vaøo hoâm qua.
61
Chöông 8: Môû ñeà

10. Coù theå baïn caûm thaáy phaûi lieät keâ ñuû teân caùc vieân
chöùc cao caáp tham döï. Neáu ñuùng nhö vaäy, baïn neân
lieät keâ sau khi ñaõ töôøng thuaät tin.
Ñöøng nhoài nheùt quaù nhieàu vaøo ñoaïn môû ñaàu
Ñieàu quan troïng laø baïn
caàn phaûi bieát nhöõng gì thuoäc
veà ñoaïn môû ñaàu. Ñieàu cuõng
quan troïng khoâng keùm laø
phaûi bieát nhöõng gì khoâng
thuoäc veà ñoaïn môû ñaàu. Ñöøng
nhoài nheùt quaù nhieàu yù hoaëc
caùc chi tieát khoâng quan troïng
laém vaøo ñoaïn môû ñaàu, coù theå
noùi ñeán sau ñoù trong baøi.
Baïn khoâng caàn phaûi ñöa taát
caû 5 chöõ W vaø chöõ H vaøo ñoaïn môû ñaàu; Moät vaøi
trong soá nhöõng chöõ naøy coù theå ñeå xuoáng ñoaïn thöù
nhì hay thöù ba.
Haõy xem ñoaïn môû ñaàu sau treân moät tôø baùo tieáng
Anh cuûa Thaùi veà vaán ñeà ngoaïi hoái. Nhö chuùng ta ñaõ
ñeà caäp ñeán tröôùc ñaây, ñaây laø moät thoaû thuaän möôïn ngoaïi
teä cuûa nöôùc ngoaøi ñeå oån ñònh ñoàng tieàn trong nöôùc.
Thaùi Lan vaø Nhaät Baûn seõ kyù keát moät thoaû thuaän
sô boä veà moät taøi khoaûn trò giaù 3 Tyû Ñoâ la Myõ ( 135
trieäu bahts) trong khuoân khoå hieäp ñònh trao ñoåi tieàn
teä khi hai boä tröôûng taøi chính gaäp gôõ taïi Honolulu
beân leà cuoäc hoïp cuûa Ngaân Haøng Phaùt Trieån chaâu aù
vaøo tuaàn tôùi.
Vieäc thoaû thuaän seõ ñöôïc caùc boä tröôûng kyù keát taïi
Honolulu trong cuoäc hoïp cuûa Ngaân haøng coù quan
troïng laém khoâng? Tin chính coù phaûi laø rieâng veà thoaû
thuaän hay khoâng? Muïc ñích cuûa thoaû thuaän laø gì?
Thoâng taán xaõ AP ñöa tin naøy moät caùch roõ raøng vaø
vaén taét:
Thaùi Lan vaø Nhaät Baûn ñaõ ñaït ñöôïc thoaû thuaän
toång quaùt veà moät taøi khoaûn trao ñoåi tieàn teä trò giaù 3
tyû Ñoâ La Myõ ñeå oån ñònh ñoàng Baht.
62
Chöông 8: Môû ñeà
Lieät keâ teân tuoåi caùc
vieân chöùc sau
phaàn tin töùc

11. Coù gì khaùc ôû ñaây?
Moät ñoaïn môû ñeà hay khoâng nhöõng coù thoâng tin
maø coøn haáp daãn nöõa. Môû ñeà khoâng nhöõng chæ chöùa
ñöïng tin quan troïng nhaát, maø coøn, neáu ñöôïc, cho ñoäc
giaû thaáy taïi sao dieãn bieán naøy khoâng gioáng vôùi caùc
dieãn bieán khaùc.
Coù phaûi taát caû moïi tai naïn ñaâm xe ñeàu gioáng
nhau? Khoâng. Haõy suy nghó ñeán ñieåm: tai naïn baïn
saép vieát khaùc vôùi caùc tai naïn khaùc nhö theá naøo? Ñöa
ñieåm ñoù vaøo ñoaïn môû ñaàu.
Thay vì vieát:
Moät chieác xe buyùt chôû haønh khaùch ñaõ bò laät ngay
beân ngoaøi Rangoon trong moät traän möa lôùn hoâm
qua, khieán cho ba ngöôøi bò thieät maïng.
Haõy nghó xem coù neân vieát:
Moät chieác xe buyùt chôû haønh khaùch ñaõ bò laät ngay
beân ngoaøi Rangoon trong moät traän möa lôùn hoâm
qua, khieán cho ba phuï nöõ coù tuoåi bò thieät maïng. Ba
baø luùc ñoù ñang treân ñöôøng veà nhaø sau khi döï ñaùm
tang moät ngöôøi thaân.
63
Chöông 8: Môû ñeà
Vaøi caùch môû ñeà
Muoán bieát xem môû ñeà nhö theá naøo, haõy töï hoûi:
* Ai laøm gì cho ai?
* Caâu chuyeän naøy thöïc söï laø veà gì?
* Taïi sao laïi vieát veà caâu chuyeän naøy?
* Ñieåm ñaùng löu yù nhaát cuûa dieãn bieán ñoù laø gì?
* Ñoäc giaû muoán bieát nhöõng vaán ñeà gì nhaát veà
caâu chuyeän
* Ñieàu gì trong söï kieän naøy aûnh höûông nhaát
ñeán ñoäc giaû?
* Neáu baïn vieát veà moät baøi dieãn vaên, haõy töï
hoûi: ai noùi gì vôùi ai?
* Neáu baïn vieát veà moät cuoäc hoïp, haõy töï hoûi: ñaõ
coù haønh ñoäng gì?

12. Vieát ñoaïn môû ñeà khoâng deã nhö theå theo saùt töøng
böôùc moät coâng thöùc. Ai (Who)khoâng nhaát thieát phaûi
luoân luoân ñi theo saùt “vaán ñeà gì” (What). Ñieàu naøy
tuøy thuoäc vaøo dieãn bieán xaåy ra.
Neáu ñoù laø moät tai naïn xe hôi vaø boán ngöôøi ñaõ bò
thöông, ñoaïn môû ñeà coù theå laø:
Boán ngöôøi ñaõ bò thieät maïng hoâm qua khi moät
chieác xe hôi bò troâi tuoät khoûi moät ñoaïn ñöôøng ngaäp
nöôùc trong thaønh phoá Hoà Chí Minh.
Neáu tai naïn xaåy ra vì luït loäi, ñoaïn môû ñeà coù theå laø:
Möa lôùn vaø luõ ñaõ cuoán troâi moät chieác xe hôi khoûi
moät con ñöôøng trong thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâm
qua, khieán cho boán ngöôøi bò thieät maïng.
Neáu coù moät vieân chöùc haøng ñaàu trong xe, ñoaïn
môû ñeà seõ chuù troïng ñeán chöõ Who (ai)
Thöù tröôûng taøi chính, oâng XXX, ñaõ bò thieät maïng
trong moät tai naïn xe hôi taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh
hoâm qua.
Neáu ñòa ñieåm xaåy ra tai naïn khaùc thöôøng, baïn
neân chuù troïng ñeán Where (ôû ñaâu)
Moät chieác xe hôi ñaâm vaøo moät ngoâi chuøa noåi
tieáng taïi thaønh phoá Hoà Chí Minh hoâm qua sau khi
ngöôøi laùi xe bò laïc tay laùi.
Baïn phaûi töï nghó xem khía caïnh naøo cuûa dieãn
bieán laø quan troïng nhaát.
Choïn ‘goùc caïnh’
Ñoâi khi khoâng coù caùch duy nhaát naøo ñöôïc coi laø
ñuùng ñeå baét ñaàu moät caâu chuyeän. Coù theå coù nhieàu
ñieåm cuøng ñaùng löu yù, hay nhieàu ‘goùc caïnh’ coù theå
choïn cho caâu chuyeän.
Thí duï, baïn tham döï moät cuoäc hoïp baùo cuûa boä
tröôûng taøi chính. Neáu oâng ñoïc moät baøi dieãn vaên loan
baùo moät chính saùch quan troïng naøo ñoù, taát nhieân baïn
baét ñaàu caâu chuyeän ôû ñieåm ñoù. Nhöng laàn naøy, oâng
khoâng noùi ñieàu gì ñaëc bieät noåi baät hay môùi meû. Baïn
64
Chöông 8: Môû ñeà

13. coù theå choïn vieát veà nhieàu khiaù caïnh khaùc nhau maø
oâng ñaõ noùi tôùi. Baïn coù theå baét ñaàu vôùi söï laïc quan
cuûa oâng veà ñaø taêng tröôûng GDP cho naêm tôùi. Hoaëc
caùc nhaän xeùt cuûa oâng veà kieåm soaùt laïm phaùt, Hoaëc
veà giao thöông vôùi Trung Quoác. Baát cöù goùc caïnh
naøo vöøa keå cuõng coù theå laøm cho caâu chuyeän hay.
Hoaëc neáu baïn vieát veà dòch soát reùt buøng phaùt taïi
bieân giôùi Thaùi-Myanmar, baïn coù theå vieát töø quan
ñieåm cuûa naïn nhaân beänh soát reùt, hay cuûa caùc baùc só
vaø nhaân vieân cöùu trôï ñang tìm caùch chaën ñöùng ñaø
laây lan cuûa dòch beänh., hoaëc cuûa caùc nhaø khoa hoïc
ñang nghieân cöùu veà caên beänh ñeå tìm moät phöông
thuoác chöõa trò soát reùt höõu hieäu hôn.
Khi baïn ñang tìm caùch quyeát ñònh neân môû ñaàu
vôùi goùc caïnh naøo, moät trong caùc caâu hoûi baïn phaûi töï
hoûi laø: Ai thöïc söï laø ñoäc giaû cuûa baùo mình? Hoï coù
phaûi laø caùc ñoäc giaû thuoäc loaïi ñaïi chuùng? Caùc ñoäc
giaû hoïc thöùc? Chuyeân gia? Ngöôøi nöôùc ngoaøi? Haõy
choïn goùc caïnh ñaùng löu yù nhaát vaø ñaùng noùi nhaát cho
nhöõng ñoäc giaû ñaëc bieät cuûa baïn.
65
Chöông 8: Môû ñeà
Moãi aán phaåm naøy
ñeàu ñem laïi moät goùc
caïnh khaùc nhau

14. CHÖÔNG 9: SAÉP XEÁP CAÂU CHUYEÄN
Sau khi baïn choïn ñöôïc ñieåm môû ñeà roài, baïn coù
theå goït duõa phaàn coøn laïi cuûa caâu chuyeän. Baïn ñaõ
cho ñoäc giaû bieát veà ñieåm chính hay goùc caïnh chính
cuûa caâu chuyeän. Baây giôø baïn seõ giaûi thích. Thaân baøi
phaûi boå sung cho ñoaïn môû ñeà. Nhö theá naøo? Baèng
caùch naøo? Vôùi caùc chi tieát, lôøi trích daãn vaø boái caûnh
caâu chuyeän.
Nhöng vieát theo thöù töï naøo? Caùc baøi vieát hay laø
trình baày caùc döõ kieän moät caùch hôïp lyù. Nhöõng gì baïn
vieát trong moãi ñoaïn seõ gôïi leân nhöõng caâu hoûi trong
trí baïn ñoïc. Baïn neân traû lôøi caùc caâu hoûi ñoù trong
ñoaïn sau. Taát caû caùc caâu traû lôøi seõ cho baïn thaáy baïn
phaûi vieát nhöõng gì tieáp theo.
Keát hôïp nhöõng ñieàu ghi cheùp vaø suy nghó
cuûa baïn
Tröôùc khi baét ñaàu vieát, haõy suy nghó veà ñeà taøi
chính hay khía caïnh chính cuûa caâu chuyeän. Roài suy
nghó tieáp veà caùc ñieåm chính maø baïn muoán vieát veà ñeà
taøi hay khía caïnh ñoù. Lieät keâ taát caû theo thöù töï quan
troïng. Haõy thöû laøm ñieàu naøy tröôùc khi nhìn vaøo
nhöõng ñieàu baïn ghi cheùp. Coù theå baïn coøn nhôù ñöôïc
nhieàu ñieåm quan troïng. Tieáp ñaáy xem laïi nhöõng
ñieàu baïn ghi cheùp, caùc taøi lieäu hay baêng ghi aâm ñeå
xem baïn coù queân gì khoâng. Nhìn vaøo caùc chi tieát vaø
tìm lôøi trích baïn muoán vieát vaøo baøi ñeå minh hoïa cho
caùc ñieåm chính.
Baïn khoâng caàn phaûi vieát veà taát caû moïi chi tieát.
Caùc phoùng vieân gioûi bieát choïn caùc chi tieát hay nhaát.
Bieát phaûi loaïi boû nhöõng chi tieát naøo laø ñieàu quan
troïng khoâng keùm gì vieäc bieát phaûi giöõ laïi caùc chi tieát
naøo.
66
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän

15. 67
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Caùc tin thôøi söï
Moãi quoác gia ñeàu coù caùc caâu chuyeän lòch söû veà
thôøi laäp quoác, veà caùc vò anh huøng hoaëc veà nguoàn goác
caùc taäp tuïc vaên hoùa naøo ñoù. Khi chuùng ta vieát veà caùc
ñeà taøi naøy, chuùng ta baét ñaàu töø khôûi ñieåm, vaø keát
thuùc vôùi keát quûa hay dieãn bieán quan troïng nhaát.
Nhieàu tieåu thuyeát cuõng vieát theo caùch naøy.
Tuy nhieân, tin thôøi söï laïi vieát theo caùch ngöôïc
haún laïi. Caùc ñoäc giaû muoán bieát ngay laäp töùc nhöõng
gì ñaõ xaåy ra. Caáu truùc cuûa tin thôøi söï ñöôïc goïi laø
‘kim töï thaùp loän ngöôïc’, hay tam giaùc loän ngöôïc.
Kim töï thaùp naøy roäng nhaát ôû treân ñaàu. Caøng ñi
xuoáng, kim töï phaùp haøng heïp ñi, roài ñeán muõi nhoïn.
Ñieàu naøy coù nghóa laø caùc yeáu toá quan troïng nhaát cuûa
caâu chuyeän ñöôïc ñaët leân ñaàu, roài ñeán caùc yeáu toá
Néi dung v/® hoÆcbèi c¶nh
vÒ sù kiÖn ë ®Çu bµi
C¸c chi tiÕt hay lêi trÝch dÉn gi¶i
thÝch. HoÆc cho biÕt thªm
chi tiÕt vÒ c©u më ®Çu
Tin tøc quan träng nhÊt hay ®¸ng l-u ý nhÊt
(®Ò tµi chÝnh). C¸c ®iÓm quan träng nhÊt
cña 5 ch÷ W vµ ch÷ H
C¸c ®Ò tµi
kÐm quan
träng
C¸c th«ng tin bæ sung
kh¸c. Chi tiÕt, trÝch
dÉn, Bèi c¶nh v.v

16. keùm quan troïng hôn vaø caâu chuyeän keát thuùc vôùi caùc
yeáu toá ít quan troïng nhaát.
Thoâng thöôøng ñoaïn môû ñaàu traû lôøi cho caâu hoûi
quan troïng nhaát trong caùc caâu hoûi cô baûn veà caâu
chuyeän-5 chöõ W vaø chöõ H. Ñoaïn thöù nhì cho bieát
caùc chi tieát hay boái caûnh veà ñoaïn môû ñaàu. Tieáp theo
laø caùc tin töùc boå sung cho ñoaïn môû ñaàu: caùc caâu
trích daãn, chi tieát vaø boái caûnh. Sau khi baïn ñaõ vieát
taát caû caùc tin töùc veà ñeà taøi chính, baïn vieát veà caùc ñeà
taøi phuï, keùm quan troïng hôn. Nhöõng lôøi trích daãn
thöôøng gaây chuù yù cho ñoäc giaû, vaäy neân ñeå caùc caâu
naøy ôû gaàn ñaàu baøi.
Taïi sao phoùng vieân laïi duøng caáu truùc kim töï thaùp
loän ngöôïc?
Ñoäc giaû khoâng coù ñuû
thì giôø ñoïc heát taát caû
moïi tin. Thoâng thöôøng
hoï chæ ñoïc vaøi ñoaïn
ñaàu. Vì vaäy baïn neân cho
hoï bieát caùc tin quan
troïng nhaát ngay laäp töùc.
Neáu hoï muoán ñoïc theâm
chi tieát, hay coù thì giôø
hoï coù theå ñoïc saâu theâm
vaøo baøi.
Cuõng nhö vaäy, nhieàu baùo khoâng coù nhieàu choã ñeå
ñaêng tin. Caùc chuû bieân phaûi caét bôùt baøi vieát ñeå ñuû
choã ñaêng. Caùch deã nhaát ñeå caét xeùn caâu chuyeän laø
caét ñoaïn cuoái cuøng. Vì vaäy ñaët caùc chi tieát keùm quan
troïng nhaát xuoáng cuoái baøi.
Haõy xem xeùt ñeán vaøi tin thôøi söï hay.
Tin sau ñaây chuùng ta ñaõ thaáy ôû chöông 3, cho
thaáy caùc thoâng tin ñöôïc duøng chính xaùc vaø baùm saùt
ñeà taøi suoát baøi, khoâng thöøa chöõ hay thöøa chi tieát:
68
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Nhöõng thoùi quen laâu
ñôøi khoù coù theå taïo
ra ñöôïc nhöõng
tin thöïc söï

17. Coâng nhaân may Campuchia khoán khoå
PHNOM PENH, Cambodia (AP)- Tình traïng suy
thoaùi kinh teá taïi Hoa Kyø ñaõ laøm cho ít nhaát 12 xöôûng
may taïi Campuchia phaûi taïm ñoùng cöûa trong naêm
nay. Boä tröôûng thöông maïi Cham Prasidh cho bieát
vaøo hoâm qua.
Coù tôùi 3000 coâng nhaân bò taïm nghæ vieäc vaø coù theå
seõ coù theâm ngöôøi bò maát vieäc neáu tình hình khoâng
ñöôïc caûi thieän, oâng noùi.
Theâm vaøo ñoù, haøng ngaøn ngöôøi khaùc ñang phaûi
giaûm giôø laøm vì nhieàu xöôûng trong toång soá 200
xöôûng may phaûi caét bôùt giôø laøm theâm vaø chuyeån giôø
laøm töø hai ca xuoáng coøn moät ca, oâng boä tröôûng naøy
noùi vaäy.
‘Caùc vaán ñeà kinh teá taïi Hoa Kyø khieán chuùng toâi
raát lo ngaïi cho caû hoaït ñoäng cuûa caùc xöôûng may laãn
vieäc laøm cuûa coâng nhaân’, oâng noùi.
Coâng nghieäp may maëc taïi Campuchia söû duïng
200.000 coâng nhaân, vôùi löông boång trung bình laø 40
ñoâ la Myõ moät thaùng. Treân 80 phaàn traêm haøng saûn
xuaát ñöôïc xuaát sang Hoa Kyø ñeå baùn leû.
OÂng Boä Tröôûng noùi: Nay ñaõ quaù nöûa naêm maø
Campuchia môùi giao ñöôïc khoâng ñaày 40% quota
haøng may xuaát khaåu cuûa naêm nay sang Hoa Kyø,
trong khi ñoù naêm ngoaùi, toaøn boä quota haøng may
xuaát khaåu sang Hoa Kyø ñaõ ñöôïc giao xong xuoâi vaøo
cuoái thaùng saùu.
Sau ñaây laø tin treân tôø Cambodia daily (Nhaät baùo
Campuchea), cuûa sinh vieân toát nghieäp IMMF Kay
Kimsong.
Taøi xeá taéc xi baát maõn chaën ñöôøng 6A
Khoaûng 20 taøi xeá taéc xi do baát maõn tröôùc luaät
môùi cuûa thaønh phoá khoâng cho hoï vaøo Phnompenh,
ñaõ chaën moät khuùc ñöôøng treân Quoác Loä 6A hoâm thöù
Ba, gaây keït xe trong moät tieáng ñoàng hoà.
69
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Moät lôøi tuyeân boá roõ
raøng, giaûn dò veà
nhöõng gì ñaõ xaåy ra,
Ñoïan môû ñaàu cho
thaáy tin quan troïng
nhaát-vieäc ñoùng cöûa
12 nhaø maùy. Lôøi
tuyeân boá ñöïôc xaùc
ñònh coù xuaát xöù töø boä
tröôûng thöông maïi vì
ngöôøi vieát baøi khoâng
theå töï mình bieát ñöïôc
caùc chi tieát ñoù.
Caâu traû lôûi cho ñieåm
Thì sao?: Ñaây laø
caùch thöùc dieãn ñaït söï
kieän naøy aûnh höôûng
ñeán ngöôøi daân ra
sao. Taïi sao ngöôøi ta
laïi chuù yù
ñeán baøi vieát naøy.
Moät lôøi trích daãn laøm
roõ theâm cho ba ñoaïn
ñaàu cuûa caâu chuyeän.
Noù cho ta thaáy roõ
raøng oâng boä tröûông
ñaõ noùi gì. Noù ñeà caäp
ñeán caû hai ñieåm: nhaø
maùy vaø neàn
kinh teá Hoa Kyø.
Boái caûnh vaø toøan
caûnh coâng nghieäp
may cuûa Campuchia
vaø neàn kinh teá Hoa
Kyø coù lieân quan theá
naøo vôùi nhau.
Moät laàn nöõa, lôøi moâ
taû roõ raøng vaø giaûn dò
veà nhöõng gì ñaõ xaåy
ra, cuøng vôùi haäu
quûa: naïn keït xe.

18. Saùu xe cöùu hoaû ñaõ ñöôïc phaùi ñeán ñeå giaûi taùn caùc
taøi xeá naøy. Hoï caõi vaõ vôùi caûnh saùt vaø caùc nhaân vieân
chính quyeàn khaùc ñang tìm caùch ngaên khoâng cho xe
cuûa hoï vaøo trong thaønh phoá.
Thöù ba vöøa roài laø ngaøy ñaàu tieân aùp duïng luaät caám
xe taéc xi vaøo trong thaønh phoá töø caùc tænh phía Baéc.
Caùc vieân chöùc cho bieát leänh caám naøy nhaèm giaûm
bôùt naïn uøn taéc giao thoâng vaø laøm cho thaønh phoá ñeïp
hôn.
Taéc xi nay phaûi ñaäu tröôùc chôï Prek Leap, khoaûng
5 km beân ngoaøi thaønh pho,á vaø ñoå khaùch xuoáng ñeå
khaùch ñi tieáp baèng xe buyùt vaøo Phnompenh.
Taøi xeá taéc xi noùi: ñieàu naøy baát coâng vì coâng ty
vaän taûi Ho Wah Genting cuûa Malaysia ñöôïc caáp giaáy
pheùp chaïy xe buyùt töø Phnompenh ñeán Prek Leap vaø
töø Prek Leap ra caùc tænh.
‘Neáu Ho Wah ñöôïc pheùp laøm nhö vaäy thì chuùng
toâi, caùc taøi xeá taéc xi, khoâng coøn kieám tieàn ñöôïc nöõa
vì haønh khaùch seõ xuoáng xe buyùt naøy ñeå leo leân xe
buyùt khaùc’ Houn Hak, moät taøi xeá taéc xi chuyeân chôû
haønh khaùch qua laïi Kompong Cham, noùi.
Sin Phearom, Phuï taù quaûn lyù cho coâng ty Ho Wah
noùi, taøi xeá taéc xi khoâng neân can thieäp vaøo coâng vieäc
laøm aên cuûa Ho Wah vì coâng ty naøy ñaõ ñöôïc giaáy
pheùp cuûa Boä Coâng Chính vaø thaønh phoá ñeå chaïy caùc
xe buyùt ñoù.
OÂng coøn noùi coâng ty oâng ñaõ coá gaéng gíuùp taøi xeá
taéc xi ñòa phöông baèng caùch giaûm bôùt caùc chuyeán xe
töø Prek Leap ñeán caùc tænh, töø 12 chuyeán xuoáng coøn 7
chuyeán moãi ngaøy.
‘Neáu chuùng toâi khoâng ñaàu tö ôû ñaây ñöôïc, chuùng
toâi seõ ra ñi vaø noùi vôùi caùc coâng ty baïn ñöøng vaøo ñaàu
tö nöõa’. Sin Phearom noùi.
70
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Caùc chi tieát veà
ñoïan môû ñaàu. Moät
laàn nöõa, roõ raøng vaø
giaûn dò.
Boái caûnh. Trong
caâu chuyeän tröùôc,
boái caûnh ñöïôc ñaët ôû
cuoái baøi. Taïi ñaây,
boái caûnh phaûi ñöïôc
ñaët leân treân vì neáu
khoâng bieát ngay cuoäc
tranh caõi laø vì vaán
ñeà gì, ñoäc giaû seõ
khoâng hieåu caâu
chuyeän.
Quan ñieåm cuûa
phiaù taøi xeá taéc xi,
vôùi trích daãn lôøi moät
taøi xeá
Quan ñieåm cuûa
phiaù coâng ty xe buùyt,
vôùi trích daãn lôøi cuûa
moät ñaïi dieän coâng ty.

19. Nhem Saran, Giaùm ñoác Cuïc Coâng chính cuûa
thaønh phoá noùi, taøi xeá taéc xi neân chuù troïng ñeán vieäc
caûi thieän chaát löôïng dòch vuï cuûa hoï thay vì traùch cöù
coâng ty Ho Wah
‘Toâi cho raèng ngöôøi daân choïn ñi xe buyùt cuûa Ho
Wah vì hoï ñöôïc an toaøn, xe coù maùy laïnh vaø thoaûi
maùi’, oâng noùi.
Vieát veà hôn moät ñeà taøi chính
Nhieàu tin chæ coù moät ñeà taøi. Tuy nhieân, ñoâi khi
moät söï kieän naøo ñoù coù nhieàu döõ kieän quan troïng
khoâng keùm gì nhau.
Chaúng haïn khi cô quan laäp phaùp thoâng qua hai boä
luaät: moät veà gia taêng thueá, luaät kia veà vieäc caám treû
em laøm vieäc. Caû hai ñeàu quan troïng. Neáu baïn ñöa
caû hai yeáu toá vaøo ñoaïn môû ñaàu, nöûa treân coù theå laø
veà thueá, nöûa sau chuù troïng ñeán vieäc haïn ñònh tuoåi
taùc laøm vieäc.
Chaúng haïn:
Quoác Hoäi hoâm nay ñaõ thoâng qua caùc boä luaät gia
taêng thueá lôïi töùc vaù caám duøng treû em lao ñoäng.
Tuy nhieân trong thaân baøi baïn phaûi ñeå caùc chi tieát
coù lieân quan vôùi nhau vaøo cuøng moät choã. Noùi ñeán taát
caû moïi yeáu toá lieân quan ñeán thueá tröôùc. Tieáp ñaáy,
trình baày veà luaät caám treû em lao ñoäng. Neáu baøi vieát
cuûa baïn nhaåy töø yeáu toá naøy sang yeáu toá khaùc giöõa
hai yeáu toá, ñoäc giaû seõ bò laãn loän.
Phoùng söï
Haàu heát caùc tin thôøi söï ñöôïc vieát theo caáu truùc
kim töï thaùp loän ngöôïc, trong khi ñoù, coù nhieàu caùch
khaùc nhau ñeå vieát moät baøi phoùng söï. Ñoaïn sau ñaây
cho thaáy caùch thoâng thöôøng nhaát:
71
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Quan ñieåm cuûa moät
phiaù nöõa lieân quan
ñeán caâu chuyeän.
Vieäc söû duïng ba lôøi
trích daãn naøy laøm
cho caâu chuyeän soáng
ñoäng hôn leân vaø
khieán cho ñoäc giaû
caûm nhaän ñöôïc thaùi
ñoä vaø tình caûm cuûa
nhöõng ngöôøi ñang
tranh caõi trong caâu
chuyeän.

20. 72
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Môû ñaàu
Thaân baøi
Keát cuïc
hoÆc
Giai
tho¹i
M« t¶ vÒ mét
sù kiÖn hay
®Þa ®iÓm
Thí duï roõ
raøng veà
moät ngöôøi
Ñoaïn vieát veà chuû ñeà. Caâu chuyeän laø veà vaán ñeà gì
Toaøn caûnh: Dieãn bieán naøy hay tình hình naøy aûnh
höôûng ra sao ñeán ngöôøi daân.
Coù bao nhieâu ngöôøi khaùc ôû vaøo cuøng hoaøn caûnh? v.v..
Boái caûnh: Nguyeân nhaân gaây ra söï kieän naøy?
Nhöõng gì ñaõ xaåy ra khieán cho söï coá ñoù trôû thaønh
nhö baây giôø? v.v..
Nhöõng lôøi giaûi thích khaùc: Caùc quan ñieåm khaùc
nhau veà söï kieän naøy laø gì? v.v..
Chi tieát, lôøi trích daãn v.v..veà thí duï, giai thoïai
hay nhöõng gì moâ taû trong ñoaïn môû ñeà, vaø caùc yeáu
toá khaùc nöõa veà caâu chuyeän.
Lôøi trích daãn maïnh, giai thoïai hay lôøi tuyeân boá
coù lieân quan ñeán ñoaïn môû ñaàu cuûa caâu chuyeän.
Phoùng söï thöôøng duøng hình thöùc môû ñeà giaùn tieáp.
Ngöôøi vieát thöôøng baét ñaàu baèng caùch chuù troïng tôùi
moät ngöôøi naøo ñoù ñang phaûi ñoái phoù vôùi moät vaán ñeà
gioáng nhö cuûa nhieàu ngöôøi khaùc. Ñoù laø vì ñoäc giaû coù
theå hieåu ñöïôc tình huoáng vaø kinh nghieäm cuûa moät
ngöôøi hôn laø moät lôøi tuyeân boá veà moät tình hình toång
quaùt naøo ñoù. Ngöôøi ñöôïc noùi ñeán ñöôïc duøng laøm thí
duï hay laø minh chöùng cho moät tình huoáng naøo ñoù.
Moät hình thöùc thoâng thöôøng khaùc ñeå môû ñaàu laø veõ
ra quang caûnh cuûa caâu chuyeän, coù theå baèng caùch moâ
taû vaên hoa ñòa ñieãm xaåy ra caâu chuyeän.
hoÆc

21. Sau ñoaïn môû ñeà giaùn tieáp, laø moät ñoaïn noùi veà
chuû ñeà, cho ñoäc giaû thaáy caâu chuyeän laø veà vaán ñeà
gì. Ñoaïn naøy noái lieàn thí duï, minh hoïa hoaëc quang
caûnh ñòa ñieåm vôùi thaân baøi. Ñoaïn naøy thöôøng ñöôïc
ñaët tröôùc ñoaïn thöù 6 cuûa toaøn baøi.
Phaàn coøn laïi cuûa baøi vieát
giaûi thích cho ñoaïn môû ñeà vaø
boå sung cho ñoaïn naøy vôùi caùc
chi tieát, lôøi trích daãn vaø thí
duï. Thoâng thöôøng sau ñoaïn
veà chuû ñeà, ngöôøi vieát quay
laïi vôùi nhaân vaät vöøa ñöôïc noùi
ñeán, cho theâm moät soá chi tieát,
nhöõng minh hoïa hay quang
caûnh ñòa ñieåm ñaõ ghi nhaän ôû
ñaàu caâu chuyeän. Moät baøi
phoùng söï thöôøng chöùa ñöïng
nhieàu ñoaïn moâ taû vaø lôøi trích daãn, töïa nhö toâ maàu
moät böùc tranh. Phoùng söï cuõng thöôøng coù moät keát cuïc
ñeå laïi cho ñoäc giaû moät aán töôïng maïnh veà chuû ñeà cuûa
baøi vieát.
Nhö vaäy, moät baøi phoùng söï coù moät phaàn môû ñeà
ñöôïc saép xeáp caån thaän, phaàn giöõa laø thaân baøi, vaø keát
cuïc, gioáng nhö moät truyeän ngaén thuù vò hoaëc moät
cuoán tieåu thuyeát. Baïn khoâng theå caét cuït ñoaïn cuoái
gioáng nhö moät tin thôøi söï.
Sau ñaây laø moät baøi phoùng söï ñaày maàu saéc, lôøi
trích daãn hay, caùc chi tieát coù yù nghóa vaø nhöõng lôøi
giaûi thích veà taàm quan troïng cuûa nhöõng gì ñang xaåy
ra. Ngöôøi vieát keát hôïp nhöõng ñieàu quan saùt ñaày yù
nghóa cuûa caù nhaân, caùc döõ kieän nghieân cöùu qua taøi
lieäu vaø caùc cuoäc phoûng vaán. Chuùng ta ñaõ ñoïc ñoaïn
môû ñaàu cuûa caâu chuyeän naøy trong caùc chöông tröôùc
ñaây veà thí duï cho thaáy caùch quan saùt vaø döïng caûnh.
73
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Moät phoùng söï hay:
ñi xem boùi

22. Phaùt trieån nhanh choùng ñe doaï bieán khu Thaønh
Coå thaønh ‘moät Bangkok nöõa’
CHIANG MAI, Thailand - Taïi naêm cöûa oâ cuûa khu
thaønh coå ôû Chiang Mai, ngöôøi daân vöøa tuï taäp tham
döï moät buoåi leå coå truyeàn goïi laø Inthakhin. Caùc vò sö
trong nhöõng chieác aùo caø sa vaøng ngheä caát cao lôøi
caàu nguyeän trong khi daân chuùng daâng höông, hoa vaø
ñeøn neán ñeå caàu möa vaø xin moät muøa boäi thu.
Tuy nhieân, tieáng coøi xe inh oûi vaø tieáng maùy noå töø
ñaùm xe ñang bò taéc ñöôøng quanh caùc cöûa oâ naøy ñaõ
aùt haún tieáng caàu kinh, vaø khoùi xe töø caùc oáng xaû xe
hôi, xe gaén maùy laøm chaúng coøn ai ngöûi thaáy muøi
höông hoa thôm ngaùt nöõa.
Chiang Mai, coá ñoâ cuûa Vöông Quoác Lanna Thai,
aên möøng leã kyû nieäm sinh nhaät thöù 702 trong naêm
nay. Thaønh phoá naøy laø ñòa ñieåm haáp daãn khaùch du
lòch nöôùc ngoaøi thöù nhì taïi Thaùi Lan, chæ sau
Bangkok, moät thaønh phoá treû hôn ñeán naêm theå kyû.
Chiang Mai vaãy chaøo bôûi nhöõng neùt quyeán ruõ coå xöa,
ñeàn chuøa, thuû coâng ngheä, vaø gaàn vôùi caùc laøng daân
toäc ít ngöôøi ôû mieàn nuùi, röøng giaø, vaø thaùc nöôùc. Haøo
nöôùc saâu quanh khu thaønh coå vaø moät phaàn caùc cöûa
ngoõ kieân coá ñaùnh daáu voøng ñai cuûa thaønh phoá coå xöa
kia hieän vaãn ñang ñöôïc baûo toàn. Vôùi nhöõng daãy nuùi
cao vaø con soâng Ping bao boïc chung quanh, Chiang
Mai coøn coù teân goïi nöõa laø Boâng Hoàng mieàn Baéc.
Tuy nhieân, caùc nhaø baûo toàn ñaõ gaùn cho Chiang
Mai danh hieäu ‘Bangkok thöù nhì’ bôûi naïn keït xe, oâ
nhieãm, caùc toøa nhaø cao taàng vaø caùc khu thöông maïi
roäng lôùn ñau nhau moïc leân töø coâng cuoäc phaùt trieån
nhanh choùng ñang ñe doaï caùc truyeàn thoáng vaên hoaù
ñaëc thuø cuûa mieàn Baéc. Taïi Baûo Taøng ngheä thuaät hieän
ñaïi vöøa khai maïc, moät böùc hoaï vôùi töïa ñeà ‘Chiang
Mai 1997’, cho thaáy khoùi xe vaø caùc toøa nhaø cao taàng
ñang ñeø boùng moät con voi hai maét ñaãm leä
74
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Qua lôøi moâ taû duøng
ñeán moïi giaùc quan,
ngöôøi vieát baøi tröùôc
tieân ñöa ñoäc giaû
ñeán taän nôi. Anh
ñöa ñoäc giaû vaøo
trong caâu chuyeän vaø
minh hoaï cho caùc
ñeà taøi chính.
Caùc ñoïan naøy tieáp
tuïc nhöõng ñieàu moâ
taû ñaày maàu saéc ôû
ñoïan môû ñaàu vaø
giaûi thích veà chuû ñeà
cuûa caâu chuyeän.
Haõy ñeå yù ñeán nhöõng
ñieåm töông phaûn
ñaëc thuø giöõa quùa
khöù vaø hieän taïi
ñöïôc duøng ñeå cho
thaáy chuû ñeà.

23. Chiang Mai taêng tröôûng nhôø ôû caùc doanh nghieäp
noâng nghieäp cuûa Nhaät Baûn vaø caùc nhaø maùy ôû Nam
thaønh phoá. Nhöng, ñieàu traùi khoaùy laø söï phaùt trieån
cuûa Chiang Mai laø nhôø ôû choã nhieàu ngöôøi giaàu ñoå xoâ
ñeán thaønh phoá ñeå traùnh nhöõng teä naïn cuûa Bangkok.
Cuõng gioáng nhö Bangkok, caùc thöûa ruoäng ôû ngoaïi oâ
Chiang Mai nay ñaõ nhöôøng choã cho caùc khu nhaø ôû
roäng meânh moâng, nhieàu nhaø khoâng coù ngöôøi ôû vì baây
giôø khoâng coù maáy ai ñuû tieàn ôû nhöõng caên nhaø nhö vaäy.
Kinh teá suy thoaùi hieän nay cuûa Thaùi Lan ñaõ giuùp
thaønh phoá naøy ñöôïc xaû hôi ñoâi chuùt do caùc döï aùn lôùn
ngöng laïi, nhöng roõ raøng laø moät khi tieàn baïc laïi doài
daøo nhö tröôùc, Chiang Mai khoâng theå naøo traùnh khoûi
sa chaân vaøo ñöôøng cuõ.
‘Sieâu thò’ ñaàu tieân cuûa Chiang Mai khai tröông
caùch ñaây ba naêm . Ñoät nhieân, thaùng chaïp naêm ngoaøi,
theâm ba sieâu thò nöõa môû cöûa. Ñaây laø caùc caáu truùc vó
ñaïi theo kieåu nhaø kho, vôùi caùc baõi ñaäu xe roäng nhö
saân ñaù boùng, baùn ñuû moïi maët haøng, töø traùi saàu rieâng
ñeán buùp beâ Barbie, tôùi maùy giaët. Haøng hoaù ôû caùc cöûa
haøng naøy thu huùt nhöõng khaùch haøng muoán chæ phaûi
ñeán moät choã laø coù theå mua saém ñuû moïi thöù vaø laïi reû
nöõa, nhöng caùc cöûa haøng naøy ñang ñe doaï ñeán söï
soáng coøn cuûa caùc tieäm nhoû do caùc hoä gia ñình laøm
chuû, vaø caùc chôï baùn ñoà töôi soáng maø ngöôøi daân
thöôøng hay lui tôùi theo truyeàn thoáng.
Moät loaït ‘Sieâu thò’ Carrefour vaø Auchan cuûa
Phaùp môû cöûa trong cuøng moät tuaàn döôøng nhö ñeå ñöa
cuoäc caïnh tranh kinh teá toaøn caàu cuûa hoï vaøo Chiang Mai.
‘Muïc tieâu cuûa chuùng toâi laø ñöa taát caû caùc saûn
phaåm vaøo cuøng moät choã ñeå khaùch haøng choïn löïa.
Caøng ngaøy caøng coù theâm khaùch haøng ñeán’, Philippe
Richard, Quaûn lyù cuûa Auchan noùi. Sieâu thò naøy coù 50
ñieåm thanh toaùn vaø dieän tích gaàn 10.000 thöôùc vuoâng.
Auchan ñaõ xaây döïng moät con ñöôøng ngaàm noái xa
loä gaàn ñoù ñeán tieäm ñeå khaùch haøng coù theå ñeán töø moïi
75
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Caùc ñoïan naøy cho
thaáy toøan caûnh vaø
boái caûnh. Chuùng
giaûi thích taïi sao
Chiang Mai trôû neân
moät thaønh phoá nhö
ngaøy nay vaø seõ ñi
ñeán ñaâu trong
töông lai.
Ngöøôi vieát baøi cho
theâm moät soá thí duï
veà caùc vaán ñeà cuûa
thaønh phoá, gioáng
nhö caùc thí duï ñaõ
ñöïôc ñöa ra trong
hai ñoaïn ñaàu. Haõy
ghi nhaän vieäc duøng
caùch so saùnh (caùc
baõi ñaäu xe roäng nhö
baõi ñaù boùng) vaø caùc
chi tieát ñaëc thuø (traùi
saàu rieâng tôùi buùp beâ
Barbie tôùi maùy giaët)
ñeå ngöôøi ñoïc coù theå
hình dung ra quang
caûnh.
Ngöøôi vieát baøi ñaët
moät lôøi trích daãn
cho thaáy giaù trò môùi
cuûa chuû nghóa tieâu
thuï taïi Chiang Mai
leân ñoaïn gaàn ñaàu
trong baøi vieát.

24. höôùng. Caùc sieâu thò naøy laøm cho tình traïng giao
thoâng trong thaønh phoá trôû neân toài teä hôn tröôùc vaø
ñöôøng xaù trôû neân nguy hieåm hôn. Hoï cuõng baét ñaàu
moät kyû nguyeân göûi/phaân phaùt thö vaø caùc aán phaåm
tieáp thò môùi. Caùc tôø rôi quaûng caùo, hình aûnh maàu saéc
loäng laãy ñieån hình cho moät söï caïnh tranh môùi meû vaø
hieän ñaïi veà tieâu thuï ôû Chiang Mai ñang ñöôïc phaân
phaùt khaép nôi trong thaønh phoá, xeáp thaønh ñoáng cao
treân baøn, göûi ñeán taän nhaø, nheùt qua khe cöûa vaên
phoøng cuõng nhö nhaø daân.
Caùc nghieân cöùu vieân ñang xeùt nghieäm veà noàng
ñoä chì trong maùu cuûa caùc caûnh saùt giao thoâng taïi
Chiang Mai, vaø cuõng gioáng nhö caùc cuoäc xeùt nghieäm
ñaõ töøng dieãn ra taïi Bangkok, keát quaû thaät ñaùng ngaïi.
Hoï theo doõi chaát löôïng nöôùc soâng Ping, hieän ñang bò
oâ nhieåm vì thuoác tröø saâu maø noâng daân duøng ôû thöôïng
nguoàn. Trong khi thaønh phoá taêng tröôûng, löôïng raùc
thaûi nay ñaõ vöôït quaù khaû naêng chöùa raùc hay xöû lyù
chaát thaûi cuûa thaønh phoá.
Tuy nhieân, cuõng khoâng neân quaù phoùng ñaïi caùc
vaán ñeà naøy. Nhaø caàm quyeàn nay ñaõ caám xaây caùc nhaø
cao taàng gaàn nôi ñeàn chuøa. Haøo nöôùc boïc quanh khu
Thaønh Coå nay ñaõ ñöôïc vôùt saïch raùc vaø laép ñaët moät
heä thoáng loïc nöôùc. Coøn veà oâ nhieãm, Chiang Mai chæ
baèng moät phaàn 40 ñoä oâ nhieãm cuûa Bangkok.
Ñieàu laøm cho ngöôøi ta lo ngaïi hôn laø neáp soáng
cuûa thaønh phoá.
Caùc teä naïn quen thuoäc taïi Bangkok nay ñaõ len loûi
ñeán nôi, chaúng haïn nhö vuï tham nhuõng hoài naêm
ngoaùi, goàm caùc só quan vaø caùc nhaân vieân thaønh phoá,
hoï ñaõ tìm caùch voøi tieàn caùc saïp haøng khu chôï trôøi
ñeâm, moät ñòa ñieåm haáp daãn du khaùch taïi trung taâm
thaønh phoá. Cuõng naêm ngoaùi, moät caûnh saùt vieân quaù
töùc giaän vì ngöôøi baïn gaùi ñaõ boû anh ñeå giao du vôùi
moät ngöôøi nöôùc ngoaøi ñaõ baén vaø gaây thöông tích cho
hai du khaùch ngöôøi Italia taïi phi tröôøng Chiang Mai.
76
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Theâm caùc thí duï nöõa
cho thaáy caùc vaán ñeà,
boå sung cho ñoaïn
môû ñeà vaø chuû ñeà
cuûa caâu chuyeän.
Haõy ghi nhaän moät
laàn nöõa caùc chi
tieát ñaëc thuø.
Ngöøôi vieát ñaõ moâ taû
nhieàu vaán ñeà cuûa
thaønh phoá. Baây giôø
anh muoán cho ñoäc
giaû ñöøng nghó raèng
taát caû moïi söï ñeàu
xaáu caû. Anh cho
thaáy moät söï caân ñoái
vaø trieån voïng cuûa
caâu chuyeän.
Ñoaïn naøy cho thaáy
moät söï chuyeån
höùông nheï nhaøng
sang moät chuû ñeà
phuï: khoâng nhöõng
chæ caùc caáu truùc xaây
döïng laø ñang thay
ñoåi, neáp soáng vaø
vaên hoùa cuõng thay
ñoåi nöõa.

25. Cuõng gioáng nhö taïi khu Patpong ôû Bangkok, beänh
AIDS nay laïi coøn teä hôn trong caùc oå maõi daâm ôû
Chiang Mai, nôi caùc coâ gaùi maõi daâm tuoåi vò thaønh
nieân haønh ngheà.
Caøng ngaøy caøng coù theâm ngöôøi haõnh dieän khoe
nhöõng chieác ñieän thoaïi di ñoäng cuûa hoï, bieåu töôïng
cho söï phoàn vinh cuûa giôùi treû Bangkok. Taïi moät nhaø
haøng chuyeân veà loaïi ñoà aên kieåu ‘Khantoke’, töùc laø
caùc moùn aên ñaëc saûn cuûa mieàn baéc doïn aên vôùi côm
neáp, chaøng nhaïc só vôùi caây ñaøn ghi-ta ñaõ khoâng haùt
nhaïc truyeàn thoáng, maø thay vaøo ñoù laø caùc baûn nhaïc
thoân daõ cuûa John Denver.
‘Tính tham lam thôøi hieän ñaïi ñaõ laøm chuùng toâi
maát ñi neáp soáng giaûn dò’ Udom Roongruangsi noùi,
oâng laø Giaùm Ñoác Trung Taâm Phaùt trieån Ngheä thuaät
vaø Vaên hoaù taïi Ñaïi Hoïc Chiang Mai.
Udom ñang trong giai ñoaïn hoaøn taát moät coâng
trình keùo daøi töø saùu naêm nay, ñoù laø soaïn thaûo moät
cuoán töï ñieån veà vaên hoùa Baéc Thaùi Lan. OÂng ñaët teân
cho cuoán saùch laø ‘ngoâi thaønh coå cuoái cuøng, böùc
töôøng cuoái cuøng, tröôùc khi vaên minh cuûa chuùng ta
bieán maát’.
Udom noùi: neàn vaên hoùa truyeàn thoáng ñang bò ñe
doaï moät phaàn laø vì theå cheá chính trò taäp trung quyeàn
löïc cuûa Thaùi Lan. Chiang Mai phaàn lôùn do caùc vieân
chöùc ñöôïc Bangkok phaùi ñeán ñeå caàm quyeàn, khoâng
phaûi do caùc nhaân vaät ñòa phöông cai quaûn. OÂng noùi,
caùc giaù trò kieåu Bangkok chieám vò trí ñoäc toân.
‘Toâi coá gaéng daäy cho con gaùi toâi thoå ngöõ mieàn
Baéc nhöng noù khoâng chòu, vì aûnh höôûng cuûa caùc giaùo
vieân, baïn beø vaø ñaøi truyeàn hình’, oâng noùi.
Nhöõng ngöôøi baûo toàn vaên hoaù khaùc phaøn naøn veà
moät soá caùc buoåi bieåu dieãn ‘vaên hoaù’ cho du khaùch
ñöôïc toå chöùc bôûi caùc vieân chöùc chính phuû khoâng bieát
gì nhieàu veà vaên hoaù ñòa phöông. Hoï noùi, lòch söû vaø
di saûn vaên hoaù cuûa Chiang Mai ñaõ bò boùp meùo, bò
77
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Boái caûnh vaø quan
saùt ñöïôc duøng ñeå
nhaán maïnh veà caùc
thay ñoåi.
Ba lôøi trích daãn
maïnh, vaén taét-
khoâng phaûi loaïi
nhöõng lôøi tuyeân boá
baïn thöôøng nghe
caùc hoïc giaû thoát ra.

26. ñem duøng ñeå gíuùp vui vaø thu tieàn, thay vì ñeå giaùo duïc
hay toân vinh vaên hoaù. Taïi khu chôï ñeâm, caùc vuõ coâng
thöôøng xuyeân nhaåy muaù caùc ñieäu vuõ truyeàn thoáng
treân saân khaáu ñeå haáp daãn du khaùch vaøo caùc nhaø
haøng aên taïi ñaây. Ngöôøi ta ñaõ töøng thaáy caùc phuï nöõ
Thaùi aên maëc y phuïc truyeàn thoáng cuûa boä laïc mieàn
nuùi Lisu nhaåy muùa caùc ñieäu muaù cuûa boä laïc Akba.
Udom noùi ngöôøi daân Chiang Mai khoâng coøn coi
caùc ñeàn chuøa laø nhöõng nôi thöïc söï thuoäc veà coäng
ñoàng cuûa hoï nöõa. Thay vaøo ñoù, oâng noùi, ngöôøi daân
ñi leã ñeàn chuøa ñeå thoaû maõn moät nhu caàu naøo ñoù -
‘cuõng gioáng nhö hoï ñi aên mì khi ñoùi buïng’
Trong buoåi leå Inkhathin môùi ñaây, moät caëp nam nöõ
ñaõ laùi chieác xe hôi Honda Accord maàu traéng môùi
tinh ñeán moät cöûa oâ coå kính xaây töø theá kyû thöù 13 cuûa
thaønh phoá roài ra veà trong voøng 30 giaây ñoàng hoà sau
khi ñeå laïi moät phong bì cuùng. Beân treân, caùc loa
phoùng thanh ñang truyeàn ñi nhöõng lôøi caàu kinh cuûa
caùc vò sö saõi, moät taám bieåu ngöõ lôùn maàu vaøng ngheä
78
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän
Ngöøôi vieát goùi gheùm
caâu chuyeän laïi baèng
caùch quay trôû veà vôùi
quang caûnh luùc ñaàu,
cuõng vôùi caùc chi tieát roõ
reät vaø ñaày maàu saéc. Söï
quan saùt veà caùc phuï nöõ
treû laøm cho ngöôøi ñoïc
suy nghó veà caâu chuyeän
khi ñoïc xong. Phoùng söï
naøy coù phaàn môû ñaàu,
thaân baøi vaø keát cuïc
ñöïôc saép xeáp caån thaän,
keát hôïp baèng moät chuû
ñeà chính duy nhaát.
Nhöõng lôøi trích daãn vaø
caùc chi tieát giöõ cho ñoäc
giaû tieáp tuïc ñoïc ñeán
heát baøi. Taát caû nhöõng
lôøi trích daãn vaø chi tieát
ñeàu phuø hôïp vôùi chuû
ñeà chính.
Thöc aên laï cho moät phuï nöõ vuøng cao

27. môøi goïi thieän nam tín nöõ ñeán caàu nguyeän. Treân taám
bieåu ngöõ naøy coù in bieåu töôïng cuûa moät coâng ty ñieän
thoaïi di ñoäng lôùn. Caùch ñoù vaøi thöôùc, chaúng maøng gì
ñeán nhöõng lôøi caàu kinh, ba phuï nöõ vöøa chuyeän troø vui
veû vöøa xaêm xoi moät bieån quaûng caùo cuûa moät sieâu thò.
Caùc caáu truùc phoùng söï khaùc
Coù nhieàu loaïi phoùng söï vaø caùch saép xeáp. Raát khoù
coù theå duøng saùch vôû ñeå giaûng daäy veà caùc caáu truùc
khaùc nhau. Neáu baïn khoâng daùm chaéc veà caùch thöùc
saép xeáp baøi phoùng söï baïn ñang muoán vieát, toát nhaát
laø baïn neân nhôø moät chuû bieân hay giaùo vieân cuøng
xem xeùt vôùi baïn.
Moät soá caùc loaïi phoùng söï khaùc laø:
* Moät phoùng söï veà tin töùc hay moät baøi phaân tích
veà tin töùc laáy töø moät söï kieän naøo ñoù vöøa ñöôïc töôøng
thuaät trong tin thôøi söï vaø giaûi thích taïi sao tin ñoù xaåy
ra, coù yù nghóa gì vaø döï ñoaùn coù theå seõ xaåy ra nhöõng
gì nöõa. Chaúng haïn, baøi vieát coù theå laø veà nguyeân
nhaân treû em bò cheát trong caùc traän luït vaøo muøa möa
ôû Vieät Nam, hoaëc yù nghóa cuûa vieäc coù theâm hoäi vieân
gia nhaäp Hieäp Hoäi Ñoâng Nam AÙ ASEAN.
* Caùc baøi gôïi söï chuù yù töï nhieân cuûa con ngöôøi-veà
suùc vaät, treû em, moät chuyeän bi thaûm, moät thaéng lôïi
tröôùc bao nhieâu trôû ngaïi, v.v..-coù theå vui nhoän hay
ñau buoàn. Ñaây laø nhöõng baøi gôïi tình caûm cuûa ngöôøi ñoïc.
* Caùc baøi veà tieåu söû cho thaáy ñoâi chuùt tính tình
cuûa moät caù nhaân.
* Caùc caâu chuyeän treân ñöôøng ñi seõ ñaëc taû veà
phong caûnh vaø ñaëc ñieåm cuûa moät nôi naøo ñoù.
* Caùc phoùng söï ñieàu tra ñaëc bieät phöùc taïp. Caùc
baøi naøy ñoøi hoûi phaûi chuaån bò raát kyõ, phoûng vaán, ñi
thaêm thöïc teá, nghieân cöùu hoà sô, phaân tích v.v..Caùc
baøi nhö vaäy thöôøng ñöa tin veà moät vaán ñeà maø moät
ngöôøi naøo ñoù, coù theå trong chính phuû hay trong moät
doanh nghieäp lôùn naøo ñoù, ñang muoán giöõ kín.
79
Chöông 9: Saép xeáp caâu chuyeän