1. Tijdschrift voor Welzijnswerk jg. 36 - nr. 323 - april - mei 2012
OUDERCRÈCHES:
HET VOORDEEL VAN DE THUISMATCH
Een interview met Lieve Jacobs en Ellen Rutgeerts
Stéphanie DE SMET1
2012 is door de Verenigde Naties uitgeroepen First things first: snelcursus coöperaties
tot het ‘Internationaal Jaar van de Coöpera- voor dummies
ties’. Geen enkele kans wordt onbenut gelaten
door de coöperatie Cera om het coöperatieve Lieve Jacobs is de coördinator van Coopburo:
gedachtegoed in de spotlights te zetten. Want, “De coöperatie is geen verouderde vennoot-
onbekend maakt onbemind natuurlijk. Toch schapsvorm, maar een opportuniteit waar de
breekt deze vorm van ondernemen stilaan ook zorgsector niet langer omheen kan. Vlaanderen
door in de sector van de kinderopvang, woon- heeft een uitgesproken vzw-cultuur, maar coö-
zorgcentra en gehandicaptenvoorzieningen. De peraties bieden soms een betere oplossing. Met
coöperatie Cera wil in deze oefening niet alleen Coopburo willen we de mogelijkheden rond het
graag betrokken zijn, maar tevens haar exper- coöperatief ondernemen stilaan laten doordrin-
tise en ervaring rond coöperatief ondernemen gen bij diverse sectoren en doelgroepen, zonder
valoriseren voor andere coöperaties. afbreuk te doen aan de vzw’s. Ook in de zorg-
en welzijnssector, want die staat voor grote uit-
Hiertoe richtte Cera recent Coopburo op, een dagingen. Denk maar aan de groeiende vraag
coöperatieve dienstverlener die concreet advies naar zorg, de beperkte middelen en de vraag
en trajectbegeleiding aanbiedt aan bestaande naar een intense gebruikersparticipatie.”
en nieuwe coöperatieve initiatieven, en die ook
kwalitatief en kwantitatief studiewerk rond co- Maar wat is dan het verschil met een vzw? “En-
operatief ondernemen stimuleert en initieert. kele troeven van coöperatief ondernemen zijn
Daarnaast verzorgt Coopburo studiedagen, le- dat je je eigen lot in handen kan nemen, schaal-
zingen en workshops op maat. voordelen kan creëren, tegelijk aandeelhouder
1 De auteur is programmacoördinator Medisch-sociaal bij Cera. Contact: stephanie.desmet@cera.be.
24

2. Tijdschrift voor Welzijnswerk jg. 36 - nr. 323 - april - mei 2012
en werknemer kan zijn, of zelfs én leverancier deropvang, 2) het maken van sociaal relevante
OUDERCRÈCHES
én klant. Je zit mee aan het stuur van de onder- keuzes en 3) participatie van kinderen, ouders,
neming en dit zorgt op vele vlakken voor een begeleiders, buurt en ruime samenleving.”
win-winsituatie. Bovendien kun je ook winst
maken, zonder de coöperatieve principes uit het In oudercrèches vinden
oog te verliezen, noch de sociale doelstellingen,
gelijkgezinden met dezelfde
en dat alles in een commerciële markt”, verdui-
delijkt Lieve Jacobs. principes, noden en behoeften
rond ouderschap en opvoeding
elkaar.
Een mogelijk antwoord voor een tekort
van 15.000 à 25.000 plaatsen in de
kinderopvang? Kinderopvang wordt voor kinderen gezien als
een overgangsgebied tussen het gezin en de
“Coöperaties zijn vaak uit nood geboren”, ver- samenleving. Voor oudercrèches geldt dat nog
volgt de coördinator van Coopburo, “In Frank- veel sterker. Omdat in oudercrèches niet het
rijk, bijvoorbeeld, bestaan sinds eind jaren 60 de kind maar de relatie ouder-kind centraal staat,
oudercrèches: crèches waarbij de ouders zich in- vormen ze ook meer dan de reguliere kinderop-
zetten door een paar uur per week bij te klussen vang een minimaatschappij op zich. Ellen Rut-
in de crèche in ruil voor korting. Vanuit Coop- geerts: “Er zijn ouders die nood hebben aan een
buro menen we dat dit model een mogelijke ander pedagogisch project voor hun kind dan
inspiratiebron is voor de Vlaamse Kinderopvang wat vandaag voorhanden is in de kinderopvang.
en willen we onderzoeken hoe het coöperatief Als het over hun kinderen gaat, kunnen en wil-
gedachtegoed hierbij kan aansluiten. In een len ouders niet herleid worden tot pure consu-
crèche waar ouders mee het beleid kunnen be- menten die aanbodgerichte keuzes maken. Hun
palen, zou het logisch zijn dat ouders vennoot emoties en invulling op vlak van kwaliteit zijn
kunnen worden.” doorslaggevend. Zo zweert de ene ouder bij uit-
sluitend natuurlijke en biologische voeding, en
Het Expertisecentrum voor Opvoeding en Kin- wil een andere ouder dat zijn kind zo vaak als
deropvang (VBJK) hertaalt momenteel, in op- mogelijk in de buitenlucht is. Sommige ouders
dracht van Coopburo, het concept van het hebben omwille van beroepsomstandigheden
systeem van de oudercrèches op maat naar misschien eerder nood aan weekend- dan aan
Vlaanderen. Ellen Rutgeerts, sociaal agoog bij weekopvang. Kortom in oudercrèches vinden
VBJK licht deze opdracht toe: “Men schat dat er gelijkgezinden met dezelfde principes, noden
in de nabije toekomst 15.000 à 25.000 nieuwe en behoeften rond ouderschap en opvoeding
opvangplaatsen gecreëerd moeten worden in elkaar.”
de kinderopvang. Hoe we dit in de samenleving
zullen aanpakken is niet zomaar een kwestie
van cijfers. Vanuit VBJK waren we nieuwsgierig Een vliegje zijn bij je eigen kind
naar een verdere uitdieping van de idee van de
oudercrèches in Vlaanderen omdat dit concept Wordt er dan gewerkt zonder beroepskrachten?
aandacht heeft voor drie belangrijke elementen: Ellen Rutgeerts: “Ouderbetrokkenheid staat
1) het blijven garanderen van kwaliteit in de kin- goed omschreven in de missie en visie van een
25

3. Tijdschrift voor Welzijnswerk jg. 36 - nr. 323 - april - mei 2012
oudercrèche. De ouder is en blijft de eerste op- Het zijn projecten met een culturele, sociale,
OUDERCRÈCHES
voeder, maar dat maakt hem of haar nog niet politieke en economische betekenis. Trouwens,
tot kindbegeleider in de opvang. Professionelen doordat ook vaders betrokken zijn in de orga-
zorgen voor de rode draad en de structuur van nisatie van de kinderopvang, worden ook man-
de werking. De ouders engageren zich om min- nelijke professionele opvoeders er aangetrokken
stens enkele uren per week actief mee te draai- om er te werken. De opgroeiende kinderen ko-
en. Zij staan bijvoorbeeld enkele uren per week men dus niet enkel met vrouwelijke rolmodellen
in voor het onderhoud van de tuin, maken het in contact.”
eten klaar op vrijdag, of zorgen op woensdag-
namiddag voor een leuke activiteit voor de kin-
deren. Ze leven als het ware mee in de leefgroep Aan de slag
van de kinderen.”
Stel dat je een oudercrèche wil oprichten samen
Professionelen zorgen voor de met enkele buren, vrienden, familie … Over
naar Coopburo voor advies en begeleiding om
rode draad en de structuur van de
een coöperatieve vennootschap op te richten?
werking. De ouders engageren zich Lieve Jacobs: “Toch even nuanceren. Coopburo
om minstens enkele uren per week wil niet de apostel van de coöperatie zijn. De
actief mee te draaien. manier van ondernemen staat voor ons cen-
traal. Het belang van de rechtsvorm komt pas
op de tweede plaats. Maar we zijn inderdaad
Behalve de vraaggerichte filosofie en de moge- heel graag bereid om initiatiefnemers van een
lijkheid om bij je eigen kind een vliegje te kun- coöperatie te begeleiden van het verkennende
nen zijn, zijn er nog andere voordelen verbon- idee over de verfijning van missie en visie, tot de
den aan dit - voor Vlaanderen althans - nieuw praktische implementatie.”
pedagogische concept?
Ellen Rutgeerts: “Zoals al aangehaald is Vlaan-
Ellen Rutgeerts: “Laat me toch eerst even dui- deren een vzw-land. Dat moet ook, anders kom
delijk stellen dat niet alle kinderopvang herleid je voor bepaalde erkenningen en subsidies van
dient te worden tot een oudercrèche. Vanuit bijvoorbeeld Kind en Gezin niet in aanmer-
VBJK pleiten we voor variëteit. Vergelijk het een king. Een voorbeeld van een oudercrèche met
beetje met leesmoeder of zwemvader zijn. Dat een (noodzakelijke) vzw-structuur is De Kleine
hoeft niet, maar het is wel leuk dat het kan. De Berg in Boechout. Twee vaste krachten en een
andere modellen van kinderopvang zijn zeker ploeg enthousiaste ouders doen de kinderop-
even goed.” vang draaien. Ouders zijn er een vast onderdeel
van de werking. Ook ‘t Sjokkepoeike in Hasselt
Laat het me dan anders formuleren: welke verwacht een actieve inbreng en betrokkenheid
ideeën en principes, eigen aan de oudercrèches, van de ouders, maar ook zij werken binnen een
kunnen ook het pedagogische beleid van de vzw-structuur.”
kinderopvang in Vlaanderen inspireren?
Lieve Jacobs: “Zelfhulp, verantwoordelijkheids-
Ellen Rutgeerts: “De oudercrèches zijn proactief zin, democratie, gelijkheid, rechtvaardigheid
aanwezig in hun wijk of dorp. Ze weerspiegelen en solidariteit zijn de zes coöperatieve waarden
per definitie de diversiteit van hun omgeving. die de International Co-operative Alliance naar
26

4. Tijdschrift voor Welzijnswerk jg. 36 - nr. 323 - april - mei 2012
voren schuift. Deze worden mooi vertaald in de bejag. Om deze uitdaging het hoofd te bieden,
OUDERCRÈCHES
twee voorbeelden. De coöperatieve spirit maakt kan overwogen worden om een sociaal oog-
als het ware deel uit van hun identiteit. Naast ini- merk aan te nemen.
tiatieven rond ouderbetrokkenheid, kan de co-
operatieve rechtsvorm ook voor andere initiatie- Ondanks de goede bedoelingen
ven in de kinderopvang worden ingezet. Vlaams
van bij de start kan de opzet
minister van Sociale Economie Freya Van den
Bossche selecteerde eind vorig jaar verschillende verglijden… Daarom is het goed
proefprojecten in coöperatief ondernemen. Een om systemen in te bouwen
ervan staat op naam van de Provinciale Commis- om de oorspronkelijke sociale
sie voor Buitenschoolse Opvang in Limburg met
doelstelling te bewaken.
als onderwerp de gemeenschappelijke aankoop
van materialen en diensten. Dit project beoogt
de oprichting van een coöperatie voor en door Ouders met bijvoorbeeld één kind hebben door-
kinderopvanginitiatieven, met als doel kosten- gaans twee à twee en een half jaar een halve
besparend te werken door samen materialen en nood aan kinderopvang. Dat is een korte peri-
diensten aan te kopen. Andere mogelijkheden ode in tegenstelling tot bijvoorbeeld ouders van
waar de coöperatie kan worden ingezet is bij- een volwassen persoon met een verstandelijke
voorbeeld bij de gezamenlijke aankoop van een beperking die nood hebben aan een perma-
gebouw, of het delen van administratieve hulp nente en duurzame oplossing op het vlak van
tussen verschillende onthaalouders.” wonen en zorg2. Dat betekent dat je binnen de
coöperatieve structuur voor kinderopvang de
aandeelhouders regelmatig zal moeten vernieu-
Veel potentieel, veel uitdagingen wen waardoor je een nieuw vennotenbestand
kan krijgen, dat niet meer te vergelijken valt met
Oudercrèches in een coöperatieve rechtsvorm de groep familieleden, vrienden of buren van bij
hebben het potentieel om een rol te vervullen de start. Systemen om de oorspronkelijke soci-
bij het wegwerken van knelpunten in het hui- ale doelstelling te blijven bewaken kun je uiter-
dige aanbod van kinderopvang in Vlaanderen. aard wel inbouwen in de statuten.
Naast de beperking om in aanmerking te komen
voor subsidies en erkenningen, wijzen Lieve Ja- Vrijwilligerswerk door ouders dient te passen in
cobs en Ellen Rutgeerts nog op enkele andere een vrijwilligersbeleid. Het mag niet leiden tot
knelpunten en uitdagingen. het verdringen van de professionele opvoeders.
Dat brengt met zich mee dat het niveau en de
Wil je effectief aan de slag, dan is de voorberei- opleiding van de professionelen vrij hoog dient
ding en de ontwikkeling tot een gedragen con- te zijn als garantie voor de vereiste kwaliteit. Te-
cept een zeer belangrijke oefening. Een groot vens kan men zich de vraag stellen of de sociale
verschil tussen de vzw en de coöperatie is dat bij inspectie vrijwilligerswerk zal accepteren in een
deze laatste de mogelijkheid bestaat om winst coöperatieve onderneming die winst mag ma-
te maken. Ondanks de goede bedoelingen van ken. Maar wie weet kan de wetgever er voor
bij de start kan de opzet verglijden naar winst- opteren om vrijwilligerswerk ook toe te laten
2 Inclusie Invest is zo’n jaar geleden opgericht als samenwerkingsverband van voorzieningen voor mensen met
een handicap, oudergroeperingen, privépersonen en rechtspersonen. Inclusie Invest wil voor 1200 mensen
met een beperking kleinschalige woonvormen realiseren over heel Vlaanderen. Hiervoor geeft Inclusie Invest
aandelen uit, wat eigenlijk neerkomt op een sociale vorm van beleggen.
27

5. Tijdschrift voor Welzijnswerk jg. 36 - nr. 323 - april - mei 2012
in coöperaties met een sociaal oogmerk, want trokkenheid van alle partners (kinderen, begelei-
OUDERCRÈCHES
daar kan men een eventuele winstuitkering be- ders, ouders, buurt, samenleving).
perken of zelfs helemaal uitsluiten.
Tijdens de zomermaanden verschijnt een star-
Meedraaien als ouder in de kinderopvang tersgids voor beginnende initiatieven die wer-
vraagt veel engagement. De verleiding is groot ken vanuit een sterke ouderbetrokkenheid en
om vooral zorg te dragen voor je eigen kind. Het het coöperatieve gedachtegoed. Deze starters-
principe ‘ieder doet wat hij kan’, zal niet door gids zal elektronisch ter beschikking gesteld
iedereen even correct worden toegepast en dat worden van alle geïnteresseerden en vanzelf-
kan wrevel veroorzaken wanneer men de indruk sprekend zal er een link gemaakt worden tus-
krijgt dat het ‘altijd dezelfde zijn die alles doen’. sen het nieuwe decreet kinderopvang en deze
Goede afspraken maken hier goede vrienden en startersgids.
opnieuw: bekijk wat je kunt vastleggen in de
statuten. Meer info: www.vbjk.be en www.coopburo.be.
Kinderopvang moet toegankelijk zijn. Ouderbij-
dragen, of aandelen van ouders-leden mogen De verschillen tussen vzw, coöperatie
niet te hoog zijn, of moeten inkomensgerela- en vennootschap met sociaal oogmerk
teerd zijn, opdat alle ouders – in het bijzonder op een rijtje
ook minvermogende ouders – aan de kinderop-
vang zouden kunnen participeren. In het artikel werd voornamelijk ingegaan op
de vzw en de coöperatie als mogelijke orga-
nisatievormen voor het oprichten van een ou-
Onderzoek en verdere opvolging dercrèche. Hieronder bekijken we het juridische
verschil tussen beide en nemen we voor de
VBJK onderzoekt in opdracht van Coopburo volledigheid ook de vennootschap met sociaal
hoe coöperaties van kinderopvang in Vlaande- oogmerk mee. Deze laatste is een addendum
ren kunnen gerealiseerd worden, zodat een stij- aan een bestaande vennootschapsvorm, waar-
ging van het aantal plaatsen in de kinderopvang door je een sociaal doel opneemt in de doelstel-
gepaard kan gaan met kwaliteit, met aandacht lingen en een beperking op het winstoogmerk.
voor maatschappelijk kwetsbare kinderen en “De perfecte mix tussen een vennootschap en
gezinnen en met een hoge en zeer concrete be- een vzw”, aldus Lieve Jacobs.
VZW COOPERATIE VENNOOTSCHAP MET SOCIAAL
OOGMERK (VSO)
Een vzw mag enkel bijkomstig Een coöperatie kan handelsactiviteiten Een vso kan handelsactiviteiten stellen
handelsactiviteiten stellen stellen
Een vzw mag geen direct of indirect Een coöperatie streeft een indirect of Een vso streeft een indirect of direct
voordeel nastreven voor haar leden direct voordeel na voor haar leden/ver- voordeel na voor haar leden/vermo-
mogensvennoten gensvennoten. Dit vermogensvoordeel
kan beperkt of uitgesloten worden
Een vzw werkt niet met inbreng van Bij een coöperatie brengen vennoten Bij een vso brengen vennoten kapitaal
eigen kapitaal kapitaal in in
Een vzw kan geen vermogen opbou- Een coöperatie kan vermogen opbou- Een vso kan vermogen opbouwen ten
wen ten voordele van haar leden wen ten voordele van haar vennoten voordele van haar vennoten.
De reserves moeten gebruikt worden
om het sociaal doel te realiseren
28

6. Tijdschrift voor Welzijnswerk jg. 36 - nr. 323 - april - mei 2012
Coop Award 2012
OUDERCRÈCHES
Plannen voor een ‘coöperatief’ initiatief? Kun je daarbij een extra duwtje in de rug gebruiken? Doe
dan zeker mee!
In dit ‘Internationaal Jaar van de Coöperaties’ geeft Coopburo aan coöperatieve initiatieven de kans
om de Coop Award 2012 in de wacht te slepen. Coop Award richt zich hierbij zowel tot verfrissende
nieuwe coöperatieve initiatieven, als nieuwe of bestaande initiatieven die de coöperatieve principes
in de praktijk brengen, en beoogt initiatieven die een diversiteit vertonen in aanpak, sector en doel-
stelling.
Vijf laureaten slepen een adviescheque van 2000 euro van Coopburo in de wacht, met daarbovenop
een projectpremie van 1500 euro. Met de adviescheque wordt jouw coöperatief initiatief gedurende
drie dagen met raad en daad professioneel bijgestaan door Coopburo, de coöperatieve dienstverle-
ner van Cera. De projectpremie gebruik je voor de uitvoering van je project. Bijvoorbeeld voor speci-
fieke werkingskosten, expertise, investeringen…
Tot 15 juli 2012 krijg je de tijd om een deelnemingsformulier in te dienen. Een zorgvuldig samen-
gestelde jury buigt zich over de aanvragen en op 13 oktober 2012 volgt de bekendmaking op de
ontmoetingsdag van Cera in het KBC gebouw in Brussel.
Meer info over de Award en abonneren op de nieuwsbrief van Coopburo kun je via: www.coopburo.be.
Colloquium Perspectiefplan 2020 teit van leven voor alle burgers, in het bijzonder
personen met een handicap; het vermaatschap-
pelijken van de zorg als instrument voor gega-
De maatschappelijke context waarin we zorg or- randeerde zorg; het garanderen van inkomen
ganiseren evolueert pijlsnel. Dat geldt bij uitstek en sociale bescherming voor personen met een
voor de zorg voor personen met een handicap. handicap; de ethische en financiële aspecten die
Zijn de ondersteuningsstructuren en -instru- relevant zijn voor het vernieuwen van de zorg.
menten van vandaag adequaat als antwoord Voor al deze thema’s gaan we na wat de rollen
op hun noden en wensen van morgen? Om de en verantwoordelijkheden van de overheid en
toekomst, een mogelijk perspectief voor 2020, het individu zijn. Professor Bea Cantillon (Uni-
pro-actief voor te bereiden organiseert het De- versiteit Antwerpen) zal als voorzitter het maat-
partement Welzijn, Volksgezondheid en Gezin schappelijk debat in goede banen leiden. Ieder-
op 6 en 7 juni 2012 in het ICC in Gent een een uit de brede zorgsector is welkom.
tweedaags colloquium.
Info: info@wvg.vlaanderen.be, tel. 02 553 31
Bedoeling is te komen tot gedragen aanbevelin- 24
gen voor het realiseren van een optimale kwali-
29