O1.01

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Figura
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska
743[01].O1.01
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Ewa Samojlik
mgr inż. Ewa Jachym
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Figura
Konsultacja:
dr inż. Jadwiga Rudecka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].O1.01
„Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
ochrony środowiska” zawartego w modułowym programie nauczania dla zawodu krawiec.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej, wymaganiami ergonomii oraz
ochrony środowiska 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 14
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 16
4.2. Stosowanie zasad BHP podczas wykonywania zadań zawodowych 17
4.3. Wypadki w pracy i udzielanie pierwszej pomocy 27
4.4. Prawa i obowiązki pracownika, pracodawcy i ucznia 45
5. Sprawdzian osiągnięć 51
6. Literatura 56

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o organizacji stanowiska pracy
zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
wymaganiami ergonomii oraz ochrony środowiska, stosowania zasad BHP podczas
wykonywania zadań zawodowych, wypadkach w pracy i udzielaniu pierwszej pomocy jak
również prawach i obowiązkach pracownika, pracodawcy i ucznia w zakresie BHP.
Poradnik ten zawiera:
− wykaz umiejętności, jakie powinieneś mieć przed przystąpieniem do nauki w wybranym
przez Ciebie zawodzie,
− wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym poradnikiem,
− materiał nauczania – czyli wiadomości dotyczące przestrzegania przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska,
− zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści,
− ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
− sprawdzian postępów,
− wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
Schemat układu jednostek modułowych
743[01].O1.01
Przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej
oraz ochrony środowiska
743[01].O1
Podstawy zawodu
743[01].O1.03
Rozpoznawanie nitek
743[01].O1.01
Charakteryzowanie surowców
włókienniczych
743[01].O1.04
Charakteryzowanie płaskich
wyrobów włókienniczych, skór
i dodatków krawieckich

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− stosować zasady współpracy w grupie,
− znać zasady ochrony środowiska,
− rozpoznawać typowe zagrożenia.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
– zorganizować stanowisko pracy zgodnie z przepisami bezpieczeństwa i higieny pracy,
ochrony przeciwpożarowej i wymaganiami ergonomii,
– zastosować procedury postępowania w sytuacji zagrożenia pożarowego,
– zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz
wymagania ergonomii podczas wykonywania zadań zawodowych,
– ocenić przyczyny zmęczenia w czasie pracy,
– zastosować zasady zapobiegania wypadkom w środowisku pracy,
– zastosować procedury postępowania w sytuacji wypadku przy pracy,
– udzielić pierwszej pomocy osobom poszkodowanym w wypadku przy pracy,
– określić zastosowanie ochronnej odzieży roboczej,
– posłużyć się narzędziami i przyborami do pracy ręcznej zgodnie z zasadami
bezpieczeństwa pracy,
– określić zagrożenia występujące podczas obsługi maszyn i urządzeń stosowanych do
produkcji odzieży,
– zastosować zasady bezpieczeństwa i higieny pracy podczas użytkowania urządzeń
i maszyn elektrycznych,
– określić zasady organizowania procesu pracy zgodnie z wymaganiami bezpieczeństwa
pracy i ergonomii,
– scharakteryzować zagrożenia związane z transportem wewnątrzzakładowym,
– przewidzieć konsekwencje nieprzestrzegania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
w trakcie realizacji zadań zawodowych,
– określić prawa i obowiązki pracownika i pracodawcy,
– określić prawa i obowiązki ucznia wynikające z regulaminów pracowni szkolnych,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
obowiązujące w pracowniach szkolnych,
– zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
dotyczące składowania i przechowywania materiałów i wyrobów odzieżowych,
– określić sposoby utylizacji odpadów i produktów ubocznych, powstałych podczas
produkcji odzieży i wyrobów włókienniczych.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Organizacja stanowiska pracy zgodnie z przepisami
bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej,
wymaganiami ergonomii oraz ochrony środowiska
4.1.1. Materiał nauczania
Organizacja stanowiska pracy
Praktyka wykazała, że zdrowe i bezpieczne warunki pracy mają wpływ na zwiększenie
wydajności pracy, poprawę jakości produkcji oraz zmniejszenie liczby wypadków
i zachorowań.
Dziedzina nauki zajmująca się zasadami i metodami dostosowania urządzeń technicznych
i narzędzi pracy do cech fizycznych i psychicznych człowieka, zgodnie z wymaganiami
fizjologii i psychologii pracy nazywa się ergonomią.
Podstawowym zadaniem ergonomii w zakresie projektowania stanowiska pracy jest
stworzenie takiego stanowiska, które nie powodowałoby nadmiernego obciążenia i zmęczenia
pracownika.
Wymaga to rozważenia następujących elementów:
– pozycji przy pracy,
– obciążenia dynamicznego (wartości sił) w czasie wykonywania prac ręcznych, prac
transportowych, prac z dużym obciążeniem zewnętrznym,
– obciążenia statycznego (konieczność utrzymywania wymuszonej pozycji, monotypia
działań),
– wydatku energetycznego wykonywanych działań,
– organizacji pracy.
W celu sprawdzenia czy stanowisko pracy spełnia wymagania ergonomiczne konieczne
jest dokonanie oceny stanowiska pracy. Dokonujemy więc kolejno charakterystyki i oceny
obciążenia m.in.:
– dynamiczną pracą fizyczną,
– układu mięśniowego,
– pracą statyczną,
– pracami powtarzalnymi,
– wywieraną siłą fizyczną,
– wywołanego ciągnięciem i pchaniem,
– wynikającego z zajmowanej pozycji podczas pracy,
– wynikającego z dźwigania ciężarów itp.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest (rys. 1):
− dogodna pozycja w czasie pracy,
− znajomość ruchów pracownika podczas pracy,
− bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.

7
a)
b)
Rys. 1. Pozycja prawidłowa: a) przy pracy maszynowej, [9, s. 67] b) przy pracy siedzącej [7, s. 43]
Bardzo duży wpływ na wynik pracy ma prawidłowe oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja
i zabezpieczenie przed hałasem.
Organizacja miejsca pracy powinna uwzględniać wymiary ludzkiego ciała. Odnosi się to
zarówno do regulacji wysokości stołów, jak i zapewnienia wystarczającej ilości miejsca. Ilość
niezbędnej przestrzeni zależy od wykonywanego zadania i metody jego wykonania. Człowiek
siedzący podczas szycia nie powinien być odchylony od pionu o więcej niż 20 cm, odległość
oczu od stopki powinna wynosić około 40 cm.
Właściwa organizacja miejsca pracy musi uwzględniać czas trwania pracy i stopień
obciążenia pracownika. Należy tu wymienić likwidację lub zmniejszenie natężenia
szkodliwych wpływów otoczenia, jak hałas czy szkodliwe substancje oraz właściwą regulację
oświetlenia i klimatyzację.
Organizacja pod względem psychologicznym miejsca pracy polega na tym aby było ono
przyjemne. Stanowiska pracy powinny być wyposażone w podstawowe informacje
techniczne, jak tabele, skale.
Na wydajność pracy wpływają warunki pracy i właściwie zorganizowane miejsce pracy.
(rys. 2).
Rys. 2. Maszyna do szycia z możliwością dostosowania do zmieniających się warunków pracy [ 9, s. 66]

8
Ochrony osobiste jako uzupełnienie podstawowego zabezpieczenia warunków pracy
Pracodawca przydziela pracownikowi następujące środki ochrony indywidualnej: odzież
ochronną, ochrony kończyn dolnych, ochrony kończyn górnych, ochrony głowy, ochrony
słuchu, ochrony układu oddechowego, sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości, a także
środki izolujące cały organizm.
Zadaniem ochron osobistych jest zabezpieczenie pracownika przed urazami
mechanicznymi (uderzeniem, skaleczeniem), szkodliwym działaniem substancji trujących,
żrących, parzących, porażeniem prądem elektrycznym, przed otwartym promieniowaniem,
promieniowaniem cieplnym i odpryskami rozgrzanego lub płynnego metalu, przed działaniem
hałasu, drgań i wstrząsów, przemoczeniem i niskimi temperaturami, upadkiem z wysokości
i poślizgiem.
Ochrony osobiste dzieli się na dwie zasadnicze grupy:
− odzież ochronną,
− sprzęt ochrony osobistej.
Odzież ochronna zabezpiecza pracownika przed niekorzystnymi wpływami środowiska
zewnętrznego, tj. mechanicznymi, chemicznymi i termicznymi. Odzież ochronną wykonuje
się z tkanin lekkich i niedrażniących skóry, a jednocześnie mocnych, trwałych i miękkich.
Najczęściej stosuje się tkaniny bawełniane i wełniane, rzadziej tkaniny z włókien
syntetycznych. Tkaniny są zwykle powleczone lub nasycone substancjami odpornymi na
działanie określonych szkodliwych czynników.
Odzież robocza jest to ubiór, który ułatwia pracownikowi wykonywanie czynności
zawodowych w warunkach niezagrażających życiu lub zdrowiu, chroni odzież pracownika
przed nadmiernym jej zużyciem lub zniszczeniem.
Odzież roboczą ze względu na sposób korzystania dzieli się na:
− indywidualną – stanowi wyposażenie danego stanowiska pracy, jest wydawana
pracownikowi wyłącznie do jego osobistego użytku w czasie i miejscu pracy,
− dyżurną – nie stanowi wyposażenia danego stanowiska pracy, natomiast jest przydzielona
poszczególnym jednostkom organizacyjnym jako wyposażenie dodatkowe w celu
dokonywania krótkotrwałych czynności roboczych lub nadzorczo-kontrolnych.
Sprzęt ochrony osobistej składa się z okularów ochronnych, tarcz, osłon, masek.
W przemysłowych maszynach szwalniczych zabezpiecza się więc osłonami igły zamocowane
w mechanizmie igielnicy, ruchome elementy podciągacza nici wystające poza korpus, paski
napędowe, koła napędowe silników elektrycznych.
Bardzo starannego zabezpieczenia osłonami, ze względu na dużą możliwość zagrożenia,
wymagają noże maszyn i urządzeń krojczych. Osłony wykonuje się najczęściej z blachy,
siatki drucianej lub z tworzyw sztucznych.
Specjalnymi zabezpieczeniami ruchomych części maszyn są urządzenia blokująco-
-wyłączające i urządzenia mające na celu niedopuszczenie do przypadkowego włączenia
mechanizmów maszyny. Takie urządzenie znajduje zastosowanie np. w budowie maszyn
krojczych.
Ochrona przeciwpożarowa
Pożary stanowią jedną z najgroźniejszych klęsk żywiołowych. Do najczęściej
występujących przyczyn pożarów zaliczamy:
1) wady, uszkodzenia i niewłaściwe użytkowanie instalacji elektrycznych,
2) wadliwe działanie mechanizmów,
3) samozapalenie.
Zagrożenie pożarem ze strony instalacji i urządzeń elektrycznych istnieje w następujących
przypadkach: przeciążenia linii, zwarcia przewodów, uszkodzenia izolacji, niewłaściwego
naprawiania bezpieczników, iskrzenia przeciążonych silników, prowizorycznego instalowania

9
lamp, uszkodzenia transformatora itp. Poza tym przyczyną pożaru może być zjawisko
elektryczności statycznej. Gdy wyładowanie ładunków elektryczności statycznej (w postaci iskry)
nastąpi w atmosferze przesyconej parami benzyny, eteru lub też pyłami siarki, węgla itp., może
spowodować zapalenie i wybuch.
Typową dla zakładów przemysłowych przyczyną pożarów jest wadliwe działanie
mechanizmów oraz niedbała konserwacja urządzeń. Przyczyną pożaru może być również
nieodpowiednie urządzenie do odprowadzania różnych pyłów oraz gazów łatwo palnych
i wybuchowych z hal produkcyjnych.
Często przyczyną pożarów jest samozapalenie, powstałe w wyniku reakcji chemicznych lub
procesów biologicznych, powodujących stopniowe nagrzewanie się danej substancji
i w końcu jej zapalenie się.
Przyczyną powstawania pożaru może być tak zwane „zaprószenie ognia” np.
niedopałkiem papierosa, niezgaszoną zapałką. Przyczyną pożarów są też wyładowania
atmosferyczne podczas burz, dlatego też wszystkie budynki powinny mieć piorunochrony.
Zapobieganie pożarom
Znane są dwa sposoby walki z pożarami:
1) obrona czynna, stosowana wówczas, gdy walczymy już z powstałym pożarem,
2) obrona bierna, gdy czynimy wszystko, aby nie dopuścić do powstania pożaru.
Przy obronie czynnej istotne znaczenie mają następujące warunki:
− plan i wymiary budynku powinny umożliwić szybką ewakuację ludzi w razie pożaru,
− urządzenia gaśnicze (gaśnice, skrzynki z piaskiem, hydranty) powinny być odpowiednio
rozmieszczone, w pobliżu miejsc, w których pożar jest prawdopodobny oraz w pobliżu
wyjść,
− instalacje alarmowe powinny być tak rozmieszczone, aby umożliwiały jak
najwcześniejsze zawiadomienie o wybuchu pożaru,
− rozplanowanie budynków i ich otoczenia powinno być takie, aby umożliwić straży
pożarnej dojazd i gaszenie pożaru.
Najlepszym środkiem obrony przeciwpożarowej jest profilaktyka, czyli zapobieganie
powstawaniu pożarów. Obrona bierna to przede wszystkim:
− stosowanie w budownictwie, szczególnie przemysłowym, odpowiednich materiałów
ogniotrwałych
− stosowanie ogniotrwałych drzwi w ścianach ogniotrwałych,
− umieszczanie produkcji mogącej spowodować pożar w specjalnych wydzielonych
i zabezpieczonych pomieszczeniach,
− niedopuszczanie do gromadzenia materiałów i środków łatwopalnych i wybuchowych
w miejscach nie przystosowanych do ich przechowywania,
− utrzymywanie instalacji i urządzeń elektrycznych w stanie wykluczającym przypadkowe
zwarcia i iskrzenie,
− przestrzeganie zakazu używania otwartego płomienia w pomieszczeniach zagrożonych
możliwością wybuchu lub zapalenia się,
− stosowanie innych środków zapobiegających możliwości zaprószenia ognia.
W zakładach pracy i szkołach powinny znajdować się niektóre rodzaje sprzętu
przeciwpożarowego i podręcznego sprzętu gaśniczego do natychmiastowego likwidowania
pożaru w razie jego powstania.
Typowy sprzęt gaśniczy
Najprostszym sprzętem służącym do tłumienia pożaru w zarodku jest wiadro i łopata,
a najprostszymi środkami – woda i piasek. Sprzęt ten nie zawsze jednak wystarcza i dlatego
powinny być w pogotowiu lepsze bardziej skuteczne środki gaśnicze, do których zaliczamy:
hydranty, hydronetki i gaśnice.

10
Hydranty służą do poboru wody wyłącznie do celów gaśniczych. Każdy hydrant jest
zaopatrzony w wąż (przewód) parciano-gumowy oraz tzw. prądownicę. Hydranty mogą być
zewnętrzne i wewnętrzne. Hydranty wewnętrzne umieszcza się najczęściej we wnękach ścian
budynków w odpowiednich szafkach. Instaluje się je w miejscach łatwo dostępnych na
przykład w korytarzach schodowych, przy wyjściach z budynku.
Hydranty najczęściej są zasilane wodą o wysokim ciśnieniu, takim aby pożar można gasić
bezpośrednio po podłączeniu węża do hydrantu.
Hydronetki dzieli się na wodne i pianowe. Hydronetki wodne służą do gaszenia takich
materiałów jak: drewno, papier, słoma, tkaniny, natomiast hydronetki pianowe stosuje się
najczęściej do gaszenia cieczy palnych.
Użycie hydronetki wodnej nie wymaga specjalnych umiejętności: strumień wody należy
skierować w miejsce ognia, gasząc od góry do dołu od strony zewnętrznej ku środkowi.
Użycie hydronetki pianowej wymaga wlania do zbiornika jednego słoika środka
pianotwórczego i wymieszania roztworu. Strumień kieruje się w miejsce ognia, pokrywając
palącą się płaszczyznę od strony zewnętrznej (skrajnej) w kierunku do środka. Przy gaszeniu
cieczy palnych w zbiornikach strumień piany kieruje się na wewnętrzną ścianę zbiornika, tak
aby piana spływała po ścianie na powierzchnię cieczy.
Gaśnice do gaszenia pożarów dzieli się na: pianowe, śniegowe, proszkowe itp. Gaśnica
jest aparatem, który wyrzuca pod ciśnieniem zawarty w niej środek gaśniczy. Wywoływanie
ciśnienia wewnątrz zbiornika gaśnicy odbywa się różnymi sposobami.
Gaśnica pianowa to cylindryczny metalowy zbiornik, zamknięty od góry pokrywą
przytwierdzoną śrubami. Wewnątrz gaśnicy jest podwieszone szklane naczynie wypełnione
kwasem, zanurzone w płynie gaśniczym wypełniającym zbiornik.
Gaśnice pianowe nadają się do gaszenia cieczy palnych.
Gaśnica proszkowa wykonana jest w kształcie cylindrycznego zbiornika metalowego
z charakterystycznym lejowatym wylotem w dolnej części, jest zamknięta od góry
gwintowaną pokrywą. Wewnątrz lub na zewnątrz gaśnicy znajduje się mała butla ze
sprężonym dwutlenkiem węgla, który pod wpływem rozprężenia się wyrzuca zawartość
gaśnicy na zewnątrz. Środkiem gaśniczym jest proszek, którego głównymi składnikami są
związki sodu i potasu. Działanie gaśnicze proszku polega na przerwaniu reakcji spalania.
Skutek gaśniczy proszku jest błyskawiczny.
Gaśnice proszkowe nadają się do gaszenia instalacji pod napięciem, a szczególnie płynów
i gazów łatwo palnych.
Gaśnica śniegowa jest wykonana w postaci butli stalowej, zaopatrzonej
w rurę (dyszę) wylotową, połączoną z urządzeniem gaśniczym za pośrednictwem
wysokociśnieniowego elastycznego węża. W górnej części jest umieszczony zawór
zaopatrzony w kółko lub dźwignię, służącą do uruchomienia gaśnicy. Z boku gaśnicy
znajduje się uchwyt wykonany z metalowego pręta, a na dole wprasowany kołnierz,
umożliwiający ustawienie gaśnicy na ziemi. Wewnątrz gaśnicy znajduje się skroplony
dwutlenek węgla (CO2).
Gaśnica śniegowa nadaje się do gaszenia wszelkich palących się ciał: cieczy i gazów palnych,
par, lakierów, rozpuszczalników, instalacji elektrycznych pod napięciem, ciał chemicznych
reagujących z wodą, przedmiotów archiwalnych, dzieł sztuki itp.
Dla zabezpieczenia pierwszej pomocy w poszczególnych pomieszczeniach pracy
powinny znajdować się apteczki, wyposażone w środki opatrunkowe, dezynfekujące, na
oparzenia, ustnik do sztucznego oddychania. Przy każdej apteczce powinna znajdować się
instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
Organizacja ochrony przeciwpożarowej.
Dobrze zorganizowana i właściwie prowadzona akcja ochrony przeciwpożarowej zależy
przede wszystkim od uświadomienia ludzi przebywających w danym pomieszczeniu.

11
W większych zakładach pracy są organizowane zawodowe, zakładowe straże pożarne,
mniejszych zakładach – ochotnicze straże pożarne, natomiast w zakładach małych ochrona
przeciwpożarowa spoczywa na samych pracownikach. Podstawą bezpieczeństwa pożarowego
zakładu jest masowe przeszkolenie załogi z zakresu ochrony przeciwpożarowej.
Na terenie zakładu pracy i w szkołach, w miejscach widocznych i łatwo dostępnych
powinny się znajdować instrukcje przeciwpożarowe. Przy wszystkich telefonach służbowych
powinny być umieszczone tabliczki z napisem: „W razie pożaru alarmować straż pożarną
telefon nr 998 lub ogólny 112”. Wszędzie powinny być wywieszone tablice zabraniające
palenia tytoniu.
W większych zakładach pracy, wszędzie tam, gdzie może nastąpić samozapalenie się
materiałów, instaluje się czujniki reagujące na podwyższenie temperatury ponad ustaloną
normę lub na pojawienie się dymu.
W razie powstania pożaru pracownik, który go pierwszy zauważy, obowiązany jest
zaalarmować wszelkimi dostępnymi środkami innych pracowników, straż pożarną
i kierownictwo zakładu. Czynności te może zlecić innej osobie, samemu zaś przystąpić
niezwłocznie do gaszenia pożaru za pomocą wszelkich dostępnych środków.
W momencie przybycia straży pożarnej osoba dotychczas kierująca pracami
ratowniczymi, ma obowiązek krótko poinformować dowódcę przybyłej jednostki
o dotychczasowym przebiegu akcji i wydanych zarządzeniach. Przybycie straży pożarnej nie
zwalnia pracowników od dalszej pracy w zakresie zwalczania pożaru oraz ewakuacji ludzi
i mienia.
Za nieprzestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa przeciwpożarowego, każdy
pracownik jest odpowiedzialny osobiście. Sankcje karne są przewidziane zarówno ustawą
o ochronie przeciwpożarowej Kodeksem Wykroczeń oraz Kodeksem Karnym.
Odpowiedzialność karna przewidziana Kodeksem Wykroczeń i Kodeksem Karnym
przewiduje kary aresztu lub grzywny między innymi za:
− nieostrożne obchodzenie się z ogniem
− eksploatowanie w sposób niewłaściwy urządzeń energetycznych lub pozostawianie ich
w stanie mogącym spowodować wybuch lub pożar.
Odpowiedzialność służbowa wynika z ogólnych postanowień prawa pracy, według
których zakład w razie naruszenia przez pracownika podstawowych obowiązków
pracowniczych może rozwiązać bez wypowiedzenia umowę o pracę z winy pracownika.
Odpowiedzialność cywilna przewiduje naprawienie szkody. Dochodzenie roszczeń
odszkodowawczych odbywa się w postępowaniu sądowym. Sankcjom karnym podlega nie
tylko działanie, będące naruszeniem przepisów przeciwpożarowych lecz także zaniechanie
działań zapobiegającym naruszeniom tych przepisów. Zastosowanie sankcji karnych może
nastąpić nie tylko w wyniku zaistniałej szkody lub pożaru, lecz również w wyniku
stwierdzonego dopuszczenia do stanu, jaki sprzyja lub umożliwia powstanie pożaru, np.
pozostawienie urządzenia grzewczego w miejscu i warunkach sprzyjających zapaleniu się
obiektu.
Przy budowie zakładu przemysłowego należy brać pod uwagę możliwość powstania
pożaru. W zakresie obrony czynnej, przy budowie pomieszczeń uwzględnia się takie wymiary
budynku, klatek schodowych i wyjść, które umożliwiają szybką ewakuację ludzi w razie
pożaru (rys. 3).

12
Rys. 3. Plan rozmieszczenia gaśnic, hydrantu, wyjść i klatki schodowej w typowym budynku zakładu
przemysłowego [7, s. 24]
W każdym budynku użyteczności publicznej powinny być zamieszczone
w widocznym miejscu na ścianie znaki dróg ewakuacyjnych (na tle zielonym) i informacyjne
tabliczki o sprzęcie przeciwpożarowym (na tle czerwonym). Najczęściej stosowane tabliczki
informacyjne to:
Tabela 1. Tabliczki informacyjne o drodze ewakuacji z budynku i umieszczeniu sprzętu przeciwpożarowego
[12]
Graficzny symbol drogi
ewakuacyjnej
Znaczenie tabliczki Graficzny symbol sprzętu
przeciwpożarowego
Znaczenie tabliczki
drzwi ewakuacyjne gaśnica
kierunek ewakuacji hydrant
schodami w dół telefony
alarmowe
schodami w górę
wyjście
ewakuacyjne
wyjście w lewo
wyjście w prawo
pierwsza pomoc

13
Przykładowy Regulamin Przeciwpożarowy dla Warsztatów Szkolnych
W celu przeciwdziałania powstawania pożaru w Warsztatach Szkolnych należy:
1. Utrzymać ład i porządek na stanowiskach pracy, pomieszczeniach pomocniczych,
magazynach.
2. Zachować ostrożność przy gospodarowaniu niebezpiecznymi materiałami palnymi –
smary techniczne (przechowywanie, rozlewanie).
3. Nie zastawiać zbędnym sprzętem dróg ewakuacyjnych i pożarowych.
4. Dbać o prawidłowe zabezpieczenie i stan instalacji elektrycznych i odgromowych
(prowadzić stałą konserwację – kontrolę).
5. Zaopatrzyć wszystkie pomieszczenia warsztatowe w sprawne urządzenia gaśnicze
i sprzęt przeciwpożarowy – głównie w pobliżu miejsc zagrożeń. W miejscach zagrożeń
wywieszać znaki ostrzegawcze.
6. Prowadzić stałą konserwację, wymianę i kontrolę sprzętu gaśniczego.
7. Dbać o stan maszyn i urządzeń elektrycznych;
a) przeprowadzać okresowe kontrole stanu technicznego i zabezpieczenia urządzeń
elektrycznych.
8. Przestrzegać zasad magazynowania surowca, wyrobów gotowych i materiałów
pomocniczych w magazynach warsztatowych:
a) prawidłowe składowanie,
b) zakaz przechowywania materiałów łatwopalnych,
c) używania piecyków,
d) palenie papierosów,
9. Nauczyciele, pracownicy warsztatów i młodzież winni być przeszkoleni w zagadnieniach
przeciwpożarowych (w ramach szkolenia i instruktażu BHP).
10. Młodzież odbywająca zajęcia w warsztatach szkolnych obowiązuje pełna znajomość
obsługi i zachowanie przepisów przeciwpożarowych przy urządzeniach elektrycznych:
a) obsługa żelazka elektrycznego – parowego,
b) obsługa klejarki,
c) obsługa elektrycznych maszyn szwalniczych.
11. W Warsztatach Szkolnych obowiązuje bezwzględny zakaz palenia tytoniu.
12. Zobowiązuje się nauczycieli do zapoznania młodzieży z planem ewakuacyjnym,
sposobem zachowania się w czasie pożaru i sposobem posługiwania się podstawowym
sprzętem gaśniczym.
Zasady bezpiecznego składowania i przechowywania materiałów i wyrobów odzieżowych
Działania ludzkie powinna cechować dbałość o środowisko i odpowiedzialność za nie,
gdyż zadaniem każdego pokolenia jest ochrona gatunku ludzkiego i środowiska. W zakres
tych działań wchodzi również produkcja odzieży. „Łańcuch” odzieżowy to: proces produkcji,
eksploatacja i usuwanie odpadów. Dlatego zarówno podczas jej wytwarzania, jak
i eksploatacji powinno zwracać się uwagę na wpływ tych działań na środowisko.
Działania przyczyniające się do ochrony środowiska:
− unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska,
− zmniejszanie konsumpcji w wyniku planów oszczędnościowych,
− odzyskiwanie materiałów (recykling).
Wiele procesów produkcyjnych obciąża środowisko hałasem, zanieczyszczeniem
powietrza, zużyciem wody, odpadami. W procesach produkcyjnych zużywa się duże ilości
energii. Wyprodukowaną odzież rozwozi się codziennie różnymi środkami transportu na
duże odległości. Do transportu i sprzedaży zużywa się ogromne ilości opakowań.
Do konserwacji odzieży niezbędne są: woda, energia i substancje chemiczne. Proszki do
prania zawierają głównie środki powierzchniowo czynne i zmiękczające wodę

14
(np. fosforany). Fosforany powodują nadmierne nasycenie wody substancjami nawozowymi,
co powoduje nadmierny wzrost glonów.
Dzięki zbiórkom odzieży używanej i dalszej jej eksploatacji można przedłużyć czas
„życia” odzieży. Starą odzież można przerobić w procesie odzyskiwania, np. na materiały
antyakustyczne i wełnę do czyszczenia urządzeń. Sposób likwidacji danego materiału zależy
od jego składu surowcowego. Celuloza i włókna roślinne rozkładają się, mogą być więc
składowane na wysypiskach. Włókana syntetyczne rozkładają się bardzo powoli (80 lat) lub
nie rozkładają się wcale.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co to jest ergonomia?
2. Jakie czynniki są brane pod uwagę przy stworzeniu ergonomicznego stanowiska pracy?
3. W jaki sposób dokonujemy oceny stanowiska pracy?
4. Jakie znasz rodzaje środków ochrony indywidualnej?
5. Jaką rolę pełni odzież ochronna?
6. Jaki może być sprzęt ochrony osobistej?
7. Jakie są przyczyny powstawania pożarów?
8. Jak może powstać zagrożenie pożarem ze strony instalacji i urządzeń elektrycznych?
9. Jakie są sposoby walki z pożarem?
10. Jakie czynniki mają duże znaczenie w obronie czynnej walki z pożarem?
11. Na czym polega obrona bierna walki z pożarem?
12. Jaki jest typowy sprzęt gaśniczy?
13. Jak należy zareagować w razie zauważenia pożaru?
14. Jakie są zasady bezpiecznego składowania materiałów i wyrobów odzieżowych?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprezentuj ergonomiczne stanowisko pracy maszynowej.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
2) zapoznać się z materiałami potrzebnymi do wykonania ćwiczenia,
3) ustawić prawidłowo krzesło do maszyny,
4) wskazać miejsca w podstawie maszyny gdzie można dokonać regulacji,
5) usiąść prawidłowo przy maszynie i zaprezentować zadanie.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− plansze z ergonomicznymi stanowiskami pracy, podręczniki,
− maszyna szwalnicza, krzesło.
Ćwiczenie 2
Wymień środki ochrony indywidualnej i typy odzieży, które można zastosować
w przemyśle odzieżowym (na stanowisku szwaczki, stanowisku prasowalniczym, stanowisku
magazyniera).

15
2) zebrać informacje o rodzaju wykonywanej pracy na stanowiskach,
3) wymienić i zapisać na przygotowanych kartach środki ochrony osobistej stosowane
w przemyśle odzieżowym,
4) zaproponować odzież roboczą dla pracownika przemysłu odzieżowego,
5) uzgodnić z nauczycielem wybrany projekt,
6) sprawdzić wykonaną pracę,
7) przeanalizować co zostało prawidłowo dobrane, a co należy zmienić.
− plansze z rodzajami ubrań roboczych i środkami ochron osobistych,
− instrukcje obsługi maszyn szwalniczych, żelazek, maszyn krojczych,
− kartki, ołówek, długopis.
Ćwiczenie 3
Sprawdź zabezpieczenie przed pożarem w Twojej szkole.
2) przeliczyć sprzęt gaśniczy w salach i na korytarzach,
3) zaobserwować znaki drogi ewakuacyjnej,
4) zapoznać się z planem ewakuacyjnym szkoły,
5) zanotować informacje z obserwacji,
6) zaprezentować ćwiczenie (lider grupy).
− plansze ze znakami informacyjnymi bhp, instrukcje bhp i ppoż., plany ewakuacyjne,
− zeszyt, długopis.
Ćwiczenie 4
Zaplanuj i przeprowadź sprawną ewakuację w Twojej szkole.
2) zaplanować harmonogram działań i przypisać osobom odpowiednie role (osoba, która
zauważyła pożar, grupa osób, które należy ewakuować, strażak),
3) przeprowadzić ewakuację,
4) dokonać analizy przeprowadzonej akcji.
− plansze ze znakami informacyjnymi bhp,
− instrukcje bhp i ppoż.,
− plany ewakuacji szkoły.

16
Ćwiczenie 5
Opracuj projekt zagospodarowania lub utylizacji odpadów i produktów ubocznych,
powstałych podczas produkcji odzieży i wyrobów włókienniczych w Twojej szkole.
2) wypisać cele projektu,
3) wyznaczyć zadania dla poszczególnych grup,
4) wyznaczyć termin realizacji,
5) określić osoby odpowiedzialne za projekt,
6) ustalić sposób oceny projektu.
− podręczniki o ochronie środowiska,
− broszury firm zajmujących się utylizacją odpadów,
− arkusz papieru, długopis.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować pojęcie ergonomii pracy?  
2) zorganizować ergonomiczne stanowisko pracy?  
3) wymienić środki ochrony indywidualnej?  
4) dostosować odzież roboczą do rodzaju wykonywanej pracy?  
5) wymienić przyczyny powstawania pożarów?  
6) wymienić sposoby walki z pożarami?  
7) scharakteryzować typowy sprzęt gaśniczy?  
8) poinformować o pożarze?  
9) przeprowadzić sprawną ewakuację z budynku szkoły?  
10) segregować odpady odzieżowe?  

17
4.2. Stosowanie zasad BHP podczas wykonywania zadań
zawodowych
4.2.1.Materiał nauczania
Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby ich zapobiegania podczas wykonywania zadań
zawodowych:
Tabela 1. Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby zapobiegania wypadkom [9, s. 56]
Czynniki stanowiące zagrożenie Sposoby zapobiegania wypadkom
Podczas szycia
Zranienie dłoni podczas naprawy
i czyszczenia maszyny
Ustawienie i czyszczenie maszyn po
wyłączeniu i odłączeniu dopływu prądu.
Zranienie oczu przez odpryskujące odłamki
(np. łamiącej igły, części guzika)
Sprawdzenie prawidłowego ustawienia
urządzeń zabezpieczających oczy. Używanie
osłon na igłę lub okularów ochronnych.
Ukłucie igłą w palec Sprawdzenie prawidłowego ustawienia
urządzenia ochraniającego palce.
Zranienie spowodowane przyrządami
pomocniczymi
Odkładanie nożyc i igieł po szyciu na
właściwe miejsce.
Podczas warstwowania i krojenia
Zranienie dłoni o warstwowarkę
Wyłączenie warstwowarki przy pracach
kontrolnych
Rany dłoni spowodowane ostrzami narzędzi
do krojenia
Przed włączeniem maszyny odpowiednio
ustawić urządzenie ochraniające palce.
Odpowiednio chwytać odzież podczas
krojenia.
Przygniecenie dłoni na wytłaczarce Nie zbliżać dłoni do miejsc grożących jej
przygnieceniem. Specjalny mechanizm
światłoczuły zatrzymuje urządzenie po
dostaniu się ręki w niebezpieczną strefę
Podczas stabilizacji
Przygniecenie dłoni między płytami prasy
Codziennie sprawdzać stan urządzeń
ostrzegających o niebezpieczeństwie
Oparzenie gorącymi płytami pras Nie dotykać płyt prasy i wlotu do prasy
podczas korekty ułożenia materiału
Przygniecenie dłoni podczas podawania
i odbierania części odzieży
Jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to
robić jedna osoba – ćwiczyć prawidłowe
podawanie części odzieży
Podczas prasowania
Oparzenia spowodowane parą wydostającą
się z pras
Parę doprowadzić po zamknięciu prasy
Zgniecenie dłoni miedzy płytami prasy Jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to
robić tylko jedna osoba – nie dotykać płyt
prasy podczas korekty ułożenia materiału,
nie poprawiać ułożenia materiału po
włączeniu prasy, dotknięcie ramy ochronnej
przerywa zamykanie prasy
Podczas usuwania plam
Choroby spowodowane wdychaniem
oparów
Sprawdzać stan urządzeń odsysających.
Urządzeń rozpylających używać wyłącznie
w połączeniu z urządzeniami odsysającymi

18
Na terenie zakładu pracy
Obrażenia spowodowane upadkami
Utrzymywać porządek i czystość w miejscu
pracy
Obrażenia wewnętrzne spowodowane
połknięciem igły
Odkładać igły do specjalnych pojemniczków,
nie trzymać w ustach
Porażenie prądem Zawiadamiać odpowiednie osoby o usterkach
instalacji elektrycznych – nie usuwać usterek
osobiście
Obrażenia odniesione podczas transportu
towarów na terenie zakładu
Nie przenosić na raz zbyt dużej ilości
towarów. Uważać na to, aby mieć wolne pole
widzenia. Ciężary podnosić z pozycji
kucającej, w miarę możliwości używać
urządzeń pomocniczych
Podczas wykonywania prac ręcznych
Obrażenia spowodowane ukłuciem igłą
Używać naparstka, a igłę po skończonej
pracy wkłuwać w poduszeczkę
Obrażenia wewnętrzne spowodowane
połknięciem igły lub szpilki
Wkłuwać igły i szpilki do poduszeczki, nie
trzymać igieł i szpilek w ustach, nie wpinać
igieł i szpilek w odzież na sobie
Obrażenia spowodowane ukłuciem
nożyczkami
Używać nożyc zgodnie z ich zastosowaniem,
podawać innej osobie trzymając za ostrza
Obrażenia spowodowane upadkami Zachować ład i porządek na stanowisku
pracy, nie rzucać ścinków materiału na
podłogę tylko do kosza
Stosowanie zasad bhp podczas użytkowania maszyn i urządzeń stosowanych do
produkcji odzieży
Bezpieczne warunki będą zapewnione przez stosowanie narzędzi, maszyn i urządzeń
bezpiecznej konstrukcji i stwarzanie właściwych warunków lokalowych. Przeważającą część
wypadków powodują sami pracownicy przez nieuwagę lub nieumiejętność działania.
Szczególną uwagę należy zachować podczas korzystania i obsługi urządzeń
elektrycznych. W celu uniknięcia lub przynajmniej ograniczenia niebezpieczeństwa porażenia
prądem, stosuje się izolowanie części znajdujących się pod napięciem oraz zasilanie
odbiorników napięciem obniżonym. Napięcie obniżone stosuje się w miejscach pracy
o zwiększonym niebezpieczeństwie porażenia prądem. Dotyczy to lamp oświetleniowych
instalowanych na maszynach i urządzeniach produkcyjnych.
Nawet w najlepszych warunkach eksploatacyjnych mogą zdarzyć się uszkodzenia
i przebicia izolacji. Wówczas może pojawić się napięcie na metalowych częściach maszyn
i urządzeń nieprzeznaczonych do przewodzenia prądu, z którymi styka się obsługujący.
Dlatego są stosowane dodatkowe zabezpieczenia, izolacja miejsca pracy, wyłączniki
ochronne oraz uziemienie i zerowanie ochronne.
Pracownika obsługującego elektryczne urządzenie może izolować podłoga z materiału
izolacyjnego, chodnik gumowy lub specjalny pomost izolacyjny. W przypadku dotknięcia
przez człowieka części znajdującej się pod napięciem izolacja od ziemi zmniejsza
przepływający prąd doziemny do wartości nieszkodliwej dla organizmu ludzkiego.
Zadanie wyłączników ochronnych polega na zadziałaniu – w przypadku uszkodzenia
izolacji – specjalnego wyzwalacza i otwarciu wyłącznika, powodując przerwanie dopływu
prądu do uszkodzonego odbiornika.
Szeroko stosowanym sposobem zabezpieczenia przed porażeniem jest uziemienie
ochronne. Polega ono na połączeniu z ziemią przewodem uziemiającym metalowych części
maszyn i urządzeń, które normalnie nie są pod napięciem, a które mogą znaleźć się pod
napięciem w wyniku uszkodzenia (przebicia) izolacji.

19
Bezpieczne użytkowanie narzędzi elektrycznych zależy od przestrzegania następujących
zasad:
− przed każdym użyciem skontrolować stan obudowy, wyłącznika i przewodu zasilającego;
− w razie jakiegokolwiek uszkodzenia narzędzie należy oddać do naprawy, włączając
i wyłączając narzędzie z sieci zawsze należy chwytać za wtyczkę, nigdy za przewód,
− używać narzędzia zgodnie z jego przeznaczeniem i parametrami,
− chronić narzędzie przed woda i wilgocią,
− uważać na niebezpieczeństwo potknięcia się o luźno leżący przewód zasilający.
Urządzenia elektryczne posiadają tabliczki znamionowe, na których znajdują się
parametry techniczne urządzenia.
Przykładowa tabliczka maszyny szwalniczej zawiera następujące parametry:
Tabela 2. Tabliczka znamionowa maszyny szwalniczej.
Silnik – MITSUGO MODEL G – 221
Napięcie znamionowe – 380 V
Prędkość obrotowa – 2850 obr/min
Prąd znamionowy – 1,2 A
Moc – 400 W
Stopień odnowy – IP 44
Wymagania wg normy – PN- 88/ E – 06701
Numer wg SWW – 1111 – 329
W szczególności należy przestrzegać zasad bezpiecznej pracy w oddziałach
produkcyjnych takich jak:
Krojownia
Krajarki oraz inne stosowane w zakładzie urządzenia powinny być utrzymane w pełnej
sprawności technicznej i wyposażone w niezbędne urządzenia zabezpieczające. Krajarka
powinna posiadać sprawny włącznik uruchamiania, oddzielny włącznik przyciskowy
zatrzymywania maszyny oraz wyłącznik napięcia sterowania. Zaleca się zainstalowanie
świetlnego wskaźnika pracy maszyny, informującego, kiedy nóż jest w ruchu. Urządzenia
powinny posiadać urządzenie zabezpieczające przed możliwością przypadkowego włączenia
maszyny.
Krajarki ręczne elektryczne z prostym, pionowym nożem lub nożem tarczowym muszą
posiadać jednolite przewody doprowadzające prąd jednolity, dobrze izolowane i zawieszone
nad stołem z możliwością łatwego przesuwania. Krajarki muszą być zerowane lub uziemione
w zależności od warunków zakładu.
Prasy elektryczne
Mogą być ustawione na każdej posadzce, po uprzednim wypoziomowaniu
i przykręceniu śrubami. Przewód zasilający prasy nie może być przeprowadzony przez drogi
transportowe i przejścia. Należy stosować urządzenia zabezpieczające pracowników przed
porażeniem prądem. Maszyny powinny być wyposażone w pełnosprawne dwa przyciski
włączające, wymagające użycia obydwu rąk oraz przycisk awaryjny do przerwania pracy.
Prasy parowe
Powinny być ustawione z zachowaniem bezpiecznych odległości dla pracy i przejść.
Przewody zasilające prasę powinny być ukryte w kanałach.
Prasy ze sterowaniem elektrycznym należy zabezpieczyć przed możliwością porażenia
prądem; powinny mieć sprawnie działające dwa przyciski wyłączające, wymagające użycia
obu rąk oraz przycisk awaryjny do przerwania pracy.

20
Żelazka elektryczne i elektryczno-parowe
Przeprowadzać okresowe kontrole oraz kategorycznie zabronić używania sztukowanych,
w sposób nieprawidłowy, izolowanych przewodów doprowadzających prąd.
Szwalnia
Wszystkie maszyny o napędzie elektrycznym powinny posiadać urządzenia
zabezpieczające pracownika przed możliwością porażenia prądem Maszyny powinny
posiadać sprawne wyłączniki z zabezpieczeniem przeciążeniowym, termicznym. Przewody
zasilające prądem silnik elektryczny należy tak przeprowadzić, by nie przebiegały przez
dojścia do maszyn i drogi dojazdowe.
Przy każdej maszynie i urządzeniu powinna znajdować się instrukcja bezpiecznej
obsługi.
Zasady bezpieczeństwa dotyczące magazynowania oraz transportu materiałów
i wyrobów
Pomieszczenia magazynowe muszą należycie zabezpieczać przechowywane materiały
przed szkodliwym działaniem warunków atmosferycznych, zapewniając poszczególnym
materiałom najodpowiedniejszą temperaturę i wilgotność powietrza.
Zbyt duże wahania temperatury działają szkodliwie na większość materiałów.
Dla większości materiałów najwłaściwszą temperaturą jest 15°C. Utrzymywanie
odpowiedniej temperatury uzyskuje się przez ogrzewanie i wietrzenie. Tradycyjne systemy
ogrzewania magazynów mają tę stronę ujemną, że nagrzewa się przede wszystkim powietrze,
a potem znacznie chłodniejsze od powietrza ściany, sufity i podłogi. Nadmierna wilgotność
pomieszczeń działa szkodliwie na tkaniny wszystkich rodzajów i może spowodować ich
butwienie, co w dużej mierze zmniejsza wytrzymałość tkaniny podczas użytkowania.
Pomieszczenia magazynowe, powinny być odpowiednio oświetlone wyłącznie światłem
naturalnym. Okna powinny zapewniać dostateczny dostęp światła, a ze względu na
zabezpieczenie od kradzieży należy zaopatrzyć je w kraty lub siatki. Okna powinny być
zabezpieczone przed nadmiernym nasłonecznieniem.
Materiały powinny być magazynowane w pomieszczeniach, które spełnią wymagania
bezpieczeństwa, stosownie do rodzaju i właściwości składowanych w nich materiałów.
Przy składowaniu materiałów należy:
– dla każdego rodzaju składowanego materiału określić miejsce, sposób i dopuszczalną
wysokość składowania,
– zapewnić, aby masa składowanego ładunku nie przekraczała dopuszczalnego obciążenia
regałów, podestów, podłóg i stropów, na których odbywa się składowanie,
– zapewnić odpowiednią wytrzymałość i stabilną konstrukcję regałów oraz zabezpieczyć
je przed przewróceniem się.
Szczególną uwagę należy zwrócić na zabezpieczenie magazynów przed pożarem. W tym
celu w magazynie powinien znajdować się podręczny sprzęt przeciwpożarowy. Drzwi do
magazynu powinny być szczelnie okute blachą i zaopatrzone w dwa niezależne zamki.
Szerokość drzwi powinna zapewnić swobodny transport. Podłogi powinny być suche, czyste
i gładkie, bez progów i występów. Wszystkie drogi transportowe powinny być zawsze wolne.
W magazynach tkanin i wyrobów gotowych nie wolno przechowywać materiałów
łatwopalnych. Używanie piecyków elektrycznych w magazynach jest niedozwolone.
Instalacje elektryczne należy często sprawdzać i natychmiast usuwać zauważone uszkodzenia.
Gaśnice powinny być zawieszone w widocznym i łatwo dostępnym miejscu. Przepisy
przeciwpożarowe powinny znajdować się na widocznym miejscu. W każdym magazynie
winien znajdować się napis zabraniający palenia papierosów. Niezbędne jest również
przeszkolenie personelu.

21
Transport wewnątrzzakładowy
Ręczne prace transportowe to każdy rodzaj transportowania ładunków lub materiałów
przez jednego lub więcej pracowników, w tym przemieszczanie ich przez: unoszenie,
podnoszenie, układanie, ciągnięcie, przenoszenie, przesuwanie, przetaczanie lub przewożenie.
Czynności te mogą być wykonywane ręcznie lub przy użyciu sprzętu pomocniczego, do
którego zalicza się: pasy, liny, łańcuchy, dźwignie, chwytaki, rolki, kleszcze, uchwyty, nosze,
kosze, ręczne wyciągarki i wciągniki, wózki.
Przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac transportowych pracodawca jest
obowiązany:
– przeszkolić pracowników w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym
w szczególności w zakresie prawidłowych sposobów wykonywania ręcznych prac
transportowych,
– zapewnić pracownikom informacje dotyczące przemieszczanego przedmiotu np.: jego
masy, położenia środka ciężkości, gdy masa jest nierównomiernie rozłożona,
– zapoznać z wymaganiami ergonomii, w tym z wynikami oceny ryzyka zawodowego,
poinformować o środkach bezpieczeństwa zapobiegających urazom, a zwłaszcza urazom
kręgosłupa.
Przemieszczanie przedmiotów przez jednego pracownika.
Masa przedmiotów przenoszonych przez jednego pracownika nie może przekraczać:
Mężczyźni
Praca Kobiety
Mężczyźni Praca zespołowa
Stała 12 kg 30 kg max 25 kg/1 os.
Dorywcza (max 4 godz.) 20 kg 50 kg max 42 kg/1 os.
Niedopuszczalne jest ręczne przenoszenie przedmiotów o masie przekraczającej 30 kg na
wysokość powyżej 4 m lub na odległość przekraczającą 25 m.
Dopuszczalne jest ręczne przetaczanie przedmiotów o kształtach okrągłych (beczki, rury
o dużych średnicach) przy spełnieniu następujących wymagań:
− masa ręcznie przetaczanych przedmiotów po terenie poziomym nie może przekraczać 300
kg na jednego pracownika,
− masa ręcznie wtaczanych przedmiotów na pochylnie przez jednego pracownika nie może
przekraczać 50 kg.
Niedopuszczalne jest przenoszenie i przetaczanie przedmiotów po pochylniach
niezwiązanych w sposób stały z konstrukcją budynku, o kącie nachylenia ponad 15° oraz
przenoszenia przedmiotów po schodach o kącie nachylenia ponad 60°.
W przypadku przetaczania beczek na legarach, pracownicy muszą znajdować się z boku
legarów.
Transport przedmiotów długich
Przedmioty o długości powyżej 4 m i masie powyżej 30 kg muszą być przenoszone przez
dwóch lub więcej pracowników, z tym, że masa przypadająca na jednego pracownika nie
może być większa, niż:
− 25 kg, gdy praca ma charakter stały,
− 42 kg, gdy praca ma charakter dorywczy.
Transport przedmiotów długich powinien odbywać się w miarę możliwości z pomocą
specjalnych kleszczy i innych urządzeń technicznych pozwalających na możliwie najmniejsze
unoszenie ich ponad poziomem. Niedopuszczalne jest zespołowe przemieszczanie
przedmiotów o masie przekraczającej 500 kg.

22
Transport zespołowy
Ten rodzaj transportu powinien odbywać się pod nadzorem doświadczonego pracownika,
po uprzednim doborze pracowników pod względem wieku, wzrostu i siły. Konieczne jest
wyznaczenie „grupowego”, którego obowiązkiem jest wydawanie głośnych i wyraźnych
rozkazów.
Podczas przenoszenia długich i ciężkich przedmiotów na ramionach, należy na komendę
równomiernie i równocześnie podnosić ciężar grupą oraz przenosić ciężar na tych samych
ramionach (lewych lub prawych).
Przemieszczanie ładunków za pomocą środków transportowych
Drogi komunikacyjne dla środków transportowych, takich jak wózki, nie mogą być
nachylone więcej niż:
− 4% – dla wózków szynowych,
− 5% – dla wózków bezszynowych,
− 10% – dla taczek.
Masa ładunków przemieszczanych przy użyciu środków transportowych nie powinna
przekraczać dopuszczalnej nośności lub udźwigu danego środka transportowego. Masa
i rozmieszczenie ładunku na środkach transportowych powinny zapewnić bezpieczne
przewożenie ładunku.
Ładunek powinien być zabezpieczony w szczególności przed upadkiem,
przemieszczeniem i zsypywaniem się ze środka transportu. Ładunek powinien być
umieszczony w taki sposób, żeby nie przesłaniał pola widzenia osobie obsługującej.
Obsługa urządzeń transportu zmechanizowanego może odbywać się tylko przez osobę
posiadającą kwalifikację dla danego urządzenia.
Szeroko stosowanym środkiem transportu w zakładach odzieżowych są wózki o różnej
budowie i napędzie np.:
Czterokołowy wózek akumulatorowy
Rys.4. czterokołowy wózek akumulatorowy
[3, s. 267]
Wózek ręczny
Rys. 5 wózek ręczny
[3, s. 267]
Wózek specjalny do przewożenia bel materiału
Rys. 6 Wózek do przewożenia bel materiału
[3, s. 267]

23
Stojak transportowy
Rys. 7 Stojak transportowy
[3, s. 267]
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie znasz czynniki stanowiące zagrożenia przy produkcji odzieży?
2. Jaka tabliczka powinna być na trwale przymocowana do narzędzi i urządzeń
elektrycznych?
3. Co powinno być umieszczone na tabliczce znamionowej?
4. Jakie są zasady bezpiecznego użytkowania urządzeń elektrycznych?
5. Co należy zrobić w przypadku zauważenia nieprawidłowości w pracy urządzenia?
6. Jak powinny być zabezpieczone przewody elektryczne urządzeń elektrycznych
w poszczególnych działach zakładu odzieżowego?
7. Jaka powinna być najwłaściwsza temperatura w magazynie tkanin?
8. Jak zabezpieczyć magazyn tkanin przed pożarem?
9. Jaki znasz sprzęt pomocniczy używany do transportowania?
10. Jakie są obowiązki pracodawcy przed dopuszczeniem pracownika do ręcznych prac
transportowych?
11. Czy można przenosić przedmioty o masie przekraczającej 30 kg na wysokość powyżej 4 m?
12. Jakie wymogi należy spełnić przy przetaczaniu przedmiotów o kształtach okrągłych?
13. Jak można przenosić przedmioty o długości 4m i masie powyżej 30 kg?
14. Czy można zespołowo przenosić przedmioty o masie przekraczającej 500 kg?
15. Jakie są wymagania dotyczące transportu zespołowego?
16. Ile kilogramów można przewozić w taczce po powierzchni twardej, a ile po powierzchni
nieutwardzonej?
17. Jak powinien być zabezpieczony ładunek na środkach transportu?
18. Kto może obsługiwać urządzenia transportu zmechanizowanego?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Ustal jakie czynności wykonasz zanim rozpoczniesz prace przy maszynie stębnówce
i żelazku elektrycznym.
1) przyjrzeć się jak zbudowane są urządzenia i maszyny,
2) sprawdzić w jaki sposób są zasilane i podłączone do sieci,
3) zapoznać się z instrukcją obsługi,
4) wypisać zasady prawidłowej obsługi maszyn i urządzeń.

24
− schematy obsługi urządzeń i maszyn,
− żelazko elektryczne,
− maszyna stębnówka,
− instrukcje obsługi maszyn i urządzeń prasowalniczych.
Ćwiczenie 2
Wybierz z pośród podanych na rysunkach wózki stosowane do transportu w przemyśle
odzieżowym.
[3, s. 267 i 7]
A
B C
D
E
F
G
H
I
2) zapoznać się z ilustracjami,
3) wybrać te urządzenia, które są stosowane w zakładach odzieżowych do transportu,
4) wypisać oznaczenia obrazków,
5) zaprezentować wykonane zadanie.
− plansze z urządzeniami transportowymi, podręczniki,
− ilustracje z różnymi urządzeniami,
− tablica.

25
Ćwiczenie 3
Rozwiąż logogryf.
1. Pomieszczenie przeznaczone do składowania tkanin, w którym powinna panować temp.
około 15 ºC.
2. Może być ręczny lub za pomocą sprzętu pomocniczego.
3. Jedno z urządzeń sprzętu pomocniczego używanego w transporcie.
4. Zabezpiecza przed pożarem i musi być w magazynie.
5. Jedno ze środków transportowych, dla którego droga komunikacyjna nie może być
nachylona więcej niż 10%.
6. Transport, który powinien odbywać się pod nadzorem doświadczonego pracownika, po
uprzednim doborze pracowników pod względem wieku, wzrostu i siły.
7. Wózek, dla którego droga komunikacyjna nie powinna być nachylona więcej niż 4%.
1
2
3
4
5
6
7
2) zapoznać się z pytaniami w krzyżówce,
3) korzystać z materiału nauczania,
4) rozwiązać krzyżówkę i podać hasło,
5) zaprezentować pracę (lider grupy).
− podręczniki,
− arkusz z krzyżówką, długopis, ołówek (możesz początkowo krzyżówkę wypełnić
ołówkiem, a jeżeli będziesz pewny to poprawić długopisem).
Ćwiczenie 4
Określ warunki magazynowania tkanin.
2) zapoznać się z warunkami magazynowania tkanin,
3) zaproponować wygląd wzorcowego magazynu tkanin,
4) przeanalizować pomysły w grupie i poukładać je według hierarchii ważności,
5) zaprezentować przez lidera grupy wzorcowy magazyn tkanin.
− regulaminy bhp pracy w magazynie, zdjęcia i plansze przedstawiające różne magazyny
tkanin, literatura,
− arkusz papieru, mazaki

26
Czy potrafisz: Tak Nie
1) wymienić czynniki stanowiące zagrożenia podczas pracy związanej
z produkcją odzieży?
 
2) wymienić sposoby zapobiegania wypadkom w zakładach odzieżowych?  
3) scharakteryzować prawidłowy sposób przechowywania materiałów
w magazynie?
 
4) scharakteryzować transport ręczny?  
5) podać, jakie warunki musi spełnić pracodawca, przed dopuszczeniem
pracownika do ręcznych prac transportowych?
 
6) scharakteryzować transport ręczny przedmiotów długich?  
7) scharakteryzować transport zespołowy?  
8) opisać przemieszczenie ładunków za pomocą środków transportowych?  
9) odszukać tabliczkę znamionową na urządzeniach elektrycznych?  
10) wymienić podstawowe zasady prawidłowego użytkowania urządzeń
elektrycznych?
 
11) wyjaśnić, jak powinny być zabezpieczone maszyny i urządzenia w celu
uniknięcia porażenia prądem?
 
12) postąpić w przypadku zauważenia nieprawidłowości w pracy urządzenia
prasowalniczego lub maszyny szwalniczej?
 
13) wyjaśnić, jak powinny być zabezpieczone przewody elektryczne
urządzeń i maszyn w zakładzie odzieżowym?
 

27
4.3. Wypadki w pracy i udzielanie pierwszej pomocy
Każdy człowiek w swojej działalności zawodowej może być narażony na działanie
różnych czynników występujących w środowisku jego pracy. Pozornie nie męczące, lecz
często wykonywane monotypowe ruchy, czy też przebywanie całymi godzinami
w wymuszonej, niewygodnej pozycji ciała, powodują nadmierne zmęczenie fizyczne.
Zmęczenie jest to zdolność do wysiłku i ogólna wydolność fizyczna człowieka.
Oprócz zmęczenia człowiek w środowisku swojej pracy może być narażony na różnego
typu czynniki. Najczęściej spotykane to:
− czynniki biologiczne,
− czynniki fizyczne,
− czynniki mechaniczne,
− pyły,
− czynniki chemiczne.
Czynniki biologiczne
Należą do nich mikro-i makroorganizmy oraz struktury i substancje wytwarzane przez
nie, które wywierają szkodliwy wpływ na organizm ludzki. Mogą one mieć działanie zakaźne,
drażniące, uczulające, toksyczne i rakotwórcze.
Czynniki biologiczne występują najczęściej przy wykonywaniu zawodów związanych
z materiałami roślinnymi i zwierzęcymi oraz w warunkach powodujących ich intensywny
rozwój, jak np. zawilgocenie.
Czynniki fizyczne
Jest to duża grupa zróżnicowanych czynników, do których należą:
− drgania mechaniczne (wibracje) – występujące przy obsłudze wielu maszyn i urządzeń;
w zależności od sposobu oddziaływania na organizm można tu wyróżnić:
− hałas, który oddziaływuje w sposób ujemny na narząd słuchu lub na inne
podstawowe narządy oraz zmysły człowieka;
− promieniowanie optyczne – rodzaj promieniowania elektromagnetycznego, które
w zależności od skutków działania dzielimy na:
- prąd elektryczny – przesyłany w instalacjach, może stanowić zagrożenie w postaci
porażenia lub pożaru,
- podwyższone ciśnienie atmosferyczne – występuje szczególnie podczas
prowadzenia prac podwodnych, podstawowym negatywnym skutkiem jego
działania jest choroba dekompresyjna,
- obniżone ciśnienie atmosferyczne – występuje przy pracach prowadzonych na
dużych wysokościach (piloci, prace wysokogórskie), objawia się niedotlenieniem.
Czynniki mechaniczne
Jest to grupa czynników, charakteryzująca się tym, że zagrożenie stanowi mechaniczne
działanie maszyn lub ich części, a także innych przedmiotów oraz wynikających
z poślizgnięcia lub upadku.
Czynniki mechaniczne można podzielić na:
− występujące podczas transportowania przedmiotów i maszyn,
− elementy ruchome,
− elementy spadające,

28
− elementy ostre lub wystające,
− powierzchnie śliskie, nierówne, niestabilne,
− wynikające z położenia stanowiska pracy (wysokość, zagłębienie),
− ograniczone dojścia, przejścia.
Pyły
Kolejna grupa czynników fizycznych stanowiących podstawowe zagrożenie
w środowisku pracy.
Źródłami pyłów są najczęściej:
− procesy technologiczne, w których pyły powstają (rozdrabnianie, transport
przenośnikami, mieszanie),
− procesy technologiczne, w których pyły stanowią czynnik roboczy (malowanie
natryskowe, stosowanie środków ochrony roślin, metalizacja natryskowa),
− procesy technologiczne, w których pyły stanowią produkt uboczny (czyszczenie,
polerowanie, spalanie),
− pylenie wtórne (płyty zalegające w pomieszczeniach),
− pylenie nie związane z procesami technologicznymi (zanieczyszczenie atmosfery).
Czynniki chemiczne
Szkodliwe działanie wykazują substancje chemiczne powodujące niepożądane efekty
w organizmach żywych, są to tak zwane substancje toksyczne.
Występują one w postaci gazów, par, cieczy lub ciał stałych. Podstawowy sposób ich
wchłaniania w warunkach narażenia zawodowego to wchłanianie przez drogi oddechowe,
skórę i z przewodu pokarmowego.
Wszystkie wyżej wymienione zagrożenia w sposób znaczący wpływają na
spowodowanie przez pracownika wypadku w miejscu racy.
Ogólne zasady postępowania na miejscu wypadku
Każdemu wypadkowi towarzyszy atmosfera zdenerwowania i grozy. Skuteczne
i sprawne działanie osób przystępujących do udzielania pierwszej pomocy jest zależne od
wiary we własne umiejętności i od opanowania.
Bierne oczekiwanie na przybycie karetki pogotowia ratunkowego jest niewłaściwe, gdyż
do czasu jej przybycia może nastąpić zgon poszkodowanego z powodu tak pospolitej
przyczyny, jak uduszenie się z powodu zatkania dróg oddechowych zapadniętym językiem,
czy też krwotoku łatwego do opanowania.
Przystępując do akcji ratunkowej należy przestrzegać następujących zasad:
− ocenić przytomność poszkodowanego (próba kontaktu słownego i jego orientacji
w otoczeniu),
− udrożnić drogi oddechowe,
− ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
− w razie bezdechu lub oddechu niewydolnego podjąć sztuczne oddychanie metodą
„usta-usta”, a w razie zatrzymania krążenia przystąpić do zewnętrznego masażu serca,
− w razie krwotoku, zatamować krwotok, płasko ułożyć poszkodowanego z uniesieniem
nóg powyżej tułowia (celem zwiększenia dopływu krwi do mózgu i serca),
− zabezpieczyć chorego przed wilgocią i utratą ciepła (okryć kocem lub nieprzemakalnym
tworzywem),
− zabezpieczyć prawidłowe oddychanie,
− akcję ratowniczą prowadzić do czasu przybycia fachowego personelu medycznego.

29
Najczęściej spotykane wypadki w miejscu pracy to:
Porażenie prądem elektrycznym
Porażenie prądem wysokiego napięcia
Nie wolno zbliżać się do poszkodowanego, dopóki nie zostanie się formalnie
powiadomionym o odcięciu prądu i w razie konieczności, o odizolowaniu przewodów
elektrycznych.
Podczas akcji ratowniczej należy:
− wezwać niezwłocznie specjalistyczne służby ratownicze,
− sprawdzić oddech i puls, jeśli to nie zagraża ratownikowi (poszkodowany może być
nieprzytomny),
− być gotowym do reanimacji,
− ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
− opatrzyć oparzenia i towarzyszące im obrażenia,
− podjąć kroki ograniczające skutki wstrząsu.
Porażenie prądem niskiego napięcia
Podczas akcji ratowniczej należy przerwać obwód elektryczny, wyłączyć dopływ prądu
w sieci głównej lub liczniku, gdy jest to możliwe, jeśli nie to wyciągnąć wtyczkę lub wyrwać
przewód elektryczny. Nie wolno dotykać poszkodowanego.
Jeśli nie ma możliwości wyłączenia dopływu prądu, należy:
− stanąć na suchym materiale izolacyjnym, np. drewnianej skrzynce, gumowej lub
plastykowej macie, grubej książce,
− odepchnąć za pomocą kija od szczotki, drewnianego krzesła itp., kończyny
poszkodowanego od źródła zagrożenia,
− nie dotykać poszkodowanego; zrobić pętlę z liny wokół jego stóp bądź pod pachami
i odciągnąć go od źródła zagrożenia,
− w ostateczności pociągnąć poszkodowanego za luźne suche ubranie,
− sprawdzić oddech i puls, jeśli poszkodowany jest nieprzytomny,
− być gotowym do reanimacji,
− ochłodzić miejsca oparzeń dużą ilością zimnej wody,
− ułożyć poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej.
Następnie należy wezwać pogotowie ratunkowe telefon: 999 lub 112.
Poszkodowany może nie mieć obrażeń, lecz może być pod wpływem wstrząsu. Wówczas
należy zalecić mu odpoczynek i obserwować jego stan zdrowia. W razie jakichkolwiek
wątpliwości należy wezwać lekarza.
Urazy głowy i klatki piersiowej
Osobę przytomną z raną głowy należy ułożyć w pozycji półsiedzącej podpartej. Ranę
osłonić jałową gazą. Nie wolno uciskać rany, ponieważ grozi to uszkodzeniem mózgu.
Osobę z raną klatki piersiowej należy ułożyć w pozycji półsiedzącej podpartej. Ranę przykryć
jałową gazą i ucisnąć. Opatrunek trzeba dodatkowo przykryć folią, której brzegi dokładnie
uszczelnić plastrem. Zapobiega to ewentualnej odmie płucnej.
Urazy brzucha i wstrząs
Poszkodowanego z raną brzucha należy ułożyć na plecach, z nieznacznie ugiętymi
nogami, aby zmniejszyć napięcie mięśni ściany brzucha, ranę trzeba przykryć dużym
jałowym opatrunkiem z gazy lub chusty trójkątnej. Nie należy uciskać rany, nawet gdyby
doszło do wytrzewienia.
Poszkodowanych we wstrząsie nigdy nie pozostawiamy bez opieki. W celu ochrony
przed utratą ciepła można okryć poszkodowanego kocem lub folią termoizolacyjną NRC. Aby
poprawić krążenie krwi kończyny należy unieść ją wyżej.

30
Opatrywanie złamań i zwichnięć
Złamaną kończynę górną należy unieruchomić do klatki piersiowej np. częścią bluzy,
koszuli. Złamaną nogę należy unieruchomić wiążąc z usztywnieniem za pomocą bandaża lub
chusty.
Podejrzewając złamanie kręgosłupa należy unikać przenoszenia poszkodowanego. Trzeba
ustabilizować głowę wałkami np. z ubrania. Nogi można związać razem ze sobą. O ile to
możliwe, transport powinien odbywać się po usztywnieniu kręgosłupa szyjnego kołnierzem
usztywniającym.
Ciało obce w ranie
Jeżeli w ranie utkwiło ciało obce np. kawałek metalu, drewna, szkła, nie należy go z rany
wyrywać. Na ostrzu obkurczyły się mięśnie, może tkwić między naczyniami krwionośnymi
i nerwami. Wyrwanie grozi silnym krwotokiem i uszkodzeniem nerwów. Wokół ciała obcego
należy ułożyć jałową gazę – rolki bandaża tak, aby stabilizować go w ranie. Dociskając brzeg
rany tamowany jest krwotok. Opatrunek z gazy mocujemy delikatnie bandażem lub chustą
trójkątną. Stabilizujemy zranioną część ciała.
Oparzenie termiczne
Płonącą odzież należy ugasić wodą lub kocem gaśniczym. Oparzenie natychmiast
schłodzić zimną wodą. Zdjąć obrączki, pierścionki, zegarek. Po schłodzeniu okryć oparzenie
jałowym opatrunkiem. Nie smarować kremem, nie dezynfekować spirytusem.
Zabezpieczenie miejsca wypadku
Wypadek przy pracy jest to nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które
nastąpiło:
− podczas wykonywania zwykłych czynności przez pracownika,
− podczas wykonywania czynności w interesie zakładu pracy, nawet bez polecenia,
− w czasie pozostawania pracownika w dyspozycji zakładu pracy, w drodze między
siedzibą zakładu a miejscem pracy.
W razie wypadku przy pracy pracodawca jest obowiązany:
− podjąć niezbędne działania eliminujące lub ograniczające zagrożenia,
− zapewnić udzielenie pierwszej pomocy osobom poszkodowanym,
− ustalić w przewidzianym trybie okoliczności i przyczynę wypadku,
− zastosować odpowiednie środki zapobiegające podobnym wypadkom,
− zawiadomić właściwego inspektora pracy i prokuratora o wypadku śmiertelnym, ciężkim
lub zbiorowym,
− prowadzić rejestr wypadków przy pracy,
− ponosić koszty związane z ustaleniem okoliczności i przyczyn wypadków.
Pracownik, który uległ wypadkowi, jeśli stan jego zdrowia na to pozwala, powinien
poinformować niezwłocznie o wypadku swojego przełożonego.
Do czasu ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, pracodawca ma obowiązek
zabezpieczyć miejsce wypadku w sposób wykluczający:
− dopuszczenie do miejsca wypadku osób niepowołanych,
− uruchamianie bez koniecznej potrzeby maszyn i innych urządzeń technicznych, które
w związku z wypadkiem zostały wstrzymane,
− dokonywanie zmiany położenia maszyny i innych urządzeń technicznych, jak również
zmiany położenia innych przedmiotów, które spowodowały wypadek lub pozwalają
odtworzyć jego okoliczności.

31
Okoliczności i przyczyny wypadków ustala zespół powypadkowy, w którego skład
wchodzi kierownik lub pracownik służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz społeczny
inspektor pracy.
Niezwłocznie po otrzymaniu wiadomości o wypadku, zespół powypadkowy zobowiązany
jest przystąpić do ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, a w szczególności:
− dokonać oględzin miejsca wypadku, stanu technicznego maszyn i urządzeń technicznych,
stanu urządzeń ochronnych oraz zbadać warunki wykonywania pracy i inne okoliczności,
które mogły mieć wpływ na powstanie wypadku,
− jeżeli jest to konieczne, sporządzić szkic lub fotografię miejsca wypadku,
− przesłuchać poszkodowanego, jeśli stan zdrowia na to pozwala,
− przesłuchać świadków wypadku,
− zebrać inne dowody dotyczące wypadku,
− dokonać kwalifikacji prawnej wypadku,
− określić wnioski i środki profilaktyczne.
Zespół powypadkowy sporządza nie później niż w ciągu 14 dni od zawiadomienia o wypadku
protokół ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku, zwany protokołem powypadkowym.
Przeżycie osób ciężko rannych (poszkodowanych) po wypadkach i katastrofach zależy od
jak najszybszego udzielenia pomocy medycznej i właściwej organizacji transportu. Sprawny
transport do szpitala i wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia, decyduje o dalszym losie
poszkodowanych. Jednak, zanim na miejsce wypadku przybędzie fachowy personel
medyczny, często dochodzi do sytuacji, w których poszkodowanemu należy udzielić
natychmiast pomocy, decydującej o jego przeżyciu.
Gdy u poszkodowanego wystąpią: zaburzenia w oddychaniu (bezdech), zatrzymanie
krążenia, krwotok, wstrząs pourazowy – pierwsza pomoc na miejscu wypadku ratuje życie.
Udzielenie pierwszej pomocy w wyżej wymienionych stanach nie jest skomplikowane,
ale wymaga minimalnych wiadomości i praktycznych umiejętności.
Przed przystąpieniem do udzielania pierwszej pomocy należy zabezpieczyć miejsce
wypadku, ustawić znaki i światła ostrzegawcze. Następną czynnością jest dokonanie oceny
stanu poszkodowanego – stwierdzającej, czy jest on przytomny i jaki jest stan wydolności
jego układów krążenia i oddychania.
W zależności od wyników tej oceny należy przystąpić do udzielania pierwszej pomocy
w zakresie:
− podjęcia sztucznego oddychania,
− zewnętrznego masażu serca,
− zatamowania krwotoku,
− ułożenia poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej,
− zabezpieczenia poszkodowanego przed pogłębieniem wstrząsu,
− wezwania pogotowia ratunkowego,
− wezwania policji.
Udzielenia pierwszej pomocy nie należy przerywać aż do czasu przyjazdu personelu
medycznego.
Poszkodowany powinien być przewieziony do szpitala w zasadzie transportem pogotowia
ratunkowego. Na przewiezienie poszkodowanego do szpitala innym środkiem transportu
zdecydować się można tylko wówczas, gdy wiadomo, że karetka pogotowia ratunkowego
przybyć nie może lub przybędzie z dużym opóźnieniem.
Wówczas poszkodowanego należy przewieźć w bezpiecznej pozycji leżącej do najbliższego
szpitala, z zachowaniem zasad zapobiegających pogłębieniu się wstrząsu i wystąpieniu
zaburzeń w oddychaniu.

32
Udzielanie pierwszej pomocy
Zaburzenia w oddychaniu
Zaburzenia w oddychaniu ściśle wiążą się z zaburzeniami czynności krążenia. Aby
uratować życie poszkodowanego należy przywrócić czynności obu układów.
W przeważającej części wypadków oddech można przywrócić za pomocą prostych
czynności, ratując życie poszkodowanemu, pod warunkiem, że przystąpi się do udzielania
pierwszej pomocy.
Brak ruchów oddechowych klatki piersiowej oraz niemożność wyczucia na własnym
policzku wydychanego przez poszkodowanego powietrza (rys. 8), świadczą o bezdechu.
Rys. 8 [10, s. 54]
Wówczas przystępujemy do udrożnienia dróg oddechowych i sztucznego oddychania.
Udrożnienie dróg oddechowych
U osób nieprzytomnych, leżących na plecach, najczęstszą przyczyną niedrożności dróg
oddechowych jest zapadnięty język (rys. 9) lub ciało obce tkwiące i zatykające drogi
oddechowe (rys. 10).
Rys. 9.[10, s. 54] Rys. 10. [10, s. 54]
Ciałami obcymi mogą być: krew, wymiociny, szczątki ubrania, złamana proteza zębowa.
Z zapadniętym językiem radzimy sobie w prosty sposób, odchylając głowę
poszkodowanego do tyłu. Wówczas język przesuwa się do góry i drogi oddechowe udrażniają
się. Czynności te wykonujemy następująco: podkładamy jedną rękę pod szyję ratowanego
i unosimy ją do góry, jednocześnie drugą rękę układamy na czole (rys. 11), po czym
odchylamy głowę do tyłu. Staramy się głowę odchylić maksymalnie, wykonując tę czynność
ostrożnie (rys. 12).
Rys. 11. [10, s. 55] Rys. 12. [10, s. 55]

33
W przypadku podejrzanych o złamanie kręgosłupa szyjnego, zatkane językiem drogi
oddechowe udrażniamy poprzez uniesienie żuchwy lub wyciągnięcie języka.
Uniesienie żuchwy polega na wysunięciu jej w kierunku pionowym u poszkodowanego,
leżącego na wznak. Można to uzyskać, naciskając do przodu obu kciukami kąty żuchwy
(rys. 13) lub przez pociągnięcie za zęby dolne tak, aby wysunęły się one przed zęby górne.
(rys. 14).
Rys. 13. [10, s. 56] Rys. 14. [10, s. 56]
W przypadku, gdy nie osiągniemy udrożnienia dróg oddechowych za pomocą wyżej
wymienionych metod, należy dokonać tego poprzez wyciągnięcie języka. Po wymuszonym
otwarciu ust chwytamy język między kciuk i palec wskazujący (rys. 15), po czym wyciągamy
go na brodę.
Ciało obce usuwamy z ust i gardzieli po odwróceniu poszkodowanego na bok i otworzeniu
jego ust (rys. 16).
Rys. 15. [10, s. 56] Rys. 16. [10, s. 56]
Podczas usuwania ciał obcych z jamy ustnej wkładamy między zęby poszkodowanego
przedmiot, który zabezpiecza nasz palec przed odgryzieniem na wypadek szczękościsku.
Sztuczne oddychanie
Przy przywracaniu czynności oddechowych najskuteczniejszą metodą jest sztuczne
oddychanie „usta – usta”, przy której ratujący wdmuchuje swoje powietrze wydechowe
bezpośrednio do ust ratowanego.
Przed przystąpieniem do sztucznego oddychania należy głowę poszkodowanego odchylić
do tyłu, zatkać palcami jego nos i po wykonaniu głębokiego wdechu, własnymi ustami
(rys. 17) wdmuchać powietrze do ust poszkodowanego (rys. 18). Unoszenie się ściany klatki
piersiowej ratowanego świadczy o skuteczności sztucznego oddechu.
Odjęcie ust od ratowanego umożliwia bierny wydech (rys.19).
Rys. 17. [10, s. 57] Rys. 18. [10, s. 57] Rys. 19. [10, s. 57]

34
Ratujący musi mieć pewność, że w czasie wydechu powietrze wydostaje się na zewnątrz,
bowiem inaczej oddech nie jest skuteczny.
Czynność wdmuchiwania powietrza do płuc wykonujemy z częstotliwością od 16 do 20
razy na minutę, do czasu powrotu samoistnego wydolnego oddechu lub przejęcia
poszkodowanego przez personel karetki reanimacyjnej.
Jeśli pod ręką mamy maseczkę, wówczas powietrze wdmuchujemy przez nią. Zapobiega
ona bezpośredniemu kontaktowi ratownika z ustami poszkodowanego. Maseczka taka
znajduje się w Ratunkowym Zestawie Opatrunkowym PCK oraz w innych zestawach
ratunkowych.
Nie należy jednak tracić czasu na jej szukanie, gdyż zwłoka w przystąpieniu do
sztucznego oddychania zmniejsza szansę uratowania poszkodowanego.
W przypadku wystąpienia trudności w przeprowadzeniu oddychania metodą „usta – usta”
(spowodowanych np. szczękościskiem), równie skuteczne jest zastosowanie oddychania
metodą „usta – nos”. Przy tej metodzie ratownik ręką zatyka szczelnie usta, a powietrze
wdmuchuje przez nos z większą siłą niż w metodzie „usta – usta”, ze względu na większy
opór podczas wdmuchiwania i przepływu powietrza. Podczas wydechu usta ratowanego
odsłania się.
U dzieci i niemowląt oddech można prowadzić metodą „usta – usta, nos”. Wówczas
ratujący obejmuje swoimi ustami, zarówno usta, jak i nos ratowanego dziecka.
Gdy poszkodowany odzyska własny oddech, należy ułożyć go w pozycji bocznej ustalonej.
Zatrzymanie czynności serca
Zatrzymanie czynności serca powoduje zatrzymanie krążenia krwi w ustroju. Objawia się
ono nagłą utratą przytomności, bezdechem pojawiającym się po kilku sekundach od
zatrzymania krążenia krwi, brakiem tętna na dużych tętnicach w okolicy szyi i pachwin (brak
tętna na tętnicach promieniowych nie świadczy o zatrzymaniu krążenia), poszerzonymi i nie
reagującymi na światło źrenicami oraz blado-sinym wyglądem chorego.
Zatrzymanie krążenia krwi wymaga natychmiastowego przystąpienia do masażu
zewnętrznego serca (nazywanego często masażem pośrednim serca) i równocześnie
sztucznego oddychania.
Zewnętrzny masaż serca
Zewnętrzny masaż serca polega na rytmicznym uciskaniu mostka w kierunku kręgosłupa
tak, aby wymiar „mostek – kręgosłup” ulegał zmniejszeniu o 3–5 cm. Serce leżące między
mostkiem a kręgosłupem zostaje uciśnięte, co powoduje wciśnięcie krwi z komór do małego
i dużego krążenia (rys. 20).
Po zaprzestaniu ucisku na mostek następuje powtórne odkształcenie się ściany klatki
piersiowej, co pozwala na napełnienie się krwią komór serca (rys. 21).
Sytuacja powtarza się przy następnym ucisku mostka i jego zwolnieniu. Dostateczne krążenie
krwi i ciśnienie tętnicze uzyskuje się wykonując masaż z szybkością 80 uciśnięć na minutę.
Rys. 20. [10, s. 58] Rys. 21. [10, s. 58]

35
Technika masażu
Chorego układa się na plecach na twardym podłożu. Ucisk mostka powinien być silny,
szybki i krótki. Dokonywany jest nadgarstkami ratownika ułożonymi jeden na drugim.
(rys.22). Miejscem ucisku jest linia środkowa ciała tuż poniżej połowy długości mostka
(rys. 23). Masaż serca może być skuteczny tylko w połączeniu ze sztucznym oddychaniem.
Jeżeli akcję ratowniczą prowadzi jeden ratownik, musi wykonać zarówno sztuczne
oddychanie, jak i masaż serca (rys. 22). Po każdych dwóch wdmuchnięciach powietrza do
płuc dokonuje się 30 uciśnięć na mostek. Liczba sztucznych oddechów powinna wynosić
16–20 na minutę.
Rys. 22. [10, s. 59] Rys. 23. [10, s. 59]
Znacznie łatwiejsze jest wykonywanie reanimacji (ożywienia) przez dwóch ratowników.
Wówczas jeden ratownik wykonuje sztuczne oddychanie, a drugi zewnętrzny masaż serca.
Ratujące osoby powinny współdziałać tak, aby liczba wdmuchnięć powietrza do płuc
w stosunku do uciśnięć mostka wynosiła 2:30.
Pojawienie się samoistnego tętna na dużych tętnicach szyjnych (rys. 24) lub udowych,
a zatem na tętnicach obwodowych, świadczy o powrocie czynności serca.
Badanie na tętnicach szyjnych powinno być delikatne i krótkie, aby nie spowodować ich
ucisku, a tym samym utrudnienia dopływu krwi do mózgu. Szczególnie jest to istotne u dzieci
i niemowląt. Reakcja źrenic na światło w postaci zwężenia (rys. 25) oraz ustępowanie sinicy
świadczą o skutecznej akcji ratowniczej.
Rys. 24. [10, s. 60] Rys. 25. [10, s. 60]
Pozycja boczna ustalona
Ułożenie w pozycji bocznej ustalonej wykonujemy w sposób następujący: po zajęciu
miejsca z boku poszkodowanego leżącego na wznak układamy jego obie nogi w pozycji
wyprostowanej. Następnie zginamy w kolanie kończynę dolną poszkodowanego, dosuwając
ją do pośladka (rys. 26).
Wyprostowaną kończynę górną po tej samej stronie wsuwamy pod pośladek
poszkodowanego (rys. 27).

36
Rys. 26. [10, s. 61] Rys. 27. [10, s. 61]
Pociągając za przeciwległą rękę, obracamy poszkodowanego na bok (rys. 28). Drugą ręką
ułożoną na miednicy lub kolanie poszkodowanego pomagamy w dokonaniu obrotu. Następnie
głowę poszkodowanego odchylamy do tyłu, a twarz kierujemy ku dołowi.
Dłoń ręki poszkodowanego podkładamy pod jego policzek (rys. 29). Drugą rękę
poszkodowanego układamy wzdłuż tułowia.
Rys. 28. [10, s. 61] Rys. 29. [10, s.61]
Prawidłowe ułożenie poszkodowanego w pozycji bocznej (rys. 30) uniemożliwia mu
przekręcenie się na plecy lub brzuch, a odchylona do tyłu głowa zapobiega niedrożności dróg
oddechowych wskutek zapadnięcia się języka. Ułożona nisko i na boku głowa ułatwia
wypływanie z jamy ustnej śliny, wymiocin i krwi. W pozycji tej powinno się układać
wszystkich nieprzytomnych lub zagrożonych utratą przytomności.
Gdy nieprzytomnego nie można ułożyć w pozycji bocznej ustalonej (np. z powodu złamania
kończyny) wówczas poszkodowanego układamy w pozycji bocznej nietypowej
(rys. 31).
Rys. 30. [10, s. 61] Rys. 31. [10, s. 61]
W każdych warunkach powinna być zastosowana zasada, że nieprzytomny lub
zagrożony utratą przytomności musi być ułożony w pozycji bocznej.
Krwotok
Krwotokiem nazywamy nagłą utratę dużej ilości krwi. Przyjmuje się, że ilość krwi
u człowieka wynosi 1/13 masy ciała. Utrata 1/3 objętości krwi krążącej, a więc około 1,5 do
2,0 litrów jest groźna dla życia.

37
Krwotoki mogą być zewnętrzne i wewnętrzne. Krwotoki zewnętrzne dzielimy na
krwotoki tętnicze, w których jasna krew tryska z rany przerywanym strumieniem oraz
krwotoki żylne, w których ciemna krew wylewa się z rany pod małym ciśnieniem.
O krwotoku wewnętrznym mówimy wówczas, gdy krew gromadzi się w jamach ciała lub
w przewodzie pokarmowym.
Wyróżniamy ponadto krwotoki miąższowe, w których krew sączy się z całej powierzchni
uszkodzonego narządu.
Objawy krwotoku
Objawy krwotoku są następujące:
− bladość powłok ciała,
− przyspieszenie tętna,
− spadek ciśnienia krwi,
− ogólne osłabienie,
− szum w uszach,
− zimny pot,
− mroczki przed oczyma,
− niepokój,
− wreszcie utrata przytomności, która poprzedza zgon.
Sposób tamowania krwotoku
Zatamowanie krwotoku na miejscu wypadku jest czynnością ratującą życie. Zatamować
krwotok można poprzez:
− uniesienie kończyny,
− ucisk ręczny w miejscu wypływu krwi,
− założenie opatrunku uciskowego.
Uniesienie kończyny stosujemy przy mniejszych krwotokach (rys.32), ucisk ręczny
stosowany jest w dużych krwotokach.
Rys. 32. [10, s.62]
W sytuacjach masowego krwotoku można ucisnąć krwawiącą ranę bezpośrednio własną
dłonią. Lepiej jednak przed uciskiem ranę przykryć gazą opatrunkową (rys. 33).
Opatrunek uciskowy polega na nałożeniu na ranę czystego opatrunku osłaniającego
i uciśnięciu go wałkiem ze zwiniętego bandaża, ligniny, waty itp., a następnie umocowaniu go
opaską dociskającą (rys. 34).
Jeśli mimo ucisku rana nadal krwawi, nie należy zdejmować opatrunku, lecz dołożyć
gazę lub bandaż zwinięty w rulon i ucisnąć go silniej drugą opaską. W wyjątkowych
wypadkach, dotyczących amputacji lub zmiażdżenia kończyny, zakładamy opaskę Esmarcha.
Opaskę nakładamy wyłącznie na udo lub ramię. Dopuszczalny czas ucisku opaski Esmarcha
wynosi 2 godziny. Po założeniu opaski musi być odnotowany czas jej założenia. W razie
braku opaski Esmarcha należy zastąpić ją zaimprowizowaną opaską z chustki, koszuli lub
paska (rys. 35).

38
Rys. 33. [10, s. 65] Rys. 34. [10, s.65] Rys. 35 [10, s. 65]
Wstrząs pourazowy
Groźnym zjawiskiem występującym u osób poszkodowanych w wypadkach, jest
pojawienie się objawów wstrząsu. Mogą one wystąpić z przyczyn masowego krwotoku
(wstrząs krwotoczny), zmiażdżeń, złamań, stłuczeń (wstrząs urazowy), oparzeń (wstrząs
oparzeniowy).
Podstawowymi objawami każdego wstrząsu są:
− szybko słabnące, a nawet niewyczuwalne tętno,
− bladość skóry i jej ochłodzenie,
− zimny, zlewny pot na powierzchni ciała,
− rozszerzenie źrenic,
− płytki, przyspieszony oddech, niepokój poszkodowanego,
− apatia i senność.
Przy wystąpieniu początkowych objawów wstrząsu, poszkodowany najczęściej jest
przytomny. Objawy wstrząsu pogłębiają strach, ból, zimno.
Ponieważ wstrząs jest niebezpiecznym zjawiskiem, zagrażającym bezpośrednio życiu
poszkodowanego, postępowanie przeciwwstrząsowe należy wdrożyć na miejscu wypadku.
Polega ono na:
− zapewnieniu poszkodowanemu spokoju,
− osłonięciu przed zimnem, deszczem, wiatrem,
− zapewnieniu poszkodowanemu prawidłowego oddechu,
− opanowaniu krwotoku,
− założeniu opatrunku lub unieruchomieniu złamania,
− ułożeniu poszkodowanego na wznak, z kończynami dolnymi uniesionymi ku górze,
− uspokojeniu psychicznym,
− ewentualnym podaniu do picia ciepłych płynów – jeśli poszkodowany jest przytomny,
− szybkim wezwaniu kwalifikowanej pomocy medycznej.
Materiały i środki pomocy przedmedycznej
Udzielając pierwszej pomocy przedmedycznej na miejscu wypadku najlepiej korzystać
z materiałów opatrunkowych znajdujących w apteczce pierwszej pomocy. Prawidłowo
wyposażone apteczki powinny być w każdym domu, miejscu pracy, samochodzie, a także
stanowić niezbędny bagaż podczas wycieczek klasowych lub innych.
Apteczkę zawsze umieszczamy w dobrze oznakowanym i łatwo dostępnym miejscu.
W skład prawidłowego, podstawowego wyposażenia apteczki pierwszej pomocy powinny
wchodzić następujące środki i materiały opatrunkowe:
− rękawiczki jednorazowe (typu chirurgicznego) – co najmniej jedna para,
− maseczka do sztucznego oddychania metodą „usta – usta” – jednorazowa, trwała, łatwa
w użyciu – 1sztuka,
− nożyczki – 1 para,
− koc termoizolacyjny – „folia życia” – 1 sztuka,

39
− chusta trójkątna płócienna – 2 sztuki,
− chusta trójkątna flizelinowa – 2 sztuki,
− opaska podtrzymująca dziana (bandaż zwykły) o szerokości 15 cm – 2 sztuki,
− opaska podtrzymująca dziana (bandaż zwykły) o szerokości 10 cm – 2 sztuki,
− opaska elastyczna o szerokości 10 cm – 1 sztuka,
− gaza opatrunkowa jałowa 1x 1 – 1 opakowanie,
− gaziki opatrunkowe jałowe 9 x 9 – 4 opakowania,
− gaziki opatrunkowe jałowe 5 x 5 – 4 opakowania,
− opatrunki przylepowe (plastry) – 10 sztuk różnych rozmiarów.
Inne bardzo przydatne wyposażenie apteczki pierwszej pomocy to: latarka, skalpel,
pęseta, agrafki i zapinki, notes i ołówek do zapisania okoliczności zdarzenia lub danych
ofiary.
Jeśli ratownik nie dysponuje typowymi materiałami opatrunkowymi, powinien zaopatrzyć
ranę prowizorycznymi środkami podręcznymi (czyste, niepostrzępione tkaniny, prześcieradło,
ściereczki, rękaw koszuli).
Opatrywanie ran różnych okolic ciała
Rodzaj i sposób wykonania opatrunku na miejscu wypadku zależy od umiejscowienia
rany, umiejętności ratownika oraz posiadanych przez niego środków i materiałów
opatrunkowych. Niemal każda okolica ciała wymaga innego sposobu umocowania opatrunku.
Rys. 36. Obwoje kłosowe ręki i opatrunek głowy za pomocą chusty trójkątnej [5, s. 96]

40
Rys. 37. Obwoje: A: kolisty, B: śrubowy, C: kłosowy, D – wężowy, E – śrubowy zaginany,
F – żółwiowy zbieżny, [5, s. 98]

41
Rys. 38. Zaopatrywanie rany z ciałem obcym (A, B, C, D – kolejne etapy) [5, s. 99]
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Dlaczego warto udzielać pierwszej pomocy na miejscu wypadku?
2. Jakie czynności wykonujemy przed przystąpieniem do pierwszej pomocy?
3. Jakie czynności wykonujemy po ogólnej ocenie poszkodowanego?
4. Kiedy przerywamy udzielanie pierwszej pomocy?
5. Jak postępujemy, gdy występuje zaburzenie w oddychaniu?
6. Jak udrażniamy drogi oddechowe?
7. Jak wykonujemy sztuczne oddychanie?
8. Jak postępujemy przy zatrzymaniu czynności serca?
9. Na czym polega zewnętrzny masaż serca?
10. Ile uciśnięć na mostek przypada na dwa wdmuchnięcia powietrza?
11. Jak wygląda pozycja boczna ustalona?
12. Jakie są objawy krwotoku wewnętrznego?
13. Jak tamujemy krwotok?
14. Jakie są objawy wstrząsu pourazowego?
15. Na czym polega pomoc przy wstrząsie?
16. Jakie są ogólne zasady postępowania na miejscu wypadku?
17. Jaki jest sposób postępowania z porażonym prądem: a) o wysokim napięciu,
b) o niskim napięciu?
18. Jaki jest numer pogotowia ratunkowego?
19. Jaki jest sposób postępowania z poszkodowanym, który uległ urazowi: a) głowy, b) klatki
piersiowej?
20. Jaki jest sposób postępowania z poszkodowanym, który złamał: a) nogę, b) kręgosłup?
21. Jaki jest sposób postępowania z poszkodowanym, który: a) uległ zranieniu, b) uległ
zranieniu i w ranie ma ciało obce, c) uległ oparzeniu termicznemu?
22. W jaki sposób zabezpieczamy miejsce wypadku?
23. Co stanowi podstawowe wyposażenie apteczki?

42
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wypisz wszystkie źródła hałasu znajdujące się w pracowni warsztatów szkolnych
i uszereguj je od najcichszego do najgłośniejszego.
1) zebrać potrzebne materiały i przybory do ćwiczenia,
2) zebrać informacje na temat źródeł hałasu znajdujących się w Twoich warsztatach,
3) wypisać urządzenia które wytwarzają hałas,
4) uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych urządzeń,
5) przeanalizować ćwiczenie,
6) zaprezentować ćwiczenie.
− urządzenia typu: maszyny szwalnicze, urządzenia prasowalnicze,
− urządzenia do mierzenia poziomu (natężenia) hałasu,
− zeszyt, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest nieprzytomny.
Aby wykonać ćwiczenie powinieneś:
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z zasadami bhp i ergonomii pracy,
3) zebrać informacje na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest
nieprzytomny,
4) zaplanować kolejność udzielania pomocy,
5) uzgodnić z nauczycielem poprawność zaplanowanych czynności,
6) wykonać zadanie udzielenia pierwszej pomocy,
7) sprawdzić, czy czynność została prawidłowo wykonana,
8) przeanalizować ćwiczenie: co zostało prawidłowo wykonane, a co należy zmienić.
− instrukcje udzielania pierwszej pomocy,
− ilustracje z pierwszą pomocą,
− filmy o pierwszej pomocy,
− fantom.
Ćwiczenie 3
Udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest nieprzytomny i nie oddycha.

43
nieprzytomny i nie oddycha,
7) przeanalizować ćwiczenie: co zostało prawidło wykonane, a co należy zmienić.
− fantom.
Ćwiczenie 4
Udziel pierwszej pomocy poszkodowanemu, który jest nieprzytomny, z zatrzymanym
oddechem i krążeniem.
nieprzytomny z zatrzymanym oddechem i krążeniem,
− fantom.
Ćwiczenie 5
Udziel pierwszej pomocy porażonemu prądem wysokiego napięcia.
2) zebrać informacje na temat udzielania pierwszej pomocy poszkodowanemu, porażonemu
prądem wysokiego napięcia,

44
− fantom.
Ćwiczenie 6
Wykonaj opatrunek ręki.
2) zebrać informacje na temat bandażowania rany ręki,
3) zaplanuj kolejność opatrywania rany,
5) wykonać zadanie opatrywania ręki,
6) przeanalizować ćwiczenie, co zostało prawidłowo wykonane, a co należy zmienić.
− instrukcje opatrywania ran,
− apteczka z pełnym wyposażeniem.
Czy potrafisz: Tak Nie
1) sprawdzić, czy poszkodowany jest przytomny?  
2) zademonstrować sposób sprawdzania, czy poszkodowany oddycha?  
3) udrożnić drogi oddechowe?  
4) zademonstrować sposób sprawdzania tętna?  
5) zademonstrować obrót osoby do wykonania pozycji bocznej ustalonej?  
6) zademonstrować sposób wykonywania sztucznego oddychania?  
7) wskazać miejsce do ucisku pośredniego serca?  
8) wykonać uciśnięcie masażu pośredniego serca ?  
9) zademonstrować trzy sekwencje: 2 wdmuchnięcia i 30 uciśnięć?  
10) rozpoznać jakiego urazu doznał poszkodowany?  
11) zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu?  
12) zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu,
który nie oddycha?
 
13) zastosować całą procedurę udzielania pierwszej pomocy nieprzytomnemu
z zatrzymanym oddechem i krążeniem?
 

45
4.4. Prawa i obowiązki pracownika, pracodawcy i ucznia
Źródła prawa pracy. Podstawowe zasady prawa pracy.
Prawo pracy to zbiór przepisów umieszczonych w Kodeksie Pracy oraz przepisy innych
ustaw i aktów wykonawczych, określających prawa i obowiązki pracowników
i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych opartych na
ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów, statutów określających prawa i obowiązki
stron stosunku pracy (Art. 9 § 1 K.p. poz. U1 „Kodeksu Pracy”).
Obowiązki i prawa pracowników
Przestrzeganie zasad i przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy stanowi podstawowy
obowiązek każdego pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:
− wykonywać pracę w sposób zgodny z zasadami i przepisami bhp oraz przestrzegać
wydawanych w tym zakresie zarządzeń i wskazówek przełożonych;
− dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz porządek i ład w miejscu
pracy;
− używać przydzielonej mu odzieży ochronnej i roboczej oraz sprzętu ochrony osobistej
zgodnie z ich przeznaczeniem;
− poddawać się badaniom lekarskim wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym
zarządzonym przez właściwe organy i stosować się do zaleceń lekarskich.
Pracownik jest obowiązany ponadto brać udział w szkoleniu i instruktażu z zakresu bhp,
znać obowiązujące w tym zakresie przepisy oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym. Każdy pracownik powinien niezwłocznie zawiadomić przełożonych
o zauważonym w zakładzie pracy wypadku przy pracy albo zagrożeniu zdrowia lub życia
ludzkiego.
Pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy w przypadku, gdy warunki
pracy nie odpowiadają przepisom bhp i stwarzają zagrożenie dla jego zdrowia lub życia,
powiadamiając o tym, jeżeli jest to możliwe, przełożonego.
Pracownik, powiadamiając w miarę możliwości przełożonego, może również oddalić się
z miejsca pracy, jeżeli zagrożenie nie zostało usunięte. Może on również powstrzymać się od
wykonywania pracy, wymagającej szczególnej sprawności psychicznej w przypadku, gdy
jego dyspozycja w tym zakresie nie zapewnia bezpiecznego wykonania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.
Profilaktyczna ochrona zdrowia
Zgodnie z przepisami Kodeksu pracy pracodawcy są zobowiązani do stosowania środków
zapobiegających chorobom zawodowym i innym schorzeniom, związanym
z warunkami pracy, a w szczególności:
– utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia eliminujące lub ograniczające
szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiaru
tych czynników;
– przeprowadzać na własny koszt badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je
pracownikom.

O1.01

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Similar to O1.01

Similar to O1.01 (20)

O1.01