Z3.03

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Ewa Figura
Wykonywanie połączeń elementów odzieży
743[01].Z3.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Ewa Samojlik
mgr inż. Ewa Jachym
Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Ewa Figura
Konsultacja:
dr inż. Jadwiga Rudecka
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 743[01].Z3.03
„Wykonywanie połączeń elementów odzieży”, zawartego w modułowym programie
nauczania dla zawodu krawiec.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 4
3. Cele kształcenia 5
4. Materiał nauczania 6
4.1. Zasady organizacji stanowiska pracy 6
4.1.1. Materiał nauczania 6
4.1.2. Pytania sprawdzające 9
4.1.3. Ćwiczenia 9
4.1.4. Sprawdzian postępów 11
4.2. Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego 12
4.2.3. Ćwiczenia 18
4.3. Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych 21
4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu 36
4.5. Rodzaje szwów technologicznych 50
4.6. Rodzaje węzłów technologicznych 59
5. Sprawdzian osiągnięć 70
6. Literatura 77

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy z zakresu: zasad organizowania
stanowiska pracy, klasyfikowania ściegów ręcznych, zasad szycia ręcznego, budowy i zasady
działania maszyn do szycia, szwów i węzłów technologicznych, etapów obróbki węzłów
technologicznych, dokumentacji techniczno-technologicznej, czyszczenia i konserwacji
maszyn do szycia, bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej.
W poradniku zamieszczono:
– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać przed
przystąpieniem do nauki w wybranym przez Ciebie zawodzie,
– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy z tym
poradnikiem,
– materiał nauczania, czyli wiadomości dotyczące wykonywania połączeń elementów
odzieży,
– zestawy pytań, które pomogą Ci sprawdzić, czy opanowałeś podane treści z zakresu
wykonywania połączeń elementów odzieży,
– ćwiczenia, które umożliwią Ci nabycie umiejętności praktycznych,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć,
– wykaz literatury, z jakiej możesz korzystać podczas nauki.
.
Schemat układu jednostek modułowych
743[01].Z3
Technologia kroju i szycia
743[01].Z3.01
Organizowanie procesu technologicznego
w krojowni
743[01].Z3.02
Wykonywanie obróbki termicznej odzieży
743[01].Z3.03
Wykonywanie połączeń elementów
odzieży

4
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− posłużyć się terminologią dotyczącą produkcji odzieży,
− dokonać klasyfikacji maszyn i urządzeń stosowanych w przemyśle odzieżowym,
− obsłużyć maszyny i urządzenia stosowane w krojowni,
− zastosować rodzaje układów szablonów,
− organizować proces technologiczny w krojowni,
− scharakteryzować rodzaje obróbki termicznej odzieży,
− obsłużyć maszyny i urządzenia do obróbki termicznej odzieży,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas obróbki termicznej odzieży.

5
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:
− zorganizować stanowisko pracy, zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− scharakteryzować ściegi ręczne, zasadnicze i ozdobne,
− dobrać igły i nici do szycia ręcznego,
− wykonać ściegi ręczne,
− zastosować ściegi ręczne w określonej operacji technologicznej,
− dokonać klasyfikacji maszyn szwalniczych,
− scharakteryzować budowę zewnętrzną maszyny stębnówki płaskiej,
− rozróżnić podstawowe mechanizmy w stębnówce płaskiej,
− scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w stębnówce płaskiej,
− określić zasady współdziałania podstawowych mechanizmów stębnówki płaskiej
tworzących ścieg,
− posłużyć się stębnówką płaską,
− określić zasady konserwacji stębnówki płaskiej,
− przeszyć materiał po liniach, o zróżnicowanym stopniu trudności,
− wyregulować skok ściegu oraz naprężenie nitki górnej i dolnej,
− posłużyć się normami dotyczącymi szwów maszynowych,
− scharakteryzować budowę zewnętrzną overlocka,
− scharakteryzować podstawowe mechanizmy do tworzenia ściegu w overlocku,
− posłużyć się maszyną overlock,
− określić zasady konserwacji maszyny overlock,
− rozróżnić rodzaje węzłów technologicznych,
− dokonać interpretacji graficznego zapisu węzłów technologicznych,
− posłużyć się graficznym zapisem węzłów technologicznych podczas wykonywania
szwów,
− wykonać proste węzły technologiczne,
− dobrać oprzyrządowanie maszyn szwalniczych do rodzaju tkaniny i sposobu
jej wykończenia,
− obsłużyć maszyny szyjące ściegiem łańcuszkowym,
− obsłużyć maszyny szyjące skóry,
− obsłużyć maszyny specjalne do określonej operacji technologicznej,
− określić zasady czyszczenia i konserwacji maszyn do szycia,
− posłużyć się dokumentacją techniczno-technologiczną,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ochrony przeciwpożarowej
podczas wykonywania połączeń elementów odzieży.

6
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Zasady organizacji stanowiska pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Stanowisko pracy to część powierzchni sali produkcyjnej wyposażona w maszynę
i urządzenia pomocnicze.
Dobrze zorganizowane i wyposażone stanowisko pracy jest konieczne do wykonywania
wyznaczonych dla pracownika zadań. Na stanowisku pracy narzędzia i przybory powinny być
w zasięgu rąk pracownika, a ich rozmieszczenie zgodne z kolejnością stosowania.
Narzędzia to urządzenia robocze, za pomocą których pracujący zmienia kształt surowca:
nożyce, igła, żelazko, maszyna.
Przybory to wszystkie przedmioty pomocnicze ułatwiające prace i polepszające jakość
wykonania wyrobów, np: taśma centymetrowa, szpilki, kreda krawiecka, naparstek,
Na stanowisku pracy ręcznej powinny się znajdować wszystkie podstawowe narzędzia,
jak igły, nożyce, naparstek, szpilki, miarki, kreda oraz poduszeczka na szpilki i pudełka na
drobiazgi. Wszystkie te rzeczy powinny mieć swoje określone miejsca, zgodnie z zasięgiem
ręki, która je ujmuje w czasie pracy. Nożyczki, igły, szpilki powinny się znajdować po prawej
stronie stołu, zaś pudełka na drobiazgi po stronie lewej. Środek stołu pozostawia się zwykle
wolny na rozłożenie pracy.
Przy pracy ręcznej należy zachować postawę swobodną, siedzieć na całym krześle, plecy
powinny być podparte pod łopatkami, nogi umieszczone na podnóżku. Przy pracy ręcznej
nie należy opuszczać zbyt nisko głowy i nie garbić się.
Niewłaściwe przechowywanie i trzymanie igieł lub szpilek przy pracy ręcznej może
zagrażać zdrowiu, nie należy wpinać igieł i szpilek w odzież ani brać ich do ust. Przy pracy
nożycami nie wolno: zostawiać ich otwartych na stole, nosić nożyczek otwartych ostrzami
do góry, rzucać nożyczek w celu podania komuś. Podając nożyce należy skierować
je uchwytami, trzymając za złożone końce.
Na prawidłowo zorganizowanym stanowisku maszynowym uwzględniona jest:
− dogodna pozycja w czasie pracy,
Rys. 1. Pozycja prawidłowa [4. s. 67]

7
− znajomość ruchów pracownika podczas pracy,
− bezpieczna obsługa maszyn i urządzeń.
Bardzo duży wpływ na wynik pracy ma prawidłowe oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja
i zabezpieczenie przed hałasem.
Ważnym czynnikiem wypływającym na bezpieczną pracę przy wykonywaniu czynności
maszynowych jest odzież robocza. Osoba szyjąca na maszynach szwalniczych powinna być
ubrana w fartuch ochronny z długim rękawem. Szwaczka powinna mieć związane włosy
i zdjęte wszelkie ozdoby typu: korale, wisiorki, bransolety itp. Zastosowanie się do tych zasad
pozwoli uniknąć wkręcenia się włosów lub ozdób w wirujące części maszyny. Należy
również pamiętać o wygodnym obuwiu na gumowej podeszwie.
Prawidłowa organizacja miejsca pracy powinna uwzględniać wymiary ludzkiego ciała.
Odnosi się to zarówno do regulacji wysokości stołów, jak i zapewnienia wystarczającej ilości
miejsca. Ilość niezbędnej przestrzeni zależy od wykonywanego zadania i metody jego
wykonania. Człowiek siedzący podczas szycia nie powinien być odchylony od pionu o więcej
niż 20 cm, odległość oczu od stołu roboczego powinna wynosić ok. 40 cm.
Właściwa organizacja miejsca pracy musi uwzględniać czas trwania pracy i stopień
obciążenia pracownika. Należy tu wymienić likwidację lub zmniejszenie natężenia
szkodliwych wpływów otoczenia, jak hałas czy szkodliwe substancje oraz właściwą regulację
oświetlenia i klimatyzację.
Prawidłowa pod względem psychologicznym organizacja miejsca pracy polega na tym,
aby było ono przyjemne.
Stanowiska pracy powinny być wyposażone w podstawowe informacje techniczne,
jak tabele, skale.
Organizacja pracy polega na tworzeniu optymalnego układu między pracownikiem,
środkami produkcji i przedmiotem pracy.
Organizacja stanowisk
pracy
Metoda pracy Technologia pracy Warunki pracy
Metoda pracy to planowany sposób przebiegu pracy, np. nieproduktywnych ruchów rąk
można uniknąć dzięki zastosowaniu urządzenia obcinającego nitki.
Technologia pracy jest stosowana do wykonania określonego zadania. Przykładem
technologii pracy przy łączeniu szwów jest klejenie lub łączenie nićmi na automatach.
Na wydajność pracy wpływają warunki pracy i właściwie zorganizowane miejsce pracy.
Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy (bhp).

8
Tabela 1. Czynniki stanowiące zagrożenia i sposoby zapobiegania wypadkom [4, s. 56].
Czynniki stanowiące zagrożenie Sposoby zapobiegania wypadkom
Podczas szycia
Zranienie dłoni podczas naprawy i czyszczenia
maszyny.
Ustawianie i czyszczenie maszyn po odłączeniu
dopływu prądu.
Zranienie oczu przez odpryskujące odłamki Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzeń
zabezpieczających oczy. Używanie okularów
ochronnych.
Ukłucie igłą w palec Sprawdzanie prawidłowego ustawienia urządzenia
ochraniającego palce.
Zranienie spowodowane przyrządami
pomocniczymi
Odkładanie nożyc i igieł po użyciu na właściwe
miejsce
Podczas warstwowania i krojenia
Zranienie dłoni o warstwowarkę
Wyłączenie warstwowarki przy pracach
kontrolnych
Rany dłoni spowodowane ostrzami narzędzi do
krojenia
Przed włączeniem maszyny odpowiednio ustawić
urządzenie ochraniające palce.
Podczas stabilizacji
Przygniecenie dłoni między płytami prasy
Codziennie sprawdzać stan urządzeń
ostrzegających o niebezpieczeństwie
Oparzenie gorącymi płytami pras Nie dotykać płyt prasy i wlotu do prasy podczas
korekty ułożenia materiału
Przygniecenie dłoni podczas podawania
i odbierania części odzieży
Jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić
jedna osoba
Podczas prasowania
Oparzenie spowodowane parą wydostającą się
z pras
Parę doprowadzać po zamknięciu prasy
Zgniecenie dłoni między płytami prasy
Porażenie prądem
jeśli prasę obsługuje się oburącz, może to robić
tylko jedna osoba; dotknięcie ramy ochronnej
przerywa zamknięcie prasy
Podczas usuwania plam
Choroby spowodowane wdychaniem oparów
Sprawdzać stan urządzeń odsysających.
Na terenie zakładu pracy
Obrażenia spowodowane upadkami
Utrzymywać porządek i czystość w miejscu pracy
Obrażenia wewnętrzne spowodowane
połknięciem igły
Odkładać igły do specjalnych pojemniczków
Porażenie prądem Zawiadamiać osoby o usterkach instalacji
elektrycznych, nie usuwać usterek osobiście.
Obrażenia odniesione podczas transportu towarów
na terenie zakładu
Nie przenosić na raz zbyt dużej ilości towarów.
Uważać na to, aby mieć wolne pole widzenia.
Ciężary podnosić z pozycji kucającej, a w miarę
możliwości używać urządzeń pomocniczych.
Ekologia
Działania ludzkie powinna cechowac dbałość o środowisko i odpowiedzialność za nie,
gdyż zadaniem każdego pokolenia jest ochrona gatunku ludzkiego i środowiska. W zakres
tych działań wchodzi również produkcja odzieży. Dlatego zarówno podczas jej wytwarzania,
jak i eksploatacji, powinno zwracać się uwagę na wpływ tych działań na środowisko.
Działania przyczyniające się do ochrony środowiska:
− unikanie używania środków szkodliwych dla środowiska,
− zmniejszanie konsumpcji w wyniku planów oszczędnościowych,
− odzyskiwanie materiałów (recykling).

9
Dzięki zbiórkom odzieży używanej i dalszej jej eksploatacji można przedłużyć czas
„życia” odzieży. Starą odzież można przerobić w procesie odzyskiwania, np. na materiały
antyakustyczne i wełnę do czyszczenia urządzeń. Sposób likwidacji danego materiału zależy
od jego rodzaju. Celuloza i włókna roślinne butwieją, mogą być więc składowane
na wysypiskach. Włókana syntetyczne butwieją bardzo powoli lub nie butwieją wcale. Można
je rozłożyć na czynniki pierwsze stosując specjalne procesy lub je spalić.
Ochrona przeciwpożarowa
Zapobieganie pożarom w dużej mierze zależy od organizacji działania pracowników.
W razie wybuchu pożaru należy natychmiast powiadomić straż pożarną, nie otwierać okien
i drzwi, gdyż dodatkowy pęd powietrza wzmaga ogień. Uniknięcie paniki, znalezienie
właściwych wyjść, szybka ewakuacja ludzi zapobiega wypadkom zbiorowym. W technice
obrony biernej przed pożarami najważniejsze jest ugaszenie ognia, zanim przekształci
się w pożar, dlatego niezwłocznie należy użyć gaśnicy, która znajduje się w pomieszczeniu.
Dla zabezpieczenia pierwszej pomocy w poszczególnych pomieszczeniach pracy
powinny znajdować się apteczki, wyposażone w środki opatrunkowe, dezynfekujące,
na oparzenia, ustnik do sztucznego oddychania. Przy każdej apteczce powinna znajdować
się instrukcja udzielania pierwszej pomocy.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co oznacza pojęcie: stanowisko pracy?
2. Co oznacza skrót bhp?
3. Jak powinno być zorganizowane stanowisko pracy ręcznej?
4. Jakie zagrożenia występują na stanowisku pracy ręcznej?
5. Jaką odzież roboczą należy zastosować na stanowisku pracy maszynowej?
6. Jak wygląda właściwa postawa na stanowisku pracy maszynowej?
7. Jakie znasz czynniki stanowiące zagrożenia w zakładzie odzieżowym?
8. Jaki wpływ na środowisko ma produkcja odzieży i jakie działania przyczyniają się do
ochrony środowiska?
9. Jak zachować się w czasie wybuchu pożaru w pomieszczeniu?
10. Co powinno znajdować się w apteczce pierwszej pomocy?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wybierz i prawidłowo poukładaj na swoim stole do prac ręcznych przybory i narzędzia
potrzebne do szycia ręcznego.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dokonać selekcji narzędzi i przyborów potrzebnych do pracy ręcznej,
2) nożyczki, igły, szpilki, miara krawiecka, nici, linijka, mydełko krawieckie, naparstek
powinieneś położyć po prawej stronie stołu,
3) pudełko na drobiazgi (haftki, agrafki, guziki) po lewej stronie,
4) zorganizować stanowisko pracy ręcznej zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
5) zaprezentować stanowisko i wyjaśnić zasadę ułożenia rzeczy,
6) nazwać wszystkie narzędzia i przybory do pracy ręcznej.

10
Wyposażenie stanowiska pracy:
− stół do pracy ręcznej,
− nożyczki, igły, szpilki, miara krawiecka, nici, linijka, mydełko krawieckie, naparstek,
pudełka z haftkami, agrafkami, guzikami,
− instrukcje bhp, ppoż. i ochrony środowiska.
Ćwiczenie 2
Usiądź prawidłowo przy maszynie i opisz swoją postawę. Powiedz na jakie czynniki
należy zwrócić uwagę.
1) usiąść na krześle przy maszynie szwalniczej,
2) przyjąć postawę wyprostowaną – odchylenie od pionu nie powinno przekraczać 20 cm,
odległość oczu od stopki powinna wynosić 40 cm,
3) zwrócić uwagę na prawidłowe oświetlenie miejsca pracy,
4) zwrócić uwagę na prawidłowe ogrzewanie w pomieszczeniu, wentylację
i zabezpieczeniem przed hałasem,
5) zwrócić uwagę na obecność urządzenia ochraniającego palce przed przeszyciem,
6) zapoznać się z informacjami technicznymi maszyny,
7) dokonać prezentacji ćwiczenia.
− maszyna szwalnicza z zabezpieczeniami,
− krzesło,
− prawidłowo wyposażona sala warsztatowa pod względem bhp i ergonomii pracy,
Ćwiczenie 3
Przeanalizuj jakie zagrożenia mogą Cię ewentualnie spotkać w pracowni wytwarzania
odzieży jeżeli nie będziesz przestrzegał przepisów bhp.
Zaproponuj jedno ostrzegawcze hasło bhp i zapisz dużymi literami na arkuszu.
1) przejść się po pracowni i wyszukać ewentualne czynniki zagrożeń,
2) skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3) zapisać obserwacje na arkuszu papieru,
4) zaprojektować hasło ostrzegawcze bhp i zapisać go dużymi literami na arkuszu papieru,
5) dokonać prezentacji ćwiczenia.
− maszyny odzieżowe szwalnicze i prasowalnicze,
− duży arkusz szarego papieru,
− kolorowe mazaki,
− tablica do przypięcia arkusza papieru,

11
Ćwiczenie 4
Opracuj instrukcję bhp dla stanowiska prasowania ręcznego.
1) wypisać wszystkie czynniki zagrożeń na stanowisku prasowalniczym,
2) skojarzyć rodzaj wypadku z zagrożeniem,
3) zapoznać się z instrukcją techniczną żelazka,
4) opracować instrukcję bhp,
5) zaprezentować ćwiczenie.
− instrukcja techniczna obsługi żelazka,
− stanowisko prasowalnicze,
− arkusz papieru,
− mazaki,
− tablica do prezentacji,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) prawidłowo zorganizować stanowisko pracy ręcznej?  
2) usiąść przy maszynie zgodnie z zaleceniami ergonomii pracy?  
3) wyjaśnić pojęcie ergonomia pracy?  
5) zapobiec wypadkom na różnego typu stanowiskach pracy w
zakładzie?
 
6) wymienić czynniki wpływające negatywnie na środowisko związane
z rozwojem przemysłu odzieżowego?
 
7) określić w jaki sposób można chronić środowisko w przemyśle
odzieżowym?
 

12
4.2. Klasyfikacja ściegów ręcznych i zasada szycia ręcznego
Nowoczesne maszyny do szycia i nowe metody łączenia materiałów wyeliminowały
prawie potrzebę szycia ręcznego. Jednak w pewnych sytuacjach zastosowanie ściegów
ręcznych jest konieczne, gdyż zapewnia wysokiej jakości wykończenie. Ściegi ręczne można
podzielić na ściegi trwałe i pomocnicze. Do ściegów pomocniczych zaliczamy takie, które
są usuwane przed ukończeniem wyrobu. Ściegi trwałe są częścią odzieży.
Szycie ręczne odbywa się za pomocą igły ręcznej i naparstka. Igłę można nawlekać nicią,
używając nawlekacza z cienkiego drutu. W czasie nawlekania igłę należy trzymać w lewej
ręce, a nici w prawej. Naparstek nakłada się na środkowy palec prawej ręki. Ściegi ręczne
wykonuje się w materiale uchwyconym lewą ręką.
Ściegiem nazywamy układ nitki wprowadzonej do tkaniny za pomocą igły. Ścieg jest
podstawowym elementem szycia, który pozwala na łączenie materiałów.
W oparciu o materiały Centralnego Ośrodka Badawczo-Rozwojowego Przemysłu
Odzieżowego podział ściegów wygląda następująco: (rys.2)
ŚCIEGI
W EW N ĘTR ZNE
przed igłą
za igłą
stębnowy
fastrygow y
pętelkow y
kryty
dziergany
BRZEŻNE
O Z D O B N E
sznureczkowyobrzucany
łańcuszkowy
gałązkowy
krzyżykow y
zakopiański
mereżkowy
zygzakow y
pikowy
Rys. 2. Klasyfikacja ściegów ręcznych [7, s. 7].
Ściegi wewnętrzne:
1. Ścieg przed igłą (rys. 3)
Jest podstawowym ściegiem wykonywanym od strony prawej do lewej lub z góry na dół.
Składa się z dwu jednakowej długości części, z których jedna jest widoczna na wierzchniej
stronie materiału a druga na spodniej stronie materiału.
Rys. 3. Ścieg przed igłą [7, s. 9]

13
2. Ścieg fastrygowy (rys. 4)
Wykonuje się tak, jak ścieg przed igłą. Dłuższa część jest widoczna na wierzchniej
stronie materiału fastrygowanego. Stosuje się do chwilowego łączenia dwu warstw tkaniny.
Rys. 4. Ścieg fastrygowy [7, s.9]
3. Ścieg stębnowy (rys. 5)
Powstaje w ten sposób, że przy wykonywaniu każdego ściegu cofa się igłę i wkłuwa
w miejsce zakończenia poprzedniego ściegu. Na stronie wierzchniej widoczne są odcinki
równe ½ długości ściegu spodniego. Stosuje się w miejscach trudnych do wykonania
na maszynie.
Rys. 5. Ścieg stębnowy [7, s. 9]
4. Ścieg za igłą (rys. 6)
Wykonuje się podobnie jak ścieg stębnowy. Różnica polega na tym, że cofa się igłę
i wkłuwa w połowie odległości do poprzedniego ściegu. Na stronie wierzchniej widoczne
są odcinki równe 1/3 długości ściegu spodniego. Stosuje się przy fastrygowaniu bardzo
grubych tkanin, aksamitów.
Rys. 6. Ścieg za igłą [7, s. 9]
5. Ścieg pętelkowy (rys. 7)
Powstaje z kolejnego wykonania jednego ściegu za igłą i jednego ściegu przed igłą
z niedociągniętą nitką w kształcie pętelki. Jest stosowany do przenoszenia konturów elementu
wyrobu odzieżowego na drugą warstwę materiału i oznaczania form lub znaków spotkań.
Inny sposób wykonania tego ściegu, to ścieg przed igłą z niedociągniętą nitką w kształcie
pętelki.
Rys. 7. Ścieg pętelkowy [7, s.9].

14
Ścieg kryty (rys. 8)
Jest niewidoczny po stronie wierzchniej. Stanowi krótki odcinek nitki łączącej dwie
warstwy tkaniny, z których jedna jest załapana do połowy jej grubości, a druga – za krawędź
podwinięcia obrębu. Służy do podszywania obrębów.
Rys. 8. Ścieg kryty [7, s. 9]
6. Ścieg pikowy (rys. 9)
Łączy dwie warstwy tkaniny, z których spodnia jest załapana do połowy jej grubości.
Służy do łączenia tkaniny wierzchniej z wkładem usztywniającym.
Rys. 9. Ścieg pikowy [7, s. 9]
Ściegi brzeżne
1. Ścieg obrzucany (rys. 10)
Jest to szereg równych i równoległych odcinków skośnych do brzegów tkaniny, z których
jedna połowa widoczna jest po stronie wierzchniej, a druga po spodniej stronie. Służy
do zabezpieczania strzępiących się brzegów materiału.
Rys. 10. Ścieg obrzucany [7, s. 10]
2. Ścieg dziergany (rys.11)
Jest to szereg równych i równoległych odcinków prostopadłych do brzegów tkaniny,
zakończonych powiązaniem nitki wzdłuż wykończonego brzegu. Służy do zabezpieczanie
brzegów tkaniny przez strzępieniem się, dziergania dziurek i haftu.
Rys. 11. Ścieg dziergany [7, s. 10]

15
Ściegi ozdobne
1. Ścieg sznureczkowy (rys. 12)
Jest odwrotnością ściegu stębnowego. Składa się z części widocznej na stronie
wierzchniej (o całej długości ściegu) i z części widocznej na spodniej stronie o długości
równej połowie ściegu.
Rys. 12. Ścieg sznureczkowy [7, s. 11]
2. Ścieg łańcuszkowy (rys. 13)
Stanowi szereg ogniw, z których każde wychodzi z poprzedniego.
Rys. 13. Ścieg łańcuszkowy [7, s. 11]
3. Ścieg gałązkowy (rys. 14)
Składa się z dwóch szeregów ukośnie do siebie skierowanych ściegów. Ściegi jednego
szeregu znajdują się w połowie między ściegami drugiego szeregu.
Rys. 14. Ścieg gałązkowy [7, s. 11]
4. Ścieg krzyżykowy (rys. 15)
Stanowi szereg równoległych, skośnych odcinków jednakowej długości, krzyżujących
się ze sobą w połowie szerokości.
Rys. 15. Ścieg krzyżykowy [7, s. 11]
5. Ścieg mereżkowy (rys.16)
Jest ściegiem ozdobnym, który można stosować również do wykończenia obrębu.
Rys. 16. Ścieg mereżkowy [7, s. 11]

16
6. Ścieg zakopiański (Janina) (rys. 17)
Składa się ze skośnych odcinków nitek ułożonych w dwóch różnych kierunkach,
krzyżujących się ze sobą na dwóch różnych poziomach.
Rys. 17. Ścieg zakopiański [7, s. 11]
7. Ścieg zygzakowy (rys. 18)
Składa się ze skośnych odcinków nitek ułożonych pod jednakowym kątem względem
siebie i stykających się ze sobą końcami.
Rys. 18. Ścieg zygzakowy [7, s. 11]
Ściegi ozdobne służą do ozdabiania różnego rodzaju odzieży, bielizny osobistej
i stołowej. Na podstawie poznanych ściegów ozdobnych można komponować dalsze,
urozmaicone ich odmiany.
Narzędzia, przybory i przyrządy krawieckie
Do szycia ręcznego należy dobierać odpowiedni rodzaj nici (najlepsze są bawełniane
i jedwabne) oraz właściwą igłę do wykonania ściegu.
Igły do szycia dzieli się ze względu na ich grubość i długość oraz na zastosowanie:
do szycia, do haftowania i do cerowania. O zastosowaniu igły o określonej długości i grubości
decyduje rodzaj materiału, nitki i techniki szycia. Igły do szycia są wyrabiane ze stali
i niklowane. Powinny być sprężyste, gładkie i ostro zakończone. Igły niezaostrzone
są przeznaczone do haftowania materiałów wykonanych z grubych nitek (np. haftowanie
krzyżykami na kanwie) (rys. 19).
Rys. 19. Budowa igły [4, s. 23]
Szpilki wyrabia się ze stali, mosiądzu lub tworzyw sztucznych. Zastosowanie i rodzaj
materiału decydują o długości, grubości i rodzaju stosowanych szpilek. Wyróżniamy szpilki
stalowe (o dł. od 30 do 40 mm) i szpilki ze szklaną główką (o dł. od 30 do 48 mm) (rys. 20).
Rys. 20. Szpilki: a) stalowa i b) ze szklaną główką [4, s. 23]
Naparstki wyrabia się ze stali lub mosiądzu. Mają one charakterystyczne zagłębienia,
którą zadaniem jest zapobiegać ześlizgiwaniu się igły. Naparstek chroni środkowy palec
i ułatwia pracę. Wyróżniamy naparstki z wierzchołkiem zamkniętym rys.21a (o średnicy od
14 do 18 mm) i z wierzchołkiem otwartym rys. 21.b (o średnicy od 14 do 20 mm).

17
a) b)
Rys. 21. Naparstek: a) z wierzchołkiem zamkniętym i b) z wierzchołkiem otwartym [4, s. 23]
Nożyce to narzędzie stosowane do cięcia. Składają się z dwu noży połączonych ze sobą
obrotowo nitem lub śrubą i zakończone uchwytem (rys. 22). Działają one na zasadzie
podwójnej dźwigni.
W odzieżownictwie wyróżniamy wiele odmian nożyc:
− nożyce krawieckie (służące do krojenia materiału),
− do cięcia papieru,
− ręczne,
− ząbkowane,
− do wycinania dziurek,
− hafciarskie,
− z jednym uchwytem (do obcinania nitek),
− szablonowe (do cięcia grubych kartonów).
Należy pamiętać o należytej konserwacji nożyc, aby były zawsze dobrze naostrzone,
wytarte z kurzu po pracy. Po pracy nożyce należy chować w miejscu do tego przeznaczonym.
Rys. 22. Budowa nożyc [4, s. 24]
Taśma centymetrowa to pasek tkaniny z powłoką z tworzywa sztucznego o szerokości
od 1,5 do 2 cm i długości 1,5 m. Taśma centymetrowa jest oznaczona po obu stronach
podziałką centymetrową (rys. 23).
Rys. 23. Taśma centymetrowa [4, s. 22]
Mydełko krawieckie wytwarza się z różnych substancji, np. z mydła, talku kredy, wosku.
Mydełko służy do zaznaczania linii cięć, znaków korekcyjnych i do wykonywania oznaczeń
na wierzchniej warstwie materiału (rys. 24)
Rys. 24. Mydełko krawieckie [4, s. 22]

18
Linijka krawiecka jest wykonana z elastycznego tworzywa sztucznego, długości
od 20 do 30 cm, z podziałką centymetrową i karbowanym brzegiem (rys. 25). Wykorzystuje
się ją do mierzenia krótkich odcinków, np. odległość między dziurkami. Przydatne również
będą ekierki krawieckie, które wykorzystuje się w dziale przygotowania produkcji.
Rys. 25. Linijka krawiecka [4, s. 22]
Rozcinacz stosuje się do przecinania dziurek obszywanych maszynowo. Haczykowata
część krojąca jest zakończona ostrzem (rys. 26).
Rys. 26. Rozcinacz [4, s. 25]
W krawiectwie lekkim stosuje się jeszcze wiele przyborów pomocniczych,
które pozwalają na lepsze zorganizowanie pracy i jej uporządkowanie. Takimi przyborami
są poduszeczka na igły i szpilki, pudełko na agrafki, haftki, guziki.
1. W jaki sposób odbywa się szycie ręczne?
2. Co to jest ścieg?
3. Jak dzielimy ściegi ręczne?
4. Jakie znasz ściegi wewnętrzne?
5. Jakie znasz ściegi brzeżne?
6. Jakie znasz ściegi ozdobne?
7. Jak dobieramy igły do szycia ręcznego?
8. Który z przyborów służy do ochrony palca?
9. Jakie są rodzaje nożyc?
10. Jakie znasz narzędzia i przybory stosowane w szyciu ręcznym?
11. Gdzie zastosujesz ściegi ozdobne?
12. Do czego służy ścieg fastrygowy?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uszereguj ilustracje przedstawiające ściegi ręczne zgonie z klasyfikacją, przyklej
na arkuszu papieru i wykonaj podpisy.
1) zgromadzić materiały i przybory,
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymogami bhp i ergonomii pracy,
3) rozpakować kopertę i zapoznać się z jej zawartością,
4) zaprojektować wygląd końcowy ćwiczenia,

19
5) przykleić ilustracje zgodnie z podziałem ściegów,
6) wykonać napisy pod ilustracjami,
7) zaprezentować ćwiczenie przez lidera grupy.
− katalogi, wzorniki ściegów, Polskie Normy PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6,
− koperta z ilustracjami ściegów, arkusz papieru, mazaki.
Ćwiczenie 2
Wykonaj próbnik ze ściegami ręcznymi: wewnętrznymi, ozdobnymi i brzeżnymi według
klasyfikacji.
3) wykroić z płótna próbnik o wymiarach 25 x 30 cm,
4) dobrać odpowiednie igły i nici do zadania,
5) wykonać ściegi wewnętrzne: przed igłą, fastrygowy, stębnowy, za igłą, pętelkowy, kryty,
pikowy,
6) wykonać ściegi brzeżne: obrzucany, dziergany,
7) wykonać ściegi ozdobne: sznureczkowy, łańcuszkowy, gałązkowy, krzyżykowy,
mereżkowy, zakopiański, zygzakowy,
8) dokonać analizy ćwiczenia,
9) zaprezentować pracę.
− katalogi, wzorniki ściegów, PN-83/P-84502, literatura z rozdziału 6,
− białe płótno, nici bawełniane (mulina), karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka,
nożyce.
Ćwiczenie 3
Zaprojektuj i wykonaj zdobienie serwetki o wymiarach 40 x 40 cm dowolnymi ściegami
ozdobnymi.
3) wykonać projekt zdobienia serwetki,
4) wykroić serwetkę zgodnie z wymiarami,
5) dobrać odpowiednie nici i igły,
6) przenieść wzór na tkaninę,
7) wykonać zdobienie serwetki,
8) uprasować gotową serwetkę,

20
− płótno białe, nici bawełniane (różne kolory muliny), karnet igieł, naparstek, linijka, miara
krawiecka, nożyce,
− żelazko elektryczno-parowe,
− katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 4
Zastosuj ścieg fastrygowy do połączenia dwóch kawałków materiału o wymiarach
10 x 30 cm. Ścieg fastrygowy wykonaj po dłuższym boku prostokątów, w odległości 1,5 cm
od brzegu.
3) wykroić z dowolnego materiału dwa prostokąty o wymiarach 10 x 30 cm,
4) spiąć szpilkami dwa kawałki materiału,
5) narysować mydełkiem krawieckim linię wzdłuż dłuższego boku, w odległości 1,5 cm od
brzegu,
6) wprowadzić wzdłuż narysowanej linii ścieg fastrygowy,
7) sprawdzić wykonanie ściegu fastrygowego,
8) zaprezentować wykonaną pracę.
− materiał, nici bawełniane, karnet igieł, naparstek, linijka, miara krawiecka, nożyce,
− katalogi, wzornik ściegów, Polskie Normy, literatura z rozdziału 6.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zorganizować stanowisko do pracy ręcznej?  
2) wykonać ściegi wewnętrzne?  
3) wykonać ściegi brzeżne?  
4) wykonać ściegi ozdobne?  
5) podać nazwy narzędzi i przyborów używanych w czasie wykonywania
ćwiczeń?
 
6) posłużyć się wszystkimi narzędziami i przyborami krawieckimi?  

21
4.3. Tworzenie ściegu na stębnowych maszynach szwalniczych
Klasyfikacja maszyn szwalniczych
Maszyny stosowane do wytwarzania odzieży są klasyfikowane według różnych
kryteriów, np. w zależności od rodzaju tworzonego ściegu i jej zastosowania:
Tabela 2. Podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania [12, s. 10]
SZWALNIA
– Stębnówka
– Łańcuszkowa
– Overlock
– Wieloigłowa
– Podszywarka
– Fastrygówka
– Zygzakówka
– Półautomaty
– Automaty
Drugi podział dotyczy tylko maszyn szwalniczych, biorąc pod uwagę różne kryteria,
np. konstrukcję mechanizmów, budowę maszyn.
Tabela 3. Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria [12, s. 11]
Podział maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria
Płaska
Ramieniowa
Słupkowa
Kształt płyty głowicy
Wypukła
Jednoigłowa
Dwuigłowa
Kilkuigłowa
Liczba igieł
Wieloigłowa
ProstaKształt igły
Łukowa
Jednonitkowa
Dwunitkowa
Kilkunitkowa
Liczba nici
Wielonitkowa
Wahadłowy
Obrotowy (rotacyjny)Rodzaj chwytacza
Płaski dźwigniowy
Skokowy
Dolny
Różnicowy
Rodzaj transportu
Kombinowany

22
Stębnowy
ŁańcuszkowyRodzaj ściegu
Zygzakowy
Ręczne
Półautomatyczne
Automatyczne
Prowadzenie obrabianego materiału
Wspomagane komputerem
Zwykła
ŚredniobieżnaOsiągana wydajność
Szybkobieżna
Podziału maszyn można również dokonać na podstawie ściegów jakie tworzą.
Rodzaje ściegów maszynowych
W katalogu międzynarodowym wymienia się sześć rodzajów (klas) ściegów –
PN-83/P-84502. Rysunek ściegu odczytuje się od prawej strony. Nici igły są oznaczone
kolorem żółtym, nić chwytacza i czółenka – czerwonym, inne nici niebieskim, brzeg
materiału jest zaznaczony cienką linią ciągłą.
Tabela 4. Rodzaje ściegów maszynowych [4 str.27].
Nazwa Cechy charakterystyczne i zastosowanie
Ścieg ten jest wykonywany z jednej nitki.
Każda pętla jest przytrzymywana przez
następne. Prawa i lewa strona szwu różnią się
między sobą. Ścieg ten łatwo się pruje, jest
dość elastyczny.
Stosowany głównie do fastrygowania brzegów
odzieży.
Przy każdym ruchu igły cały zapas nitki musi
zostać przeprowadzony na drugą stronę
materiału. Nitka jest przytrzymywana przez
materiał. Ścieg ten można wykonywać ręcznie
lub maszynowo.
Nadaje się on szczególnie do zszywania
brzegów materiału.
Ściegi tego typu powstają z dwóch systemów
nitek w wyniku przeplatania się nitki igły
z nitką chwytacza. Prawa i lewa strona szwu
wyglądają jednakowo. Szew ten trudno spruć,
nie jest on elastyczny.
Jest to ścieg uniwersalny
Ścieg ten powstaje z połączenia dwóch nitek.
Pętle jednej nitki są przeciągane przez igłę
na drugą stronę materiału, gdzie za pomocą
chwytacza splatają się z druga nitką. Prawa
i lewa strona szwu różnią się między sobą.
Ścieg ten łatwo się pruje, jest dość elastyczny.
Ścieg ten stosuje się jako elastyczny ścieg
połączeniowy (szczególnie w spodniach),
do szycia dzianin i gładkich szwów, np szwów
bocznych.

23
Klasa 500
Ścieg 504
Ścieg ten jest utworzony z jednej lub więcej
splatających się ze sobą nitek. Przynajmniej
jedna z nitek okala brzeg tkaniny.
Ścieg łańcuszkowy ma za zadanie,
w zależności od rodzaju, chronić brzegi tkaniny
lub łączyć je.
Taki rodzaj ściegu tworzy się z czterech nitek.
Pętle pierwszego systemu nitek przeciąga się
pętle trzeciego systemu nitek ułożone
na materiale, następnie pętle pierwszego
systemu przeciąga się na druga stronę
materiału, gdzie splatają się z nitkami drugiego
systemu.
Ściegi te znajdują zastosowanie w szwach
płaskich, przede wszystkim podczas obróbki
dzianin.
Podstawowa maszyna szwalnicza – stębnówka prostościegowa i zygzakowa
Maszyny stębnowe (czółenkowe) dzieli się na maszyny prostościegowe i maszyny
zygzakowe.
Maszyna stębnowa prostościegowa jest podstawową maszyną szwalniczą. Szyje
ona ściegiem stębnowym prostym, który tworzy się z nici wzajemnie się przeplatających. Nić
górna jest prowadzona przez uszko igły, a nić dolna wychodzi ze szpuleczki mechanizmu
chwytacza. Maszyna do szycia wykonuje pracę, która polega na tworzeniu ściegów wzdłuż
linii prostej i łączeniu warstw materiałów (rys. 27a).
Maszyny zygzakowe służą do tworzenia stębnowego dwunitkowego ściegu
zygzakowego. Ścieg ten powstaje wówczas gdy kolejne miejsca przeplatania się nici górnej
z dolną zostają usytuowane wzdłuż linii zygzakowatej. Ścieg ten na prawej i lewej stronie
jest jednakowy (rys.27b).
Rys. 27a. Maszyna stębnowa prostościegowa [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy prosty [1, s. 64].

24
Rys. 27b. Maszyna stębnowa zygzak [13] i ścieg stębnowy dwunitkowy zygzakowy [1, s. 64]
Części maszyny szwalniczej (rys. 28): 1 – głowica, 2 – podstawa, 3 – napęd.
Rys. 28. Maszyna szwalnicza – części [12, s. 14]
Głowica stanowi obudowę dla mechanizmów maszyny i może być wykonywana z żeliwa
lub twardego tworzywa (plastyku).
W korpusie głowicy wyróżniamy następujące części (rys. 29): a – płytę, b – kolumnę,
c – ramię, d – czoło oraz pręty na szpulki i szereg prowadników nici
Rys. 29. Części głowicy [12, s. 14]
Kształt głowicy zależy od przeznaczenia maszyny.
Budowa głowicy może być:
płaska − stosowana we wszystkich maszynach ogólnego przeznaczenia, ułatwia
szycie dużych, prostych elementów odzieży (rys. 30a).
ramieniowa − stosowana w maszynach specjalnych, np. guzikarka, ryglówka, ułatwia
wykonywanie wyrobów o kształtach cylindrycznych, jak rękawy,
nogawki (rys. 30b),
kolumnowa − stosowana w maszynach specjalnych, np. fastrygówki, ułatwia
wszywanie rękawów do podkroju pachy (rys. 30c).

25
a) b) c)
Rys. 30. Formy budowy głowic a) płaska, b) ramieniowa, c) kolumnowa [12, s. 15]
Podstawa służy do zamocowania głowicy. Składa się z płyty, ram bocznych i listew
wzmacniających konstrukcję. Płyta stolika może być drewniana lub z tworzywa, służy
do ułożenia obrabianych elementów odzieży.
Maszyny szwalnicze są napędzane silnikami elektrycznymi. Silniki mogą być:
z rozrusznikiem, silnikiem o mocy ciągłej, silnikiem sprzęgłowym i silnikiem sterowanym
elektronicznie.
Mechanizmy maszyny stębnówki (rys. 31)
Mechanizm to zespół współpracujących ze sobą ruchomych elementów maszyny
spełniających określone zadanie, np. wiązanie ściegu.
W maszynie szwalniczej wyróżnia się następujące mechanizmy:
Mechanizm ruchu
- wał główny
Mechanizm wiązania ściegu
- igielnica z igłą
- chwytacz z bębenkiem
- podciągacz nici
Mechanizmy przesuwu materiału
- transporter materiału
- stopka dociskowa
Rys. 31. Mechanizmy maszyny szwalniczej [12, s. 17].
Mechanizm ruchu
Wał główny służy do nadania ruchu roboczego wszystkim mechanizmom oprócz
mechanizmu stopki. Wał główny to stalowy pręt umieszczony poziomo w części ramieniowej
głowicy maszyny. Ruch napędowy otrzymuje od koła napędowego. W czasie jednego obrotu
wału głównego o 360° powstaje splot jednego ściegu stębnowego.
Mechanizmy wiązania ściegu
Igielnica z igłą – zadaniem mechanizmu jest doprowadzenie odpowiedniej długości nici
górnej do chwytacza przez warstwy materiału. Igła jest narzędziem służącym do przebicia
materiału. Igielnica to stalowy pręt osadzony pionowo w części czołowej głowicy maszyny.
Jeden obrót wału głównego zamieniany jest przez korbowód na jeden pełny ruch igielnicy
z pozycji najwyższej do najniższej i z powrotem.

26
Chwytacz z bębenkiem – zadanie mechanizmu polega na przeprowadzeniu pętli nici
górnej wokół bębenka ze szpulką z nicią dolną w celu uzyskania przeplotu.
W pracy chwytacza wyróżnia się ruch roboczy i ruch jałowy. Podczas ruchu roboczego
ostrze chwytacza załapuje pętlę nici górnej i przeprowadza ją wokół bębenka. Ruch jałowy
to powrót chwytacza do pozycji wyjściowej.
Chwytacz z bębenkiem znajduje się pod płytą głowicy, bezpośrednio pod igielnicą z igłą.
Bębenek ze szpuleczką wkłada się do łożyska chwytacza.
Podciągacz nici – zadaniem mechanizmu jest podawanie nici górnej do chwytacza.
Odpowiednia długość nici zapewnia swobodne jej przejście wokół bębenka. Wprowadzenie
przeplecionych nici między zszywane warstwy materiału następuje podczas ruchu
podciągacza w górę.
Podciągacz nici znajduje się w części czołowej głowicy maszyny i ściśle współpracuje
z mechanizmem igielnicy, chwytaczem i regulatorem naprężenia.
Mechanizmy przesuwu materiału (rys. 32)
Transporter materiału – zadaniem mechanizmu jest przesuwanie zszywanej warstwy
materiału po każdym wykonanym ściegu. W pracy transportera wyróżnia się ruch roboczy
i ruch jałowy. Podczas ruchu roboczego transportera tzw. „ząbki” unoszą się ponad poziom
płytki ściegowej. Wykonują ruch do tyłu i przesuwają materiał. Ruch jałowy to obniżenie
się transportera pod płytkę ściegową i przesunięcie się do przodu.
a) położenie robocze b) położenie jałowe
Rys. 32. Transporter materiału: 1– ząbki transportera, 2 – stopka dociskowa, 3 – materiał, 4 – płytka ściegowa
[12, s. 20].
Przesunięcie materiału przypadające na jeden tworzony ścieg nazywa się skokiem ściegu.
Ząbki transportera znajdują się bezpośrednio nad chwytaczem w wycięciu płytki ściegowej.
Stopka dociskowa ma zadanie docisnąć zszywane warstwy materiału do ząbków
transportera (rys. 33). Nacisk stopki na materiał powoduje sprężyna nawinięta na stalowy
pręt. Stopka może mieć różny kształt, zależnie od jej przeznaczenia, np. do wyszycia dziurek,
do wszycia zamka. Stopka dociskowa znajduje się w części czołowej głowicy maszyny.
Rys. 33. Stopka dociskowa: 1 – wymienna stopka, 2 – śruba mocująca, 3 – pręt stopki, 4 – sprężyna [12, s. 16].

27
Mechanizmy pomocnicze
Regulator naprężenia nici górnej znajduje się w części czołowej głowicy maszyny
(rys. 34), poniżej podciągacza nici. Działanie jego polega na dociskaniu nici górnej przez
dwie tarczki, których wzajemny docisk a tym samym naprężenie nici górnej są regulowane.
Przez pokręcenie nakrętki w prawo następuje zbliżenie tarcz i zwiększenie naprężenia nici.
Rys. 34. Regulator naprężenia nici górnej: 1 – tarcza naprężacza, 2 – nakrętka, 3 – sprężyna dociskowa,
4 – sprężyna kompensacyjna [12, s. 21].
Regulator naprężenia nici dolnej znajduje się na bębenku. Jest to śruba i sprężynka
bębenka, spod której wyprowadzona jest nić (rys. 35). Przez pokręcanie śruby regulującej w
prawo następuje wzrost naprężenia nici, natomiast w lewo obniżenie naprężenia. Zasada taka
sama, jak podczas regulacji nici górnej.
W praktyce rzadko zachodzi konieczność regulowania naprężenia nici dolnej,
gdyż prawidłowy ścieg uzyskuje się przez właściwe naprężenie nici górnej.
Rys. 35. Regulator naprężenia nici dolnej: 1 – sprężynka bębenka, 2 – śruba regulująca [12, s. 21].
Urządzenie do nawijania nici zapewnia właściwe nawinięcie nici dolnej na szpulkę
(rys. 36). Sposób nawijania nici na szpuleczkę zależy od konstrukcji mechanizmu nawijacza.
Urządzenie może być umieszczone na części ramieniowej głowicy maszyny, na kolumnie
lub zamocowane na płycie stołu.
We wszystkich konstrukcjach prowadzenie nici przebiega ze szpulki poprzez prowadniki,
regulator szerokości nawoju, zaciskacz do szpulki bębenkowej. Rozpoczynając nawijanie
należy na szpulkę nawinąć ręcznie kilka zwojów nici, a następnie nasunąć szpulkę na wałek
nawijacza. Układ dociskowy zapewnia samoczynne wyłączenie się mechanizmu nawijacza
z chwilą nawinięcia pełnej szpulki. Działanie mechanizmu nawijacza odbywa
się jednocześnie z mechanizmem wału głównego.
Rys. 36. Urządzenie do nawijania nici: 1 – nić, 2 – regulator szerokości nawoju, 3 – szpulka, 4 – nawijacz,
5 – zaciskacz nici, 6 – obcinacz nici [12, s. 22].

28
Proces tworzenia ściegu stębnowego
Podczas tworzenia ściegu stębnowego dwunitkowego w pętlę nici przeprowadzoną przez
igłę na drugą stronę zszywanych materiałów jest wprowadzana nić chwytacza. Nić chwytacza
w pętlę nici igły jest wprowadzana przez chwytacz.
Pozycja 1 (rys.37a)
Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych
materiałów.
Rys. 37a. Etapy tworzenia ściegu stębnowego
[4, s. 38]
Pozycja 2 (rys.37b)
Igła po uzyskaniu najniższej z możliwych
pozycji zaczyna się cofać, tworząc pętlę, która
zostaje uchwycona przez ostrze chwytacza.
Rys. 37b. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
Pozycja 3 (rys.37c)
Chwytacz powiększa pętlę w wyniku ruchu
obrotowego.
Rys. 37c. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
Pozycja 4 (rys.37d)
Nić igły jest przeprowadzana wokół nici
chwytacza.
Rys. 37d. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]
Pozycja 5 (rys. 37e)
Obie nitki zaczynają się ze sobą splatać.
Rys. 37e. Etapy tworzenia ściegu stębnowego
[4, s. 38]
Pozycja 6 (rys. 37f)
Podciągacz nici wciąga splecione nici do
wnętrza materiału, po czym następuje transport
materiału o wielkość ściegu.
Rys. 37f. Etapy tworzenia ściegu stębnowego [4, s. 38]

29
Uwaga:
Przez cały czas tworzenia ściegu stopka dociska zszywany materiał do ząbków
transportera. Regulatory naprężenia nici górnej i dolnej prawidłowo naprężają nici.
Igły maszynowe
Igła maszynowa, zamocowana w igielnicy, jest podstawowym narzędziem w procesie
tworzenia ściegu.
Budowa igły (rys. 38)
1. Uchwyt
2. Część robocza
a) rowek długi
b) rowek krótki
c) podcięcie
d) oczko
3. Ostrze
Rys. 38. Igła maszynowa [12, s. 27]
Uchwyt igły o przekroju okrągłym lub płaskim służy do zamocowania igły w igielnicy.
Część robocza, tzn. trzon, jest częścią igły, która przechodzi przez materiał
i przeprowadza przez niego nitkę. Po obu stronach trzonu igły znajdują się podłużne rowki.
Mają one zadanie zmniejszyć tarcie nitki podczas jej przechodzenia przez materiał. Podcięcie
na igle od strony rowka krótkiego zapewnia dokładne wejście chwytacza w pętlę nici górnej.
Oczko igły służy do nawlekania nitki.
Ostrze igły ma za zadanie rozsunięcie włókien przeszywanego materiału. Ostrze
umożliwia przejście igły z nawleczoną nitką. Igła wykonana jest z drutu stalowego,
hartowana, niklowana i polerowana. Powinna być odporna na zginanie i nie podlegać
deformacjom. Powierzchnia igły musi być dobrze wygładzona, a jej ostrze zeszlifowane pod
odpowiednim kątem.
Numeracja igły to sposób oznaczenia jej grubości części roboczej. Grubość wyrażona
jest w milimetrach i mierzona w miejscach bez rowków. Numer metryczny igły oznacza
100-krotny wymiar grubości trzonu igły, np. Nm 70 oznacza, że mierzona średnica części
roboczej igły wynosi 0,70 mm
W odzieżownictwie stosujemy numerację igieł od Nm 60 do Nm 130.
Stosowane ostrza igieł:
− ostrze zaokrąglone (do materiałów włókienniczych),
− ostrze kuliste (do wyrobów gumowych, koronek, dzianin),
− ostrze łopatkowe ostre (do wyrobów ze skóry, skaju),
− ostrze wydłużone (do jedwabiu).
Na prawidłowy ścieg maszynowy ma wpływ działanie mechanizmów oraz właściwy
dobór igieł i nici.

30
Przykłady doboru igieł i nici do szycia
Tabela 4. Dobór igieł i nici do materiału [12, s. 29]
Igły Numer nici
numer bawełniane jedwabne syntetyczne
Możliwość zastosowania
60 80/3 200/3 140/3 Wyroby dziane
70 70/3 130/3 120/3 Bielizna
80 60/3 100/3 100/3 Wyroby dziane, pościel, bielizna
90 50/3 80/3 80/3 Konfekcja męska, trykotaż
100 40/3 60/3 60/3 Konfekcja damska i dziecięca
110 40/3 50/3 50/3 Odzież damska, męska i dziecięca
120 30/3 40/3 40/3 Gruba odzież damska i męska, skóry
130 24/3 30/3 30/3 Odzież ochronna, namioty, skóry
Obsługa maszyny
Nawlekanie nici górnej (rys. 39)
1) Założyć szpulkę nici na pręt na ramieniu
maszyny lub stojak i przewlec nitkę przez
otwory prowadników.
2) Przeprowadzić nić pomiędzy tarczami
naprężacza.
3) Po wyjściu nitki z tarcz naprężacza
zaciągnąć ją za sprężynę naciągową.
4) Przewlec nić przez otwór podciągacza nici.
5) Przeprowadzić nić przez prowadnik na płycie
czołowej.
6) Przeprowadzić nić przez prowadnik na
igielnicy.
7) Przewlec nić przez oczko igły.
Rys. 39. Nawlekanie nici górnej [12, s. 32]
Nawlekanie nici dolnej (rys. 40)
1) Nawinąć równo nici na szpulkę bębenka.
2) Włożyć szpulkę do bębenka tak, aby
odwijanie nici było zgodne z ruchem
wskazówek zegara.
3) Wprowadzić nić w szczelinę pod sprężynę
naprężacza aż do wycięcia.
4) Sprawdzić, czy nić odwija się swobodnie
stawiając lekki opór.
Rys. 40. Nawlekanie nici dolnej [12, s. 32]

31
Zakładanie i wyjmowanie bębenka (rys. 41)
1) Uchwycić bębenek i odchylić dźwignię
zasuwki.
2) Umieścić bębenek pod płytą ściegową
w łożysku chwytacza.
3) Puścić dźwignię i docisnąć bębenek
4) Sprawdzić, czy nić swobodnie zwisa na
zewnątrz.
5) Przy wyjmowaniu bębenka odchylić
dźwignię i lekko pociągając zdjąć go
z trzpienia chwytacza.
Rys. 41. Zakładanie lub wyjmowanie bębenka:
1 – łożysko chwytacza, 2 – dźwignia zasuwki
[12, s. 33]
Przeciąganie nici dolnej (rys. 42)
1) Uchwycić koniec nici górnej.
2) Wykonać jeden obrót kołem.
3) Pociągnąć nić górną, wówczas nić dolna
wyjdzie ponad płytę ściegową.
4) Obie nici przełożyć pod stopkę i skierować
do tyłu
Rys. 42. Przeciąganie nici dolnej: 1 – nić górna,
2 – nić dolna [12, s. 33].
Zamocowanie igły w igielnicy – wymiana igły (rys. 43)
Zamocowanie igły należy wykonać przy igielnicy ustawionej w najwyższym położeniu
i opuszczonej stopce. Zwolnić śrubę mocującą, nową igłę wsunąć w uchwyt aż do oporu
i dokręcić śrubę mocującą. Przy zakładaniu igły należy pamiętać o takim ułożeniu
jej w igielnicy, aby rowek krótki i długi znajdował się we właściwym położeniu, zgodnie
z instrukcją.
Rys. 43. Zamocowanie igły w igielnicy 1 – śruba mocująca, 2 – igła, 3 – uchwyt mocujący [12, s. 34].

32
Konserwacja maszyn
Konserwacja ma na celu zapewnienie właściwych warunków pracy maszyny. Polega
na starannym i systematycznym czyszczeniu i smarowaniu maszyny. Konserwację maszyny
przeprowadza osoba obsługująca maszynę – za pomocą pędzelka, miękkiej szczotki i olejarki
– zgodnie z instrukcją.
Po skończonej pracy, czyszczeniu poddawane są mechanizmy stopki, chwytacza
i transportera, na których zbiera się najwięcej kurzu.
W zależności od rodzaju maszyny obowiązują określone zasady smarowania (olejenia),
które zawarte są w instrukcji.
Uwaga!
Nie wolno używać olejów pochodzenia roślinnego i zwierzęcego.
Uszkodzenia maszyn szwalniczych i powody ich powstawania
Tabela 5. Rodzaje uszkodzeń i powody ich powstawania [4, s. 51].
Rodzaj uszkodzenia Powód
Zrywanie nici − źle nawleczona nitka,
− resztki nici górnej znajdują się w chwytaczu,
− wyszczerbiony otwór w płycie ściegowej,
− mało trwała lub supełkowa nić,
− zbyt ostre brzegi igły.
Złamanie igły − nić jest za gruba w stosunku do użytej igły,
− materiał odciąga igłę na bok,
− nawój nici jest zbyt ruchomy,
− igła jest krzywa i łamie ją chwytacz,
− zła jakość igły.
Nieregularność ściegu − złe zamocowanie igły,
− nieprawidłowy nawój nici dolnej,
− wygięcie igły,
− złe ustawienie chwytacza,
− nieprawidłowy dobór igły,
− nieprawidłowy transport materiału.
Nieprawidłowy
transport materiału
− zbyt mały nacisk stopki,
− zakurzony lub zużyty transporter,
− zbyt niskie umieszczenie transportera,
− nieprawidłowy dobór transportera.
Błędy w ruchach
chwytacza
− chwytacz nie chwyta nici, np. w wyniku błędnego doboru nici igły,
nieprawidłowego doboru igły, skrzywienia igły, nieprawidłowego
ustawienia chwytacza, nieprawidłowego nawleczenia nitki,
nieprawidłowego zamocowania igły.

33
Nieprawidłowy przebieg wiązania ściegu
Tabela 6. Przyczyny nieprawidłowego wiązania ściegu i sposoby ich usuwania [1, s. 284].
Przyczyna usterki Sposób usunięcia uszkodzenia lub usterki
Niewłaściwy dobór igły
i nici
Należy dokonać odpowiedniego doboru numerów i gatunku nici do
rodzaju wykonywanej operacji szycia.
Niewłaściwe naprężenie nici
Napięcia nici górnej i dolnej należy tak wyregulować, aby wiązanie
ściegu następowało w środku zszywanej warstwy materiałów.
Niewłaściwe zamocowanie
igły w uchwycie
Igłę należy zamocować w uchwycie tak, aby krótszy rowek przy
uszku igły miał prawidłowe położenie względem ostrza chwytacza.
Niewłaściwe prowadzenie
nici górnej do uszka igły
Prowadzenie nici musi być zgodne z instrukcją obsługi.
Niewłaściwe
wyprowadzenie nici
z bębenka i nieprawidłowe
osadzenie go w chwytaczu
Nić musi być wyprowadzona zgodnie z instrukcją, a bębenek
prawidłowo włożony do chwytacza.
1. Jaki znasz podział maszyn szwalniczych w zależności od ich zastosowania?
2. Jak dzielimy maszyny ze względu na liczbę igieł?
3. Jaki jest podział maszyn ze względu na kształt głowicy?
4. Ile jest klas ściegów?
5. Jakie znasz podstawowe części maszyny szwalniczej?
6. Jakie znasz mechanizmy maszyny stębnowej?
7. Jakie mechanizmy biorą udział w tworzeniu ściegu stębnowego?
8. Jaka jest budowa igły maszynowej?
9. Jakie znasz numery igieł i czym kierujesz się przy wyborze igły?
10. Jak zakładamy nić górną do maszyny?
11. Jak zakładamy nić dolną do maszyny?
12. Jak konserwujemy maszynę?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj próbę szycia na papierze po liniach prostych, łamanych i falistych. Podczas
wykonywania tego ćwiczenia nie zakładaj nici.
1) zorganizować przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) sprawdzić maszynę szwalniczą pod względem bezpieczeństwa,
4) przygotować arkusz papieru o wymiarach A4,
5) wyrysować ołówkiem na papierze linie proste, łamane i faliste,
6) wykonać próbę szycia,

34
− maszyna stębnówka, arkusz papieru A4, wkrętak, ołówek, linijka,
− instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj maszynę stębnową do wykonywania operacji technologicznych. Wykonaj
próbę szycia na materiale po liniach o różnym stopniu trudności.
1) zgromadzić przybory i materiały potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) sprawdzić maszynę pod względem bezpieczeństwa,
4) założyć igłę,
5) wprowadzić nić górną (założyć szpulkę nici na stojak i przeprowadzić według instrukcji
przez wszystkie prowadniki aż do oczka igły),
6) wprowadzić nić dolną (nawinąć nić na szpuleczkę, szpuleczkę włożyć do bębenka
i prawidłowo wyprowadzić nitkę z bębenka, bębenek umieścić prawidłowo w łożysku
chwytacza i przeciągnąć nić dolną ponad płytkę ściegową),
7) przygotować materiał (próbnik z płótna o wielkości 50x50cm złóż na pół i narysuj linie
proste, faliste, łamane),
8) wykonać próbę przeszycia,
9) w razie złego wiązania nici wyregulować maszynę,
− maszyna stębnówka, nici, igły maszynowe, wkrętak, materiał płócienny o wymiarach
50 x 50 cm, ołówek, linijka
− instrukcje techniczne maszyny, instrukcje bhp,
− literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 3
Wykonaj próbę szycia na trzech próbkach materiałów: bawełniany teksas, wiskozowa
podszewka i bawełniane płótno. Dobierz odpowiednią igłę i nici do przeszycia
tych materiałów.
4) dobrać igłę i nici do teksasu (igła nr 110–120 i bardzo mocne nici do szycia
maszynowego),
5) założyć nici i igłę,
6) dokonać próby przeszycia (w razie złego wiązania wyregulować naprężacz nici),
7) dobrać igłę i nici do podszewki wiskozowej (igła nr 70–80 i mocne nici do szycia
maszynowego),

35
10) dobrać igłę i nici do płótna (igła nr 90 i nici do szycia maszynowego),
− maszyna stębnówka,
− ścinki dżinsu, podszewki i płótna, różnego rodzaju wytrzymałości nici maszynowe,
− wkrętak, nożyczki,
Ćwiczenie 4
Rozpoznaj nieprawidłowe ustawienie maszyny na podstawie otrzymanego próbnika
ze źle związanym ściegiem. Wyreguluj maszynę i wykonaj próbę szycia.
4) rozpoznać rodzaj błędu,
5) wyregulować maszynę,
6) dokonać próby szycia maszyny,
7) zaprezentować zadanie i wyjaśnić przyczynę usterki.
− maszyna stębnówka,
− ścinki materiałów, nici, wkrętak, nożyczki, igły,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dokonać podziału maszyn w zależności od ich zastosowania?  
2) dokonać podziału maszyn szwalniczych ze względu na różne kryteria?  
3) wskazać mechanizmy maszyny szwalniczej?  
4) utworzyć ścieg stębnowy na maszynie?  
5) dobrać grubość igły do materiałów różnych gatunków?  
6) wymienić igłę w maszynie?  
7) założyć nić górną w maszynie stębnowej?  
8) założyć nić dolną w maszynie stębnowej?  
9) wyregulować maszynę stębnową?  
10) szyć na maszynie stębnowej?  
11) przeprowadzić konserwacje maszyny stębnowej?  

36
4.4. Maszyny szwalnicze o różnym przeznaczeniu
Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa
W zależności od rodzaju szwu ścieg łańcuszkowy powstaje z dwóch lub większej liczby
nitek.
Maszynę do tworzenia ściegu łańcuszkowego dwunitkowego można rozpoznać po dwóch
lub więcej prowadnikach, urządzeniach naprężających nić, umieszczonych na ramieniu
i podstawie maszyny oraz po płytce zakrywającej nić chwytacza, znajdującej się na płycie
głównej. Rys.44 przedstawia stebnówkę łańcuszkową, dwunitkową.
Rys. 44. Stębnówka łańcuszkowa jednoigłowa dwunitkowa [14].
Tworzenie ściegu łańcuszkowego dwunitkowego:
Rys. 45a. Pozycja 1 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Igła przechodzi na drugą stronę zszywanych
materiałów, po czym rozpoczyna ruch
powrotny do pozycji wyjściowej – z nici igły
powstaje pętla, którą przytrzymuje chwytacz
wykonujący ruch do przodu. W tym
momencie igła znajduje się przed
chwytaczem (rys. 45a).
Rys. 45b. Pozycja 2 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Igła nadal wykonuje ruch powrotny do
pozycji wyjściowej, a nitka chwytacza jest
wprowadzona w postaci pętli do pętli z nici
igły. Zszywane materiały zostają przesunięte
o odcinek równy długości ściegu (rys. 45b).

37
Rys. 45c. Pozycja 3 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Po osiągnięciu pozycji wyjściowej igła
ponownie przechodzi na drugą stronę
zszywanych materiałów, trafiając w środek
trójkąta utworzonego z pętli nici chwytacza.
W tym momencie igła znajduje się
za chwytaczem, wykonując ruch do tyłu (rys.
45c).
Rys. 45d. Pozycja 4 tworzenia ściegu łańcuszkowego
[4, s. 41]
Pętla z nici ześlizguje się na pętlę z nici
chwytacza. Splot jest zacieśniany na skutek
dalszego ruchu igły w dół (rys. 45d).
Cechy charakterystyczne i zastosowanie ściegu łańcuszkowego
Lewa i prawa strona ściegu różnią się między sobą. Splot obu nitek znajduje się zawsze
na wewnętrznej stronie zszywanych materiałów. Ścieg łańcuszkowy tworzy elastyczny,
gładki szew. Nadaje się on głównie do tworzenia szwów wymagających dużej trwałości.
Zużycie nitki wynosi, w zależności od sposobu szycia, pięć lub więcej długości ściegu.
Tabela 5. Ścieg łańcuszkowy dwunitkowy [4, s. 41].
rodzaj
ściegu
– klasa
nazwa i rysunek ściegu symbol fotografia
401
Obrzucarka (overlock)
Jedną z wielu rodzajów maszyn specjalnych jest maszyna obrzucarka nazywana
overlockiem. Rys.46 przedstawia overlock
Rys. 46. Overlock – widok główki maszyny [14].

38
Stosuje się ją do obrzucania elementów odzieży z różnych materiałów (tkanin, dzianin,
przędzin) oraz do wykonywania szwów łączących w odzieży z dzianin.
Ze względu na liczbę igieł i nici biorących udział w wiązaniu ściegów rozróżniamy:
Tabela 6. Rodzaje ściegów obrzucających wg PN-83/P-84502 [4, s. 43].
overlock jednoigłowy, dwu- lub trzynitkowy
Klasa
ściegu
Nazwa i rysunek symbol fotografia
501
503
overlock jednoigłowy trzynitkowy
Klasa
ściegu
504
overlock dwuigłowy, łącząco obrzucający
Klasa
ściegu
512
401.
503

39
Szew wykonany ściegiem obrzucającym z kilku nitek jest rozciągliwy. Równe brzegi
można uzyskać przy zastosowaniu odkrawaczy brzegów szwów.
Najważniejsze mechanizmy w overlocku to: aparat nitkowy, mechanizm igłowy, mechanizm
chwytaczy (lewy i prawy), mechanizm przesuwu materiału, mechanizm odkrawacza.
Aparat nitkowy typu dźwigniowego jest połączony z dźwignią napędu odkrawacza
brzegu materiału. Odkrawacz pracuje na zasadzie nożyc i obcina brzeg materiału
bezpośrednio przed obrzuceniem.
Overlock jednoigłowy, 3-nitkowy klasy 504.
W produkcji odzieży duże zastosowanie ma overlock typu: jednogłowy, trzynitkowy.
Wiązanie ściegów łańcuszkowych, obrzucających odbywa się w następujących etapach:
ETAP I
Igła przeszła przez materiał i przeprowadziła
nitkę. Rozpoczyna ruch zwrotny – do góry,
wówczas powstaje pętla z nici prowadzonej
przez igłę.
Chwytacz lewy wchodzi w pętlę nici igły
i przeprowadza przez nią swoja nic.
Chwytacz prawy wykonuje ruch w kierunku igły
(rys. 47).
Rys. 47. Etap I wiązania ściegu [12, s. 47]
ETAP II
Po wyjściu igły z materiału transporter wykonuje
ruch roboczy i przesuwa materiał.
Chwytacz prawy kontynuuje ruch w kierunku
igły i wchodzi w pętlę nici z lewego chwytacza.
Igła zbliża się do materiału i wchodzi w pętlę
nici prawego chwytacza.
Chwytacz lewy rozpoczyna ruch zwrotny
(rys. 48).
Rys. 48. Etap II wiązania ściegu [12, s. 48]
ETAP III
Igła wchodzi w materiał i przytrzymuje pętle nici
z prawego chwytacza.
Chwytacz prawy rozpoczyna ruch zwrotny, pętla
z jego nici układa się na górnej krawędzi
materiału.
Chwytacz lewy kontynuuje ruch zwrotny z pętlą
nici igły (rys. 49).
Rys. 49. Etap III wiązania ściegu [12, s. 48]
ETAP IV
Chwytacz lewy i prawy cofają się i zaciągają
ścieg.
Igła przeprowadza nić na spodnią stronę
materiału (rys. 50).
Rys. 50. Etap IV wiązania ściegu [12, s. 48]

40
Obrębiarka
Ścieg łańcuszkowy pokrywający tworzy się na maszynach zwanych obrębiarkami
lub maszynami drabinkowymi (rys. 51).
Rys. 51. Obrębiarka [14]
Według PN-83/P-84502 ściegi łańcuszkowe pokrywające należą do ściegów klasy 600.
W nazewnictwie fachowym niektóre ściegi łańcuszkowe kilkuigłowe klasy 400 określa
się jako ściegi pokrywające zewnętrzne lub wewnętrzne.
Ściegi pokrywające klasy 400
Powstają one z trzech nici. Nić chwytacza łączy dwie nici igieł pod spodem materiału
i obrębia w ten sposób dolną część materiału. Ściegi takie stosuje się zwykle do wykończenia
brzegów dzianin i jako ściegi płaskie w podtrzymywaczach i troczkach.
Tabela 7. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4, s. 44]
Klasa
ściegu
Nazwa i rysunek ściegu symbol Fotografia
406
Ściegi pokrywające klasy 600
Tworzy się je z trzech lub czterech nici. Dwie lub więcej nici igieł łączy pod spodem
materiału nić jednego chwytacza, a z wierzchu nić drugiego.
Tego rodzaju ściegu używa się wówczas, gdy obie strony szwu muszą być wykończone,
a szew musi być płaski. Stosuje się je zwykle jako szwy lub ściegi ozdobne do wykończenia
wyrobów dzianinowych, rajstop lub dekoracji.
Tabela 8. Ścieg łańcuszkowy pokrywający [4 str. 44].
Klasa
ściegu
602

41
Pikówka
Ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie tworzy się na maszynach zwanych
pikówkami (rys.52).
Rys. 52. Maszyna pikówka [13]
Ściegi tego typu nie są widoczne na prawej stronie materiału. Ściegi niewidoczne stosuje
się przy podwijaniu brzegów materiału i pikowaniu. W pikówkach stosuje się igły łukowe.
Wypychacz wybrzusza materiał na krótko przed uderzeniem igły, po czym cofa
się, aby nie przeszkadzać w przesuwaniu materiału.
Najważniejsze rodzaje ściegów kryjących
Tabela 9. Ściegi kryjące [4, s. 45].
Klasa
ściegu
103
105
320
Stębnówka z potrójnym transportem (rys. 53)
Maszyny stębnowe z potrójnym transportem wykorzystywane są do szycia skór,
tapicerek i innych grubych materiałów. Na potrójny transport składają się:
− transport ząbkowy,
− transport igłowy,
− krocząca stopka.

42
Rys. 53. Stębnówka z potrójnym transportem [13]
Do szycia skór używa się również odpowiednich igieł i nici. Igły muszą być z ostrym
ostrzem, a nici bardzo mocne syntetyczne.
Automaty szwalnicze
Jeszcze wyższy stopień automatyzacji niż maszyny szwalnicze z dodatkowymi funkcjami
mają automaty szwalnicze, które mechanicznie sterują położeniem materiału.
Ich najważniejsze cechy charakterystyczne to;
− osoba obsługująca dostarcza materiał do maszyny, uruchamia ją, nadzoruje przebieg
procesu i odbiera gotowe elementy wyrobu,
− obróbka następuje samoczynnie,
− urządzenia kontrolne wyłączają automat, jeżeli podczas szycia występują usterki.
Zaletą automatów jest ich łatwość obsługiwania i oszczędność czasu przy produkcji
dużych ilości tego samego modelu.
Najczęściej spotykane automaty szwalnicze to: dziurkarki, guzikarki i ryglówki.
Dziurkarka (rys. 54a, 54c)
Dziurkarki wykonują ścieg w kształcie dziurki, która następnie rozcinana
jest automatycznie wewnątrz za pomocą noża. Gęstość ściegu i długość dziurki ustawia się
za pomocą tarczy sterującej i napędu. Odstępy między dziurkami są ustawione ręcznie
lub automatycznie.
Dziurkarki mogą szyć ściegiem stębnowym zygzakowym dwunitkowym lub
łańcuszkowym zygzakowym jedno- lub dwunitkowym (rys. 54b).
Dziurki bieliźniane wykonuje się głównie w koszulach i bluzkach, dziurki odzieżowe –
w marynarkach, płaszczach i spodniach.
a) b) c)
Rys. 54. a) Maszyna dziurkarka bieliźniana [13]; b) rodzaje dziurek [4, s. 48]; c) maszyna dziurkarka
z programatorem 48 rodzajów dziurek [14]

43
Guzikarka (rys. 55)
Guziki dostarczone ręcznie lub ze specjalnych magazynków zostają umieszczone
w specjalnym uchwycie szczękowym. Igielnica porusza się między dziurkami w przód, w tył
i na boki. Przy przyszywaniu guzików o czterech dziurkach konieczny jest dodatkowy ruch
uchwytu guzika
Guziki przyszywa się ściegiem stębnowym zygzakowym dwunitkowym
lub łańcuszkowym zygzakowym jednonitkowym.
Rys. 55. Guzikarka [13] i sposoby przyszywania guzików [4, s. 48]
Ryglówka (rys. 56)
Ryglówki wykonują automatycznie krótkie odcinki ściegów. Przestrzenne
rozmieszczenie ściegów uzyskuje się przez odpowiednie przesuwanie materiału pod igłą.
Ruchem materiału steruje tarcza z dwiema krzywkami.
Przy każdej zmianie formy i długości ściegu trzeba wymienić tarczę wzorniczą i urządzenie
przytrzymuje materiał.
Rygle stosuje się do wzmocnienia brzegów kieszeni i rozporków, mocowania listewek,
podtrzymywaczy i metek.
Rys. 56. Maszyna ryglówka [13] i ściegi tworzone na ryglówce [4, s. 48].

44
Oprzyrządowanie maszyn szwalniczych
Zadaniem oprzyrządowania maszyn szwalniczych jest usprawnienie operacji szycia.
W skład takiego oprzyrządowania wchodzą przede wszystkim linijki odległościowe,
prowadniki, stopki, lamowniki, zwijacze, naprężacze gumy itp.
opis oprzyrządowania rysunek oprzyrządowania
Linijki odległościowe: używa się je w
celu zachowania podczas szycia
jednakowej odległości szwu od brzegu
materiału albo pomiędzy poszczególnymi
szwami. Linijka zamocowana jest do
płyty głowicy maszyny lub do drążka
stopki (rys.57)
Rys. 57. Linijki odległościowe [1, s. 142]
Rys. 58. Stopka do obrębiania brzegu materiału
[1, s. 143]
Rys. 59. Stopki do szycia szwów zakładkowych
[1, s. 145]
Rys. 60. Stopki do wszywania zamków błyskawicznych
[1, s. 146]
Stopki: spełniają zadanie docisku
materiału podczas szycia i mogą być
dodatkowo dostosowane do wykonywania
specjalnych operacji szycia jak:
− obrębianie brzegu materiału (rys. 58),
− szycie szwów zakładkowych (rys. 59),
− wszywanie zamków błyskawicznych
zwykłych i krytych (rys. 60),
− szycia szwów z jednoczesnym
marszczeniem materiału (rys. 61),
Rys. 61. Stopki do marszczenia [1, s. 146]

45
Rys. 62. Stopki do naszywania sutaszu i tasiemek
[1, s. 147]
− naszywania sutaszu i tasiemek
(rys. 62),
− szycia laminatów (rys. 63).
Rys. 63. Stopki rolkowe do szycia laminatów
[1, s. 148]
Przyrządy do wykonywania specjalnych operacji szycia
Zastosowanie przyrządów ma na celu ułatwienie wykonywania operacji szycia
i zastąpienie czynności ręcznych pracą maszynową. Przynosi to w efekcie poprawę jakości
szycia i skrócenie czasu jego trwania. Szczególnie przydatne są przyrządy specjalne do szycia
różnego rodzaju szwów obrębiających, lamujących, bieliźnianych, nakładanych,
wpuszczanych itp.
Każdy przyrząd specjalny jest konstruowany dla określonej klasy maszyny szwalniczej
i określonego wzoru szwu (rys. 64, rys. 65, rys. 67, rys. 68, rys. 69).
Rys. 64. Przyrząd do obrębiania z podwójnym
zawinięciem brzegu materiału [1, s. 151].
Rys. 65. Przyrząd do szycia szwów lamujących
[1, s. 152].
Rys. 66. Przyrząd do szycia szwów bieliźnianych
[1, s. 153].
Rys .67. Przyrząd do szycia szwów nakładanych
[1, s. 154].

46
Rys. 68. Przyrząd do szycia szwów wpuszczanych
[1, s. 155]. Rys. 69. Przyrząd do łączenia elementów szwem
zwykłym [1, s. 156].
Funkcje i dodatkowe urządzenia przemysłowej maszyny szybkobieżnej
z programatorem.
Warunkiem zamontowania dodatkowych urządzeń jest napęd silnikiem sterowanym
elektronicznie. Na ekranie programatora można ustawić wymagane funkcje.
Są one przedstawione za pomocą znaczka graficznego (rys. 70):
Rys. 70. Maszyna szybkobieżna z programatorami dodatkowych funkcji [4, s. 47]

47
Tabela. 10. Funkcje w przemysłowej maszynie szybkobieżnej [4, s. 47]
Automat do
przecinania nici
Automat do
przesuwania nici
Automatyczne podnoszenie
stopki
Automatyczne
ustawienie igły
Zagęszczenie ściegu Ryglowanie Automatyczne rozpoczęcie lub
zakończenie szycia na brzegu
materiału
Obcinacz brzegów
materiału
1. Jak wygląda ścieg łańcuszkowy utworzony na maszynie łańcuszkowej jednogłowej
dwunitkowej?
2. Gdzie stosujemy ścieg łańcuszkowy obrzucający?
3. Jakie znasz najważniejsze mechanizmy wiązania ściegu w overlocku?
4. Jakie znasz klasy ściegu łańcuszkowego obrzucającego?
5. Jakie zastosowanie ma ścieg łańcuszkowy pokrywający?
6. Jakie maszyny tworzą ścieg łańcuszkowy niewidoczny jednostronnie?
7. Na jakiej maszynie przeszyjesz skórę?
8. Czym charakteryzują się automaty szwalnicze?
9. Jakie znasz automaty szwalnicze?
10. Jakie zadanie spełnia oprzyrządowanie maszyn szwalniczych?
11. Jakie znasz oprzyrządowanie maszyn szwalniczych?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj maszynę stebnówkę łańcuszkową jednoigłową dwunitkową do wykonania
operacji połączenia dwóch kawałków dzianiny. Wprowadź nici do chwytacza i igły,
wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj
dwa różne kolory nici.
5) wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcją obsługi,
6) wprowadzić nić górną przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi,
7) uruchomić maszynę,

48
− maszyna stębnówka łańcuszkowa,
− dzianina, nici 2 szpulki różnego koloru, igły do stębnówki łańcuszkowej, wkrętak,
nożyczki, pęseta,
− instrukcja techniczna maszyny, instrukcje bhp, literatura z rozdziału 6.
Ćwiczenie 2
Przygotuj maszynę overlock 3-nitkowy do wykonania operacji obrzucania brzegu
materiału. Wprowadź nici do chwytaczy i igły, wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia.
Dla lepszego zobrazowania wiązania ściegu zastosuj trzy różne kolory nici.
5) doprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do chwytacza prawego, zgodnie
z instrukcją obsługi,
6) doprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do chwytacza lewego, zgodnie
z instrukcją obsługi,
7) wprowadzić nić przez prowadniki i naprężacz do igły zgodnie z instrukcją obsługi,
− maszyna overlock,
− tkanina, nici 3 szpulki różnego koloru, igły do overlocka, wkrętak, nożyczki, pęseta,
Ćwiczenie 3
Przygotuj maszynę obrębiarkę do wykonania próby przeszycia dzianiny. Wprowadź nici
według instrukcji, wyreguluj ścieg i wykonaj próbę szycia. Dla lepszego zobrazowania
wiązania ściegu zastosuj różne kolory nici.
4) założyć igły,
5) wprowadzić nić dolną do chwytacza zgodnie z instrukcja obsługi,

49
6) wprowadzić nitki górne przez prowadniki i naprężacze do igieł zgodnie z instrukcją
obsługi,
− maszyna obrębiarka,
− dzianina, nici 5 szpulek różnego koloru, igły do obrębiarki, wkrętak, nożyczki, pęseta,
Ćwiczenie 4
Wykonaj na maszynie dziurkarce dziurkę bieliźnianą o długości 1,5 cm.
5) nawinąć nić na szpuleczkę,
6) wyprowadzić nić z bębenka i umiejscowić bębenek w koszu chwytacza,
7) wprowadzić nić górną według instrukcji,
8) ustawić długość dziurki na 1,5 cm,
Wyposażenie stanowiska pracy
− maszyna dziurkarka bieliźniana,
− tkanina, szpulka nici, igła do dziurkarki, wkrętak, nożyczki, pęseta,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) obsłużyć maszynę stębnówkę łańcuszkową dwunitkową?  
2) założyć nitki na overlock?  
3) obrzucić brzegi materiału na overlocku?  
4) wskazać mechanizmy wiązania ściegu w overlocku?  
5) założyć nici na maszynę obrębiarkę?  
6) szyć na maszynie obrębiarce?  
7) wskazać mechanizmy wiązania ściegu w dziurkarce bieliźnianej?  
8) wykonać dziurkę bieliźnianą na dziurkarce?  

50
4.5. Rodzaje szwów technologicznych
Szew to miejsce złączenia dwóch lub więcej krawędzi wykrojów elementów
odzieżowych za pomocą połączeń nitkowych i innych.
Klasyfikacja i oznaczenia
Szwy dzielimy na 8 klas, w zależności od minimalnej liczby elementów wchodzących
w skład szwu oraz sposobu ich ułożenia względem linii przeszycia (łączenia)
Tabela 11. Klasyfikacja szwów [10].
KLASAElementy
1 2 3 4 5 6 7 8
2 lub
więcej
1 lub
więcej
1 lub
więcej
-
-
1 lub
więcej
1+1lubwięcej
wtejsamej
płaszczyźnie
poziomej
0 lub
więcej
1 1
-
- - -
1 lub
więcej - - -
0 lub
więcej
0 lub
więcej
1 lub
więcej
0 lub
więcej
0 lub
więcej
- 1 lub
więcej
1 lub
więcej
Minimalna
liczba
elementów
2 lub
więcej
2 lub
więcej
2 lub
więcej
2 lub
więcej
1 lub
więcej
1 2 lub
więcej
1 lub
więcej
Ułożenie
elementów
Według PN każdy szew oznaczony jest symbolem
pięciocyfrowym.
C yfra pierw sza (1 do 8) określają
klasę szw u
C yfra druga i trzecia (01 do 99) określają różnice w ułożeniu
elem entu
C yfry czw arta i piąta (01 do 99) określają
różnice w nakłuciu igły lub jej przechodzeniu
przez m ateriał oraz/lub lustrzane odbicie
ułożenia elem entu
5. 31. 05.
Rys. 71. Wyjaśnienie symbolu szwu [7, s. 15]
Wyżej wymieniony symbol pięciocyfrowy (rys. 71) jest oznaczeniem szwu nitkowego,
który zaliczany jest do szwów łączących – nakładanych.
W przypadku zastąpienia szwu nitkowego szwem klejonym lub zgrzewanym, pozostaje
oznaczenie pierwszych trzech cyfr a dalej uzupełnia się dodatkowo litera k – klejony lub

51
z – zgrzewany, np.: 1.06.k – oznaczenie szwu klejonego; 2.01.z – oznaczenie szwu
zgrzewanego.
Szwy wykreśla się graficznie, przedstawiając warstwy materiału i sposób łączenia.
Ze względu na przeznaczenie szwy dzieli się na: (rys. 72)
− łączące, za pomocą których są połączone warstwy wykrojów jednego lub więcej
elementów odzieżowych. Do tej grupy należą szwy: bieliźniane, francuskie, nakładane,
stykowe, wpuszczane, zwykłe, zakładkowe, szczypankowe;
− brzegowe, stanowiące wykończenie krawędzi wykrojów elementów odzieżowych
lub wykrojów odzieżowych. Do tej grupy należą szwy: lamujące, obrębiające,
obrzucające, wykończające.
Rys. 72. Podział szwów ze względu na przeznaczenie – graficzny zapis [9, s. 174, 175]
Ze względu na sposób łączenia wyróżnia się szwy: szyte, klejone, zgrzewane.
Ze względu na umiejscowienie w wyrobie odzieżowym szwy dzielimy na:
− umiejscowione na górnej części ciała, (rys. 73)

52
1) szew środkowy tyłu,
2) szew boczny,
3) szew boczka,
4) szew barkowy,
5) szew pachowy,
6) szew kołnierza,
7) kozerka.
Rys. 73. Szwy umiejscowione w wyrobach na górną część ciała [9, s. 176]
– umiejscowione w rękawie (rys. 74)
1) szew przedni rękawa,
2) szew tylny rękawa,
3) szew zewnętrzny rękawa,
4) szew wewnętrzny rękawa.
Rys. 74. Szwy umiejscowione w rękawie [9, s. 177]
– umiejscowione na dolnej części ciała (rys. 75)
1) szew boczny (zewnętrzny),
2) szew wewnętrzny,
3) szew środkowy przodu,
4) szew środkowy tyłu,
5) szew paska.
Rys. 75. Szwy umiejscowione w wyrobach na dolną część ciała
[9, s. 177]

53
Techniki wykonania wybranych szwów
Szwy łączące
Szew bieliźniany (rys. 76)
− ułóż materiał prawą stroną do prawej i wysuń dolny brzeg na szer. 0,5 cm,
− przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm od brzegu górnego,
− rozłóż materiał na płasko i zaprasuj zeszycie w stronę mniejszego dodania,
− podwiń wysunięty brzeg,
− przestębnuj wzdłuż linii załamania brzegu.
Rys. 76. Szew bieliźniany [7, s. 17]
Szew francuski (rys. 77)
− złóż brzegi materiału równo lewą stroną do lewej,
− przeszyj maszynowo pierwszy raz na szer. 0,3 cm od brzegów,
− odwróć materiał i sprasuj krawędź zeszycia,
− przeszyj maszyną drugi raz od strony lewej na szer. 0,5 cm.
Rys. 77. Szew francuski [7, s. 17]
Szew nakładany (rys. 78)
− załóż brzeg materiału do lewej strony na szer. 1,5 – 2,0 cm,
− nałóż na drugą warstwę materiału na szer. złożenia,
− przestębnuj po prawej stronie na szer. 0,5 – 1,0 cm od krawędzi załamania,
− wykończ brzegi razem maszynowo lub ręcznie.
Rys. 78. Szew nakładany [7, s. 18]

54
Szew wpuszczany (rys. 79)
− złóż trzy warstwy materiału; prawa do prawej strony i prawa do strony lewej,
− przeszyj maszyną na szer. 0,5 cm,
− odwróć zewnętrzne warstwy w przeciwny kierunek (szew znajduje się w środku między
zewnętrznymi warstwami).
Rys. 79. Szew wpuszczany [7, s. 18]
Szew zwykły zaprasowany (rys. 80c)
− złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej,
− przeszyj maszyną na szer. 1,5 – 2,0 cm,
− zaprasuj zszycie,
− strzępiące brzegi wykończ maszynowo.
Szew zwykły rozprasowany (rys. 80b)
− złóż brzegi materiału prawą stroną do prawej,
− przeszyj maszyną na szer. 1,5–2,0 cm,
− rozprasuj zszycie,
− strzępiące brzegi wykończ maszynowo.
Rys. 80a. Szew zwykły b) rozprasowany, c) zaprasowany [7, s. 19]

55
Zakładki i szczypanki
Zakładka – to płasko leżąca, zaszyta, jednostronna fałdka o różnej szerokości (rys.81a).
Szczypanka – to złożenie materiału zastębnowane w minimalnej odległości od krawędzi
(rys.81b).
Kolejność szycia
− oznacz linie szczypanki lub zakładki,
− złóż po linii oznaczonej lewą stroną materiału do lewej,
− przeszyj maszyną na określoną szerokość,
− sprasuj zakładki na jedną stronę, a szczypanki rozprasuj na kancie żelazka.
Rys. 81. a) zakładka, b) szczypanka [7, s. 33]
Szwy brzegowe
Szew obrębiający (rys. 82)
− strzępiący się brzeg materiału załóż do lewej strony na szer. 0,5 cm,
− załóż drugi raz na szer. 0,6 – 0,7 cm,
− przestębnuj wzdłuż pierwszego załamania materiału.
Rys. 82. Szew obrębiający [7, s. 20]
Szew lamujący (rys. 83)
Obszycie brzegu materiału z obu stron pliską lub tasiemką nazywamy lamowaniem.
Lamowanie służy do wykończenia odzieży od strony zewnętrznej i wewnętrznej po liniach
prostych i owalnych. Lamówkę kroi się w postaci pliski skośnej. Pliska skośna powinna
być dwa razy szersza od szerokości lamówki + dodanie na przyszycie i wykończenie.

56
Kolejność czynności przy lamowaniu:
− przyszyj brzeg pliski skośnej na szer. 0,4 cm,
− przewiń pliskę na drugą stronę odkładając szew,
− podwiń brzeg pliski tak, aby powstał rulonik na szer. 0,5 cm,
− przestębnuj przy podwiniętym brzegu (lub podszyj kryto do przeszycia maszynowego).
Rys. 83. Szew lamujący, lamowanie pliską skośną: a) przyszycie, b) odwrócenie,
c) podwinięcie brzegu i przestębnowanie [7, s. 30]
Lamówkę można przyszyć za pomocą przyrządu pomocniczego „lamownika”,
który pomaga zeszyć równocześnie z obu stron. Do lamowania można wykorzystać również
pasmanteryjną pliskę skośną.
1. Co to jest szew?
2. Jakie znasz szwy łączące?
3. Jakie znasz szwy brzegowe?
4. Na ile klas zgodnie z PN dzielimy szwy?
5. Jak dzielimy szwy ze względu na umiejscowienie w wyrobie?
6. Jaka jest kolejność szycia szwu zwykłego rozprasowanego?
7. Co to jest zakładka?
8. Co to jest szczypanka?
9. Co to jest lamowanie?

57
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj na próbnikach szwy łączące i brzegowe poznane w materiale nauczania.
Do każdego próbnika dołącz kartkę z nazwą szwu i zapisem graficznym szwu.
1) zgromadzić materiały i przybory potrzebne do wykonania ćwiczenia,
3) założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie,
4) wykroić 17 próbników o wymiarach 15 cm x 10 cm,
5) wykonać szwy łączące (bieliźniany, francuski, nakładany, stykowy, wpuszczany, zwykły
rozprasowany i zaprasowany, zakładkowy, szczypankowy),
6) wykonać szwy brzegowe: obrębiający i lamujący,
7) uprasować próbniki,
8) dołączyć kartę z opisem,
− maszyna stębnowa i overlock,
− narzędzia i przybory do prasowania,
− nici, igły, wkrętak, nożyczki, przybory do szycia ręcznego,
− zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych.
Ćwiczenie 2
Wykonaj szew maszynowy według podanego zapisu graficznego.
3) założyć nici dobrane do materiału i wykonać próbę przeszycia na maszynie,
4) wykroić dwa próbniki 15 x 10 cm,
5) obrzucić na overlocku brzegi próbnika,
6) wykonać szew według zapisu,
7) rozprasować szew,
− maszyny: stebnówka, overlock, stanowisko prasowalnicze,
− narzędzia i przybory do szycia maszynowego i ręcznego,
− zestaw Polskich Norm, katalogi i wzorniki szwów maszynowych.

58
Ćwiczenie 3
Wskaż zastosowanie lamówek w wyrobach odzieżowych. Wyszukaj w żurnalach
ilustracje i wklej do zeszytu przedmiotowego.
2) zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami bhp i ergonomii pracy,
3) zapisać w zeszycie: gdzie znajduje zastosowanie lamówka,
4) wyszukać w żurnalach ilustracje przedstawiające zastosowanie lamówki i wkleić
je do zeszytu,
− żurnale, czasopisma lub inne broszurki przedstawiające wyroby odzieżowe (dziecięce,
damskie, bieliznę stołową i pościelową itp.),
− nożyczki, klej.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wykonać szwy łączące?  
2) wykonać szwy brzegowe?  
3) rozróżnić różne szwy łączące i brzegowe?  
4) wykonać szew według graficznego zapisu?  
5) narysować graficzne przekroje szwów łączących i brzegowych?  
6) zastosować odpowiednie szwy do miejsca w wyrobie ?  

59
4.6. Rodzaje węzłów technologicznych
Węzeł technologiczny to miejsce połączenia kilku wykrojów elementów odzieżowych
za pomocą szwów.
Aby prawidłowo wykonać węzeł technologiczny należy posiadać umiejętność
odczytywania rysunku modelowego wyrobu, jak również umiejętność czytania rysunku
instruktażowego obróbki technologicznej. Rysunek instruktażowy obróbki technologicznej
informuje nas o sposobie wykonania danej sztuki odzieży lub jej elementu. Naniesione
na rysunek symboliczne oznaczenia zabiegów oraz symbole rysunkowe ściegów i szwów
zawierają Polskie Normy: PN-83/P-84501 (szwy) i PN-83/P-84502 (ściegi).
Symbole oznaczeń stosowanych przy sporządzaniu rysunków instruktażowych, poznaliście
w jednostce modułowej - Sporządzanie rysunku technicznego odzieżowego 743[01].Z1.01
Poniżej przedstawiono najczęściej wykonywane, podczas trwania nauki węzły
technologiczne. Wybrane asortymenty odzieżowe to spódnica i bluzka.
Spódnica
Spódnica – część wierzchniego dolnego ubioru dziewczęcego i damskiego (od talii
do dołu), noszonego do bluzki, swetra, żakietu lub wdzianka.
Obróbka techniczno-technologiczna i przykładowe rodzaje węzłów technologicznych
występujące w spódnicach
1. Przeszycie zaszewek – (operacja) (rys.84).
Rys. 84. Przeszycie zaszewki [opracowanie własne]
2. Wszycie zamka błyskawicznego – (węzeł)
wszycie zamka asymetrycznie (rys. 85) przekrój
Rys. 85. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 50]

60
wszycie zamka symetrycznie (rys. 86) przekrój
Rys. 86. Wszycie zamka asymetrycznie [7, s. 49]
3. Zszywanie boków spódnicy – (operacja) (rys. 87).
Rys. 87. Zszycie boku spódnicy [opracowanie własne]
4. Wszywanie paska – (węzeł)
a) podklejenie paska wkładem klejowym i zaprasowanie go na pół (rys. 88).
Rys. 88. Podklejenie paska włókniną i sprasowanie go na pół [opracowanie własne]
b) wszycie paska maszyną i podszycie ręczne (rys. 89, rys. 90).
Rys. 89. Fastrygowanie paska do linii talii i przestębnowanie [7, s. 52].

61
Rys. 90. Doszycie ręczne paska do spodniej strony [7, s. 52]
c) wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie (rys. 91).
Rys. 91. Wszycie paska maszyną i stębnowanie w szwie [7, s. 53]
d) wszycie paska maszyną 2 razy (rys. 92).
Rys. 92. Wszycie paska maszyną dwa razy [7, s. 53]
e) wszycie paska do spódnicy z podszewką (rys. 93).
Rys. 93. Wszycie paska do spódnicy z podszewką – wszywanie paska [7, s. 54]
1. Przyłóż wierzch paska prawą stroną
materiału do prawej strony spódnicy
i przeszyj maszyną na szer. 0,5-0,7 cm,
2. Odwróć pasek do góry i sprasuj szew, zeszyj
końce paska,
3. Nałóż spodnią część paska na szew,
4. Przestębnuj pasek po stronie wierzchniej
w szwie.
1) Przeszyj brzeg paska do wewnętrznej
strony spódnicy na szer. 0,7 cm,
2) Odwróć pasek do góry i sprasuj szew
na pasek, zszyj końce paska,
3) Podwiń brzeg wierzchniej części paska
na szer. 0,5,
4) Nałóż krawędź paska na stębnówkę,
5) Przestębnuj wzdłuż krawędzi.

62
Rys. 94. Wszycie paska do spódnicy z podszewką – pasek po wszyciu [7, s. 54].
5. Wykończenie dołu spódnicy – (operacja)
a) obręb przeszyty maszyną (rys. 95)
Rys. 95. Obręb przeszyty maszyną [7, s. 56].
b) obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie (rys. 96)
Rys. 96. Obręb wykończony overlockiem i podszyty ręcznie [7, s. 57].
6. Wykonanie zapięcia w pasku – (operacja) (rys. 97).
Rys. 97. Wykonanie zapięcia w pasku przekrój A-A – dziurka; B-B guzik [7, s. 61].

63
Bluzka
Bluzka – górna część ubioru damskiego, dziewczęcego lub dziecięcego noszona
do spódnicy lub spodni. Na stałe pojawiła się w ubiorze pod koniec XIX w.
Elementy bluzki
Kołnierz – podstawowy element montażowy wyrobu odzieżowego okrywającego górną
część ciała, będący zarówno wykończeniem wykroju szyi, jak i elementem dekoracyjnym.
Składa się z wierzchniego i spodniego kołnierza, zwanego podkołnierzem. Rozróżnia się:
− kołnierze leżące – odsłaniające szyję,
− kołnierze stojące – zakrywające szyję dookoła,
− kołnierze wykładane – stojące z tyłu i płasko leżące z przodu; dzielą się na podgrupy:
z odcinaną stójką i tworzące całość ze stójką.
Przykładowe rodzaje węzłów technologicznych występujących w bluzkach
1. Wykonanie zapięcia (rys.98).
a) zapięcie wykończone plisą doszywaną
Rys. 98. Zapięcie w bluzce wykończone plisą doszywaną [7, s. 120].
b) zapięcie polo (rys. 99)
Rys. 99. Zapięcie polo [7, s. 125].

Z3.03

Recommended

Recommended

More Related Content

What's hot

What's hot (20)

Viewers also liked

Viewers also liked (10)

Similar to Z3.03

Similar to Z3.03 (20)

Z3.03