Nguyên lý một số phản ứng sinh hóa vi khuẩn

1. mét sè nguyªn lý cña c¸c ph¶n øng
sinh ho¸ cña vi khuÈn
Dr. TrÇn Quang C¶nh
Tr−êng C§KT Y tÕ I - Bé Y tÕ
Mobile: 0904307543
Email: canhtqhd@yahoo.com
Môc tiªu
Tr×nh bµy nguyªn lý vµ c¸ch nhËn ®Þnh c¸c tÝnh chÊt sinh vËt ho¸ häc.
Néi dung
Mçi lo¹i vi khuÈn ®Òu cã mét qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ riªng. §Ó xÕp lo¹i vi
khuÈn, chóng ta ph¶i x¸c ®Þnh tÝnh chÊt sinh vËt ho¸ häc cña chóng.
1.ChuyÓn ho¸ Glucid
1.1 ChuyÓn ho¸ ®−êng
§−êng lµ mét chÊt võa cung cÊp n¨ng l−îng võa cung cÊp nguyªn liÖu ®Ó
cÊu t¹o tÕ bµo vi khuÈn. ChuyÓn ho¸ ®−êng tu©n theo mét qu¸ tr×nh phøc t¹p,
tõ polyozid ®Õn ozid qua glucose råi ®Õn pyruvat. Trong ®ã, pyruvat ®ãng vai
trß trung t©m trong c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ ®−êng.
- ChuyÓn ho¸ theo con ®−êng oxy ho¸:
S¶n phÈm cña qu¸ tr×nh nµy th−êng chñ yÕu lµ CO2 vµ H2O (do s¶n phÈm
trung gian cña mäi qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ ®−êng lµ pyruvat ®−îc chuyÓn ho¸
thµnh Acetyl CoA d−íi sù cã mÆt cña oxy, Acetyl CoA l¹i ®i vµo chu tr×nh
Crebs nªn s¶n phÈm cuèi cïng sÏ lµ CO2 vµ H2O), chØ cã thÓ cã mét l−îng rÊt
nhá c¸c chÊt trung gian chuyÓn hãa lµ acid hoÆc chÊt kh¸c. Do vËy, sau khi
nu«i cÊy nh÷ng vi khuÈn sö dông ®−êng b»ng c¸ch oxy ho¸ th× nã kh«ng lµm
cho m«i tr−êng nu«i cÊy trë thµnh acid h¬n hoÆc chØ thay ®æi pH rÊt nhá.
- ChuyÓn ho¸ theo con ®−êng lªn men:
Thùc chÊt cña qu¸ tr×nh nµy lµ vi khuÈn sö dông ®−êng trong t×nh tr¹ng yÕm
khÝ (kh«ng cã O2). Do vËy, s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸ chÊt trung gian
pyruvat lµ hçn hîp c¸c lo¹i acid kh¸c nhau (®iÓn h×nh lµ mét sè acid rÊt m¹nh,
®ã lµ: lactic, acetic, formic.....) vµ cã thÓ thªm mét sè Ýt c¸c chÊt chuyÓn ho¸
trung gian kh¸c. Cho nªn sau khi ta nu«i cÊy vi khuÈn trong m«i tr−êng cã
®−êng th× s¶n phÈm cña qu¸ tr×nh lªn men sÏ lµm cho m«i tr−êng trë nªn acid.
Th«ng th−êng qu¸ tr×nh lªn men ®−êng th−êng cã sinh h¬i (gas).
1

2. §Ó x¸c ®Þnh xem vi khuÈn sö dông ®−êng theo c¸ch nµo th× chóng ta cã
thÓ dùa vµo c¸c m«i tr−êng sau:
+ M«i tr−êng Basiekow: M«i tr−êng Basiekow cã chÊt chØ thÞ mµu lµ xanh
bromthymol. §Ó x¸c ®Þnh xem vi khuÈn cã kh¶ n¨ng lªn men mét lo¹i ®−êng
nµo ®ã hay kh«ng th× ng−êi ta sÏ cho lo¹i ®−êng cÇn x¸c ®Þnh (glucose,
lactose, arabinose…) vµo m«i tr−êng nµy. Sau ®ã cÊy vi khuÈn vµo m«i
tr−êng, ®Ó ë nhiÖt ®é 37 0
C trong 24h. NÕu vi khuÈn lªn men ®−êng sÏ sinh ra
acid vµ lµm cho pH cña m«i tr−êng thay ®æi, chØ thÞ mµu chuyÓn tõ mµu xanh
sang mµu vµng. Khi m«i tr−êng kh«ng thay ®æi mÇu sau khi nu«i cÊy vi khuÈn
trong 24h th× vi khuÈn ®ã cã thÓ lµ kh«ng cã kh¶ n¨ng sö dông ®−êng hoÆc sö
dông theo con ®−êng oxy ho¸.
H×nh 1: T×m kh¶ n¨ng sinh h¬i cña vi khuÈn khi nu«i cÊy vµo m«i
tr−êng láng cã tub Durham
+ M«i tr−êng KIA( Kligler Iron Agar): §©y lµ m«i tr−êng tæng hîp th−êng
dïng cho vi khuÈn ®−êng ruét, gåm cã 2 lo¹i ®−êng lµ lactose vµ glucose,
trong ®ã tû lÖ gi÷a lactose vµ glucose lµ 10/1. Ngoµi ra, chÊt chØ thÞ pH lµ ®á
phenol còng ®−îc ®−a vµo trong m«i tr−êng. Sau khi nu«i cÊy vi khuÈn vµo
m«i tr−êng, ®Ó nhiÖt ®é 37 0
C trong 24h, chóng ta thÊy:
Vi khuÈn lªn men glucose mµ kh«ng lªn men ®−êng lactose: th× phÇn
ch©n èng th¹ch (M«i tr−êng KIA ®æ èng th¹ch nghiªng) chuyÓn tõ mµu ®á
sang mµu vµng vµ phÇn th¹ch nghiªng vÉn lµ mÇu ®á. §Ó gi¶i thÝch ®−îc hiÖn
t−îng nµy th× chóng ta ph¶i hiÓu ®−îc c¸c c¬ chÕ sinh ho¸. Trong m«i tr−êng
KIA, chuyÓn hãa ®−êng yÕm khÝ chØ thùc sù x¶y ra ë phÇn ch©n th¹ch, bëi v×
ë ®©y kh«ng khÝ kh«ng x©m nhËp ®−îc vµo. Do vËy, glucose sÏ lªn men ë ®©y,
2

3. t¹o ra c¸c acid rÊt m¹nh dÉn ®Õn pH t¹i vÞ trÝ ®ã trë thµnh acid vµ lµm cho chÊt
chØ thÞ ®á phenol chuyÓn sang mµu vµng.
Vi khuÇn cã kh¶ n¨ng lªn men ®−êng lactose: th× toµn bé m«i tr−êng
chuyÓn sang mµu vµng. Còng gièng nh− lªn men ®−êng glucose, qu¸ tr×nh lªn
men lactose chØ x¶y ra ë phÇn ch©n th¹ch vµ t¹o ra rÊt nhiÒu acid ë ®©y. Kh¸c
víi glucose, trong m«i tr−êng KIA ®−êng lactose gÊp 10 lÇn glucose vÒ sè
l−îng nªn l−îng acid t¹o ra sÏ rÊt nhiÒu vµ nã ngÊm c¶ lªn phÇn nghiªng cña
èng th¹ch, lµm cho phÇn nghiªng cña èng th¹ch còng cã pH acid. KÕt qu¶ chÊt
chØ thÞ mÇu ®á phenol sÏ chuyÓn sang mµu vµng trong toµn bé m«i tr−êng. (V×
vËy, trong lµm m«i tr−êng KIA th× tû lÖ ®−êng ph¶i rÊt ®−îc l−u ý).
H×nh 2: C¸c h×nh thøc lªn men ®−êng cña m«i tr−êng KIA
1.2 C¸c tÝnh chÊt kh¸c trong qu¸ tr×nh lªn men ®−êng
Pyruvat lµ chÊt ®ãng vai trß trung t©m trong c¸c qu¸ tr×nh chuyÓn ho¸
®−êng. Mét sè vi khuÈn lªn men ®−êng cã kh¶ n¨ng biÕn ®æi pyruvat theo
nhiÒu con ®−êng kh¸c nhau, trong ®ã cã hai con ®−êng cÇn l−u ý vµ ®−îc thÓ
hiÖn bëi c¸c ph¶n øng sau:
- Ph¶n øng Red Methyl (RM):
Mét sè loµi vi khuÈn cã kh¶ n¨ng s¶n sinh ra c¸c acid m¹nh (lactic,
acetic, formic…) tõ glucose qua con ®−êng lªn men. §iÓn h×nh lµ vi khuÈn
®−êng ruét víi mét sè loµi cã thÓ s¶n xuÊt ra ®ñ mét l−îng acid m¹nh lµm cho
m«i tr−êng nu«i cÊy lu«n gi÷ ë pH ≤ 4,4 . §Ó ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng nµy cña vi
khuÈn ta chØ cÇn nhá ®á methyl (Red Methyl) vµo m«i tr−êng nu«i cÊy cña vi
khuÈn sau 48-72h (th−êng lµ m«i tr−êng Clark-lubs), nÕu ph¶n øng d−¬ng tÝnh
3

4. th× m«i tr−êng sÏ cã mµu ®á, cßn ©m tÝnh th× m«i tr−êng cã mµu vµng (s¬ ®å
trªn).
RM (+)
RM (-)
H×nh 3: Thuèc thö vµ thö nghiÖm RM
- Ph¶n øng Voges-Proskauer (VP):
Mét sè vi khuÈn trong qóa tr×nh lªn men ®−êng cã kh¶ n¨ng t¹o ra mét
chÊt trung gian lµ Acetyl- Methyl- Carbinol (Acetoin). Cã thÓ ph¸t hiÖn chÊt
nµy dùa trªn sù biÕn ®æi cña acetoin thµnh diacetyl qua t¸c dông cña KOH vµ
O2 trong kh«ng khÝ. Sau ®ã diacetyl bÞ biÕn ®æi thµnh mét phøc hîp mµu ®á
d−íi sù xóc t¸c cña α -naphthol vµ creatine (s¬ ®å trªn)
§Ó ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng nµy th× ta nu«i vi khuÈn vµo trong m«i tr−êng
Clark-lubs 24h råi nhá dung dÞch thö VP gåm cã hai dung dÞch sau:
+ Dung dÞch A: α -naphthol 6% trong cån 900
, ®Ó tñ l¹nh tr−íc khi
dïng
+ Dung dÞch B: NaOH 16% trong n−íc
NÕu ph¶n øng d−¬ng tÝnh th× m«i tr−êng cã mµu ®á, ph¶n øng ©m tÝnh
sÏ cã mµu vµng nh¹t.
S¬ ®å 1: Qu¸ tr×nh tæng hîp Acetoin tõ chuyÓn ho¸ glucose
CH3
C = O
CH - OH
CH3
+
OH
KOH 40%
oxi hoa
CH3
C = O
C = O
CH3
+
NH2
C = NH
NH - R
Acetyl methylcacbinol Diacetol Guanidin
Phức
hợp
màu
hồng
S¬ ®å 2: Qu¸ tr×nh ph¶n øng cña Acetyl- Methyl- Carbinol víi thuèc
thö Barrit
4

5. VP(+)
VP(+)
H×nh 4: Thuèc thö vµ thö nghiÖm VP
Glucose
Pyruvat
Acetyl- Methyl- Carbinol
(Acetoin)
Hçn hîp acid cña qóa
tr×nh lªn men
Butylen
Glycol
Diacetyl PH ≤ 4,4 (lµm biÕn ®æi mµu
chÊt chØ thÞ ®á phenol
Phøc hîp mµu ®á
α naphthol
+
Creatine
KOH + O2
Mµu ®á
S¬ ®å 3: Gi¶i thÝch c¸c ph¶n øng VP vµ RM
1.3. Thö nghiÖm Orthonitrophenyl Galactosid (O.N.P.G)
ONPG cã cÊu tróc t−¬ng tù nh− lactose, ngo¹i trõ lµ orthonitrophenol ®·
®−îc thay thÕ cho glucose. Ng−êi ta dïng thö nghiÖm nµy ®Ó ph¸t hiÖn
enzyme β- galactosidase cña vi khuÈn mét c¸ch nhanh chãng h¬n xÐt nghiÖm
5

6. t×m kh¶ n¨ng lªn men ®−êng lactose vµ cã Ých trong viÖc ph¸t hiÖn nh÷ng vi
khuÈn lªn men lactose chËm do thiÕu hôt enzyme Lactose- Permease (cÇn
thiÕt cho viÖc ®−a lactose x©m nhËp vµo tÕ bµo vi khuÈn ). ONPG ngÊm vµo
trong tÕ bµo vi khuÈn nhanh h¬n lactose rÊt nhiÒu, do ®ã d−íi t¸c dông cña β-
galactosidase thuû ph©n ONPG thµnh galactose vµ orthonitrophenol:
Orthonitrophenyl Galatosid Galactose + Orthonitrophenol
Trong ®ã, orthonitrophenol lµ mét ph©n tö cã mµu vµng nh¹t cho nªn ®Ó
x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng nµy cña vi khuÈn ng−êi ta th¶ miÕng giÊy cã thÊm ONPG
vµo nhò dÞch n−íc muèi cã hoµ vi khuÈn . NÕu thö nghiÖm d−¬ng tÝnh ( vi
khuÈn cã β- galactosidase) th× nhò dÞch cã mµu vµng nh¹t, cßn thö nghiÖm ©m
tÝnh th× nhò dÞch vÉn lµ mµu trong.
2. ChuyÓn ho¸ Protein vµ Acid amin
β-Galactosidase
NH2 - RCH - CO - NH - RCH - CO - NH - RCH -...
LK
Peptide
Protease
+ HOH HOH
NH2 - RCH - COOH + NH2 - RCH - COOH
OH
-
H
+
S¬ ®å 4: Ly gi¶i protien
Mét sè loµi vi sinh vËt cã kh¶ n¨ng chuyÓn ho¸ c¸c protein vµ acid amin
®Æc tr−ng. Dùa vµo sù chuyÓn ho¸ ®Æc biÖt ®ã mµ ng−êi ta cã thÓ ph©n lo¹i
®−îc vi khuÈn . Trong thùc tÕ th× c¸c tÝnh chÊt sau th−êng ®−îc quan t©m:
2.1. Lµm láng gelatine
Gelatinase (+)Gelatinase (+)
H×nh 5: Thö nghiÖm gelatinase
6

7. Mét sè loµi vi khuÈn cã chøa enzyme gelatinase th× cã kh¶ n¨ng lµm
láng gelatin. §Ó x¸c ®Þnh tÝnh chÊt nµy, ng−êi ta dïng gelatin ®−îc tr¸ng lªn
líp nhùa máng (th−êng dïng phim ¶nh ch−a chôp) cho vµo èng nghiÖm cã vi
khuÈn ®−îc hoµ b»ng n−íc muèi. NÕu vi khuÈn cã gelatinase th× mµu phim
¶nh bÞ tan hÕt , cßn nÕu kh«ng cã gelatinase th× mµu phim ¶nh vÉn tån t¹i.
2.2. Kh¶ n¨ng khö Carboxyl (Decarboxylase)
Mét sè loµi vi khuÈn cã kh¶ n¨ng s¶n xuÊt enzyme decarboxylase víi
t¸c dông khö c¸c aminoacid thµnh amine vµ CO2:
Aminoacid Amine + CO2
Decarboxylase
Lysin, ornithin vµ arginin lµ 3 aminoacid th−êng xuyªn dïng ®Ó x¸c
®Þnh kh¶ n¨ng nµy cña vi khuÈn (th−êng lµ vi khuÈn ®−êng ruét). M«i tr−êng
Moeller Decarboxylase lµ m«i tr−êng c¬ b¶n cã cho thªm c¸c aminoacid cÇn
x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng khö carboxyl cña vi khuÈn. §Ó t×m kh¶ n¨ng nµy cña vi
khuÈn ng−êi ta nu«i cÊy vµo 2 èng m«i tr−êng kh¸c nhau, mét èng gåm m«i
tr−êng c¬ b¶n cã chøa c¸c acid amin cÇn thiÕt, cßn mét èng chØ cã m«i tr−êng
c¬ b¶n. Trong suèt thêi kú nu«i cÊy c¶ 2 èng sÏ lµm chÊt chØ thÞ tÝm
bromcresol sang mµu vµng do vi khuÈn lªn ®· men mét phÇn nhá glucose
trong m«i tr−êng, nÕu nh− aminoacid bÞ khö carboxyl thµnh amin th× m«i
tr−êng bÞ kiÒm ho¸ trë l¹i vµ quay vÒ mµu tÝm ban ®Çu.
2.3 Kh¶ n¨ng khö amine (Phenylalanin Deaminase)
Phenylalanine lµ mét amino-acid, khi bÞ khö amine th× nã ë d¹ng keto-
acid (phenylpyruvic). Thö nghiÖm Phenylalanine dùa trªn viÖc ph¸t hiÖn acid
phenylpyruvic trong m«i tr−êng (th¹ch phenylalanin). Sau khi nu«i cÊy vi
khuÈn 18-24h b»ng c¸ch nhá vµi (IV-V) giät dung dÞch FeCl3 (Ferric
chloride) 10% vµo th× cã kÕt qu¶. NÕu trong m«i tr−êng cã acid phenylpyruvic
(thö nghiÖm d−¬ng tÝnh) th× thÊy xuÊt hiÖn mµu xanh cña s¾t (III)
phenylpyruvat
3. Khö Nitrate thµnh Nitrit
T×m kh¶ n¨ng khö nitrate thµnh nitrit cña vi khuÈn rÊt quan träng trong
viÖc x¸c ®Þnh vµ ph©n biÖt c¸c nhãm vi sinh vËt. TÊt c¶ c¸c vi khuÈn ®−êng
ruét (ngo¹i trõ Enterobacter agglomerans vµ Erwinia) ®Òu cã kh¶ n¨ng khö
nitrate thµnh nitrit nh− sau:
NO-
3 - 2e + 2H → NO-
2 + H2O
7

8. §Ó ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng nµy cña vi khuÈn ng−êi ta nu«i cÊy vi khuÈn vµo
m«i tr−êng cã NO3
-
(KNO3), sù xuÊt hiÖn cña nitrit trong m«i tr−êng nu«i cÊy
®−îc ph¸t hiÖn bëi cho vµo chÊt thö lµ α- naphthylamine vµ acid sulfanilic víi
sù t¹o thµnh mµu ®á diazo (p- sulfobenzeneazo- α naphthylamine)
4. Kh¶ n¨ng sö dông Citrate
Natri citrate lµ mét muèi cña acid citric, mét hîp chÊt h÷u c¬ . §Ó ph¸t
hiÖn kh¶ n¨ng sö dông citrate cña vi khuÈn ng−êi ta nu«i cÊy vi khuÈn vµo
trong m«i tr−êng Simmons cã natri citrate, ®©y lµ ph©n tö cã chøa mét anion,
còng lµ mét nguån carbon duy nhÊt vµ trong m«i tr−êng cßn cã (NH4) H2PO4
chøa mét nguån nitro duy nhÊt. NÕu vi khuÈn cã kh¶ n¨ng sö dông citrate tõ
natri citrate th× sÏ kÐo theo sù khö ®−îc nitro tõ muèi amoni víi s¶n phÈm t¹o
thµnh aminonium hydroxide (NH4OH) lµm kiÒm ho¸ m«i tr−êng, do ®ã sÏ lµm
cho chÊt chØ thÞ xanh bromthymol trong m«i tr−êng (th−êng lµ m«i tr−êng
Simmons) chuyÓn sang mµu xanh n−íc biÓn.
H×nh 6: Thö nghiÖm citrate
Citrate (-)
Citrate (+)
5. Urease:
Urease lµ mét enzyme cã ë mét sè loµi vi khuÈn , nã cã kh¶ n¨ng thuû
ph©n ure (NH2-CO - NH2) theo ph¶n øng:
H2N - CO - NH2 + 2 HOH NH3 + CO2 +H2O
Urease
(NH4)2CO3
§Ó ph¸t hiÖn kh¶ n¨ng nµy cña vi khuÈn ng−êi ta th−êng nu«i cÊy
chóng vµo m«i tr−êng cã ure (th−êng lµ m«i tr−êng láng Ure- Indol hoÆc m«i
tr−êng Christensen). NÕu vi khuÈn cã enzyme urease th× sÏ xuÊt hiÖn s¶n
phÈm NH3 trong m«i tr−êng, nh÷ng NH3 nµy ph¶n øng víi dung dÞch t¹o
8

9. thµnh amonium carbonate [(NH4)2CO3] lµm cho m«i tr−êng bÞ kiÒm ho¸. Do
vËy lµm mµu ®á phenol cña m«i tr−êng chuyÓn sang mµu ®á c¸nh sen.
Urease (+)Urease (-)
H×nh 7: Thö nghiÖm Urease
6. Catalase:
§©y lµ mét enzyme thuû ph©n hydrogen peroxide (H2O2)
H2O2 Catalase H2O + 1/2 O2
Ngo¹i trõ streptococci, phÇn lín vi khuÈn hiÕu kþ khÝ tuú trªn vµ kþ khÝ
cã chøa enzyme catalase. Thö nghiÖm t×m enzyme nµy cã thÓ thùc hiÖn trªn
phiÕn kÝnh hoÆc trong èng nghiÖm b»ng c¸ch nhá mét giät oxy giµ (H2O2) lªn
phiÕn kÝnh hoÆc èng nghiÖm. NÕu vi khuÈn cã catalase th× thö nghiÖm d−¬ng
tÝnh víi hiÖn t−îng næi c¸c bät khÝ khi ta nghiÒn mét khuÈn l¹c vi khuÈn vµo
®ã. NÕu ©m tÝnh th× kh«ng cã hiÖn t−îng g× xÈy ra.
Catalase (+)
Catalase (-)
H×nh 8: Thö nghiÖm Catalase
7. Kh¶ n¨ng sinh Indol
Mét sè vi khuÈn cã chøa enzyme tryptophanase, enzym nµy cã kh¶ n¨ng
ph©n huû tryptophan t¹o ra c¸c s¶n phÈm lµ indol, acid pyruvic vµ hîp chÊt
amoni. §Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng nµy ng−êi ta nu«i cÊy vi khuÈn vµo m«i tr−êng
cã tryptophan (th−êng lµ m«i tr−êng Ure -Indol), nÕu vi khuÈn cã enzyme
tryptophanase th× trong m«i tr−êng sÏ xuÊt hiÖn indol vµ nã ®−îc ph¸t hiÖn khi
nhá thuèc thö Kovac hoÆc Erhlich. NÕu ph¶n øng d−¬ng tÝnh, indol tan trong
cån isoamylic sÏ b¾t mµu ®á thÉm næi lªn thµnh mét vßng trßn trªn bÒ mÆt
m«i tr−êng).
9

10. Sơ đồ 6: Phản ứng của Indole với thuốc thử Kovac
Sơ đồ 5: Sự giáng hoá tryptophan của enzym
Indole (+)
Indole (-)
H×nh 9: Thö nghiÖm t×m kh¶ n¨ng sinh Indole cña vi khuÈn
8. Kh¶ n¨ng sinh H2S
Mét sè loµi vi khuÈn cã kh¶ n¨ng gi¶i phãng sulfua tõ c¸c acid amin
hoÆc hîp chÊt kh¸c chøa l−u huúnh ë d¹ng H2S . §Ó x¸c ®Þnh tÝnh chÊt nµy
cña vi khuÈn th× ta sÏ nu«i cÊy chóng vµo m«i tr−êng ph¶i tho¶ m·n hai ®iÒu
kiÖn:
- Cã dÉn xuÊt cña S (th−êng lµ acid amine cysteine hoÆc methionin)
- Cã chÊt ph¸t hiÖn nh− : Ion Fe2+
(m«i tr−êng KIA), Ion Pb2+
(m«i
tr−êng th¹ch ch×).
NÕu cã H2S sinh ra th× trong m«i tr−êng sÏ xuÊt hiÖn mµu ®en do sù t¹o
thµnh c¸c muèi sulfua (FeS hoÆc PbS).
10

11. Fe2+
+ H2S FeS↓ (mÇu ®en) + 2H+
HoÆc:
Pb2+
+ H2S PbS↓ (mÇu ®en) + 2H+
H2S (-) H2S (+)
(2)
(1)
H2S (-)
H×nh 10: Thö nghiÖm t×m H2S trªn m«i tr−êng th¹ch ch× (1) vµ m«i
tr−êng KIA
9. Kh¶ n¨ng thuû ph©n Hippurate.
Liªn cÇu B cã chøa enzyme hippuricase, nã cã kh¶ n¨ng thuû ph©n acid
hippuric. Do vËy ng−êi ta th−êng chÈn ®o¸n liªn cÇu B b»ng c¸ch nu«i cÊy
vµo m«i tr−êng cã natrihippurat (m«i tr−êng láng natrihippurat) kho¶ng 20-
24h th× sÏ xÈy ra:
Natrihippurat Natribenzoat + Glycine
Hippuricase
V× vËy, nÕu vi khuÈn cã kh¶ n¨ng thuû ph©n hippurat (tøc lµ cã
hippuricase) th× sau nu«i cÊy 20-24h trong m«i tr−êng sÏ xuÊt hiÖn
natribenzoat vµ chÊt nµy ®−îc ph¸t hiÖn b»ng c¸ch nhá d− dung dÞch FeCl3 cã
chøa mét l−îng nhá HCL th× thÊy cã kÕt l¾ng xuèng ®¸y (s¾t III hippurat)
10. Thö nghiÖm Bile- Esculine.
Mét sè vi khuÈn (®Æc biÖt lµ liªn cÇu D) cã kh¶ n¨ng ph¸t triÓn trong
m«i tr−êng cã muèi mËt vµ thuû ph©n ®−îc esculine (d¹ng hîp chÊt glycoside)
thµnh glucose vµ aglyconeasculetine. §Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng nµy ta nu«i cÊy vi
khuÈn vµo m«i tr−êng cã 1-4% muèi mËt, bile- esculine vµ muèi s¾t (III)
citrate. NÕu vi khuÈn cã tÝnh chÊt trªn th× sau 18-24h nu«i cÊy th× esculetine
xuÊt hiÖn sÏ t¸c dông víi muèi s¾t (III) vµ lµm cho m«i tr−êng cã mµu n©u ®en
hoÆc mµu ®en.
11

12. 11. Oxydase
C¸c vi khuÈn kþ khÝ kh«ng cã oxydase, cßn c¸c vi khuÈn hiÕu khÝ tuyÖt
®èi th× lu«n cã. Tuy nhiªn c¸c vi khuÈn hiÕu kþ khÝ tuú tiÖn th× th−êng kh«ng
cã oxydase. §Ó ph¸t hiÖn tÝnh chÊt nµy ta sÏ nhá mét giät dung dÞch
dimetylparaphenylen diamin lªn mét miÕng giÊy läc råi lÊy mét khuÈn l¹c cña
vi khuÈn ®Ó lªn miÕng giÊy Èm nµy. NÕu vi khuÈn cã oxydase th× miÕng giÊy
cã mµu hång tÝm, cßn kh«ng cã oxydase th× miÕng giÊy kh«ng ®æi mµu.
Oxydase (-)Oxydase (+)
Oxydase (+)
Oxydase (-) Oxydase (+)
12

13. 12. Kh¶ n¨ng di ®éng
§ã lµ nh÷ng vi khuÈn cã l«ng, chóng cã thÓ ph¸t hiÖn b»ng c¸c nu«i
cÊy vµo m«i tr−êng th¹ch mÒm khi chäc que cÊy cã vi khuÈn thµnh mét v¹ch
th¼ng gi÷a èng. NÕu di ®éng, vi khuÈn mäc lan xung quanh ®−êng cÊy vµ cã
thÓ lan c¶ trªn mÆt m«i tr−êng.
Khả năng di động của vi khuẩnVi khuẩn có lông
Môi trường SIM dùng để xác định sự di động của các vi khuẩn có
khả năng sinh H2S
13. Kh¶ n¨ng lµm tan m¸u
Mét sè vi khuÈn cã c¸c yÕu tè g©y tan m¸u. Khi nu«i cÊy chóng trªn
m«i tr−êng th¹ch m¸u th× cã thÓ gÆp c¸c h×nh th¸i tan m¸u sau:
- Tan m¸u (β): vßng tan m¸u trong suèt, hång cÇu bÞ ph¸ huû hoµn toµn.
13

14. - Tan m¸u (α):vßng tan m¸u kh«ng hoµn toµn, xung quanh khuÈn l¹c cã
vßng tan m¸u mµu xanh, th−êng gÆp ë liªn cÇu viridant vµ phÕ cÇu .
- Tan m¸u (℘): xung quanh khuÈn l¹c kh«ng nh×n thÊy vßng tan m¸u,
hång cÇu trong th¹ch vÉn gi÷ mµu hång nh¹t vµ th−êng gÆp ë liªn cÇu D.
L−îng gi¸:
1- Tr¶ lêi §óng/ Sai c¸c c©u sau:
TT Néi dung § S
- Thö nghiÖm ONPG môc ®Ých t×m xem vi khuÈn cã enym β-
galactosidase kh«ng
- Ph¶n øng RM môc ®Ých ®Ó t×m kh¶ n¨ng duy tr× m«i tr−êng
nu«i cÊy ë pH ≥ 4,4 cña vi khuÈn
- Ng−êi ta th−êng dïng oxy giµ (H2O2) ®Ó x¸c ®Þnh xem vi khuÈn
cã enzyme catalase kh«ng
- Nh÷ng vi khuÈn cã indol (+) nghÜa lµ nã chøa enzyme
tryptophanase
- Ph¶n øng VP môc ®Ých lµ tÝnh chÊt chuyÓn ho¸ trung gian
Acetoin cña vi khuÈn trong m«i tr−êng
Tan máu β
Các dạng gây tan máu của vi khuẩn
14

15. 2- Tr¶ lêi ng¾n c¸c c©u sau:
- Hai m«i tr−êng th−êng dïng ®Ó t×m kh¶ n¨ng lªn men ®−êng cña vi khuÈn :
+ ……………………………………………………………………….
+ ……………………………………………………………………….
- Vi khuÈn cã kh¶ n¨ng lµm láng gelatin th× chøa enzyme
……………………..
- Nªu 2 hîp chÊt quan träng trong m«i tr−êng Simmons gióp cho viÖc x¸c
®Þnh kh¶ n¨ng sö dông citrate cña vi khuÈn:
+ ……………………………………………………………………….
+ ……………………………………………………………………….
- §Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng sinh H2S cña vi khuÈn th× m«i tr−êng nu«i cÊy ph¶i
tho¶ m·n 2 ®iÒu kiÖn:
+ ……………………………………………………………………….
+ ……………………………………………………………………….
- §Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng di ®éng cña vi khuÈn th× ng−êi ta nu«i cÊy vµo m«i
tr−êng ………………………………………..
- Nªu tªn 3 acid amine th−êng dïng ®Ó x¸c ®Þnh kh¶ n¨ng khö carboxyl cña
vi khuÈn :
+ ……………………………………………………………………….
+ ……………………………………………………………………….
+ ……………………………………………………………………….
3- Chän c©u tr¶ lêi ®óng nhÊt:
- M«i tr−êng Bile- Esculin dïng ®Ó t×m kh¶ n¨ng cña vi khuÈn :
A- Sèng ®−îc trong m«i tr−êng cã muèi mËt
B- Ph©n huû ure C- Thuû ph©n hippurate
D- Di ®éng
- ONPG lµ chÊt cã cÊu tróc t−¬ng tù:
A- Glucose B- Saccharose
C- Lactose D- Manitol
- Tan m¸u hoµn toµn lµ d¹ng tan m¸u:
A- α B- β
C- ℘ D- C¶ A+B
- M«i tr−êng KIA cã chøa ®−êng:
A- Glucose B- Lactose
C- Arabinose D- C¶ A vµ B
15