сурган хүмүүжүүлэх илтгэл

1. Жигүүр цогцолбор сургууль
Сэдэв: Уншлагаар
хүүхдийг
хөгжүүлэх нь
Бага боловсролын багш Д.Батсүрэн
2014-2015 он

2. Үндэслэл
(Хүн болох багаасаа, хүлэг
болох унаганаасаа)
Боловсрол тэргүүлэх
салбар сургалт
төлөвшүүлэх дэлхийн
иргэн
Оршил

3. Хэрэгцээ
“Ном бол ертөнцийг харах цонх мөн”

4. “Бүгдээрээ хэлэлцвэл буруугүй
Бүлээн усаар угаавал хиргүй”
Ном уншиж сурах нь урлаг юм.
Зөв унших аргад чиглүүлж төлөвшүүлэх
нь
Дэлхийн оюуны мэдлэг олох хэрэгсэл
Бичгийн хэл, урлаг эзэмших
Сэтгэхүйн соёл хөгжүүлэх суурь
Дэвшүүлсэн санаа

5. “Мянга сонссоноос нэг удаа нүдээр үз”
Ажиглалтын арга
 Туршилтын арга
 Жишин харьцуулах
 Сорилго арга
Судалгааны арга зүй

6. Хүүхдийг зөв уншуулах арга зүйг
удирдан чиглүүлэх, ном зохиол
унших сонирхол төрүүлэх, танин
мэдэхүйг хөгжүүлэх, дэлхий
ертөнцийн соёлтой
танилцуулах, бие даан мэдээлэл
олж авахад тусална.
Судалгааны зорилго

7.  Оюун ухааны төрлүүдийг хөгжүүлэх ба
сурах арга барилыг төлөвшүүлэх
Өөртөө итгэх итгэлийг “Чи чадна” хайрын
хэлээр төлөвшүүлэх
 Хүүхдийн сонирхол, танин мэдэхүйн
хөгжлийг судалж унших түвшинг тогтоох нь
 Зөв уншуулах арга ба “Найзтайгаа уншъя”
аргыг хичээлд туршин хэрэглэсэн байдал
Судалгааны зорилт

8. 1) Оюун ухааны төрлүүдийг хөгжүүлэх
2) Хүүхдийн сурах арга барилыг судалж
төлөвшүүлэх
3) Хүүхдийн өөртөө итгэх итгэлийг “Чи чадна”
хайрын хэлээр төлөвшүүлэх
4) Хүүхдийн танин мэдэх үйл явц, уншлагад
нөлөөлөх нь
5) Уншлагаар хүүхдийг хөгжүүлэх нь ба найзтайгаа
уншъя аргыг хичээлд туршин хэрэглэсэн байдал
(судалгаа)
6) Дүгнэлт хэсэг
7) Ном зүй
Онол ба үндсэн хэсэг

9. Их сургуулийн профессор Гардньер “Оюун ухааны
онцлогийн онолдоо “Хүүхдийн оюун ухаан ганцхан
төрөл байдаггүй. Анх төрсөн хүүхэд бүрт 8 төрлийн
оюун ухаан өөр өөр түвшинд байдаг ба багаасаа эхлэн
амьдралын туршид энэхүү оюун ухаанаа хөгжүүлж
чаддаг байна.
 Ярих ухаан
Харах
Математик
Хөдлөх ба бие махбодийн ухаан
Дотоод
Хөгжмийн
Байгалийн
Нийгмийн
Гардньерийн онол

10. Бүх хүүхдэд ээжийнхээ гэдсэнд байхдаа олж
авсан зан ааш, араншин, сурах арга барил
байдаг.
Эдгээр шинж нь удамшлын байсан ч үүнийг
судалж сургалтын үйл ажиллагаандаа анхаарч
ажиллавал илүү ойлгомжтой чөлөөтэй
амьдралыг хүүхдэд өгч чаддаг юм.
Сурах арга барилыг:
 харааны
 сонсголын
 хүртэхүй ба хөдөлгөөн
Гриндерийн онол

11. Судалгаа хийх
Хүссэн цагт нь тусламж өгөх
Материаллаг орчинг ба чөлөөтэй хэрэглэх хичээлийн
хэрэглэгдэхүүнийг бэлтгэх
Хүүхдийн асуултыг дэмжих
Мэдрэмжээ чөлөөтэй илэрхийлэх боломж олгох
Аливааг дэмжих (өөрчлөлт шинэчлэлд дасан зохицох)
 Багшийн заах арга оновчтой, ойлгомжтой (бүтээлгэх,
зохиох, чадваржуулах, хөгжүүлэх)
 Бие даан хариуцлага хүлээхэд нь болохгүй зүйл дээр
нь туслах
Хүүхдийн өөртөө итгэх итгэлийг төрүүлж
төлөвшүүлбэл сурагч багшийн хандлагыг
ойртуулахад дөхөм болно.

12. Хүүхдийн танин мэдэх үйл явцыг:
- Харааны сэрэл - 3 нас
- Сонорын сэрэл – 6-7 нас
 Сэрэл
Хүртэхүй
Анхаарал
Ой тогтоолт
Зохион бодох гэсэн сэтгэл зүйн ерөнхий
шинжид хуваадаг.
Хүүхдийн танин мэдэх үйл явц нь
сэрлээс эхэлдэг

13. Хүүхэд бол гэрэлт ирээдүй юм. Тэднийг ном
унших сонирхолтой болгох нь эцэг эх, багшийн
үүрэг юм.
Эцэг эхийн үүрэг:
 Номыг чанга дуугаар унших нь уураг тархийг
бага наснаас нь хөгжүүлэхэд онцгой нөлөөтэй.
 Үлгэр домог ярьж өгөх, оньсого таавар
таалгах, хэл зүгшрүүлэх үгс, ардын тоглоом,
наадгай тоглуулах, сургах
Ном уншихгүй бол сэтгэхээ болино.

14. Номыг зөв унших аргад сургах, буруу
уншлага нь эмх цэгцгүй мэдлэг, хоосон
номчирхол бий болгоно.
Зорилготой ном сонгох
Сонирхол хэрэгцээгээ хангах (нас ба
сэтгэхүйн онцлогт тохирсон)
Ном унших эрүүл ахуйн шаардлагыг
ойлгуулах
Багшийн үүрэг зорилго

15.  Гүнзгийрүүлсэн уншлага
 Түргэн уншлага
 Түүвэрчилсэн уншлага
 Номтой танилцах уншлага
 Эшлэл, нэр, баримт зэргийг олж унших
зорилготой уншлага
Уншлагын 5 төрөл

16. Хичээл сургалтын явцад сурагчдын
дунд сурлагын хоцрогдол гардаг.
Судалгаа хийхэд:
 Унших аргад төлөвшөөгүй
 Сонсгол ба харааны бэрхшээлтэй
 Ар гэрийн анхаарал халамж муу
Уншлагын 4 чанар эзэмшүүлэх

17. Олон төрлийн арга, үйл
ажиллагаа, судалгаа хийсний үр
дүнд “Найзтайгаа уншъя” гэсэн
аргыг хичээлд хэрэглэхэд
сурагчдын унших чадварт ахиц
гарсан, дөхөм болсон тул туршиж
гаргаж ирсэн.
“Найзтайгаа уншъя”

18. 1. Өөрийгөө нээж танилцуулах үе шатаас эхэлсэн. Энэ
үед урмын ба зоригжуулах үгс хэрэглэж, итгэлийн
галыг асааж өгнө. Буруу ярьсан ч зэмлэл өгөхгүй.
2. Эхний зорилготой унших аргыг эзэмшүүлэхийг
зорьсон.
3. Ойлгож уншуулах зорилт
4. Уншсанаа ойлгомжтой, итгэлтэй ярьж сургах
5. Эхийн эхлэл, гол, төгсгөл хэсгийг ялган уншиж,
утгын хамаарлыг тодорхойлж сурах
6. Унших арга барилыг хүүхэд бүрт эзэмшүүлэхийг
хүсэхдээ, тэдний уншихдаа яаж уншиж байгаа
ялгаатай байдлыг илрүүлэхийг зорьж судалгаа
хийсэн.
“Найзтайгаа уншъя” аргын алхамууд

19. 5 14 12 23 2
16 25 7 24 13
11 3 20 4 18
8 10 19 22 1
21 15 9 17 6
Харааны талбайг хөгжүүлэх дасгал
14 18 7 24 21
22 1 10 9 6
16 5 8 20 11
23 2 25 3 15
19 13 17 12 4
15 6 16 9 14
1 3 20 24 2
18 22 10 21 12
17 11 23 5 25
7 4 13 19 8

20. № Сурагчдын нэрс 1-25 тоог хүснэгтээс олох
1 2 3 4 5 6
1 Алтансор 65 70 90 65 50 66
2 Алтанхүү 25 55 60 70 80 60
3 Амгаландалай 70 65 50 60 70 40
4 Ариунзул 110 70 80 60 70 60
5 Бадамхатан 105 91 90 80 85 70
6 Батболд 55 60 70 80 70 75
7 Батзаяа 80 60 60 70 60 55
8 Баярбат 80 100 100 90 80 70
9 Бат-Өлзий 130 90 90 80 90 85
10 Болортуяа 35 50 50 50 55 51
11 Бүрэндарь 50 60 60 70 80 55
12 Галхүү 90 90 100 80 70 60
Харааны талбайн хязгаарыг хөгжүүлэх судалгаа

21. Ном уншихдаа багаас нь эхлэх хэрэгтэй. Эхлээд өөрсдөдөө зориулсан номыг
сонгон уншаарай. Унших эрдэм гэдэг нь олон ном уншиж дуусгана гэсэн үг
биш.
Анхаарлаа төвлөрүүлж нүдлэх дасгал хийх аргын судалгаа
Унших эрдэм (Нүдлэх эх)
Ажиглах нүдлэх даалгавар
 Өгүүлбэрийн эхлэл төгсгөлийг тэмдэглэх
 Эхний үг ба төгсгөлийн үгийг тэмдэглэх
 Өгүүлбэрээс нүдлэх үгсийг тэмдэглэх

22. № Сурагчдын нэрс
Эхлэл,
төгсгөлийг олж
чадсан эсэх
Эхлэл ба
төгсгөл үгийг
тэмдэглэсэн
эсэх
Өгүүлбэрийг
тэмдэглэсэн
эсэх
1 Алтансор + + д
2 Алтанхүү д + д
3 Амгаландалай д + +
4 Ариунзул + д 0
5 Бадамхатан 0 0 0
6 Батболд + + +
7 Батзаяа + + +
8 Баярбат + д д
9 Бат-Өлзий + + д
10 Болортуяа 0 д +
11 Бүрэндарь + д д
Нүдлэх ойг төлөвшүүлэх дасгалын судалгаа

23. Сурагчдын бүтээлээс

24. 6 1 18 22 14
12 10 15 3 25
2 20 5 23 13
16 21 8 11 7
9 4 17 19 24
Анхаарлын тогтворжилтыг шалгах тест
22 25 7 21 11
6 2 10 3 23
17 12 15 5 18
1 15 20 9 24
19 13 4 14 8
9 5 11 23 20
14 25 17 19 13
3 21 7 16 1
18 12 6 24 4
8 15 10 2 22

25. № Сурагчдын нэрс
Цагаан дэвсгэр
хэд байгааг
ажиглах
5, 7, 9
I
хүснэгтийн
тоог хэлэх
10, 3, 7, 17
II хүснэгтийн
тоог ажиглах
7, 9, 22, 24, 19
III хүснэгтийн
тоог ажиглах
5, 11, 20, 13, 19,
3, 5, 10, 22
1 Алтансор 5 8 12 5 5 6
2 Алтанхүү 6 5 6 5 7 9
3 Амгаландалай 5 7 10 5 7 8
4 Ариунзул 6 8 10 5 7 5
5 Бадамхатан 6 11 22 3 1 3
6 Батболд 3 10 7 5 7 9
7 Батзаяа 7 10 5 5 4 10
8 Баярбат 5 6 10 5 5 3
9 Бат-Өлзий 5 7 10 5 4 4
10 Болортуяа 5 7 10 3 5 3
Анхаарал тогтворжуулах судалгаа

26. Эндээс ойлгож, зөв унших уншлагын аргыг
сонгосон. Зориг муутай, өөртөө итгэлгүй сурагч
удаан, бусдад сонсогдохгүй, ойлгомжгүй уншдаг.
Тэдгээр хүүхдийг судалснаар уншлагыг:
 ангидаа ангиараа
 аравтаараа
 багаараа
 тавуулаа, 4, 3, 2 –оор уншуулах уншлага нь
хүүхдэд дэмжлэг, бусдыг сонсоод өөрийн дуу
хоолойгоо гаргах гэсэн итгэл сэтгэлийг
төрүүлдэг уншлагын арга болохыг туршилт
судалгаагаар нотолсон.
Уншлагын зохион байгуулалт

27. 4а анги унших аргад суралцаж байгаа нь

28.  Сурагчдад бага зэргийн ахиц, өөртөө итгэх итгэл
төрмөгц нүдний харц сэргэн, нүүрэнд нь инээмсэглэл
тодрон, ном унших сонирхолтой болж эхэлсэн.
 Эхний үед өгүүлбэрийн эхлэл, өргөлт, зогсолт,
төгсгөлийг ялгаж уншихгүй байв. Мөн “нь, ч, л, даа,
шүү” гэх мэт тодчилогчийг салангид дуудан, удаан
уншдаг байв.
 Багш сурагчийг явцаар нь үнэлж, алдааг бага багаар
засан, сурагч өөрийгөө шинээр нээснээр бусадтайгаа
адил сайн уншдаг ахиц өөрчлөлт гарсан.
Энэ аргыг туршихдаа дараах судалгааг явуулж үр дүнг
тооцсон болно.
Сурагчдад гарсан өөрчлөлт

29. Хүүхдийг уншлаганд сургахдаа:
 Сурагчийг олон талаас нь судлах /хувь хүн/
 Хэл яриаг зүгшрүүлэх, харааг хөгжүүлэх, нүдлэх
ойг төлөвшүүлэх, анхаарлыг тогтворжуулах
 Эх дээр ажиллах, сурах (өгүүлбэр, цогцолбор)
Өгүүлбэрийн өргөлт, зогсолтыг тохируулан
унших
Шүлэг яруу найргийг уран тод уншуулах,
цээжлүүлэх
Бага ангид буюу (1-4 ангид) чанга уншлага
тохиромжтой.
Судалгааны дүгнэлт

30. Хүүхэд айдасгүй, өөртөө итгэлтэй
 Өөрийн дуу хоолойгоо сонсох гэж мэрийнэ.
 Найзаасаа хоцрохгүйн тулд хичээж унших ба
уншлагын хурд нэмэгдэнэ.
 Хичээлд идэвхтэй, сонирхолтой болно.
 Ном унших хүсэл тэмүүлэл, мөрөөдөл
 Өөрийн эзлэх орон зайг бий болгоно.
 Сэтгэл зүйн хувьд өөдрөг, үзэл бодолтой
“Найзтайгаа уншъя” уншлагын
давуу тал

31. 1 12 42 27 61 65 26 82 83 89
11 2 52 58 39 98 76 91 25 92
13 41 3 38 63 40 77 97 96 24
29 51 43 4 28 66 67 100 99 23
14 53 44 37 5 72 68 79 22 84
30 55 36 54 62 6 20 21 90 94
15 35 45 59 19 73 7 69 93 88
16 34 18 57 49 50 75 8 87 95
31 17 46 48 64 74 80 70 9 86
33 32 47 56 60 78 81 71 85 10
Математикийн хичээлд хүрдийг
заах арга

32. Хүндэт багш нараа!
Бүх төрлийн хичээлээр хүүхдийг унших цаг,
уншсанаа болон өөрийн ойлгосноо илэрхийлэх
боломжийг олгож, хүүхдэдитгэл урам өгч, сурган
хүмүүжүүлэх ариун үйлсдээ шамдан ажиллацгаая.
Хүүхэд бол бидний тарьсан үр, соёлж байгаа
цэцэг учраас арчилж тордож ургуулцгаая.
Мөн ертөнц дэлхийд 1 нар манддаг ч хүүхэд
болгон өөр өөрийн нартай. Багш таны мөнх хөх
тэнгэрт олон наран мандаж байг.
Уриалга

33. 1. А.Тогтоодулам, Б.Баяраа “Оновчтой уншлага” УБ
хот. 2011 он.
2. Махмут Ачыя. Хүүхдэд өөртөө итгэх итгэлийг
хайрын хэлээр төлөвшүүлэх
3. С.Тунгалаг “ Хүүхдийн уншлагыг удирдахуй” УБ,
2013 он
4. Ном унших соёл. Эчнээ уншигчдын бага хурал. Төв
номын сан. 2-р салбар, 2013 он
5. П.Одсүрэн, Б.Гэрэлсайхан, Н.Даваасүрэн,
Ц.Дашдолгор “Багшийн ном” Монгол хэл-4, УБ, 2014
6. П.Одсүрэн, Б.Гэрэлсайхан, Н.Даваасүрэн,
Ц.Дашдолгор “Монгол хэл-4 сурах бичиг, 2014 он
Хавсралт ба ном зүй

34. Анхаарал
тавьсанд
баярлалаа.