SlideShare a Scribd company logo
1
g]kfnsf ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf nflu ;+:yfut tyf lgofds
vfsf
vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno
sf7df8f}+, g]kfn
a}zfv,@)&$
2
ljifo ;"rL
!= kl/ro
!=! ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f
!=@ ;x/L ;/;kmfOsf] kl/k|]Io
!=# ;/;kmfOsf] kl/ro
!=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] cf}lrTo
@= sfg'gL tyf gLltut kl/j]z
#= ;+:yfut tyf lgodg vfsfsf] p2]Zox? / sfo{If]q
$= ;+:yfut e"ldsf / lhDd]jf/Lx?
$=! dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu ;du| lhDd]jf/L
$=@ e"ldsf / lhDd]jf/Lx?
$=# :ynut ;/;kmfO k|0ffnL / lj;h{gsf] l8hfOg / lgdf{0f
$=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;Íng / 9'jfgL
$=% dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u
$=^ jftfj/0fLo cg'udg tyf cg'kfng
$=& hgr]tgf clej[l4, Ifdtf ljsf;, tflnd / cg';Gwfg
$=* gLltut ;dGjo, k|fljlws ;xof]u / ah]6 Joj:yfkg
cg';"rL M
cg';"rL ! M ;+:yfut k|aGw
cg';"rL @ M dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|zf]wg ;+oGqsf] nflu ;fO6 5gf}6 dfkb08
cg';"rL # M kmf]xf]/kfgLsf dfgsx?
1
kl/R5]b !
kl/ro
!=! ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f
:yfgLo k'g{;+/rgf cfof]un] jlu{s[t u/]sf] jlu{s/0f cg'?k hg;+Vofsf] cfwf/df ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f / /fli6«o
;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ gLlt @))( df kl/eflift dWojtL{ / ;fgf ;x/x? lgDg ad]lhd /x]sf 5g.
tflnsf ! M ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f
;x/L If]q Go"gtd
hg;+Vof
jflif{s /fhZj
-?= bz nfvdf_
;+/rgf
dxfgu/kflnsf #)),))) $))  pkdxfgu/kflnsf / gu/kflnsfsf nflu rflxg] ;j} k"jf{wf/ x'g'kg]{5 .
 %)) ;}ofsf] ljz]if1 ;]jf ;lxtsf] xl:k6n ePsf] x'g'kg]{5 .
 /+uzfnf ePsf] x'g'kg]{5 .
 Kf|ljlws lzIffno ePsf] x'g'kg]{5 .
 ;+u|xfno ePsf] x'g'kg]{5 .
 6ld{gn ;lxtsf] j;kfs{ x'g'kg]{5 .
 t/sf/L tyf kmnkm'n ljls| s]Gb| ePsf] x'g'kg]{5 .
pkdxfgu/kflnsf !%),))) !))  gu/kflnsfsf nflu rflxg] ;j} k"jf{wf/ x'g'kg]{5 .
 @)) ;}ofsf] xl:k6n ePsf] x'g'kg]{5 .
 /+uzfnf jf v]nd}bfg / se8{xn ePsf] x'g'kg]{5 .
 ;efxn ePsf] x'g'kg]{5 .
gu/kflnsf  cfˆgf] If]q leq Nof08lkmn ;fO6 x'g'kg]{ jf ;f] gePdf e/kbf]{
j}slNks Aoj:yfkg ;'lglZrt ePsf] x'g' kg]{5 .
 v'nf If]q ePsf] / kfs{ pbofg ePsf] jf x'g ;Sg] ePsf] x'g'kg]{5 .
 xf6ahf/ If]q ePsf] jf /fVg kof{Kt 7fFp ePsf] x'g'kg]{5 .
 slDtdf Ps :jf:Yo s]Gb| ePsf] x'g'kg]{5 .
 bdsn, PDj'n]G; ;]jf ;lxtsf] sfof{no :yfkgf ug{ cfjZos hUuf
k|ofKt ePsf] x'g'kg]{5 .
 ;fgf, demf}nf / 7"nf pbof]u ;+rfngdf /x]sf x'g'kg]{5 .
 ;+rf/, ljB't / ;8s oftfoft ;]jf pknAw ePsf] x'g'kg]{5 .
 a}+s tyf ljlQo ;+:yf ePsf] x'g'kg]{5 .
 v]nd}bfg ePsf] x'g'kg]{5 .
 j;kfs{ ePsf] jf ;f]sf] nflu cfjZos hUuf ePsf] x'g'kg]{5 .
 ;fj{hlgs zf}rfno ePsf] x'g'kg]{5 .
 ;fd'bflos ejg jf ;efxn ePsf] x'g'kg]{5 .
lxdfn @),))) @
kxf8 #%,))) #=%
lelq dw];- kxf8L
e"efu _
#%,))) #=%
lelq dw];- -;dy/
e"efu _
&%,))) &=%
t/fO{ &%,))) &=%
2
;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt, @)^^ df kl/eflift
;x/L
If]q
Go"gtd hg;+Vof jflif{s /fhZj
-?= bz nfvdf_
;+/rgf
dWojtL{ ;x/x? !),)))–%),))) /fhZjsf] dfkb08 5}g
t/ hg;+Vofsf]
hg3gTj k|lt ju{
x]S6/ !) JolQm /
slDtdf klg %)Ü
hg;+Vof s[lif afx]ssf]
If]qdf nfu]sf]
x'g'kg]{
cfwf/e"t ;'ljwfx? h:t} lu|8 ljh'nL, ;~rf/, dfWolds
ljBfno, :jf:Yo ;]jfx?;fgf ;x/x? %,)))–$),)))
!=@ ;x/L ;/;kmfO kl/k|]Io
g]kfnn] ljutsf] bzsb]lv cfwf/e"t ;/;kmfO -rkL{sf] kx'Fr_ df ;'wf/ ub}{ cfO/x]sf] 5 . ;g @))! df @$Ü sf]
t'ngfdf ;g @)!! df se/]hdf j[l4 eO{ ^$Ü -;x/ – (!Ü / u|fdL0f – %^Ü_ k'u]sf] lyof] . ;g @)!! df /fli6«o
;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgfsf] sfof{Gjog kZrft g]kfndf ;/;kmfO / :jR5tfsf] cj:yf ;'wf/df ult
cfPsf]n] w]/} ufpF, gu/kflnsf / lhNnfx? v'nf lb;fd'Qm 3f]if0ff eO{ /x]sf 5g . /fli6«o Joj:yfkg ;"rgf cfof]hgf
-@)!$_ sf cg';f/ cfwf/e"t ;/;kmfOsf] se/]hdf j[l4 eO{ xfn &)Ü k'u]sf] 5 .
;x/x?df ;/;kmfOsf] se/]h vfN8] rkL{, ;'wfl/Psf] rkL{ / ;]lK6s 6ofÍhl8t rkL{x? k|of]u ug]{ 3/kl/jf/x?df
e/ kb{5 .
g]kfndf b|'t ultdf ;x/Ls/0f eO{ /x]sf] 5 . ;g @)!! df !&Ü /x]sf] ;x/L hg;+Vof xfn $)Ü k'u]sf] cg'dfg
ul/Psf] 5 . #)Ü ;x/L hg;+Vofsf] rkL{ 9n k|0ffnLdf hf]l8Psf] / $*Ü hg;+Vofsf] rkL{ ;]lK6s 6ofÍdf hf]l8Psf
5g ,!@Ü hg;+Vof;+u ;fwf/0f rk{L{ 5 eg] (Ü hg;+Vof;+u s'g} lsl;dsf] rkL{sf] ;'ljwf 5}g / !Ü hg;+Vofsf]
;DaGwdf tYofÍsf] cfefj /xsf] 5 . gu/kflnsf] ;+Vof %* af6 j[l4 eP/ xfn @$^ k'u]sf] 5 / w]/}h;f] ;fgf
;x/x? gu/kflnsfsf] ?kdf juL{s[t ePsf 5g eg] ;]lK6s 6ofÍdf hf]l8Psf] rkL{sf] ;+Vofdf klg cem j[l4 ePsf]
5 .
!=# ;/;kmfOsf] kl/ro
;/;kmfO M– dfgj dnd'qsf] ;'/lIft lj;h{gsf nflu ;]jf / ;'ljwfx?sf] Joj:yfnfO{ ;/;kmfO elgG5 . ;/;kmfOn]
kmf]xf]/d}nf ;+sng / kmf]xf]/ kfgLsf] lj;h{g dfkm{t :jR5tf sfodnfO{ ug'{nfO{ a'emfpF5 . hg:jf:Yo k|j4{gsf nflu
ul/Psf ljleGg :j:ys/ lqmofsnfkx?sf] ;du| sfo{ ;kmfO xf] .
:jR5tf M– :jR5tf eGgfn] cfkm" / jl/kl/sf] jftfj/0f ;kmf u/L /f]usf] lj:tf/ /f]Sg' / la/fdL x'gaf6 aRg
ckgfOg] ;Dk"0f{ Joxf/x? x'g . :jR5tfn] JolQm / ;d'bfosf] cfgLafgLnfO{ hgfpF5 . -;|f]tM k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&# _
To;}n], ;/;kmfOdf lgDg ljifox? ;dfj]z ePsf] x'G5g M
s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:Yffkg (Faecal Sludge Mangement)
v_ kmf]xf]/kfgL Joj:yfkg / k|zf]wg -9n tyf ljs]lGb|t k|0ffnLx? b'j}_ . kmf]xf]/kfgL eGgfn] cf}Bf]uLs t/n kmf]xf]/
;d]tnfO{ hgfpFb5 .
u_ jiff{tsf] kfgL -gfnf_ Joj:yfkg, /
3_ 7f]; kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg .
3
!=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] cf}lrTo
Kfmf]xf]/ kfgL (Wastewater) / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ (Faecal sludge) Joj:yfkg ug{ lgDg adf]lhdsf k|0ffnLx?
zx/L If]qsf] cfjZostf / pko'Qm k|ljlwsf cfwf/df 5gf}6 ug{ ;lsg] 5 .
s_ k|zf]wg ;lxtsf] 9n k|0ffnL .
v_ k|zf]wg ;lxtsf] 9n k|0ffnL tyf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg (Faecal sludge management) Plss[t
k|0ffnL .
u_ 9n Joj:yfkgsf nflu hg3gTj gePsf] cyjf 5l/Psf j:tL /x]sf] :yfgdf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg .
;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;]lK6s 6ofÍaf6 vfnL ug]{, ;Íng tyf 9'jfgL ug]{ sfo{ Joj:yLt ?kdf x'g
;s]sf] 5}g . cfˆgf] 3/sf] ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug{ k/]df lghL If]qsf pBdLx?nfO{ af]nfP/ ug]{ ul/G5 . ;x/x?df
;]lK6s 6ofÍ lgoldt ?Kfdf vfnL ug]{ kl/kf6L 5}g / ha vfN8f] jf ;]lK6s 6ofÍx? el/P/ aflx/ aUb5g ta dfq
vfnL ug]{ ul/G5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ug]{ ;]jfx?sf] lgodg ug]{ ;+:yfsf] cefjdf ;]lK6s 6ofÍaf6
lgsflnPsf] n]bf] / kmf]xf]/kfgLnfO{ k|zf]wg lagf g} glhs}sf] gbL, ;LdfGt hdLg, 9n jf gfnLdf hyfefjL ?kdf
ˆofSg] ul/G5 .
ck|zf]lwt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/n] ;tx / hdLgd'lgsf kfgLsf ;|f]tx?nfO{ k|b"lift agfpg'sf ;fy} hg:jfYo /
jftfj/0fdf k|lts"n c;/ kb{5 . rkL{af6 lg:sg] dfgj kmf]xf]/n] kfg]{ k|lts"n :jR5tf ;DaGwL c;/ af/] s]xL
3/w'/Lx? dfq ;r]t /x]sf 5g . :ynut ;/;kmfOsf] of]hgf th'{df / Joj:yfkgdf ;x/L ;/;kmfO / kmf]xf]/kfgL
Joj:yfkg nfO{ a]jf:tf ul/Psf]] 5, rkL{ lgdf{0fdf dfq s]lGb|t /xL s]lx gu/kflnsfx?df dfq 9n lgdf{0f ;Lldt
x'g'sf] ;fy} :ynut ;/;kmfOnfO{ cgf}krfl/s / c:yfoL ;/;kmfO ;]jf k|jfxsf] ?kdf x]l/Psf] 5 .
w]/} :yfg÷If]qx?nfO{ v'nf lb;fd'Qm 3f]if0ff u/]kl5 ;+3Lo ;/sf/, :yfgLo tx -gu/kflnsf / ufFpkflnsf_, ;d'bfo
/ 3/w'/Lx?n] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug]{ sfo{ ljsf;sf] Ph]08fsf] ?kdf cufl8 a9fO{ k"0f{ ;/;kmfO
tkm{ pGd'v eO/x]sf 5g . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;xL Joj:yfkg lagf ;'wfl/Psf] ;/;kmfO / :jR5tf k|ofKt
/ lbuf] xF'b}g .
To;n], gbL÷kfgL ;|f]tdf k/]sf] k|b"if0fsf] ef/nfO{ sd ug{ lskmfotL / lbuf] pkfox?sf] vfhL ug{kg]{ ePsf]5 .
dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkgsf] nflu lgofds / ;+:yfut vfsfnfO{ ;anLs/0f, tflnd / lzIff,
Joj;flos of]hgfsf] ljsf; / sfof{Gjog, ;+efJo ;dfwfgsf pkfox?sf] k|fljlws / ljQLo ljZn]if0fsf ;fy} ;]jf
k|jfx / ;~rfng tyf dd{t ;+ef/df lbuf]kgf cfjZos 5 .
4
kl/R5]b–@
sfg'gL / gLltut kl/j]z
o; v08n] ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jfx? ;DaGwL sfg'gsf] l;+xfjnf]sg, gLlt / dfu{bz{gx?nfO{ qmdfut
>[+vnfsf] ?kdf j0f{g ub{5 .
!= g]kfnsf] ;+lawfg
g]kfnsf] ;+lawfgsf] bkmf %^ cg';f/ ;+3Lo nf]stflGqs g]kfnsf] d'n ;+/rgf ;+3, k|b]z / :yfgLo tx u/L tLg
txsf] /x]sf] 5 . :yfgLo tx cGtu{t ufpFkflnsf, gu/kflnsf / lhNnf ;ef x'g]5g . ufpFkflnsf /
gu/kflnsfx?df j8fx?sf] ;+Vof ;+3Lo sfg'gdf Joj:yf eP cg';f/ x'g] 5 .
g]kfnsf] ;+lawfgn] ;'/lIft kfgL / ;/;kmfOsf] kx'FrnfO{ lgDg adf]lhd cfwf/e"t clwsf/sf] ?kdf k|Tofe"t u/]sf] 5 .
@= PsLs[t vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt tyf sfg'g
g]kfndf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf;+u ;DalGwt P]g sfg'g / gLltx? ljleGg ;dodf lgdf{0f ePtf klg tL
P]g sfg'gsf] cg'kfng / sfof{Gjog g} d'Vo r'gf}tLx?sf] ?kdf /x]sf 5g . o;}nfO{ dgg u/]/ vfg]kfgL tyf
;/;kmfO ;+u ;DalGwt P]g, lgodfjnL sf ;fy} PsLs[t vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt vfg]kfgL tyf
;/;kmfO dGqfnon] tof/ ul//x]sf] 5 . log} ;fwgx?sf dfWodaf6 jt{dfg gLltx? / sfg'gnfO{ Pp6} Jofks
sfg'gL / ;+:yfut vfsfleq PsLs[t ug]{ / nIo k|flKtdf ;dGjofTds 9Ën] cufl8 a9L ;'wfl/Psf], ;dfj]zL / lbuf]
vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;DaGwL ;]jfx? k|bfg ug{ cg's"n jftfj/0f l;h{gf x'g'sf ;fy}, ;/f]sf/jfnfx?nfO{
dfu{bz{g x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 .
#= hn;|f]t P]g, @)$(
hn;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u, ;+/If0f, Joj:yfkg / ljsf; ug{ hn;|f]t P]g @)$( sf] k|f/De ePsf] xf] . o;n] b]z
leq /x]sf] hn;|f]tsf] :jfldTj /fHodf /x]sf] sfg'gL cfwf/ k|bfg u/]sf] 5 . o;n] hn;|f]tsf] nfebfos
pkof]ux?sf] lgwf{/0f ug{ To:tf] pkof]uaf6 x'g] jftfj/0fLo tyf cGo xflgsf/s k|efjsf] /f]syfd ug{ Pj+ hn;|f]t
nfO{ k|b"if0f d'St /fVgsf] nflu sfg'gL Joj:yf u/]sf] 5 .
$= jftfj/0f ;+/If0f P]g, @)%# jftfj/0f ;+/If0f lgodfjnL, @)%$
o; P]gn] cfly{s ljsf; / jftfj/0f ;+/If0f aLrsf] cGof]Gofl>t ;DaGwaf6} lbuf] ljsf; x'g] s'/fnfO{ Wofgdf /fVb}
jftfj/0fLo x|f;af6 dfgj hflt, hLjhGt', jg:klt, k|s[lt tyf ef}lts j:t'dfly x'g ;Sg] k|lts"n k|efjnfO{
oyfzSo sd u/L :jR5 tyf :j:y jftfj/0f sfod ug{ / k|fs[lts ;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u / Joj:yfkgaf6
jftfj/0f ;+/If0f ug]{ ;DaGwdf sfg'gL Joj:yf u/]sf] 5 .
;kmf jftfj/0fdf afFRg kfpg] clwsf/ M wf/f #) -!_ k|To]s gful/snfO{ :jR5 / :j:y jftfj/0fdf afFRg kfpg]
xs x'g] 5 . -@_ jftfj/0fLo k|b"if0f jf x|f;af6 x'g] Iflt jfkt kLl8tnfO{ k|b"ifsaf6 sfg'g adf]lhd Ifltk"lt{
kfpg] xs x'g] 5 .
:jf:Yo ;DaGwL xs M wf/f #% -$_ k|To]s gful/snfO{ :jR5 vfg]kfgL tyf ;/;kmfOdf kx'Frsf] xs x'g] 5 .
5
P]gdf cfof]hgfsf] k|s[lt / cfsf/sf] cfwf/df jftfj/0fLo k|efj d"NofÍg (EIA) jf k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f
(IEE) ug'{ kg]{ Joj:yf /x]sf] 5 . o; P]gn] k|b"if0fsf] lgoGq0f jf jftfj/0fnfO{ Iflt k'¥ofpg] sfo{x?sf] /f]syfd
ug{sf] nflu jftfj/0f lg/LIfssf] Joj:yf u/]sf] 5 . lgodfjnLn] vfg]kfgL;+u ;DalGwt cfof]hgfx?sf] nflu EIA jf
IEE ug'{kg]{ cj:yfsf] ;"rL cf}+NofPsf] 5 . of] P]gdf ePsf] Joj:yf adf]lhd ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt,
@))( df kmf]xf]/kfgLsf] lj;h{g gbL÷kfgLdf ubf{ kfgLsf] u'0f:t/ ;+/If0f ug{ lgodg ug]{ Joj:yf u/]sf] 5 .
%= :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%%
:yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% / :yfgLo :jfoQ zf;g lgodfjnL, @)%^, df clwsf/sf] lgIf]k0f, lhDd]jf/L /
:yfgLo txx?nfO{ ;|f]tx? lbg] cfwf/ to ug'{sf] ;fy} vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf ;]jfx?sf] nflu ;d]t ljs]lGb|s[t
tl/sfaf6 :yfgLo ljsf; k|lqmofsf] g]t[Tj ug]{ k|fjwfg /x]sf] 5 . o; P]gn] k|fs[lts ;|f]tx? :yfgLo tx ;DklQ x'g]
/ k|fs[lts ;|f]tsf] pkof]udf s/ nufO{ :yfgLo txsf] ;zlQms/0fsf] kl/sNkgf u/]sf] 5 .
:yfgLo :jfoQ zf;g P]gdf ;/;kmfO ;DjlGw k|fjwfgx? o; k|sf/ /x]sf 5g M–
:yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf %^ df :yflgo txn] ;/;kmfO, 9n lgsf; ;]jf z'Ns nufpg ;Sg] Joj:yf 5 .
gu/kflnsfsf] sfd st{Jo / clwsf/ M bkmf (^ -!_ -u_ hn;|f]t, jftfj/0f / ;/;kmfO{ ;DjlGw -^_ df gu/kflnsf
If]qleq ;/;kmfOsf sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ / -&_ df kmf]xf]/ d}nf ;+sng, 9'jfgL tyf tx nufpg] ;DjlGw sfdsf]
;+rfng / Joj:yfkg ug]{ u/fpg] Joj:yf 5 .
ufpF ljsf; ;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/ M bkmf @* -r_ -$_ a;f]af; If]qdf cfaZos 9n lgsf;sf]
Joj:yfkg ug]{ u/fpg] Joj:yf 5 .
^= /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf, @)^)
/fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtfn] 3/leq vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf k|fjwfgdf 3/af6 lg:sg] kmf]xf]/kfgL,
jiff{tsf] kfgLsf] ;Íng tyf lj;h{g / rkL{ lgdf{0f / cGo ;/;kmfOsf ;'ljwfx? ;d]tsf] dfgsx? tof/ u/L
dfu{bz{g k|bfg u/]sf] 5 . of] cfrf/ ;+lxtf 7"nf ;x/x?sf] nflu w]/} ;fGble{s 5 tyf ;fgf ;x/ / ;x/f]Gd'v
ahf/x?sf] nflu o;sf] ;fGble{stf sd /x]sf] 5 . o;sf dfgs / dfu{bz{gx? cg'udg, ko{j]If0f, / cg'kfng ug{
r'gf}tLsf ?kdf /x]sf 5g .
&= vfg]kfgL Joj:yfkg af]8{ P]g, @)^#
Vffg]kfgL Joj:yfkg af]8{sf] sfo{If]q leq gu/kflnsfx? kb{5g . o; P]gn] ;x/L If]qx?sf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO
;]jfx?df :yfgLo tx / vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;+:yfx?sf] ;xeflutfdf hf]8 lbPsf] 5 . ;fy} o; P]gn]
vfg]kfgLsf] ;DklQx?sf] :jfldTj, vfg]kfgLsf] Joj:yf / ;/;kmfOsf] ;]jfx? pknAw u/fpg :jfoQ / :jtGq
vfg]kfgL Joj:yfkg af]8{ :yfkgf ug]{ Joj:yf u/]sf] 5 . o; P]gn] ;]jf k|bfos -;fj{hlgs jf lghL_ nfO{ nfO;]G;
lbg], k|0ffnLsf] Joj:yfkg, ;~rfng tyf dd{t ;+ef/ / ;DklQx? lnhdf lbg ;lsg] klg Joj:yf u/]sf] 5 .
*= ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt, @)^^
zx/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ ;]jfn] k'¥ofpg] ;]jfsf] If]q cfwf/e"t dfgljo cfjZostf k'/f ug]{ :t/ ;Dd dfq
l;ldt 5}g eGg] dfGotf /fv]sf] 5 . o; lgltn] pkef]QmfnfO{ ;'ne d"nodf ;'/lIft, ljZjf;gLo, kof{Kt / yk ;]jf
pknAw u/fO{ hLjg:t/ ;'wf/ ug]{ nIo lnPsf] 5 . oL pb]ZoxnfO{ bLug] ?kd xfl;n ug{sf nflu ;'xfFpbf] k"jf{wf/,
6
pko'Qm ;+:yfut ;+/rgf, cf}lrTok"0f{ nfut c;'nL Joj:yf, pko'Qm ljQLo jftfj/0f, yk hg;xeflutf / lg0f{o
k|lqmofdf pkef]Qmx?sf] ;+nUgtf, gLlh If]q;Fu pko'Qm ;fem]bf/Lsf] Joj:yfx? cToGt} dxTjk"0f{ tTjsf ?kdf /x]sf
5g . o;sf cltltQm o; gLltn] jftfj/0f ;+/If0fsf pkfox? cjnDag ug'{sf ;fy} vfg]kfgLsf] dfu / k|of]u
kZrft pT;h{g Joj:yfkgsf pkfox?sf] dfWodaf6 hn;|f]]tsf cGo pkef]ux?;Fu ;Gt'ng sfod ug]{ pb]Zo /x]sf]
5 .
(= /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf, @)^* / k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&#
g]kfn ;/sf/n] ;g @)^* df /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf sfof{Gjog u/L :yfgLo txsf] g]t[Tj,
jx';/f]sf/jfnfx?sf] ;fem]bf/L / ;d'bfosf] :jfldTjdf tn lbOPsf] dfu{bz{g l;4fGtnfO{ cg';/0f ub}{
;/f]sf/jfnfx?sf] PsLs[t k|of;, ;~rfngdf ;dfGh:otf, v'nf lb;fd'Qm cj:yfsf] lbuf] Joj:yfkg / k"0f{
;/;kmfO cleofg ;~rfng u/]sf] 5 . ufpFkflnsf / gu/kflnsf :t/df k"0f{ ;/;kmfOsf] gtLhf k|fKt ug{ u'?
of]hgfsf k|fjwfgx?nfO{ lj:tf/ u/L k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&# vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ dGqfnoaf6 :jLs[t
ePsf] 5 .
dfu{bz{s l;4fGtx?, /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf
!!= 7f]; kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg P]g, @)!@
of] P]gsf] d'Vo p2]Zo 7f]; kmf]xf]/d}nfsf] sf/0fn] hg:jf:Yo / jftfj/0f kg]{ k|lts"n k|efjnfO{ Go"gLs/0f
!)= ;x/L jftjf/0f Joj:yfkg lgb]{lzsf, @)^*
o; lgb]{lzsfn] k|zf]wg kZrft kmf]xf]/kfgLsf] dfgs / 7f]; kmf]xf]/d}nfnfO{ kmf]xf]/sf] ?kdf lj;h{g ug'{eGbf klxnf
sfod ug'{kg]{ cfjZos Go"gtd dfgsx?nfO{ lglZrt u/]sf] 5 . of] lgb]{lzsfsf] p2]Zox?df :j:y ;x/ lgdf{0fsf]
nflu jftfj/0fLo k|b"if0f Go"gLs/0f ug{] tyf lagf k|zf]wg kfgL÷gbLx?df 9nsf] lj;h{g ug{ aGb]h nufPsf] 5 .
o;n] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug{ lghL If]qnfO{ k|f]T;flxt u/]sf] 5 . r]tgfsf] cefj tyf
k|fyldstfdf tn k/]sf] sf/0fn] of] lgb]{lzsfnfO{ sfof{Gjogdf Nofpg r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 .
!!= g]kfn ;/sf/ sfo{ ljefhg lgodfjnL, @)^(
vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ dGqfno g]kfn ;/sf/sf] sfo{ljefhg lgodfjnL cg';f/ :oflg6/L 9n Joj:yfkgsf]
lhDdf vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefusf] x'g]5 egL Joj:yf ul/Psf] 5 .
!@= ;x/L ljsf; /0fgLlt, @)&#
/fli6«o ;x/L ljsf; gLlt, kZrft ;x/L ljsf; dGqfnosf] /fli6«o ;x/L ljsf; /0fgLlt, @)&# n] ;x/L ljsf;
If]q;+u ;DalGwt dxTjk"0f{ d'2fx? h:t} k|0ffnL, k"jf{wf/, jftfj/0f / cfly{s d'2fx?nfO{ ;Daf]wg ug{ ;xof]u
 v'nf lb;fd'Qm cj:yf, ;/;kmfO sfo{qmdsf] Go"gtd sfo{qmd x'g'kg]{ 5 .
 vfg]kfgL tyf ;/;kmfO cfof]hgfx?df zt k|ltzt ;/;kmfO ;'ljwfsf] ;'lglZrtf x'g'kg]{ .
 3/fo;L rkL{sf] nflu ;d'bfon] k|ljlwut 5gf}6sf] Joj:yf x'g'kg]{ .
 :yfgLo txn] ;/;kmfO lqmofsnfkx?sf] g]t[Tj ug'{kg]{ .
 uf=lj=;= jf gu/kflnsf, ;a} ;/;kmfO sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ Go"gtd OsfO x'g'kg]{ .
 :yfgLo ?kdf Joj:yfkg ul/g] cfly{s ;xof]u ;+oGqsf] k|j4{g ug]{ . ;+:yfx?df ;/;kmfOsf ;'ljwfx?
clgjfo{ x'g'kg]{ k|fjwfg .
 gofF lgdf{0f x'g] ejgdf clgjfo{ zf}rfno x'g'kg]{ k|fjwfg .
 :jR5 afgLJojxf/ k|j4{gsf] nflu lgoldt ;fa'g kfgLn] xft w'g] Jojxf/ .
7
k'¥ofPsf] 5 . ;x/L ;/;kmfOdf hxfF ;+efjgf 5 ToxfF 9n k|0ffnL, :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx? / sfnf] kq] ;8ssf
;fy jiff{tsf] kfgL lj;h{g ug{ gfnfsf] Joj:yfkg ug{ s]lGb|t /x]sf] 5 . xfn;fn} ;/sf/n] æ;kmf ;x/Æ sfo{qmd
z'?jft u/]sf] 5 h;df kfFr j6f cjojx? kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg, kfgL / kmf]xf]/kfgL Joj:yfkg, xl/ofnL k|j4{g,
k|b"if0f lgoGq0f / ;x/L ;f}Gbo{tf ;dfj]z ul/Psf] 5 .
!#= /fli6«o vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf If]qut ljsf; of]hgf -d:of}bf_, @)&#
vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] /fli6«o vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tfIf]qut ljsf; of]hgf th'{df ul//x]sf] 5 .
o; of]hgfn] ;femf b[li6sf]0f tyf /fli6«o k|fyldstf–d}qL /0fgLlt clVtof/ ub}{ k|To]s gful/sn] hxfF / hlxn] klg
:ki6 ;+of]hg, ;dGjo, ;fd~h:oLs/0f Pjd P]Soa4tf dfkm{t ;a}sf nflu ;'/lIft vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;'ljwf
k'¥ofpg] tkm{ sfo{qmlds vfsf k|:t't ub{} ;/f]sf/jfnfx? nfO{ lbzf lgb]{zg u/]sf] 5 .
8
kl/R5]b–#
;+:yfut tyf lgofds vfsfsf] p2]Zox? / sfo{If]q
dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug]{ rqmsf] ;kmntfk"j{s sfof{Gjogsf] nflu ;+:yfut tyf lgofds vfsfn]
;xof]u k"¥ofpg] 5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug]{ rqmdf :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?af6 dfgj
dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;'/lIft ;Íng, 9'jfgL / k|zf]wg tyf lj;h{g÷k'gMk|of]u kb{5g . of] ;]jf rqm k|efjsf/L
Joj:yfkgdf e/ kb{5 . vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt tyf /0fgLltx? / sfo{ k4ltnfO{ ;]jf rqmdf k|To]s
;/f]sf/jfnfx?sf] e"ldsf / lhDd]jf/Lx?nfO{ lgodg nfu" ug]{ ;Gbe{df :ki6 kl/eflift ug{ cfjZos 5 . ;+:yfut
;+be{sf] ljleGg tx ;lxtsf] lj:t[t sfo{ k4ltsf] nflu cNksfnLg, dWosfnLg, tyf bL3{sfnLg :ynut ;/;kmfO
k|0ffnL ;lxt vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;Da4 gLlt Pj+ lgb]{lzsf k|lt ;/sf/sf] bx|f] klta4tf bzf{pFb5 .
:ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?n] dfgj dnd'qLo / kmf]xf]/kfgLnfO{ ;Íng, ;dfj]z tyf cf+lzs k|zf]wg ub{5g . oL
k|0ffnLx?df hDdf ePsf] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ nfO{ ;+°ng u/L k|zf]wg kZrft lj;h{g ul/g] 5 .
o; dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg vfsfsf] p2]Zo dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg rqmdf k|efjsf/L of]hgf
th'{df, sfof{Gjog, cg'udg / lgodg ug{ ;xof]u ug]{ /x]sf] 5 . csf]{ cy{df o;n] ;x/x?df dfgj dnd'qLo
kmf]xf]/sf] ;Íng, 9'jfgL, k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u ug{] 5 .
d'Vo p2]Zox?df M
 dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] k|efjsf/L Joj:yfkgsf] nflu ;d¢ ;+:yfx?sf] e"ldsf / lhDd]jf/L kl/eflift ug'{, /
 ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkgsf] k|efjsf/L of]hgf th'{df, sfof{Gjog / cg'udgsf] nflu
dfu{ k|z:t ug'{ /x]sf] 5 .
dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ;]jf rqm
o; ;+:yfut tyf lgofds vfsfn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] k|efjsf/L Joj:yfkg sf] nflu ;Da4 lhDd]jf/
;+:yfx?sf] Ifdtf clej[l4, ;~rfng dfu{bz{gsf] ljsf; ug{ klg ;xof]u ub{5 .
9
o:tf k|0ffnLx?sf] ?kdf ;]jf lbg] :ynut ;/;kmfO / If]qx? dfq o; vfsfsf] If]qleq kg]{5g . :yfgLo tx jf
o;sf] s'g} efudf kmf]xf]/kfgLsf] Joj:yfkg z'4Ls/0f ;+oGq ;lxtsf] 9n k|0ffnLsf] dfWodaf6 ePdf ;f] If]qdf of]
vfsf nfu" x'g] 5}g .
10
kl/R5]b–$
;+:yfut e"ldsf / lhDd]jf/Lx?
o; vfsfleq kl/eflift ul/Psf ;/;kmfO ;]jfdf ;+nUg ;+:yfx?sf] ;+:yfut e"ldsf / lhDd]jf/Lx? g]kfnsf]
;+lawfgdf Joj:yf ePsf k|fjwfgx?af6 oxfF /flvPsf] 5 . vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt, P]g, / If]qut ljsf;
of]hgf -d:of}bf_, k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&#, /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf, @)^* / :yfgLo :jfoQ
zf;g P]g,@)%% oL ;j}n] ;fd'lxs ?kdf gu/kflnsfx?, ufpFkflnsfx?sf] ;/;kmfO ;]jfx?sf] Joj:yfkgdf
dfu{bz{g / lgodg ug]{ ub{5g .
oL sfg'gL / gLltut k|fjwfgx?af6 ;/;kmfO, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkg ;d]tsf] of]hgf th'{df /
Joj:yfkgsf] nflu d'Vo lhDd]jf/L cf–cfˆgf] sfo{ If]qleq :yfgLo tx -gu/kflnsf / ufpFkflnsf_ sf] ePsf] b]lvG5
. /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgfdf ;/;kmfO sfof{Gjogsf nflu gu/kflnsf / ufpF ljsf; ;ldltx?nfO{
sfof{Gjogsf tNnf] OsfO{ ?kdf kl/eflift u/]sf] 5 .
o;vfsfdf lbOPsf] e"ldsf / lhDd]jf/Lsf] cfwf/df gu/kflnsf / ufpFkflnsfx?n] :yfgLo kl/k|]Iodf cfjZos
k/]df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkgsf nflu ljz]if ljlgodsf] th'{df ug{ ;lsg] 5g . To; k|sf/sf] ljz]if
ljlgodsf] th'{df ug]{ k|fjwfg :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf &^ df Joj:yf ul/Psf]] 5 .
tflnsf # M ;/sf]sf/jfnfx?sf] e"ldsf
;/f]sf/jfnfx? gLlt tyf
dfu{bz{gx?
;dGjo k|fljlws
;xof]u
;Íng
tyf
9'jfgL
k|zf]wg lj;h{g
÷
clGtd
pkof]u
lgodg Ifdtf
clej[l4
cg'udg
vfg]kfgL tyf
;/;kmfO
dGqfno / ;+3Lo
dfldnf tyf
:yfgLo ljsf;
dGqfno



 
खानेपानी तथा
ढल ननकास
विभाग
    
hg;+Vof tyf
jftfj/0f
dGqfno
    
gu/kflnsf÷
ufpFkflnsf÷
;]jfk|bfos
        
vfg]kfgL pkef]Qmf
;+:yf   


lghL
If]q÷pBdLx?
   
cg';Gwfg÷z}lIf
s k|lti7fg
  
ljsf; ;fem]bf/÷
/fli6«o jf
cGt/f{li6«o u}/
;/sf/L ;+:yfx?
  
11
$=! dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu ;du| lhDd]jf/L
!= dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu :yfgLo txaf6 cfˆgf] sfo{ If]qleq of]hgf th'{df, sfof{Gjog,
cg'udg / ;]jf k|jfxsf ;fy} Joj;flos gd'gfsf] ljsf; tyf k|of]usf] nflu lhDd]jf/ x'g] 5g .
@= :yfgLo txn] M
 vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnoaf6 k|fljlws tyf Joj:yfkg ;DaGwL ;xof]u
lng ;Sg]5g .
 :yfgLo ljsf; tyf ;+3Lo dfldnf dGqfnoaf6 :yfgLo ;'zf;g ;DaGwL ;xof]u lng ;Sg]5g .
 :yfgLo txsf] ;+:yfut / Joj:yfkg Ifdtf gx'Fbf;Dd dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ;]jf rqmsf]
;~rfng / Joj:yfkgsf] nflu vfg]kfgL tyf ;/;kmfO pkef]Qmf ;ldltnfO{ ;+nUg u/fpg ;lsg] 5 .
 :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf !!^ sf] cfwf/df dfgj dnd'lqo kmf]x/sf] Joj:yfkgdf ;+nUg lghL
Joj;foLnfO{ dfgj dnd'lqo kmf]x/sf] ;Íng, 9'jfgL, k|zf]wg / clGtd pkofusf nflu nfO;]G; lbg ;Sg]5g .
#= cfˆgf] ;+/rgf cg';f/ :yfgLo txx?n] hg:jf:Yo tyf jftfj/0f zfvf jf dxf–zfvfsf] :yfkgf ug'{ kg]{5 . dfgj
dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf ;]jfx? ;DaGwL lqmofsnfkx?sf] of]hgf th'{df, sfof{Gjog / lgl/If0f ug]{ sfo{ ;f]
zfvf jf dxfzfvfn] g} ug]{ 5 . cfjZostfsf] cfwf/df o;n] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jfx?sf]
k|efjsf/L of]hgf th'{df, Joj:yfkg / lgodgsf nflu Ps ;ldlt÷;d"x u7g ug{ ;Sg]5 .
$= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] ;dfj]zL of]hgf th'{df / sfof{Gjogsf] ;+of]hg
gu/kflnsf÷ufpFkflnsf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltx?sf] dfWodaf6 ug{ ;Sg] 5 .
gu/kflnsf÷ufpFkflnsfx?n] vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltx?sf] dfWodaf6 cGo ;/f]sf/jfnfx?
tyf dflyNnf] lgsfox? aLrdf ;~rf/ / ;dfGh:otf, ;xnufgLsf] cj;/ ;'b[9 / cg'udg tyf cg'kfng ug{
;3fp k'¥ofpg] 5 . olb cf–cfˆgf] If]qdf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltx? u7g ePsf 5}gg eg]
:yfgLo txx?n] tL ;ldltx?sf] u7g ug{ ;lqmotf b]vfpg' kg]{5 .
dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu ;+:yfut vfsf cg';"rL ! df lbOPsf] 5 .
$=@ e"ldsf / lhDd]jf/Lx?
d'Vo ;/f]sf/jfnfx?sf] ljz]if e"ldsf / lhDd]jf/Lx? lgDg adf]lhd /xg]5 .
!= vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno tyf vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu
s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] l8hfOg, kl/of]hgf k|ltj]bg, ;+:yfut tyf lgofds vfsf,
;~rfng lgb]{lzsf÷dfu{bz{gsf] ljsf; / k|rf/–k|;f/ ug]{ . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|efjsf/L
of]hgf th'{df, sfof{Gjogsf nflu :yfgLo txnfO{ ;Ifd agfpg dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg rqm ;DaGwL
;"rgf, lzIff / ;~rf/ ;fdfu|Lx?sf] ljsf; / k|rf/–k|;f/ ug]{ .
v_ ;/f]sf/jfnfx?;+u ;dGjo a}7s cfof]hgf ug]{ .
u_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGq lgdf{0fsf] nflu nfut ;fem]bf/L ug]{ / ;+emf}tf cg';f/ nfut
;fem]bf/L u/] gu/]sf] cg'udg ug]{ .
12
3_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqmsf] nflu :yfgLo txnfO{ k|efjsf/L sfo{qmd, Joj:yfkg /
cg'udg ug]{ sfo{df k|fljlws ;xof]u k'¥ofpg] .
ª_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug{ :yfgLo tx / cGo k|zf;lgs ;+oGqx?sf]
;+:yfut Ifdtf ;anLs/0f ug]{ / Ifdtf n]vfhf]vfsf] cfwf/df /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO tflnd s]Gb| tyf
cg';Gwfg ;+:yfx?sf] dfWodaf6 Ifdtf clej[l4 ug]{ .
r_ of] vfsfnfO{ ;+:yfut ug{ :yfgLo txnfO{ ;xof]u ug]{ / o;nfO{ sfof{Gjog ug{ pko'Qm x'g] lsl;dsf :yfg
ljz]ifsf] 5gf}6 nufot cGo sfuhftx? tof/ ug{ ;3fpg] .
5_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu bIf hgzlQm pTkfbg / k|rf/–k|;f/ ug{, cg'udg tyf cg'kfngsf]
nflu hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno;+u ;xsfo{ ug]{ .
h_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf /0fgLlt / k4ltx?sf ljz]iftfx?, PsLs[t vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf
gLlt, sfg'g, If]qut ljsf; of]hgfdf ;x/L ;/;kmfO dfu{bz{g /fVg tyf cfjZostf cg';f/ ;+zf]wg ug]{
;'lglZrttf ug]{ .
´_ ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] cg'ejsf] cfwf/df vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt /
;/;kmfO dfu{bzgdf ;+:yfut ;'wf/sf nflu o;sf] /0fgLltx?nfO{ ;do ;dodf kl/dfh{g ug]{ .
`_ lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg -l8hfO{g tyf nfut cg'dfg tof/L_, k|fljlws tyf ljlQo ;xof]u .
6_ cWoog, cg';Gwfg tyf ljsf; .
@= ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno
s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkg ;x/L ;/;kmfOsf] PsLs[t cjojsf] ?kdf :yfgLo txnfO{ of]hgf th'{df
/ sfof{Gjogdf gLltut lgb]{zg lbg] .
v_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkgdf k|efjsf/L sfof{Gjog / cg'udgsf] nflu :yfgLo txnfO{ pko'Qm
hgzlQm / ah]6 pknAw u/fpg] .
u_ :yfg ljz]if cg';f/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug{ ljlgod tof/ ug{ ;xof]u ug]{ / :yflgo
;efaf6 :jLs[t ug{ ;xhLs/0f ug]{ .
3_ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno;+u dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg / /0fgLltx?df ;+:yfut ;'wf/sf]
nflu gLltut 5nkmn / ;~hfn tof/ ug]{ .
#= hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno
s_ ;x/L jftfj/0f Joj:yfkg lgb]{lzsf, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg , kmf]xf]/kfgL pT;h{g dfkb08 /
;"rsx? vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno dfkm{t :yfgLo txx?df k|rf/–k|;f/ ug]{ .
v_ ;x/L jftfj/0f Joj:yfkg lgb]{lzsfdf kl/eflift u/] cg';f/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ , kmf]xf]/kfgL pT;h{g /
pTkflbt j:t'sf] cg'kfngsf] ;'lglZrtf eP gePsf] cg'udg ug]{ .
$= s[lif ljefu, s[lif dGqfno
s_ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno, vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefusf] dfWodaf6 :yfgLo txnfO{ dfgj
dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGqaf6 pTkflbt k|fËfl/s dnsf] ;'/lIft k|of]u / ahf/Ls/0f ug{ dfu{bz{g /
;xof]u k|bfg ug]{ .
13
%= :yfgLo tx
s_ cfˆgf] sfo{ If]qleq dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] of]hgf / lgodgsf] nflu ;du|?kdf lhDd]jf/L jxg ug]{.
v_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|zf]wg s]Gb|sf] nflu hdLg / af6f] -cfjZos ePdf_ pknAw u/fpg] .
u_ cfˆgf] sfo{ If]qleq dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] nflu ;ldlt÷;d"x u7g u/L
lg/LIf0f ug]{ .
3_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|zf]wg ;+oGqsf] l8hfOg, ;+:yfut tyf lgofds vfsf, Joj;flos of]hgf, /
;~rfng lgb]{lzsf÷dfu{bz{gsf] tof/L, :jLs[lt / hfgsf/L lbg] .
ª_ :yfgLo txsf] ;+:yfut / Joj:yfkg Ifdtf gx'Fbf;Dd dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;~rfng / dd{t ;+ef/
ug]{ lhDd]jf/L pkef]Qmf ;+:yfnfO{ lbg ;Sg] .
r_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;Íng, 9'jfgL, / ljlzi6s[t dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqdf lj;h{g÷k'Mg
k|of]usf] nflu lghL Jofkf/LnfO{ nfO;]G; lbg] .
5_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] Joj;flos of]hgf cg';f/ pkef]Qmfn] ;]jf z'Nsaf6 ;~rfng ubf{ lbuf]
;~rfng geP;Dd ;~rfng / dd{t ;+ef/sf] nflu kof{Kt ;|f]tx? pknAw u/fpg]] .
h_ k|zf]wg ;+oGqdf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ lj;h{g ug{ ;Defjgf eP;Dd glhssf] :yfgLo tx;+u ;dGjo ug]{ .
em_ ;/;kmfO k|j4{gdf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;ldltx?;+u ;dGjo / ;DaGw a9fpg] .
`_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGq pkof]usf] nflu JolQmut / ;fj{hlgs rkL{x? lgdf{0fsf nflu dfkb08
cg';f/sf] ;]lK6s 6ofÍ / zf]slk6sf] l8hfOgsf] ;'lglZrttf ug]{ .
6_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L sfof{Gjog, lgodg cg'kfng / ;+:yfut ;'wf/sf] ;'lglZrtf
sfod ug{ ;xlhs/0f ug]{ .
^= vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltx?
s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] nflu :yfgLo tx sf] ;xof]udf hUuf / af6f]sf] ;'lglZrt ug]{ .
v_ ;]jf z'Nsaf6 lbuf] ;~rfng gx'Fbf;Dd :yfgLo txaf6 ;~rfng / dd{t ;+ef/ sf]ifsf] ;'lglZrtf ug]{ .
u_ Joj;flos of]hgfsf] ljsf; / sfof{Gjogsf] nflu ;xof]u k|bfg ug]{ .
3_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;Íng, 9'jfgL, k|zf]wg / lj;h{g÷clGtd k|of]usf] nflu :yfgLo tx, gful/s, lghL
Jofkf/Lx?sf] aLrdf ;fem]bf/Lsf] nflu ;xhLs/0f ug]{ .
ª_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] ;~rfngsf] nflu ;dlk{t dfgj ;|f]tsf] Joj:yf ug]{ .
r_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgdf ;~rfng–Joj:yfkg cg'ejsf] cfwf/df s'g} ;d:of cfPdf :yfgLo tx,
vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefuaf6 ;xof]u lng ;lsg] 5 .
5_ :yfgLo txnfO{ k|efsf/L lgodg / ;+:yfut ;'wf/df ;xof]u k'¥ofpg] .
h_ ;fdflhs, cfly{s / ;f+:s[lts kIfnfO{ Wofg lb+b} pTkflbt - k|fËf/Ls dn / k|zf]lwt t/n kbfy{_ j:t'sf] ahf/
k|j4{gdf j[l4 ug]{ .
em_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqmsf] sfo{;DkfbgnfO{ k[i7kf]if0f k|bfg ug]{ .
&= lghL Joj;foL
s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jfsf] k|efjsf/L ;~rfngdf :yfgLo tx / vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO
;+:yf;+u ;fem]bf/L ug]{ .
v_ ;+emf}tfdf ePsf] k|fjwfg cg';f/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;Íng / 9'jfgL, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ug]{
;+oGqsf] Joj:yfkg tyf pTkfbg ePsf] a:t'sf] clGtd pkof]u ug]{ .
u_ pTkflbt j:t'sf] u'0f:t/ ;'lgZrLt u/L ahf/Ls/0f ug]{ .
14
3_ pkef]QmfnfO{ ;]jf lbg] .
ª_ ;+emf}tf–kq cg';f/ ;]jf z'Ns ;Íng ug]{ .
r_ ;+emf}tf–kqsf] k'0f{ kl/kfngfsf] ;'lglZrtf ug{] .
*= cGt/fli6«o÷/fli6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf
s_ hgr]tgf clej[l4 ug]{
v_ Ifdtf ljsf;, 1fg k|j4{g ug{]
u_ Joj;flos of]hgf ljsf; ug{]
3_ pTkflbt j:t'sf] ahf/ k|j4{g ug{]
(= ljsf; ;fem]bf/x?
s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu :yfgLo / /fli6«o :t/df ;+:yfut / Joj:yfkg Ifdtfsf] ljsf; ug]{
tyf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf nflu k|fljlws ;xof]u ug]{ .
v_ gd'gf k|zf]wg ;+oqsf] lgdf{0f / ljsf;sf] nflu sf]ifsf] Joj:yf ub]{ gd'gf sfo{s|d ;+rfng ug]{ .
$=# :ynut ;/;kmfO k|0ffnL / lj;h{gsf] l8hfOg / lgdf{0f
s_ gofF lgdf{0f
!= ;]lK6s 6ofÍ / zf]slk6sf] l8hfOg hfFrsf] nflu /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf / dfu{bz{g -of] vfsfsf] efusf]
?kdf /xg]_ df ePsf] k|fjwfgnfO{ cg';/0f ul/g] 5 . gofF 3/x?sf] l8hfOg :jLs[t ubf{ :yfgLo txn] :ynut
;/;kmfO k|0ffnLsf] l8hfOg -rkL{, ;]lK6s 6ofÍ, zf]slk6_ / ;lhn} dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ lj;h{g ug]{ :yfgsf]
hfFr ug]{ 5 .
@= of] sfo{sf] nflu :yfgLo txn] lghL If]qnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 .
v_ df}h'bf ;+/rgf
!= /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf / dfu{bz{gdf ePsf] k|fjwfg cg';f/ xfn eO{/x]sf 3/ / ejgsf] lg/LIf0f ubf{
:yfgLo txn] :jLs[t l8hfOg cg';f/ ;/;kmfO k|0ffnLsf] lgdf{0f ePsf] 5, 5}g egL hfFr ug'{kg]{ 5 . kfngf gePdf
:yfgLo txn] lgdf{0fstf{nfO{ :jLs[t l8hfOg cg';f/ k'gMlgdf{0f ug{ lgb]{zg lbg]5 .
@= :yfgLo txn] :ynut ;/;kmfO jf ;/;kmfO k|0ffnLx? cg'ko'Qm :yfgdf lgdf{0f u/]sf] eP 3/wgLnfO{ ;/;kmfOsf
k|0ffnLx? pko'Qm :yfgdf Joj:yf ug{ ;"rgf lbg ;Sg]5 .
#= o; sfo{sf] nflu :yfgLo txn] cjl:yt 3/÷ejgsf] :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?sf] n]vfhf]vfsf] nflu lg/LIf0f ug{
lghL If]qnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 .
u_ 9n÷kmf]xf]/kfgLsf] lj;h{g
!= :yfgLo txn] 3/fo;L / cf}Bflus 9n÷kmf]xf]/kfgL ;'/lIft If]qdf jf jiff{tsf] kfgLsf] gfnLdf jf l;+rfO{sf] gx/df
lj;h{g u/] gu/]sf] lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
15
@= a'Fbf ! sf] kfngf gePdf :yfgLo txn] :jLs[t lgod cg';f/ b08 ug{ ;Sg]5 . :yfgLo txn] 3/wgLnfO{ lgod ldrL
dfkb0f8 ljkl/t lgdf{0f ul/Psf] ;]lK6s 6ofÍdf 3/fo;L 9n÷kmf]xf]/kfgL k7fpg] u/]sf] ePdf :kli6s/0f ;f]Wg
;Sg]5 .
#= :yfgLo txn] 9n÷kmf]xf]/kfgL lj;h{gsf nflu k|of]u eO{/x]sf ljlwsf] klxrfg ug{ lghL If]qnfO{ ;+nUg u/fpg
;Sg]5 .
$= :yfgLo txn] l/on :6]6, pBf]ux?, c:ktfnx?af6 lg:sg] 9n÷kmf]xf]/kfgLnfO{ aflx/L jftfj/0fdf lj;h{g ug'{eGbf
klxn] cfˆg} xftfleq k|zf]wg u/L lj;h{g u/fpg vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno / hg;+Vof tyf jftfj/0f
dGqfno -:yfgLo zfvfx?_ ;+u ldn]/ sfd ug'{ kg]{ 5 .
$=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;Íng / 9'jfgL
!= :yfgLo txn] k|ToIf ?kdf c;'/lIft tl/sf k|of]u u/L dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ kmfNg] sfo{ lj?4 lgod tof/ u/L
qmdfut ?kdf sfof{Gjog ug'{ kg]{5 .
@= :yfgLo txn] ;'/lIft ;ÍnLt, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ uf8Ldf 9'jfgL ug{sf nflu cg'dlt kq / dfgj dnd'qLo
kmf]xf]/ vfnL ug{] / 9'jfgL ug]{x?sf] nflu pko'Qm :jf:Yo / ;'/Iff ;DaGwL tflnd ;DaGwL dfgsx? / dfu{bz{gx?
Tof/ Aug'{ kg] {5. :yfgLo txn] cfjlws ?kdf 9'jfgL ug]{ uf8Lx?n] ;'/lIft tl/sfn] 9'jfgL u/] gu/]sf] lg/LIf0fsf]
cwf/df 9'jfgL ug]{ uf8Lx? sf] cg'dltkq gjLs/0f ug'{ kg]{5 .
#= :yfgLo txn] ;Íng / 9'jfgL ubf{ :jLs[t dfgs cg';f/ ;'/lIft / :jR5 tl/sfn] ;+rfng u/fpg] JolQmsf] :jf:Yo
/ ;'/Iffdf, hg:jf:Yo / jftfj/0fdf k|lts"n k|efj gkg]{ u/L oL sfo{x? ePsf 5g 5}gg elg ;'lglZrttf ug{
lg/LIf0f ug]{5 .
$= ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ ;]jfdf æ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wgsf] nflu tf]lsPsf] :yfgdf 9'jfgL u/L
lj;h{g ug]{ sfo{{Æ ;dfj]z ul/Psf] x'g]5 . :yfgLo txn] ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ tf]lsPsf] :yfgdf dfq
lj;h{g ul/sf] 5 / cGoq v'nf 7fpF÷kfgL÷gfnL÷9ndf lj;h{g ul/Psf] 5}g eGg] s'/f ;'lglZrt ug]{ 5 .
%= ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ hyfefjL ?kdf cglws[t lj;h{g u/]df :yfgLo txn] cfˆgf] :jLs[t lgod adf]lhd
bl08t ug]{5 .
^= dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkgsf] nflu cf–cfˆgf] ;+:yfn] :jLs[t u/]sf] Joj;flos of]hgfsf] cfwf/df :yfgLo
txn] :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?af6 ;Íng / 9'jfgLsf] nflu dx;'n lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 . olb dfgj dnd'qLo
kmf]xf]/ k|zf]wg ug]{ k|0ffnLx? klxnf g} ;+rfngdf 5g / k|zf]wgsf] nflu ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ 9'jfgL
ul/G5 eg] :yfgLo txn] ;]jf rqm -;Íngb]lv k|zf]wg;Dd_ nfO{ ljrf/ ug{ ;Sg]5 / ;f]xL cg';f/ ;]jfsf] dx;'n
lgwf{/0f ug]{5 .
&= ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ sfo{ ;'lglZrt ug{ :yfgLo txn] cfˆgf] sfo{If]qleq 3/w'/L / ;+:yfx?sf] tYofÍfs ;+sng
u/L @–% jif{df Psk6s lgoldt ?kdf ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ of]hgf agfO{ ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug{ ;Sg] 5g. Ps
k6s dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqm sfo{Gjogdf cfO;s]kl5 ;j} :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?sf]
;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ ;dosf] nflu tYofÍ k|of]u ul/g]5 .
16
$=% dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u
!= vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltsf] ;xof]udf :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGqsf] :yfg
;'lglZrt ubf{ cg';"rL @ df pNn]lvt Go"gtd cfjZstfdf cfwfl/t x'g'kg]{ 5 . hdLgsf] :jfldTj :yfgLo txsf] jf
;fj{hlgs x'g'kg]{ 5 . ;+oGq lgdf{0f ug'{eGbf klxn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|ltj]bg Pp6f :jtGq t]>f]
kIfaf6 tof/ / :jLs[t ul/g'kg]{5 .
@= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u ug]{ sfo{x? ubf{ ;x/L jftfj/0fLo
Joj:yfkg lgb]{lzsfn] kl/eflift u/]sf] dfgsx? cg'kfng eP gePsf], t/n pT;h{g, ;fj{hlgs :jf:Yo /
jftfj/0fdf k|lts"n k|efj ljgf lj;h{g eP gePsf] lg/LIf0f ug]{ 5 . k|zf]lwt kfgLsf dfgsx? cg';"rL # df
lbOPsf] 5g .
#= dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf dfgsx? dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;~rfng dfu{bz{gdf kl/eflift
eP cg';f/ cg';/0f ug'{kg]{ 5 . :yfgLo txn] vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu jf ;DalGwt ;+:yfx?af6 dfgj
dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|0ffnlx?sf] l8hfOg, ;~rfng / dd{t ;+ef/ ;DaGwL k|fljlws / Joj:yfkg ;DaGwL
;xof]u lng ;Sg]5 .
$= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] bIftf, ;+oGq ;~rfngsf] ;dLIff / dd{t ;+ef/sf]
k|ltj]bg / cfjZos k/]df ;+:yfut ;'wf/sf pkfox?sf] cfjlws lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
%= :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf !!^ cg';f/ :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] k|zf]wg ug{ lghL If]q jf
vfg]kfgL pkef]Qm tyf ;/;kmfO ;ldltnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 / pTkflbt j:t'sf] pkof]u÷ahf/Ls/0f afXo ;]jf
;+emf}tf cg';f/ ug{ ;Sg]5 .
^= ;]jf ;+emf}tfdf ;/f]sf/jfnfx?sf] e"ldsf / ;]jf z'Nssf] af/]df :ki6?kdf kl/eflift ul/g] 5 . :ygLo tx÷vfg]kfgL
pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wgsf] nflu ;Íng / 9'jfgL ;d]tsf] ;]jf z'Ns of]
vfsf adf]lhd lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 .
&= :yfgLo txn] ;x/L jftjf/0f Joj:yfkg lgb]{lzsfdf kl/eflift dfgs cg';f/ kmf]xf]/kfgL pT;h{g / pTkflbt j:t'sf]
cg'kfngsf] ;'lglZrtf ug{ hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno÷ljefusf] ;xof]u lng ;Sg]5 .
*= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg k|0ffnLaf6 pTkflbt k|fËfl/s dnsf] ahf/Ls/0f ug{ / o;sf] ;'/lIft
k|of]usf] nflu s[lif dGqfno÷ljefusf] ;xof]u lng ;Sg]5 .
(= :yfgLo txn] k|fËfl/s dnsf] k'gMk|of]udf / pTkflbt j:t'x?sf] ahf/ ljsf;sf] nflu hgr]tgf l;h{gf ug{ lghL If]q,
u}/ ;/sf/L ;+:yf, cg';Gwfgug{] ;+:yf;+u ;xsfo{ ug{ ;Sg] 5 .
$=^ jftjf/0fLo cg'udg / cg'kfng
!= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] ;x/L jftfj/0f Joj:yfkg lgb]{lzsfdf kl/eflift
u/] cg';f/ jf cGo dfu{bz{g ljz]if u/]/ k|zf]lwt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ / clGtd pkof]usf] nflu kmf]xf]/kfgL /
pT;h{g dfgsx?sf] cg'kfngdf :yfgLo txnfO{ ;Ifd agfpg] / kmf]xf]/kfgLsf] dfgsx?sf] k|rf/ k|;f/ ug{ hg;+Vof
tyf jftfj/0f dGqnfo;+u ;xsfo{ ug{ ;Sg]5.
@= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon], lj;h{h ug]{ kmf]xf]/ kfgLsf] b08 hl/jfgf ug{
;Sg]5 .
17
$=& hgr]tgf clej[l4, Ifdtf ljsf;, tflnd / cg';Gwfg
!= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] k|of]ustf{–d}qL dfgj dnd'qLo kmf]xf]/
Joj:yfkg ;~rfng dfu{bz{gsf] ljsf; ug]{ 5 . Tof] dfu{bz{gn] vfnL ug]{, 9'jfgL, / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] k|zf]wg,
;~rfng tyf dd{t ;+ef/, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ug]{ ;+oGq, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGqaf6
pT;h{g, lj;h{g, u'0f:t/ lgoGq0f tyf pTkflbt j:t'sf] k|of]u, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg k|0ffnLaf6 pTkflbt
k|fËfl/s dnsf] ahf/Ls/0f÷k|of]usf] nflu nfO;]G; ;DaGwL k4lt / dfgsx? ;dfj]z ug]{ 5 .
@= :yfgLo txn] vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldlt÷;+:yf, gful/s ;dfh ;+:yf, cg';Gwfg / tflnd ;~rfng
ug]{ ;+:yfx?;+u ldn]/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg af/] hgr]tgf clej[l4 ug]{5 .
#= :yfgLo txsf] Ifdtfdf /x]sf sdL sdhf]/Lx?sf] pko'Qm ?kdf lgwf{/0fsf] cfwf/df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/
Joj:yfkg sfo{sf] :yfgLo txsf] k|efjsf/L of]hgf, ;]jf k|jfx tyf cg'udg ug{ :jf:Yo / jftfj/0f dxfzfvf÷zfvfsf]
;+:yfut / Joj:yfksLo Ifdtfsf] ;'b[9Ls/0f x]t' vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon]
;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno;+u ;xsfo{ ug]{5 .
$= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] 1fg tyf Ifdtfsf] sdL, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/
Joj:yfkg ;]jf rqmdf k|lqmof / pTkfbgsf] u'0f:t/ sfod ug]{ h:tf ljifo ;dfwfgsf] nflu cg';Gwfg / tflnd
;~rfng ug]{ ;+:yf -h:t}, /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO tflnd s]Gb|_, ljsf; ;fem]bf/, cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf
nufot cGo ;+u ;+nUg eO{ sfo{ ug]{ 5.
%= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] ljsf; ;fem]bf/, cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L
;+:yfsf] ;xof]udf Ifdtf ljsf; ug{ / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgdf 1fg / gjLgtfsf] af/]df ;xhLs/0f u/L
k|rf/–k|;f/ ug]{5g .
$=* gLltut ;dGjo, k|fljlws ;xof]u / ah]6 Joj:yfkg
!= g]kfn ;/sf/n] k|zf]wg ;+oGq lgdf{0fsf] nflu hUuf k|fKt ug{ :yfgLo tx÷vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO
;ldlt÷;+:yfnfO{ cfjZos ;xof]u k|bfg ug]{ 5 .
@= vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno / ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnon] vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt,
P]gdf ;x/L ;/;kmfO of]hgf th'{dfsf nflu dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgnfO{ PsLs[t cjojsf] ?kdf ;dfof]lht
ug'{kg]{ 5 / If]qut ljsf; of]hgfdf ;fgf ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k"jf{wf/sf] ljsf;sf] nflu pko'Qm
of]hgf / ah]6sf] Joj:yf ug'{kg]{ 5 .
#= /fli6«o vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltn] cGt/–dGqfno;+u ;DaGwsf nflu ;dGjo ug]{ 5 / hg;+Vof
tyf jftjf/0f dGqfno tyf s[lif dGqfnoaf6 ;dGjo ;ldltsf] ;+/rgfdf k|ltlglwsf] Joj:yf u/L k|zf]lwt
pTkfbg÷;xpTkfbgsf] ahf/Ls/0f ug{ ;xlhs/0f ug]{5 .
$= ax'kIfLo, l4kIfLo ljsf; ;fem]bf/n] ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jfx?nfO{ kl/df0ffTds j[l4sf]
nflu k|fljlws ;xof]u / nufgLsf] ;xof]u pknAw u/fpg] 5g .
18
cg';"rL !
vfnL ug]{
gu/ jf; ;=;=
ufpFkflnsf jf; ;=;=
3/fo;L
:ynut ;/;kmfO
9'jfgL
k|zf]wg -lg=Jo=
jf vf=kf=p=;=;=
clGtd k|of]u jf
pkof]u
Vff=kf=;=d=
vf=kf=9=lg=lj=
;+:yfut vfsf
;+= df= :yf=lj=d=
:yfgLo tx
-gu/kflnsf ufpFkflnsf_
Vf=kf=;=l8=sf=
/f=jf=;=tf=s]/f=jf=;=;=;=
lb=n]=Jo=;ldlt OsfO
• :yfgLo tx O{=l~h=
• vf=kf=p=;=;= k|ltlglw
• vf=kf=;=l8=sf= jf cfJOsf k|ltlglw
• lghL Joj;foL
Vf=kf=p=;=;=
nfO;]G; k|fKt lghL Joj;foL
:yfgLo tx,
vf=kf=p=;=;= / ;xof]uL tx aLrdf
;embf/ –kq_
Vf=kf=p=;=;= / lghL Joj;foL
aLrdf
;]jf :t/sf] ;+emf}tf
k'gZr M
vf=kf=;=d vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno
;+=df=:yf=lj=d= ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno
/f=jf;=;=;= /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;dGjo ;ldlt
vf=kf=9=lg=lj= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu
/f=jf;=tf=s]= /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO tflnd s]Gb|
vf=kf=;=l8=sf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO l8lehg sfof{no
gu/ jf; ;=;= gu/ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;dGjo ;ldlt
vf=kf=p=;= vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldlt÷;+:yf
lg=Jo= lghL Joj;foL
jf; vfg]kfgL ;/;kmfO{ tyf :jR5tf
19
cg';"rL @
dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg :yn 5gf}6sf] nflu dfkb08
 hdLgsf] 5gf}6 hdLg pkof]u of]hgf jf hUuf k|flKt P]gsf] @)#$ dfWod4f/f jf :yfgLo tx tyf
cGo ;/f]sf/jfnfx?sf] ;dGjodf ul/g] 5 .
 k|zf]wg ;+oGqaf6 lg:sg] uGwsf] ;d:of jf cGo sf/0fn] s[lif of]Uo hdLg, gbL÷kfgL ePsf] If]q,
c:ktfn jf ljBfnoaf6 cfpg] ;fdflhs Jojwfgaf6 hf]lug k|zf]wg :yn 3gf a:tLeGbf 6f9f
lgdf{0f÷:yfkgf ug'{kg]{ 5 .
 k|zf]wg–:yn ;fd'bflos ag jf jg If]qleq agfpg ;lsg] 5 t/ ;+/lIft If]qleq gk/]sf] x'g'kg]{ 5 .
 k|zf]wg :yn a:tLaf6 slDtdf klg #)) ld6/ 6f9f, vfg]kfgLsf] ;|f]teGbf #) ld6/ tn, ;+/lIft
wfld{s If]qleq gkg]{, ;dy/ hdLg jf *Ü eGbf sd le/fnf] ePsf] hdLg x'g'kg]{ 5 .
 ;fj{hlgs jf vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltsf] :jfldTjdf hdLgsf] nfnk"hf{ ePsf] /
lgdf{0fsf] nflu ;fdflhs / jftfj/0fLo k|lts"n k|efj gkg]{ :yfg x'g'kg]{ 5 .
 k|zf]wg s]Gb| lgdf{0fsf] nflu 7f]; kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ug]{ / kmf]xf]/kfgL k|zf]wg s]Gb|leq jf oL
;'ljwfx? ePsf :yfgx?nfO{ pko'Qm :ynsf] ?kdf lnOg] 5 . tL k|0ffnLx? lgdf{0f ug]{ of]hgf ePdf
of] k|zf]wg s]Gb|nfO{ klg To; k|0ffnLdf g} PsLs[t ug'{kg]{ 5 .
20
21
22

More Related Content

What's hot

Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033
Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033
Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033Bhim Upadhyaya
 
सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...
सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...
सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...WOREC Nepal
 
Say no to violence
Say no to violenceSay no to violence
Say no to violenceWOREC Nepal
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारWOREC Nepal
 
दाइजोप्रथा
दाइजोप्रथादाइजोप्रथा
दाइजोप्रथाWOREC Nepal
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”WOREC Nepal
 
नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका
नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका
नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका Growel Agrovet Private Limited
 
Gesi powerpoint 1 (3) 2078
Gesi powerpoint 1 (3) 2078Gesi powerpoint 1 (3) 2078
Gesi powerpoint 1 (3) 2078preeti9819125636
 
Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)
Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)
Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)Bhikkhukhemananda
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)DPNet
 
violence against women (Nepal)
violence against women   (Nepal)violence against women   (Nepal)
violence against women (Nepal)Ankita Kunwar
 
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयमहिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयWOREC Nepal
 
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)WOREC Nepal
 
Narcotic control department of Nepal
Narcotic control department of Nepal Narcotic control department of Nepal
Narcotic control department of Nepal Niraj Bartaula
 
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-reportNepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-reportBhim Upadhyaya
 
Guthi sansthan-ain
Guthi sansthan-ainGuthi sansthan-ain
Guthi sansthan-ainDPNet
 

What's hot (20)

Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033
Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033
Nepal samajik byabahar ain social culture act 2033
 
सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...
सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...
सहयोगी – लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र महिला स्वास्थ्य फ्लिप चार्ट | Flip ch...
 
Say no to violence
Say no to violenceSay no to violence
Say no to violence
 
बालअघिकार सचेतना पुस्तिका
बालअघिकार सचेतना पुस्तिकाबालअघिकार सचेतना पुस्तिका
बालअघिकार सचेतना पुस्तिका
 
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकारलैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
लैङ्गिक विभेदमा आधारित हिंसा र यसका प्रकार
 
दाइजोप्रथा
दाइजोप्रथादाइजोप्रथा
दाइजोप्रथा
 
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
महिला हिंसा विरुद्धको वर्ष पुस्तक “अन्वेषी”
 
Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)Parenting education for better care of children (Manual)
Parenting education for better care of children (Manual)
 
नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका
नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका
नेपाली भाषामा बाख्रापालन पुस्तिका
 
Gesi powerpoint 1 (3) 2078
Gesi powerpoint 1 (3) 2078Gesi powerpoint 1 (3) 2078
Gesi powerpoint 1 (3) 2078
 
Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)
Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)
Cause of treaty and impact (Sugauli Sandhi)
 
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)Implementation Guideline for  Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
Implementation Guideline for Comprehensive School Safety in Nepal. (Nepali)
 
violence against women (Nepal)
violence against women   (Nepal)violence against women   (Nepal)
violence against women (Nepal)
 
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचयमहिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
महिला पुनर्स्थापना केन्द्र (ओरेक) को परिचय
 
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
Women rights in constitution of Nepal (Nepali)
 
Appreciative Inquiry PPT in Nepali
Appreciative Inquiry PPT in NepaliAppreciative Inquiry PPT in Nepali
Appreciative Inquiry PPT in Nepali
 
Narcotic control department of Nepal
Narcotic control department of Nepal Narcotic control department of Nepal
Narcotic control department of Nepal
 
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-reportNepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
Nepal pokhara armala sinkhole investigation final-report
 
Guthi sansthan-ain
Guthi sansthan-ainGuthi sansthan-ain
Guthi sansthan-ain
 
Piruwana poth wahanse
Piruwana poth wahansePiruwana poth wahanse
Piruwana poth wahanse
 

Similar to Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074

8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8DPNet
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DIPECHO Nepal
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10DPNet
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionDr. Gyanendra Prasad Paudel
 
Jagga prapti-act
Jagga prapti-actJagga prapti-act
Jagga prapti-actDPNet
 
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]ManoharDhami
 
Lid policy nepali
Lid policy nepaliLid policy nepali
Lid policy nepaliPadma Shahi
 
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...Uttam Siwakoti
 
Malpot minha
Malpot minhaMalpot minha
Malpot minhaDPNet
 
5. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 55. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 5DIPECHO Nepal
 
5. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 55. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 5DPNet
 
Guidelines for Transforming Traditional Village into Eco-Village
Guidelines for Transforming Traditional Village into Eco-VillageGuidelines for Transforming Traditional Village into Eco-Village
Guidelines for Transforming Traditional Village into Eco-VillageWOREC Nepal
 
Margadarshan main text
Margadarshan main textMargadarshan main text
Margadarshan main textMahesh Bhatt
 
12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12DPNet
 
Nepal van ain
Nepal van ainNepal van ain
Nepal van ainDPNet
 

Similar to Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074 (20)

8. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 88. landslide and its controll dks 8
8. landslide and its controll dks 8
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
10. epidemics dks 10
10.  epidemics dks 1010.  epidemics dks 10
10. epidemics dks 10
 
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestionNepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
Nepalese Cooperative act 2072, My opinion and sugestion
 
Cooperative Act 2072
Cooperative Act 2072Cooperative Act 2072
Cooperative Act 2072
 
Jagga prapti-act
Jagga prapti-actJagga prapti-act
Jagga prapti-act
 
Eco
EcoEco
Eco
 
Spices crops booklet
Spices crops bookletSpices crops booklet
Spices crops booklet
 
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
National Water Resources Policy 2077 [Nepali Version]
 
Lid policy nepali
Lid policy nepaliLid policy nepali
Lid policy nepali
 
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
National fedratation of disabled nepal eastern regional half yearly publicati...
 
Malpot minha
Malpot minhaMalpot minha
Malpot minha
 
5. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 55. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 5
 
5. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 55. climate change and disaster dks 5
5. climate change and disaster dks 5
 
Guidelines for Transforming Traditional Village into Eco-Village
Guidelines for Transforming Traditional Village into Eco-VillageGuidelines for Transforming Traditional Village into Eco-Village
Guidelines for Transforming Traditional Village into Eco-Village
 
Third Eye Volunteer Nepal
Third Eye Volunteer NepalThird Eye Volunteer Nepal
Third Eye Volunteer Nepal
 
12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12
 
Margadarshan main text
Margadarshan main textMargadarshan main text
Margadarshan main text
 
12. fire dks 12
12. fire dks 1212. fire dks 12
12. fire dks 12
 
Nepal van ain
Nepal van ainNepal van ain
Nepal van ain
 

More from Bhim Upadhyaya

Role of engineers in infrastructure development for the prosperity of nepal ...
Role of engineers  in infrastructure development for the prosperity of nepal ...Role of engineers  in infrastructure development for the prosperity of nepal ...
Role of engineers in infrastructure development for the prosperity of nepal ...Bhim Upadhyaya
 
India's vision and roadmap for development of sanskrit report
India's vision and roadmap for development of sanskrit reportIndia's vision and roadmap for development of sanskrit report
India's vision and roadmap for development of sanskrit reportBhim Upadhyaya
 
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...Bhim Upadhyaya
 
जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19
जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19
जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19Bhim Upadhyaya
 
जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15
जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15
जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15Bhim Upadhyaya
 
Water resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecs
Water resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecsWater resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecs
Water resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecsBhim Upadhyaya
 
Energy demand projection 2030 a study done by nepal investment board
Energy demand projection 2030  a study done by nepal investment boardEnergy demand projection 2030  a study done by nepal investment board
Energy demand projection 2030 a study done by nepal investment boardBhim Upadhyaya
 
Nepal Energy strategy 2013 by wecs
Nepal Energy strategy 2013 by wecsNepal Energy strategy 2013 by wecs
Nepal Energy strategy 2013 by wecsBhim Upadhyaya
 
National Water Plan Nepal 2005 by WECS
National Water Plan Nepal 2005 by WECSNational Water Plan Nepal 2005 by WECS
National Water Plan Nepal 2005 by WECSBhim Upadhyaya
 
Water Resources Strategy Nepal 2002 by WECs
Water Resources Strategy Nepal 2002 by WECsWater Resources Strategy Nepal 2002 by WECs
Water Resources Strategy Nepal 2002 by WECsBhim Upadhyaya
 
Nepal - energy sector synopsis report 2010- wecs
Nepal - energy sector synopsis report 2010- wecsNepal - energy sector synopsis report 2010- wecs
Nepal - energy sector synopsis report 2010- wecsBhim Upadhyaya
 
Nepal final report on energy sectors vision 2050 ad
Nepal  final report on energy sectors vision 2050 adNepal  final report on energy sectors vision 2050 ad
Nepal final report on energy sectors vision 2050 adBhim Upadhyaya
 
Andhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naidu
Andhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naiduAndhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naidu
Andhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naiduBhim Upadhyaya
 
Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071
Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071
Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071Bhim Upadhyaya
 
Ma pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भए
Ma pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भएMa pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भए
Ma pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भएBhim Upadhyaya
 
Gurustrotam in sanskrit and hindi
Gurustrotam in sanskrit and hindiGurustrotam in sanskrit and hindi
Gurustrotam in sanskrit and hindiBhim Upadhyaya
 
Engineering council uk guidance on security for engineers & technicians
Engineering council uk guidance on security for engineers & techniciansEngineering council uk guidance on security for engineers & technicians
Engineering council uk guidance on security for engineers & techniciansBhim Upadhyaya
 
Sankskrit and science by dr raja ramanna
Sankskrit and  science by dr raja ramannaSankskrit and  science by dr raja ramanna
Sankskrit and science by dr raja ramannaBhim Upadhyaya
 
Ayurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixit
Ayurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixitAyurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixit
Ayurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixitBhim Upadhyaya
 
Ayurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixit
Ayurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixitAyurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixit
Ayurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixitBhim Upadhyaya
 

More from Bhim Upadhyaya (20)

Role of engineers in infrastructure development for the prosperity of nepal ...
Role of engineers  in infrastructure development for the prosperity of nepal ...Role of engineers  in infrastructure development for the prosperity of nepal ...
Role of engineers in infrastructure development for the prosperity of nepal ...
 
India's vision and roadmap for development of sanskrit report
India's vision and roadmap for development of sanskrit reportIndia's vision and roadmap for development of sanskrit report
India's vision and roadmap for development of sanskrit report
 
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...Nepal- Total  sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
Nepal- Total sanitation guidelines 2073 ministry of water supply and sanitat...
 
जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19
जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19
जलस्रोत विकास परिषद्को कार्यविधि तथा गठनविधि 054.08.19
 
जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15
जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15
जल तथा उर्जा आयोग गठनको गठन आदेश राजपत्र 049.3.15
 
Water resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecs
Water resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecsWater resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecs
Water resources of nepal- in the context of climate change 2011 by wecs
 
Energy demand projection 2030 a study done by nepal investment board
Energy demand projection 2030  a study done by nepal investment boardEnergy demand projection 2030  a study done by nepal investment board
Energy demand projection 2030 a study done by nepal investment board
 
Nepal Energy strategy 2013 by wecs
Nepal Energy strategy 2013 by wecsNepal Energy strategy 2013 by wecs
Nepal Energy strategy 2013 by wecs
 
National Water Plan Nepal 2005 by WECS
National Water Plan Nepal 2005 by WECSNational Water Plan Nepal 2005 by WECS
National Water Plan Nepal 2005 by WECS
 
Water Resources Strategy Nepal 2002 by WECs
Water Resources Strategy Nepal 2002 by WECsWater Resources Strategy Nepal 2002 by WECs
Water Resources Strategy Nepal 2002 by WECs
 
Nepal - energy sector synopsis report 2010- wecs
Nepal - energy sector synopsis report 2010- wecsNepal - energy sector synopsis report 2010- wecs
Nepal - energy sector synopsis report 2010- wecs
 
Nepal final report on energy sectors vision 2050 ad
Nepal  final report on energy sectors vision 2050 adNepal  final report on energy sectors vision 2050 ad
Nepal final report on energy sectors vision 2050 ad
 
Andhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naidu
Andhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naiduAndhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naidu
Andhra pradesh(india) sunrise vision 2029 draft by chandrababu naidu
 
Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071
Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071
Facebook sambad with naya patrika daily push 9th 2071
 
Ma pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भए
Ma pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भएMa pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भए
Ma pradhanmantri bhayeko bhaye as pub nayapatrika म प्रम भएको भए
 
Gurustrotam in sanskrit and hindi
Gurustrotam in sanskrit and hindiGurustrotam in sanskrit and hindi
Gurustrotam in sanskrit and hindi
 
Engineering council uk guidance on security for engineers & technicians
Engineering council uk guidance on security for engineers & techniciansEngineering council uk guidance on security for engineers & technicians
Engineering council uk guidance on security for engineers & technicians
 
Sankskrit and science by dr raja ramanna
Sankskrit and  science by dr raja ramannaSankskrit and  science by dr raja ramanna
Sankskrit and science by dr raja ramanna
 
Ayurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixit
Ayurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixitAyurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixit
Ayurveda swadeshi chikitsa- part 1 by rajiv dixit
 
Ayurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixit
Ayurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixitAyurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixit
Ayurveda aapka swasthya aap ke haath by rajiv dixit
 

Recently uploaded

PPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) Amendment
PPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) AmendmentPPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) Amendment
PPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) Amendmentahcitycouncil
 
Creating an Effective Veteran Policy in Ukraine
Creating an Effective Veteran Policy in UkraineCreating an Effective Veteran Policy in Ukraine
Creating an Effective Veteran Policy in Ukrainessuser601bbf
 
What is the point of small housing associations.pptx
What is the point of small housing associations.pptxWhat is the point of small housing associations.pptx
What is the point of small housing associations.pptxPaul Smith
 
一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单
一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单
一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单enbam
 
#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024
#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024
#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024Christina Parmionova
 
“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.
“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.
“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.Christina Parmionova
 
PPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way Stop
PPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way StopPPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way Stop
PPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way Stopahcitycouncil
 
CourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJL
CourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJLCourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJL
CourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJLRohit Garg
 
Elderly Persons Midday Meal Program kurnool
Elderly Persons Midday Meal Program kurnoolElderly Persons Midday Meal Program kurnool
Elderly Persons Midday Meal Program kurnoolSERUDS INDIA
 
PPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926F
PPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926FPPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926F
PPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926Fahcitycouncil
 
一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单
一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单
一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单enbam
 
Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...
Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...
Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...Rahsaan L. Browne
 
International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.
International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.
International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.Christina Parmionova
 
Item # 6 - 7001 Broadway Significance Review
Item # 6 - 7001 Broadway Significance ReviewItem # 6 - 7001 Broadway Significance Review
Item # 6 - 7001 Broadway Significance Reviewahcitycouncil
 
一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单
一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单
一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单ehbuaw
 
Hub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdf
Hub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdfHub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdf
Hub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdfStephen Abram
 
Up the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our Organization
Up the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our OrganizationUp the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our Organization
Up the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our Organizationuptheratios
 
“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...
“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...
“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...Christina Parmionova
 

Recently uploaded (20)

PPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) Amendment
PPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) AmendmentPPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) Amendment
PPT Item # 9 - 2024 Street Maintenance Program(SMP) Amendment
 
How to Save a Place: How to Fund Your Preservation Project
How to Save a Place: How to Fund Your Preservation ProjectHow to Save a Place: How to Fund Your Preservation Project
How to Save a Place: How to Fund Your Preservation Project
 
Creating an Effective Veteran Policy in Ukraine
Creating an Effective Veteran Policy in UkraineCreating an Effective Veteran Policy in Ukraine
Creating an Effective Veteran Policy in Ukraine
 
What is the point of small housing associations.pptx
What is the point of small housing associations.pptxWhat is the point of small housing associations.pptx
What is the point of small housing associations.pptx
 
一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单
一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单
一比一原版(UOW毕业证)伍伦贡大学毕业证成绩单
 
#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024
#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024
#Bepartoftheplan on International Day For Biological Diversity 2024
 
“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.
“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.
“Be part of the Plan” International Day For Biological Diversity 2024.
 
PPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way Stop
PPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way StopPPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way Stop
PPT Item # 8 - Tuxedo Columbine 3way Stop
 
CourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJL
CourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJLCourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJL
CourseHero 9KLDFSKJKSJDFKSDKFJSDKSLFJKSJL
 
07/03/2024 Publiekdomeindag - voormiddag
07/03/2024 Publiekdomeindag - voormiddag07/03/2024 Publiekdomeindag - voormiddag
07/03/2024 Publiekdomeindag - voormiddag
 
Elderly Persons Midday Meal Program kurnool
Elderly Persons Midday Meal Program kurnoolElderly Persons Midday Meal Program kurnool
Elderly Persons Midday Meal Program kurnool
 
PPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926F
PPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926FPPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926F
PPT Item # 4 - 525 Argo Avenue ARB Case # 926F
 
一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单
一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单
一比一原版(UWA毕业证)西澳大学毕业证成绩单
 
Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...
Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...
Writing Sample-Title: Pioneering Urban Transformation: The Collective Power o...
 
International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.
International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.
International Tea Day 2024; May 21st - United Nations.
 
Item # 6 - 7001 Broadway Significance Review
Item # 6 - 7001 Broadway Significance ReviewItem # 6 - 7001 Broadway Significance Review
Item # 6 - 7001 Broadway Significance Review
 
一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单
一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单
一比一原版(ANU毕业证)澳大利亚国立大学毕业证成绩单
 
Hub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdf
Hub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdfHub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdf
Hub Design Inspiration Graphics May 24 2024.pdf
 
Up the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our Organization
Up the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our OrganizationUp the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our Organization
Up the Ratios Bylaws - a Comprehensive Process of Our Organization
 
“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...
“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...
“Educate an African fit for the 21st Century: Building resilient education sy...
 

Nepal faecal sludge management and regulatory framework 2074

  • 1. 1 g]kfnsf ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf nflu ;+:yfut tyf lgofds vfsf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno sf7df8f}+, g]kfn a}zfv,@)&$
  • 2. 2 ljifo ;"rL != kl/ro !=! ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f !=@ ;x/L ;/;kmfOsf] kl/k|]Io !=# ;/;kmfOsf] kl/ro !=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] cf}lrTo @= sfg'gL tyf gLltut kl/j]z #= ;+:yfut tyf lgodg vfsfsf] p2]Zox? / sfo{If]q $= ;+:yfut e"ldsf / lhDd]jf/Lx? $=! dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu ;du| lhDd]jf/L $=@ e"ldsf / lhDd]jf/Lx? $=# :ynut ;/;kmfO k|0ffnL / lj;h{gsf] l8hfOg / lgdf{0f $=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;Íng / 9'jfgL $=% dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u $=^ jftfj/0fLo cg'udg tyf cg'kfng $=& hgr]tgf clej[l4, Ifdtf ljsf;, tflnd / cg';Gwfg $=* gLltut ;dGjo, k|fljlws ;xof]u / ah]6 Joj:yfkg cg';"rL M cg';"rL ! M ;+:yfut k|aGw cg';"rL @ M dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|zf]wg ;+oGqsf] nflu ;fO6 5gf}6 dfkb08 cg';"rL # M kmf]xf]/kfgLsf dfgsx?
  • 3. 1 kl/R5]b ! kl/ro !=! ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f :yfgLo k'g{;+/rgf cfof]un] jlu{s[t u/]sf] jlu{s/0f cg'?k hg;+Vofsf] cfwf/df ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f / /fli6«o ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ gLlt @))( df kl/eflift dWojtL{ / ;fgf ;x/x? lgDg ad]lhd /x]sf 5g. tflnsf ! M ;x/L If]qx?sf] juL{s/0f ;x/L If]q Go"gtd hg;+Vof jflif{s /fhZj -?= bz nfvdf_ ;+/rgf dxfgu/kflnsf #)),))) $))  pkdxfgu/kflnsf / gu/kflnsfsf nflu rflxg] ;j} k"jf{wf/ x'g'kg]{5 .  %)) ;}ofsf] ljz]if1 ;]jf ;lxtsf] xl:k6n ePsf] x'g'kg]{5 .  /+uzfnf ePsf] x'g'kg]{5 .  Kf|ljlws lzIffno ePsf] x'g'kg]{5 .  ;+u|xfno ePsf] x'g'kg]{5 .  6ld{gn ;lxtsf] j;kfs{ x'g'kg]{5 .  t/sf/L tyf kmnkm'n ljls| s]Gb| ePsf] x'g'kg]{5 . pkdxfgu/kflnsf !%),))) !))  gu/kflnsfsf nflu rflxg] ;j} k"jf{wf/ x'g'kg]{5 .  @)) ;}ofsf] xl:k6n ePsf] x'g'kg]{5 .  /+uzfnf jf v]nd}bfg / se8{xn ePsf] x'g'kg]{5 .  ;efxn ePsf] x'g'kg]{5 . gu/kflnsf  cfˆgf] If]q leq Nof08lkmn ;fO6 x'g'kg]{ jf ;f] gePdf e/kbf]{ j}slNks Aoj:yfkg ;'lglZrt ePsf] x'g' kg]{5 .  v'nf If]q ePsf] / kfs{ pbofg ePsf] jf x'g ;Sg] ePsf] x'g'kg]{5 .  xf6ahf/ If]q ePsf] jf /fVg kof{Kt 7fFp ePsf] x'g'kg]{5 .  slDtdf Ps :jf:Yo s]Gb| ePsf] x'g'kg]{5 .  bdsn, PDj'n]G; ;]jf ;lxtsf] sfof{no :yfkgf ug{ cfjZos hUuf k|ofKt ePsf] x'g'kg]{5 .  ;fgf, demf}nf / 7"nf pbof]u ;+rfngdf /x]sf x'g'kg]{5 .  ;+rf/, ljB't / ;8s oftfoft ;]jf pknAw ePsf] x'g'kg]{5 .  a}+s tyf ljlQo ;+:yf ePsf] x'g'kg]{5 .  v]nd}bfg ePsf] x'g'kg]{5 .  j;kfs{ ePsf] jf ;f]sf] nflu cfjZos hUuf ePsf] x'g'kg]{5 .  ;fj{hlgs zf}rfno ePsf] x'g'kg]{5 .  ;fd'bflos ejg jf ;efxn ePsf] x'g'kg]{5 . lxdfn @),))) @ kxf8 #%,))) #=% lelq dw];- kxf8L e"efu _ #%,))) #=% lelq dw];- -;dy/ e"efu _ &%,))) &=% t/fO{ &%,))) &=%
  • 4. 2 ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt, @)^^ df kl/eflift ;x/L If]q Go"gtd hg;+Vof jflif{s /fhZj -?= bz nfvdf_ ;+/rgf dWojtL{ ;x/x? !),)))–%),))) /fhZjsf] dfkb08 5}g t/ hg;+Vofsf] hg3gTj k|lt ju{ x]S6/ !) JolQm / slDtdf klg %)Ü hg;+Vof s[lif afx]ssf] If]qdf nfu]sf] x'g'kg]{ cfwf/e"t ;'ljwfx? h:t} lu|8 ljh'nL, ;~rf/, dfWolds ljBfno, :jf:Yo ;]jfx?;fgf ;x/x? %,)))–$),))) !=@ ;x/L ;/;kmfO kl/k|]Io g]kfnn] ljutsf] bzsb]lv cfwf/e"t ;/;kmfO -rkL{sf] kx'Fr_ df ;'wf/ ub}{ cfO/x]sf] 5 . ;g @))! df @$Ü sf] t'ngfdf ;g @)!! df se/]hdf j[l4 eO{ ^$Ü -;x/ – (!Ü / u|fdL0f – %^Ü_ k'u]sf] lyof] . ;g @)!! df /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgfsf] sfof{Gjog kZrft g]kfndf ;/;kmfO / :jR5tfsf] cj:yf ;'wf/df ult cfPsf]n] w]/} ufpF, gu/kflnsf / lhNnfx? v'nf lb;fd'Qm 3f]if0ff eO{ /x]sf 5g . /fli6«o Joj:yfkg ;"rgf cfof]hgf -@)!$_ sf cg';f/ cfwf/e"t ;/;kmfOsf] se/]hdf j[l4 eO{ xfn &)Ü k'u]sf] 5 . ;x/x?df ;/;kmfOsf] se/]h vfN8] rkL{, ;'wfl/Psf] rkL{ / ;]lK6s 6ofÍhl8t rkL{x? k|of]u ug]{ 3/kl/jf/x?df e/ kb{5 . g]kfndf b|'t ultdf ;x/Ls/0f eO{ /x]sf] 5 . ;g @)!! df !&Ü /x]sf] ;x/L hg;+Vof xfn $)Ü k'u]sf] cg'dfg ul/Psf] 5 . #)Ü ;x/L hg;+Vofsf] rkL{ 9n k|0ffnLdf hf]l8Psf] / $*Ü hg;+Vofsf] rkL{ ;]lK6s 6ofÍdf hf]l8Psf 5g ,!@Ü hg;+Vof;+u ;fwf/0f rk{L{ 5 eg] (Ü hg;+Vof;+u s'g} lsl;dsf] rkL{sf] ;'ljwf 5}g / !Ü hg;+Vofsf] ;DaGwdf tYofÍsf] cfefj /xsf] 5 . gu/kflnsf] ;+Vof %* af6 j[l4 eP/ xfn @$^ k'u]sf] 5 / w]/}h;f] ;fgf ;x/x? gu/kflnsfsf] ?kdf juL{s[t ePsf 5g eg] ;]lK6s 6ofÍdf hf]l8Psf] rkL{sf] ;+Vofdf klg cem j[l4 ePsf] 5 . !=# ;/;kmfOsf] kl/ro ;/;kmfO M– dfgj dnd'qsf] ;'/lIft lj;h{gsf nflu ;]jf / ;'ljwfx?sf] Joj:yfnfO{ ;/;kmfO elgG5 . ;/;kmfOn] kmf]xf]/d}nf ;+sng / kmf]xf]/ kfgLsf] lj;h{g dfkm{t :jR5tf sfodnfO{ ug'{nfO{ a'emfpF5 . hg:jf:Yo k|j4{gsf nflu ul/Psf ljleGg :j:ys/ lqmofsnfkx?sf] ;du| sfo{ ;kmfO xf] . :jR5tf M– :jR5tf eGgfn] cfkm" / jl/kl/sf] jftfj/0f ;kmf u/L /f]usf] lj:tf/ /f]Sg' / la/fdL x'gaf6 aRg ckgfOg] ;Dk"0f{ Joxf/x? x'g . :jR5tfn] JolQm / ;d'bfosf] cfgLafgLnfO{ hgfpF5 . -;|f]tM k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&# _ To;}n], ;/;kmfOdf lgDg ljifox? ;dfj]z ePsf] x'G5g M s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:Yffkg (Faecal Sludge Mangement) v_ kmf]xf]/kfgL Joj:yfkg / k|zf]wg -9n tyf ljs]lGb|t k|0ffnLx? b'j}_ . kmf]xf]/kfgL eGgfn] cf}Bf]uLs t/n kmf]xf]/ ;d]tnfO{ hgfpFb5 . u_ jiff{tsf] kfgL -gfnf_ Joj:yfkg, / 3_ 7f]; kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg .
  • 5. 3 !=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] cf}lrTo Kfmf]xf]/ kfgL (Wastewater) / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ (Faecal sludge) Joj:yfkg ug{ lgDg adf]lhdsf k|0ffnLx? zx/L If]qsf] cfjZostf / pko'Qm k|ljlwsf cfwf/df 5gf}6 ug{ ;lsg] 5 . s_ k|zf]wg ;lxtsf] 9n k|0ffnL . v_ k|zf]wg ;lxtsf] 9n k|0ffnL tyf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg (Faecal sludge management) Plss[t k|0ffnL . u_ 9n Joj:yfkgsf nflu hg3gTj gePsf] cyjf 5l/Psf j:tL /x]sf] :yfgdf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg . ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;]lK6s 6ofÍaf6 vfnL ug]{, ;Íng tyf 9'jfgL ug]{ sfo{ Joj:yLt ?kdf x'g ;s]sf] 5}g . cfˆgf] 3/sf] ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug{ k/]df lghL If]qsf pBdLx?nfO{ af]nfP/ ug]{ ul/G5 . ;x/x?df ;]lK6s 6ofÍ lgoldt ?Kfdf vfnL ug]{ kl/kf6L 5}g / ha vfN8f] jf ;]lK6s 6ofÍx? el/P/ aflx/ aUb5g ta dfq vfnL ug]{ ul/G5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ug]{ ;]jfx?sf] lgodg ug]{ ;+:yfsf] cefjdf ;]lK6s 6ofÍaf6 lgsflnPsf] n]bf] / kmf]xf]/kfgLnfO{ k|zf]wg lagf g} glhs}sf] gbL, ;LdfGt hdLg, 9n jf gfnLdf hyfefjL ?kdf ˆofSg] ul/G5 . ck|zf]lwt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/n] ;tx / hdLgd'lgsf kfgLsf ;|f]tx?nfO{ k|b"lift agfpg'sf ;fy} hg:jfYo / jftfj/0fdf k|lts"n c;/ kb{5 . rkL{af6 lg:sg] dfgj kmf]xf]/n] kfg]{ k|lts"n :jR5tf ;DaGwL c;/ af/] s]xL 3/w'/Lx? dfq ;r]t /x]sf 5g . :ynut ;/;kmfOsf] of]hgf th'{df / Joj:yfkgdf ;x/L ;/;kmfO / kmf]xf]/kfgL Joj:yfkg nfO{ a]jf:tf ul/Psf]] 5, rkL{ lgdf{0fdf dfq s]lGb|t /xL s]lx gu/kflnsfx?df dfq 9n lgdf{0f ;Lldt x'g'sf] ;fy} :ynut ;/;kmfOnfO{ cgf}krfl/s / c:yfoL ;/;kmfO ;]jf k|jfxsf] ?kdf x]l/Psf] 5 . w]/} :yfg÷If]qx?nfO{ v'nf lb;fd'Qm 3f]if0ff u/]kl5 ;+3Lo ;/sf/, :yfgLo tx -gu/kflnsf / ufFpkflnsf_, ;d'bfo / 3/w'/Lx?n] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug]{ sfo{ ljsf;sf] Ph]08fsf] ?kdf cufl8 a9fO{ k"0f{ ;/;kmfO tkm{ pGd'v eO/x]sf 5g . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;xL Joj:yfkg lagf ;'wfl/Psf] ;/;kmfO / :jR5tf k|ofKt / lbuf] xF'b}g . To;n], gbL÷kfgL ;|f]tdf k/]sf] k|b"if0fsf] ef/nfO{ sd ug{ lskmfotL / lbuf] pkfox?sf] vfhL ug{kg]{ ePsf]5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkgsf] nflu lgofds / ;+:yfut vfsfnfO{ ;anLs/0f, tflnd / lzIff, Joj;flos of]hgfsf] ljsf; / sfof{Gjog, ;+efJo ;dfwfgsf pkfox?sf] k|fljlws / ljQLo ljZn]if0fsf ;fy} ;]jf k|jfx / ;~rfng tyf dd{t ;+ef/df lbuf]kgf cfjZos 5 .
  • 6. 4 kl/R5]b–@ sfg'gL / gLltut kl/j]z o; v08n] ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jfx? ;DaGwL sfg'gsf] l;+xfjnf]sg, gLlt / dfu{bz{gx?nfO{ qmdfut >[+vnfsf] ?kdf j0f{g ub{5 . != g]kfnsf] ;+lawfg g]kfnsf] ;+lawfgsf] bkmf %^ cg';f/ ;+3Lo nf]stflGqs g]kfnsf] d'n ;+/rgf ;+3, k|b]z / :yfgLo tx u/L tLg txsf] /x]sf] 5 . :yfgLo tx cGtu{t ufpFkflnsf, gu/kflnsf / lhNnf ;ef x'g]5g . ufpFkflnsf / gu/kflnsfx?df j8fx?sf] ;+Vof ;+3Lo sfg'gdf Joj:yf eP cg';f/ x'g] 5 . g]kfnsf] ;+lawfgn] ;'/lIft kfgL / ;/;kmfOsf] kx'FrnfO{ lgDg adf]lhd cfwf/e"t clwsf/sf] ?kdf k|Tofe"t u/]sf] 5 . @= PsLs[t vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt tyf sfg'g g]kfndf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf;+u ;DalGwt P]g sfg'g / gLltx? ljleGg ;dodf lgdf{0f ePtf klg tL P]g sfg'gsf] cg'kfng / sfof{Gjog g} d'Vo r'gf}tLx?sf] ?kdf /x]sf 5g . o;}nfO{ dgg u/]/ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;+u ;DalGwt P]g, lgodfjnL sf ;fy} PsLs[t vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] tof/ ul//x]sf] 5 . log} ;fwgx?sf dfWodaf6 jt{dfg gLltx? / sfg'gnfO{ Pp6} Jofks sfg'gL / ;+:yfut vfsfleq PsLs[t ug]{ / nIo k|flKtdf ;dGjofTds 9Ën] cufl8 a9L ;'wfl/Psf], ;dfj]zL / lbuf] vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;DaGwL ;]jfx? k|bfg ug{ cg's"n jftfj/0f l;h{gf x'g'sf ;fy}, ;/f]sf/jfnfx?nfO{ dfu{bz{g x'g] ck]Iff ul/Psf] 5 . #= hn;|f]t P]g, @)$( hn;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u, ;+/If0f, Joj:yfkg / ljsf; ug{ hn;|f]t P]g @)$( sf] k|f/De ePsf] xf] . o;n] b]z leq /x]sf] hn;|f]tsf] :jfldTj /fHodf /x]sf] sfg'gL cfwf/ k|bfg u/]sf] 5 . o;n] hn;|f]tsf] nfebfos pkof]ux?sf] lgwf{/0f ug{ To:tf] pkof]uaf6 x'g] jftfj/0fLo tyf cGo xflgsf/s k|efjsf] /f]syfd ug{ Pj+ hn;|f]t nfO{ k|b"if0f d'St /fVgsf] nflu sfg'gL Joj:yf u/]sf] 5 . $= jftfj/0f ;+/If0f P]g, @)%# jftfj/0f ;+/If0f lgodfjnL, @)%$ o; P]gn] cfly{s ljsf; / jftfj/0f ;+/If0f aLrsf] cGof]Gofl>t ;DaGwaf6} lbuf] ljsf; x'g] s'/fnfO{ Wofgdf /fVb} jftfj/0fLo x|f;af6 dfgj hflt, hLjhGt', jg:klt, k|s[lt tyf ef}lts j:t'dfly x'g ;Sg] k|lts"n k|efjnfO{ oyfzSo sd u/L :jR5 tyf :j:y jftfj/0f sfod ug{ / k|fs[lts ;|f]tsf] ;d'lrt pkof]u / Joj:yfkgaf6 jftfj/0f ;+/If0f ug]{ ;DaGwdf sfg'gL Joj:yf u/]sf] 5 . ;kmf jftfj/0fdf afFRg kfpg] clwsf/ M wf/f #) -!_ k|To]s gful/snfO{ :jR5 / :j:y jftfj/0fdf afFRg kfpg] xs x'g] 5 . -@_ jftfj/0fLo k|b"if0f jf x|f;af6 x'g] Iflt jfkt kLl8tnfO{ k|b"ifsaf6 sfg'g adf]lhd Ifltk"lt{ kfpg] xs x'g] 5 . :jf:Yo ;DaGwL xs M wf/f #% -$_ k|To]s gful/snfO{ :jR5 vfg]kfgL tyf ;/;kmfOdf kx'Frsf] xs x'g] 5 .
  • 7. 5 P]gdf cfof]hgfsf] k|s[lt / cfsf/sf] cfwf/df jftfj/0fLo k|efj d"NofÍg (EIA) jf k|f/lDes jftfj/0fLo k/LIf0f (IEE) ug'{ kg]{ Joj:yf /x]sf] 5 . o; P]gn] k|b"if0fsf] lgoGq0f jf jftfj/0fnfO{ Iflt k'¥ofpg] sfo{x?sf] /f]syfd ug{sf] nflu jftfj/0f lg/LIfssf] Joj:yf u/]sf] 5 . lgodfjnLn] vfg]kfgL;+u ;DalGwt cfof]hgfx?sf] nflu EIA jf IEE ug'{kg]{ cj:yfsf] ;"rL cf}+NofPsf] 5 . of] P]gdf ePsf] Joj:yf adf]lhd ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt, @))( df kmf]xf]/kfgLsf] lj;h{g gbL÷kfgLdf ubf{ kfgLsf] u'0f:t/ ;+/If0f ug{ lgodg ug]{ Joj:yf u/]sf] 5 . %= :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% :yfgLo :jfoQ zf;g P]g, @)%% / :yfgLo :jfoQ zf;g lgodfjnL, @)%^, df clwsf/sf] lgIf]k0f, lhDd]jf/L / :yfgLo txx?nfO{ ;|f]tx? lbg] cfwf/ to ug'{sf] ;fy} vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf ;]jfx?sf] nflu ;d]t ljs]lGb|s[t tl/sfaf6 :yfgLo ljsf; k|lqmofsf] g]t[Tj ug]{ k|fjwfg /x]sf] 5 . o; P]gn] k|fs[lts ;|f]tx? :yfgLo tx ;DklQ x'g] / k|fs[lts ;|f]tsf] pkof]udf s/ nufO{ :yfgLo txsf] ;zlQms/0fsf] kl/sNkgf u/]sf] 5 . :yfgLo :jfoQ zf;g P]gdf ;/;kmfO ;DjlGw k|fjwfgx? o; k|sf/ /x]sf 5g M– :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf %^ df :yflgo txn] ;/;kmfO, 9n lgsf; ;]jf z'Ns nufpg ;Sg] Joj:yf 5 . gu/kflnsfsf] sfd st{Jo / clwsf/ M bkmf (^ -!_ -u_ hn;|f]t, jftfj/0f / ;/;kmfO{ ;DjlGw -^_ df gu/kflnsf If]qleq ;/;kmfOsf sfo{qmdx? ;~rfng ug]{ / -&_ df kmf]xf]/ d}nf ;+sng, 9'jfgL tyf tx nufpg] ;DjlGw sfdsf] ;+rfng / Joj:yfkg ug]{ u/fpg] Joj:yf 5 . ufpF ljsf; ;ldltsf] sfd st{Jo / clwsf/ M bkmf @* -r_ -$_ a;f]af; If]qdf cfaZos 9n lgsf;sf] Joj:yfkg ug]{ u/fpg] Joj:yf 5 . ^= /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf, @)^) /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtfn] 3/leq vfg]kfgL tyf ;/;kmfOsf k|fjwfgdf 3/af6 lg:sg] kmf]xf]/kfgL, jiff{tsf] kfgLsf] ;Íng tyf lj;h{g / rkL{ lgdf{0f / cGo ;/;kmfOsf ;'ljwfx? ;d]tsf] dfgsx? tof/ u/L dfu{bz{g k|bfg u/]sf] 5 . of] cfrf/ ;+lxtf 7"nf ;x/x?sf] nflu w]/} ;fGble{s 5 tyf ;fgf ;x/ / ;x/f]Gd'v ahf/x?sf] nflu o;sf] ;fGble{stf sd /x]sf] 5 . o;sf dfgs / dfu{bz{gx? cg'udg, ko{j]If0f, / cg'kfng ug{ r'gf}tLsf ?kdf /x]sf 5g . &= vfg]kfgL Joj:yfkg af]8{ P]g, @)^# Vffg]kfgL Joj:yfkg af]8{sf] sfo{If]q leq gu/kflnsfx? kb{5g . o; P]gn] ;x/L If]qx?sf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;]jfx?df :yfgLo tx / vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;+:yfx?sf] ;xeflutfdf hf]8 lbPsf] 5 . ;fy} o; P]gn] vfg]kfgLsf] ;DklQx?sf] :jfldTj, vfg]kfgLsf] Joj:yf / ;/;kmfOsf] ;]jfx? pknAw u/fpg :jfoQ / :jtGq vfg]kfgL Joj:yfkg af]8{ :yfkgf ug]{ Joj:yf u/]sf] 5 . o; P]gn] ;]jf k|bfos -;fj{hlgs jf lghL_ nfO{ nfO;]G; lbg], k|0ffnLsf] Joj:yfkg, ;~rfng tyf dd{t ;+ef/ / ;DklQx? lnhdf lbg ;lsg] klg Joj:yf u/]sf] 5 . *= ;x/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt, @)^^ zx/L vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ ;]jfn] k'¥ofpg] ;]jfsf] If]q cfwf/e"t dfgljo cfjZostf k'/f ug]{ :t/ ;Dd dfq l;ldt 5}g eGg] dfGotf /fv]sf] 5 . o; lgltn] pkef]QmfnfO{ ;'ne d"nodf ;'/lIft, ljZjf;gLo, kof{Kt / yk ;]jf pknAw u/fO{ hLjg:t/ ;'wf/ ug]{ nIo lnPsf] 5 . oL pb]ZoxnfO{ bLug] ?kd xfl;n ug{sf nflu ;'xfFpbf] k"jf{wf/,
  • 8. 6 pko'Qm ;+:yfut ;+/rgf, cf}lrTok"0f{ nfut c;'nL Joj:yf, pko'Qm ljQLo jftfj/0f, yk hg;xeflutf / lg0f{o k|lqmofdf pkef]Qmx?sf] ;+nUgtf, gLlh If]q;Fu pko'Qm ;fem]bf/Lsf] Joj:yfx? cToGt} dxTjk"0f{ tTjsf ?kdf /x]sf 5g . o;sf cltltQm o; gLltn] jftfj/0f ;+/If0fsf pkfox? cjnDag ug'{sf ;fy} vfg]kfgLsf] dfu / k|of]u kZrft pT;h{g Joj:yfkgsf pkfox?sf] dfWodaf6 hn;|f]]tsf cGo pkef]ux?;Fu ;Gt'ng sfod ug]{ pb]Zo /x]sf] 5 . (= /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf, @)^* / k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&# g]kfn ;/sf/n] ;g @)^* df /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf sfof{Gjog u/L :yfgLo txsf] g]t[Tj, jx';/f]sf/jfnfx?sf] ;fem]bf/L / ;d'bfosf] :jfldTjdf tn lbOPsf] dfu{bz{g l;4fGtnfO{ cg';/0f ub}{ ;/f]sf/jfnfx?sf] PsLs[t k|of;, ;~rfngdf ;dfGh:otf, v'nf lb;fd'Qm cj:yfsf] lbuf] Joj:yfkg / k"0f{ ;/;kmfO cleofg ;~rfng u/]sf] 5 . ufpFkflnsf / gu/kflnsf :t/df k"0f{ ;/;kmfOsf] gtLhf k|fKt ug{ u'? of]hgfsf k|fjwfgx?nfO{ lj:tf/ u/L k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&# vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ dGqfnoaf6 :jLs[t ePsf] 5 . dfu{bz{s l;4fGtx?, /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf !!= 7f]; kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg P]g, @)!@ of] P]gsf] d'Vo p2]Zo 7f]; kmf]xf]/d}nfsf] sf/0fn] hg:jf:Yo / jftfj/0f kg]{ k|lts"n k|efjnfO{ Go"gLs/0f !)= ;x/L jftjf/0f Joj:yfkg lgb]{lzsf, @)^* o; lgb]{lzsfn] k|zf]wg kZrft kmf]xf]/kfgLsf] dfgs / 7f]; kmf]xf]/d}nfnfO{ kmf]xf]/sf] ?kdf lj;h{g ug'{eGbf klxnf sfod ug'{kg]{ cfjZos Go"gtd dfgsx?nfO{ lglZrt u/]sf] 5 . of] lgb]{lzsfsf] p2]Zox?df :j:y ;x/ lgdf{0fsf] nflu jftfj/0fLo k|b"if0f Go"gLs/0f ug{] tyf lagf k|zf]wg kfgL÷gbLx?df 9nsf] lj;h{g ug{ aGb]h nufPsf] 5 . o;n] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug{ lghL If]qnfO{ k|f]T;flxt u/]sf] 5 . r]tgfsf] cefj tyf k|fyldstfdf tn k/]sf] sf/0fn] of] lgb]{lzsfnfO{ sfof{Gjogdf Nofpg r'gf}tLk"0f{ /x]sf] 5 . !!= g]kfn ;/sf/ sfo{ ljefhg lgodfjnL, @)^( vfg]kfgL tyf ;/;kmfO{ dGqfno g]kfn ;/sf/sf] sfo{ljefhg lgodfjnL cg';f/ :oflg6/L 9n Joj:yfkgsf] lhDdf vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefusf] x'g]5 egL Joj:yf ul/Psf] 5 . !@= ;x/L ljsf; /0fgLlt, @)&# /fli6«o ;x/L ljsf; gLlt, kZrft ;x/L ljsf; dGqfnosf] /fli6«o ;x/L ljsf; /0fgLlt, @)&# n] ;x/L ljsf; If]q;+u ;DalGwt dxTjk"0f{ d'2fx? h:t} k|0ffnL, k"jf{wf/, jftfj/0f / cfly{s d'2fx?nfO{ ;Daf]wg ug{ ;xof]u  v'nf lb;fd'Qm cj:yf, ;/;kmfO sfo{qmdsf] Go"gtd sfo{qmd x'g'kg]{ 5 .  vfg]kfgL tyf ;/;kmfO cfof]hgfx?df zt k|ltzt ;/;kmfO ;'ljwfsf] ;'lglZrtf x'g'kg]{ .  3/fo;L rkL{sf] nflu ;d'bfon] k|ljlwut 5gf}6sf] Joj:yf x'g'kg]{ .  :yfgLo txn] ;/;kmfO lqmofsnfkx?sf] g]t[Tj ug'{kg]{ .  uf=lj=;= jf gu/kflnsf, ;a} ;/;kmfO sfo{qmd sfof{Gjog ug]{ Go"gtd OsfO x'g'kg]{ .  :yfgLo ?kdf Joj:yfkg ul/g] cfly{s ;xof]u ;+oGqsf] k|j4{g ug]{ . ;+:yfx?df ;/;kmfOsf ;'ljwfx? clgjfo{ x'g'kg]{ k|fjwfg .  gofF lgdf{0f x'g] ejgdf clgjfo{ zf}rfno x'g'kg]{ k|fjwfg .  :jR5 afgLJojxf/ k|j4{gsf] nflu lgoldt ;fa'g kfgLn] xft w'g] Jojxf/ .
  • 9. 7 k'¥ofPsf] 5 . ;x/L ;/;kmfOdf hxfF ;+efjgf 5 ToxfF 9n k|0ffnL, :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx? / sfnf] kq] ;8ssf ;fy jiff{tsf] kfgL lj;h{g ug{ gfnfsf] Joj:yfkg ug{ s]lGb|t /x]sf] 5 . xfn;fn} ;/sf/n] æ;kmf ;x/Æ sfo{qmd z'?jft u/]sf] 5 h;df kfFr j6f cjojx? kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg, kfgL / kmf]xf]/kfgL Joj:yfkg, xl/ofnL k|j4{g, k|b"if0f lgoGq0f / ;x/L ;f}Gbo{tf ;dfj]z ul/Psf] 5 . !#= /fli6«o vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf If]qut ljsf; of]hgf -d:of}bf_, @)&# vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] /fli6«o vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tfIf]qut ljsf; of]hgf th'{df ul//x]sf] 5 . o; of]hgfn] ;femf b[li6sf]0f tyf /fli6«o k|fyldstf–d}qL /0fgLlt clVtof/ ub}{ k|To]s gful/sn] hxfF / hlxn] klg :ki6 ;+of]hg, ;dGjo, ;fd~h:oLs/0f Pjd P]Soa4tf dfkm{t ;a}sf nflu ;'/lIft vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;'ljwf k'¥ofpg] tkm{ sfo{qmlds vfsf k|:t't ub{} ;/f]sf/jfnfx? nfO{ lbzf lgb]{zg u/]sf] 5 .
  • 10. 8 kl/R5]b–# ;+:yfut tyf lgofds vfsfsf] p2]Zox? / sfo{If]q dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug]{ rqmsf] ;kmntfk"j{s sfof{Gjogsf] nflu ;+:yfut tyf lgofds vfsfn] ;xof]u k"¥ofpg] 5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug]{ rqmdf :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?af6 dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;'/lIft ;Íng, 9'jfgL / k|zf]wg tyf lj;h{g÷k'gMk|of]u kb{5g . of] ;]jf rqm k|efjsf/L Joj:yfkgdf e/ kb{5 . vfg]kfgL tyf ;/;kmfO gLlt tyf /0fgLltx? / sfo{ k4ltnfO{ ;]jf rqmdf k|To]s ;/f]sf/jfnfx?sf] e"ldsf / lhDd]jf/Lx?nfO{ lgodg nfu" ug]{ ;Gbe{df :ki6 kl/eflift ug{ cfjZos 5 . ;+:yfut ;+be{sf] ljleGg tx ;lxtsf] lj:t[t sfo{ k4ltsf] nflu cNksfnLg, dWosfnLg, tyf bL3{sfnLg :ynut ;/;kmfO k|0ffnL ;lxt vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;Da4 gLlt Pj+ lgb]{lzsf k|lt ;/sf/sf] bx|f] klta4tf bzf{pFb5 . :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?n] dfgj dnd'qLo / kmf]xf]/kfgLnfO{ ;Íng, ;dfj]z tyf cf+lzs k|zf]wg ub{5g . oL k|0ffnLx?df hDdf ePsf] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ nfO{ ;+°ng u/L k|zf]wg kZrft lj;h{g ul/g] 5 . o; dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg vfsfsf] p2]Zo dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg rqmdf k|efjsf/L of]hgf th'{df, sfof{Gjog, cg'udg / lgodg ug{ ;xof]u ug]{ /x]sf] 5 . csf]{ cy{df o;n] ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] ;Íng, 9'jfgL, k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u ug{] 5 . d'Vo p2]Zox?df M  dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] k|efjsf/L Joj:yfkgsf] nflu ;d¢ ;+:yfx?sf] e"ldsf / lhDd]jf/L kl/eflift ug'{, /  ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkgsf] k|efjsf/L of]hgf th'{df, sfof{Gjog / cg'udgsf] nflu dfu{ k|z:t ug'{ /x]sf] 5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ;]jf rqm o; ;+:yfut tyf lgofds vfsfn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] k|efjsf/L Joj:yfkg sf] nflu ;Da4 lhDd]jf/ ;+:yfx?sf] Ifdtf clej[l4, ;~rfng dfu{bz{gsf] ljsf; ug{ klg ;xof]u ub{5 .
  • 11. 9 o:tf k|0ffnLx?sf] ?kdf ;]jf lbg] :ynut ;/;kmfO / If]qx? dfq o; vfsfsf] If]qleq kg]{5g . :yfgLo tx jf o;sf] s'g} efudf kmf]xf]/kfgLsf] Joj:yfkg z'4Ls/0f ;+oGq ;lxtsf] 9n k|0ffnLsf] dfWodaf6 ePdf ;f] If]qdf of] vfsf nfu" x'g] 5}g .
  • 12. 10 kl/R5]b–$ ;+:yfut e"ldsf / lhDd]jf/Lx? o; vfsfleq kl/eflift ul/Psf ;/;kmfO ;]jfdf ;+nUg ;+:yfx?sf] ;+:yfut e"ldsf / lhDd]jf/Lx? g]kfnsf] ;+lawfgdf Joj:yf ePsf k|fjwfgx?af6 oxfF /flvPsf] 5 . vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt, P]g, / If]qut ljsf; of]hgf -d:of}bf_, k"0f{ ;/;kmfO dfu{bz{g, @)&#, /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgf, @)^* / :yfgLo :jfoQ zf;g P]g,@)%% oL ;j}n] ;fd'lxs ?kdf gu/kflnsfx?, ufpFkflnsfx?sf] ;/;kmfO ;]jfx?sf] Joj:yfkgdf dfu{bz{g / lgodg ug]{ ub{5g . oL sfg'gL / gLltut k|fjwfgx?af6 ;/;kmfO, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkg ;d]tsf] of]hgf th'{df / Joj:yfkgsf] nflu d'Vo lhDd]jf/L cf–cfˆgf] sfo{ If]qleq :yfgLo tx -gu/kflnsf / ufpFkflnsf_ sf] ePsf] b]lvG5 . /fli6«o ;/;kmfO tyf :jR5tf u'? of]hgfdf ;/;kmfO sfof{Gjogsf nflu gu/kflnsf / ufpF ljsf; ;ldltx?nfO{ sfof{Gjogsf tNnf] OsfO{ ?kdf kl/eflift u/]sf] 5 . o;vfsfdf lbOPsf] e"ldsf / lhDd]jf/Lsf] cfwf/df gu/kflnsf / ufpFkflnsfx?n] :yfgLo kl/k|]Iodf cfjZos k/]df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkgsf nflu ljz]if ljlgodsf] th'{df ug{ ;lsg] 5g . To; k|sf/sf] ljz]if ljlgodsf] th'{df ug]{ k|fjwfg :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf &^ df Joj:yf ul/Psf]] 5 . tflnsf # M ;/sf]sf/jfnfx?sf] e"ldsf ;/f]sf/jfnfx? gLlt tyf dfu{bz{gx? ;dGjo k|fljlws ;xof]u ;Íng tyf 9'jfgL k|zf]wg lj;h{g ÷ clGtd pkof]u lgodg Ifdtf clej[l4 cg'udg vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno / ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno      खानेपानी तथा ढल ननकास विभाग      hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno      gu/kflnsf÷ ufpFkflnsf÷ ;]jfk|bfos          vfg]kfgL pkef]Qmf ;+:yf      lghL If]q÷pBdLx?     cg';Gwfg÷z}lIf s k|lti7fg    ljsf; ;fem]bf/÷ /fli6«o jf cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yfx?   
  • 13. 11 $=! dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu ;du| lhDd]jf/L != dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu :yfgLo txaf6 cfˆgf] sfo{ If]qleq of]hgf th'{df, sfof{Gjog, cg'udg / ;]jf k|jfxsf ;fy} Joj;flos gd'gfsf] ljsf; tyf k|of]usf] nflu lhDd]jf/ x'g] 5g . @= :yfgLo txn] M  vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnoaf6 k|fljlws tyf Joj:yfkg ;DaGwL ;xof]u lng ;Sg]5g .  :yfgLo ljsf; tyf ;+3Lo dfldnf dGqfnoaf6 :yfgLo ;'zf;g ;DaGwL ;xof]u lng ;Sg]5g .  :yfgLo txsf] ;+:yfut / Joj:yfkg Ifdtf gx'Fbf;Dd dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ;]jf rqmsf] ;~rfng / Joj:yfkgsf] nflu vfg]kfgL tyf ;/;kmfO pkef]Qmf ;ldltnfO{ ;+nUg u/fpg ;lsg] 5 .  :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf !!^ sf] cfwf/df dfgj dnd'lqo kmf]x/sf] Joj:yfkgdf ;+nUg lghL Joj;foLnfO{ dfgj dnd'lqo kmf]x/sf] ;Íng, 9'jfgL, k|zf]wg / clGtd pkofusf nflu nfO;]G; lbg ;Sg]5g . #= cfˆgf] ;+/rgf cg';f/ :yfgLo txx?n] hg:jf:Yo tyf jftfj/0f zfvf jf dxf–zfvfsf] :yfkgf ug'{ kg]{5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf ;]jfx? ;DaGwL lqmofsnfkx?sf] of]hgf th'{df, sfof{Gjog / lgl/If0f ug]{ sfo{ ;f] zfvf jf dxfzfvfn] g} ug]{ 5 . cfjZostfsf] cfwf/df o;n] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jfx?sf] k|efjsf/L of]hgf th'{df, Joj:yfkg / lgodgsf nflu Ps ;ldlt÷;d"x u7g ug{ ;Sg]5 . $= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] ;dfj]zL of]hgf th'{df / sfof{Gjogsf] ;+of]hg gu/kflnsf÷ufpFkflnsf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltx?sf] dfWodaf6 ug{ ;Sg] 5 . gu/kflnsf÷ufpFkflnsfx?n] vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltx?sf] dfWodaf6 cGo ;/f]sf/jfnfx? tyf dflyNnf] lgsfox? aLrdf ;~rf/ / ;dfGh:otf, ;xnufgLsf] cj;/ ;'b[9 / cg'udg tyf cg'kfng ug{ ;3fp k'¥ofpg] 5 . olb cf–cfˆgf] If]qdf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltx? u7g ePsf 5}gg eg] :yfgLo txx?n] tL ;ldltx?sf] u7g ug{ ;lqmotf b]vfpg' kg]{5 . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu ;+:yfut vfsf cg';"rL ! df lbOPsf] 5 . $=@ e"ldsf / lhDd]jf/Lx? d'Vo ;/f]sf/jfnfx?sf] ljz]if e"ldsf / lhDd]jf/Lx? lgDg adf]lhd /xg]5 . != vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno tyf vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] l8hfOg, kl/of]hgf k|ltj]bg, ;+:yfut tyf lgofds vfsf, ;~rfng lgb]{lzsf÷dfu{bz{gsf] ljsf; / k|rf/–k|;f/ ug]{ . dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|efjsf/L of]hgf th'{df, sfof{Gjogsf nflu :yfgLo txnfO{ ;Ifd agfpg dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg rqm ;DaGwL ;"rgf, lzIff / ;~rf/ ;fdfu|Lx?sf] ljsf; / k|rf/–k|;f/ ug]{ . v_ ;/f]sf/jfnfx?;+u ;dGjo a}7s cfof]hgf ug]{ . u_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGq lgdf{0fsf] nflu nfut ;fem]bf/L ug]{ / ;+emf}tf cg';f/ nfut ;fem]bf/L u/] gu/]sf] cg'udg ug]{ .
  • 14. 12 3_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqmsf] nflu :yfgLo txnfO{ k|efjsf/L sfo{qmd, Joj:yfkg / cg'udg ug]{ sfo{df k|fljlws ;xof]u k'¥ofpg] . ª_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|efjsf/L sfof{Gjog ug{ :yfgLo tx / cGo k|zf;lgs ;+oGqx?sf] ;+:yfut Ifdtf ;anLs/0f ug]{ / Ifdtf n]vfhf]vfsf] cfwf/df /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO tflnd s]Gb| tyf cg';Gwfg ;+:yfx?sf] dfWodaf6 Ifdtf clej[l4 ug]{ . r_ of] vfsfnfO{ ;+:yfut ug{ :yfgLo txnfO{ ;xof]u ug]{ / o;nfO{ sfof{Gjog ug{ pko'Qm x'g] lsl;dsf :yfg ljz]ifsf] 5gf}6 nufot cGo sfuhftx? tof/ ug{ ;3fpg] . 5_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu bIf hgzlQm pTkfbg / k|rf/–k|;f/ ug{, cg'udg tyf cg'kfngsf] nflu hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno;+u ;xsfo{ ug]{ . h_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf /0fgLlt / k4ltx?sf ljz]iftfx?, PsLs[t vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt, sfg'g, If]qut ljsf; of]hgfdf ;x/L ;/;kmfO dfu{bz{g /fVg tyf cfjZostf cg';f/ ;+zf]wg ug]{ ;'lglZrttf ug]{ . ´_ ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] cg'ejsf] cfwf/df vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt / ;/;kmfO dfu{bzgdf ;+:yfut ;'wf/sf nflu o;sf] /0fgLltx?nfO{ ;do ;dodf kl/dfh{g ug]{ . `_ lj:t[t cfof]hgf k|ltj]bg -l8hfO{g tyf nfut cg'dfg tof/L_, k|fljlws tyf ljlQo ;xof]u . 6_ cWoog, cg';Gwfg tyf ljsf; . @= ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkg ;x/L ;/;kmfOsf] PsLs[t cjojsf] ?kdf :yfgLo txnfO{ of]hgf th'{df / sfof{Gjogdf gLltut lgb]{zg lbg] . v_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkgdf k|efjsf/L sfof{Gjog / cg'udgsf] nflu :yfgLo txnfO{ pko'Qm hgzlQm / ah]6 pknAw u/fpg] . u_ :yfg ljz]if cg';f/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg ug{ ljlgod tof/ ug{ ;xof]u ug]{ / :yflgo ;efaf6 :jLs[t ug{ ;xhLs/0f ug]{ . 3_ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno;+u dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg / /0fgLltx?df ;+:yfut ;'wf/sf] nflu gLltut 5nkmn / ;~hfn tof/ ug]{ . #= hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno s_ ;x/L jftfj/0f Joj:yfkg lgb]{lzsf, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg , kmf]xf]/kfgL pT;h{g dfkb08 / ;"rsx? vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno dfkm{t :yfgLo txx?df k|rf/–k|;f/ ug]{ . v_ ;x/L jftfj/0f Joj:yfkg lgb]{lzsfdf kl/eflift u/] cg';f/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ , kmf]xf]/kfgL pT;h{g / pTkflbt j:t'sf] cg'kfngsf] ;'lglZrtf eP gePsf] cg'udg ug]{ . $= s[lif ljefu, s[lif dGqfno s_ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno, vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefusf] dfWodaf6 :yfgLo txnfO{ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGqaf6 pTkflbt k|fËfl/s dnsf] ;'/lIft k|of]u / ahf/Ls/0f ug{ dfu{bz{g / ;xof]u k|bfg ug]{ .
  • 15. 13 %= :yfgLo tx s_ cfˆgf] sfo{ If]qleq dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] of]hgf / lgodgsf] nflu ;du|?kdf lhDd]jf/L jxg ug]{. v_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|zf]wg s]Gb|sf] nflu hdLg / af6f] -cfjZos ePdf_ pknAw u/fpg] . u_ cfˆgf] sfo{ If]qleq dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|efjsf/L sfof{Gjogsf] nflu ;ldlt÷;d"x u7g u/L lg/LIf0f ug]{ . 3_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|zf]wg ;+oGqsf] l8hfOg, ;+:yfut tyf lgofds vfsf, Joj;flos of]hgf, / ;~rfng lgb]{lzsf÷dfu{bz{gsf] tof/L, :jLs[lt / hfgsf/L lbg] . ª_ :yfgLo txsf] ;+:yfut / Joj:yfkg Ifdtf gx'Fbf;Dd dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;~rfng / dd{t ;+ef/ ug]{ lhDd]jf/L pkef]Qmf ;+:yfnfO{ lbg ;Sg] . r_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;Íng, 9'jfgL, / ljlzi6s[t dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqdf lj;h{g÷k'Mg k|of]usf] nflu lghL Jofkf/LnfO{ nfO;]G; lbg] . 5_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] Joj;flos of]hgf cg';f/ pkef]Qmfn] ;]jf z'Nsaf6 ;~rfng ubf{ lbuf] ;~rfng geP;Dd ;~rfng / dd{t ;+ef/sf] nflu kof{Kt ;|f]tx? pknAw u/fpg]] . h_ k|zf]wg ;+oGqdf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ lj;h{g ug{ ;Defjgf eP;Dd glhssf] :yfgLo tx;+u ;dGjo ug]{ . em_ ;/;kmfO k|j4{gdf vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;ldltx?;+u ;dGjo / ;DaGw a9fpg] . `_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGq pkof]usf] nflu JolQmut / ;fj{hlgs rkL{x? lgdf{0fsf nflu dfkb08 cg';f/sf] ;]lK6s 6ofÍ / zf]slk6sf] l8hfOgsf] ;'lglZrttf ug]{ . 6_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgnfO{ k|efjsf/L sfof{Gjog, lgodg cg'kfng / ;+:yfut ;'wf/sf] ;'lglZrtf sfod ug{ ;xlhs/0f ug]{ . ^= vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltx? s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] nflu :yfgLo tx sf] ;xof]udf hUuf / af6f]sf] ;'lglZrt ug]{ . v_ ;]jf z'Nsaf6 lbuf] ;~rfng gx'Fbf;Dd :yfgLo txaf6 ;~rfng / dd{t ;+ef/ sf]ifsf] ;'lglZrtf ug]{ . u_ Joj;flos of]hgfsf] ljsf; / sfof{Gjogsf] nflu ;xof]u k|bfg ug]{ . 3_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] ;Íng, 9'jfgL, k|zf]wg / lj;h{g÷clGtd k|of]usf] nflu :yfgLo tx, gful/s, lghL Jofkf/Lx?sf] aLrdf ;fem]bf/Lsf] nflu ;xhLs/0f ug]{ . ª_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] ;~rfngsf] nflu ;dlk{t dfgj ;|f]tsf] Joj:yf ug]{ . r_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgdf ;~rfng–Joj:yfkg cg'ejsf] cfwf/df s'g} ;d:of cfPdf :yfgLo tx, vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefuaf6 ;xof]u lng ;lsg] 5 . 5_ :yfgLo txnfO{ k|efsf/L lgodg / ;+:yfut ;'wf/df ;xof]u k'¥ofpg] . h_ ;fdflhs, cfly{s / ;f+:s[lts kIfnfO{ Wofg lb+b} pTkflbt - k|fËf/Ls dn / k|zf]lwt t/n kbfy{_ j:t'sf] ahf/ k|j4{gdf j[l4 ug]{ . em_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqmsf] sfo{;DkfbgnfO{ k[i7kf]if0f k|bfg ug]{ . &= lghL Joj;foL s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jfsf] k|efjsf/L ;~rfngdf :yfgLo tx / vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;+:yf;+u ;fem]bf/L ug]{ . v_ ;+emf}tfdf ePsf] k|fjwfg cg';f/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;Íng / 9'jfgL, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ug]{ ;+oGqsf] Joj:yfkg tyf pTkfbg ePsf] a:t'sf] clGtd pkof]u ug]{ . u_ pTkflbt j:t'sf] u'0f:t/ ;'lgZrLt u/L ahf/Ls/0f ug]{ .
  • 16. 14 3_ pkef]QmfnfO{ ;]jf lbg] . ª_ ;+emf}tf–kq cg';f/ ;]jf z'Ns ;Íng ug]{ . r_ ;+emf}tf–kqsf] k'0f{ kl/kfngfsf] ;'lglZrtf ug{] . *= cGt/fli6«o÷/fli6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf s_ hgr]tgf clej[l4 ug]{ v_ Ifdtf ljsf;, 1fg k|j4{g ug{] u_ Joj;flos of]hgf ljsf; ug{] 3_ pTkflbt j:t'sf] ahf/ k|j4{g ug{] (= ljsf; ;fem]bf/x? s_ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] nflu :yfgLo / /fli6«o :t/df ;+:yfut / Joj:yfkg Ifdtfsf] ljsf; ug]{ tyf dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf nflu k|fljlws ;xof]u ug]{ . v_ gd'gf k|zf]wg ;+oqsf] lgdf{0f / ljsf;sf] nflu sf]ifsf] Joj:yf ub]{ gd'gf sfo{s|d ;+rfng ug]{ . $=# :ynut ;/;kmfO k|0ffnL / lj;h{gsf] l8hfOg / lgdf{0f s_ gofF lgdf{0f != ;]lK6s 6ofÍ / zf]slk6sf] l8hfOg hfFrsf] nflu /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf / dfu{bz{g -of] vfsfsf] efusf] ?kdf /xg]_ df ePsf] k|fjwfgnfO{ cg';/0f ul/g] 5 . gofF 3/x?sf] l8hfOg :jLs[t ubf{ :yfgLo txn] :ynut ;/;kmfO k|0ffnLsf] l8hfOg -rkL{, ;]lK6s 6ofÍ, zf]slk6_ / ;lhn} dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ lj;h{g ug]{ :yfgsf] hfFr ug]{ 5 . @= of] sfo{sf] nflu :yfgLo txn] lghL If]qnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 . v_ df}h'bf ;+/rgf != /fli6«o ejg lgdf{0f cfrf/ ;+lxtf / dfu{bz{gdf ePsf] k|fjwfg cg';f/ xfn eO{/x]sf 3/ / ejgsf] lg/LIf0f ubf{ :yfgLo txn] :jLs[t l8hfOg cg';f/ ;/;kmfO k|0ffnLsf] lgdf{0f ePsf] 5, 5}g egL hfFr ug'{kg]{ 5 . kfngf gePdf :yfgLo txn] lgdf{0fstf{nfO{ :jLs[t l8hfOg cg';f/ k'gMlgdf{0f ug{ lgb]{zg lbg]5 . @= :yfgLo txn] :ynut ;/;kmfO jf ;/;kmfO k|0ffnLx? cg'ko'Qm :yfgdf lgdf{0f u/]sf] eP 3/wgLnfO{ ;/;kmfOsf k|0ffnLx? pko'Qm :yfgdf Joj:yf ug{ ;"rgf lbg ;Sg]5 . #= o; sfo{sf] nflu :yfgLo txn] cjl:yt 3/÷ejgsf] :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?sf] n]vfhf]vfsf] nflu lg/LIf0f ug{ lghL If]qnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 . u_ 9n÷kmf]xf]/kfgLsf] lj;h{g != :yfgLo txn] 3/fo;L / cf}Bflus 9n÷kmf]xf]/kfgL ;'/lIft If]qdf jf jiff{tsf] kfgLsf] gfnLdf jf l;+rfO{sf] gx/df lj;h{g u/] gu/]sf] lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 .
  • 17. 15 @= a'Fbf ! sf] kfngf gePdf :yfgLo txn] :jLs[t lgod cg';f/ b08 ug{ ;Sg]5 . :yfgLo txn] 3/wgLnfO{ lgod ldrL dfkb0f8 ljkl/t lgdf{0f ul/Psf] ;]lK6s 6ofÍdf 3/fo;L 9n÷kmf]xf]/kfgL k7fpg] u/]sf] ePdf :kli6s/0f ;f]Wg ;Sg]5 . #= :yfgLo txn] 9n÷kmf]xf]/kfgL lj;h{gsf nflu k|of]u eO{/x]sf ljlwsf] klxrfg ug{ lghL If]qnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 . $= :yfgLo txn] l/on :6]6, pBf]ux?, c:ktfnx?af6 lg:sg] 9n÷kmf]xf]/kfgLnfO{ aflx/L jftfj/0fdf lj;h{g ug'{eGbf klxn] cfˆg} xftfleq k|zf]wg u/L lj;h{g u/fpg vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno / hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno -:yfgLo zfvfx?_ ;+u ldn]/ sfd ug'{ kg]{ 5 . $=$ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ ;Íng / 9'jfgL != :yfgLo txn] k|ToIf ?kdf c;'/lIft tl/sf k|of]u u/L dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ kmfNg] sfo{ lj?4 lgod tof/ u/L qmdfut ?kdf sfof{Gjog ug'{ kg]{5 . @= :yfgLo txn] ;'/lIft ;ÍnLt, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ uf8Ldf 9'jfgL ug{sf nflu cg'dlt kq / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ vfnL ug{] / 9'jfgL ug]{x?sf] nflu pko'Qm :jf:Yo / ;'/Iff ;DaGwL tflnd ;DaGwL dfgsx? / dfu{bz{gx? Tof/ Aug'{ kg] {5. :yfgLo txn] cfjlws ?kdf 9'jfgL ug]{ uf8Lx?n] ;'/lIft tl/sfn] 9'jfgL u/] gu/]sf] lg/LIf0fsf] cwf/df 9'jfgL ug]{ uf8Lx? sf] cg'dltkq gjLs/0f ug'{ kg]{5 . #= :yfgLo txn] ;Íng / 9'jfgL ubf{ :jLs[t dfgs cg';f/ ;'/lIft / :jR5 tl/sfn] ;+rfng u/fpg] JolQmsf] :jf:Yo / ;'/Iffdf, hg:jf:Yo / jftfj/0fdf k|lts"n k|efj gkg]{ u/L oL sfo{x? ePsf 5g 5}gg elg ;'lglZrttf ug{ lg/LIf0f ug]{5 . $= ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ ;]jfdf æ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wgsf] nflu tf]lsPsf] :yfgdf 9'jfgL u/L lj;h{g ug]{ sfo{{Æ ;dfj]z ul/Psf] x'g]5 . :yfgLo txn] ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ tf]lsPsf] :yfgdf dfq lj;h{g ul/sf] 5 / cGoq v'nf 7fpF÷kfgL÷gfnL÷9ndf lj;h{g ul/Psf] 5}g eGg] s'/f ;'lglZrt ug]{ 5 . %= ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ hyfefjL ?kdf cglws[t lj;h{g u/]df :yfgLo txn] cfˆgf] :jLs[t lgod adf]lhd bl08t ug]{5 . ^= dfgj dnd'qLo kmf]xf]/sf] Joj:yfkgsf] nflu cf–cfˆgf] ;+:yfn] :jLs[t u/]sf] Joj;flos of]hgfsf] cfwf/df :yfgLo txn] :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?af6 ;Íng / 9'jfgLsf] nflu dx;'n lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 . olb dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ug]{ k|0ffnLx? klxnf g} ;+rfngdf 5g / k|zf]wgsf] nflu ;Ílnt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ 9'jfgL ul/G5 eg] :yfgLo txn] ;]jf rqm -;Íngb]lv k|zf]wg;Dd_ nfO{ ljrf/ ug{ ;Sg]5 / ;f]xL cg';f/ ;]jfsf] dx;'n lgwf{/0f ug]{5 . &= ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ sfo{ ;'lglZrt ug{ :yfgLo txn] cfˆgf] sfo{If]qleq 3/w'/L / ;+:yfx?sf] tYofÍfs ;+sng u/L @–% jif{df Psk6s lgoldt ?kdf ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ of]hgf agfO{ ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug{ ;Sg] 5g. Ps k6s dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqm sfo{Gjogdf cfO;s]kl5 ;j} :ynut ;/;kmfO k|0ffnLx?sf] ;]lK6s 6ofÍ vfnL ug]{ ;dosf] nflu tYofÍ k|of]u ul/g]5 .
  • 18. 16 $=% dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u != vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltsf] ;xof]udf :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGqsf] :yfg ;'lglZrt ubf{ cg';"rL @ df pNn]lvt Go"gtd cfjZstfdf cfwfl/t x'g'kg]{ 5 . hdLgsf] :jfldTj :yfgLo txsf] jf ;fj{hlgs x'g'kg]{ 5 . ;+oGq lgdf{0f ug'{eGbf klxn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf] k|ltj]bg Pp6f :jtGq t]>f] kIfaf6 tof/ / :jLs[t ul/g'kg]{5 . @= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg, lj;h{g / clGtd pkof]u ug]{ sfo{x? ubf{ ;x/L jftfj/0fLo Joj:yfkg lgb]{lzsfn] kl/eflift u/]sf] dfgsx? cg'kfng eP gePsf], t/n pT;h{g, ;fj{hlgs :jf:Yo / jftfj/0fdf k|lts"n k|efj ljgf lj;h{g eP gePsf] lg/LIf0f ug]{ 5 . k|zf]lwt kfgLsf dfgsx? cg';"rL # df lbOPsf] 5g . #= dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgsf dfgsx? dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;~rfng dfu{bz{gdf kl/eflift eP cg';f/ cg';/0f ug'{kg]{ 5 . :yfgLo txn] vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu jf ;DalGwt ;+:yfx?af6 dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k|0ffnlx?sf] l8hfOg, ;~rfng / dd{t ;+ef/ ;DaGwL k|fljlws / Joj:yfkg ;DaGwL ;xof]u lng ;Sg]5 . $= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;+oGqsf] bIftf, ;+oGq ;~rfngsf] ;dLIff / dd{t ;+ef/sf] k|ltj]bg / cfjZos k/]df ;+:yfut ;'wf/sf pkfox?sf] cfjlws lg/LIf0f ug{ ;Sg]5 . %= :yfgLo :jfoQ zf;g P]gsf] bkmf !!^ cg';f/ :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] k|zf]wg ug{ lghL If]q jf vfg]kfgL pkef]Qm tyf ;/;kmfO ;ldltnfO{ ;+nUg u/fpg ;Sg]5 / pTkflbt j:t'sf] pkof]u÷ahf/Ls/0f afXo ;]jf ;+emf}tf cg';f/ ug{ ;Sg]5 . ^= ;]jf ;+emf}tfdf ;/f]sf/jfnfx?sf] e"ldsf / ;]jf z'Nssf] af/]df :ki6?kdf kl/eflift ul/g] 5 . :ygLo tx÷vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wgsf] nflu ;Íng / 9'jfgL ;d]tsf] ;]jf z'Ns of] vfsf adf]lhd lgwf{/0f ug{ ;Sg]5 . &= :yfgLo txn] ;x/L jftjf/0f Joj:yfkg lgb]{lzsfdf kl/eflift dfgs cg';f/ kmf]xf]/kfgL pT;h{g / pTkflbt j:t'sf] cg'kfngsf] ;'lglZrtf ug{ hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqfno÷ljefusf] ;xof]u lng ;Sg]5 . *= :yfgLo txn] dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg k|0ffnLaf6 pTkflbt k|fËfl/s dnsf] ahf/Ls/0f ug{ / o;sf] ;'/lIft k|of]usf] nflu s[lif dGqfno÷ljefusf] ;xof]u lng ;Sg]5 . (= :yfgLo txn] k|fËfl/s dnsf] k'gMk|of]udf / pTkflbt j:t'x?sf] ahf/ ljsf;sf] nflu hgr]tgf l;h{gf ug{ lghL If]q, u}/ ;/sf/L ;+:yf, cg';Gwfgug{] ;+:yf;+u ;xsfo{ ug{ ;Sg] 5 . $=^ jftjf/0fLo cg'udg / cg'kfng != vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] ;x/L jftfj/0f Joj:yfkg lgb]{lzsfdf kl/eflift u/] cg';f/ jf cGo dfu{bz{g ljz]if u/]/ k|zf]lwt dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ / clGtd pkof]usf] nflu kmf]xf]/kfgL / pT;h{g dfgsx?sf] cg'kfngdf :yfgLo txnfO{ ;Ifd agfpg] / kmf]xf]/kfgLsf] dfgsx?sf] k|rf/ k|;f/ ug{ hg;+Vof tyf jftfj/0f dGqnfo;+u ;xsfo{ ug{ ;Sg]5. @= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon], lj;h{h ug]{ kmf]xf]/ kfgLsf] b08 hl/jfgf ug{ ;Sg]5 .
  • 19. 17 $=& hgr]tgf clej[l4, Ifdtf ljsf;, tflnd / cg';Gwfg != vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] k|of]ustf{–d}qL dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;~rfng dfu{bz{gsf] ljsf; ug]{ 5 . Tof] dfu{bz{gn] vfnL ug]{, 9'jfgL, / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] k|zf]wg, ;~rfng tyf dd{t ;+ef/, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ug]{ ;+oGq, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg ;+oGqaf6 pT;h{g, lj;h{g, u'0f:t/ lgoGq0f tyf pTkflbt j:t'sf] k|of]u, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg k|0ffnLaf6 pTkflbt k|fËfl/s dnsf] ahf/Ls/0f÷k|of]usf] nflu nfO;]G; ;DaGwL k4lt / dfgsx? ;dfj]z ug]{ 5 . @= :yfgLo txn] vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldlt÷;+:yf, gful/s ;dfh ;+:yf, cg';Gwfg / tflnd ;~rfng ug]{ ;+:yfx?;+u ldn]/ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ sf] Joj:yfkg af/] hgr]tgf clej[l4 ug]{5 . #= :yfgLo txsf] Ifdtfdf /x]sf sdL sdhf]/Lx?sf] pko'Qm ?kdf lgwf{/0fsf] cfwf/df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg sfo{sf] :yfgLo txsf] k|efjsf/L of]hgf, ;]jf k|jfx tyf cg'udg ug{ :jf:Yo / jftfj/0f dxfzfvf÷zfvfsf] ;+:yfut / Joj:yfksLo Ifdtfsf] ;'b[9Ls/0f x]t' vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno;+u ;xsfo{ ug]{5 . $= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] 1fg tyf Ifdtfsf] sdL, dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jf rqmdf k|lqmof / pTkfbgsf] u'0f:t/ sfod ug]{ h:tf ljifo ;dfwfgsf] nflu cg';Gwfg / tflnd ;~rfng ug]{ ;+:yf -h:t}, /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO tflnd s]Gb|_, ljsf; ;fem]bf/, cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yf nufot cGo ;+u ;+nUg eO{ sfo{ ug]{ 5. %= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu, vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfnon] ljsf; ;fem]bf/, cGt/f{li6«o u}/ ;/sf/L ;+:yfsf] ;xof]udf Ifdtf ljsf; ug{ / dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgdf 1fg / gjLgtfsf] af/]df ;xhLs/0f u/L k|rf/–k|;f/ ug]{5g . $=* gLltut ;dGjo, k|fljlws ;xof]u / ah]6 Joj:yfkg != g]kfn ;/sf/n] k|zf]wg ;+oGq lgdf{0fsf] nflu hUuf k|fKt ug{ :yfgLo tx÷vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldlt÷;+:yfnfO{ cfjZos ;xof]u k|bfg ug]{ 5 . @= vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno / ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfnon] vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf gLlt, P]gdf ;x/L ;/;kmfO of]hgf th'{dfsf nflu dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkgnfO{ PsLs[t cjojsf] ?kdf ;dfof]lht ug'{kg]{ 5 / If]qut ljsf; of]hgfdf ;fgf ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg k"jf{wf/sf] ljsf;sf] nflu pko'Qm of]hgf / ah]6sf] Joj:yf ug'{kg]{ 5 . #= /fli6«o vfg]kfgL, ;/;kmfO / :jR5tf ;dGjo ;ldltn] cGt/–dGqfno;+u ;DaGwsf nflu ;dGjo ug]{ 5 / hg;+Vof tyf jftjf/0f dGqfno tyf s[lif dGqfnoaf6 ;dGjo ;ldltsf] ;+/rgfdf k|ltlglwsf] Joj:yf u/L k|zf]lwt pTkfbg÷;xpTkfbgsf] ahf/Ls/0f ug{ ;xlhs/0f ug]{5 . $= ax'kIfLo, l4kIfLo ljsf; ;fem]bf/n] ;x/x?df dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ Joj:yfkg ;]jfx?nfO{ kl/df0ffTds j[l4sf] nflu k|fljlws ;xof]u / nufgLsf] ;xof]u pknAw u/fpg] 5g .
  • 20. 18 cg';"rL ! vfnL ug]{ gu/ jf; ;=;= ufpFkflnsf jf; ;=;= 3/fo;L :ynut ;/;kmfO 9'jfgL k|zf]wg -lg=Jo= jf vf=kf=p=;=;= clGtd k|of]u jf pkof]u Vff=kf=;=d= vf=kf=9=lg=lj= ;+:yfut vfsf ;+= df= :yf=lj=d= :yfgLo tx -gu/kflnsf ufpFkflnsf_ Vf=kf=;=l8=sf= /f=jf=;=tf=s]/f=jf=;=;=;= lb=n]=Jo=;ldlt OsfO • :yfgLo tx O{=l~h= • vf=kf=p=;=;= k|ltlglw • vf=kf=;=l8=sf= jf cfJOsf k|ltlglw • lghL Joj;foL Vf=kf=p=;=;= nfO;]G; k|fKt lghL Joj;foL :yfgLo tx, vf=kf=p=;=;= / ;xof]uL tx aLrdf ;embf/ –kq_ Vf=kf=p=;=;= / lghL Joj;foL aLrdf ;]jf :t/sf] ;+emf}tf k'gZr M vf=kf=;=d vfg]kfgL tyf ;/;kmfO dGqfno ;+=df=:yf=lj=d= ;+3Lo dfldnf tyf :yfgLo ljsf; dGqfno /f=jf;=;=;= /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;dGjo ;ldlt vf=kf=9=lg=lj= vfg]kfgL tyf 9n lgsf; ljefu /f=jf;=tf=s]= /fli6«o vfg]kfgL tyf ;/;kmfO tflnd s]Gb| vf=kf=;=l8=sf vfg]kfgL tyf ;/;kmfO l8lehg sfof{no gu/ jf; ;=;= gu/ vfg]kfgL tyf ;/;kmfO ;dGjo ;ldlt vf=kf=p=;= vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldlt÷;+:yf lg=Jo= lghL Joj;foL jf; vfg]kfgL ;/;kmfO{ tyf :jR5tf
  • 21. 19 cg';"rL @ dfgj dnd'qLo kmf]xf]/ k|zf]wg :yn 5gf}6sf] nflu dfkb08  hdLgsf] 5gf}6 hdLg pkof]u of]hgf jf hUuf k|flKt P]gsf] @)#$ dfWod4f/f jf :yfgLo tx tyf cGo ;/f]sf/jfnfx?sf] ;dGjodf ul/g] 5 .  k|zf]wg ;+oGqaf6 lg:sg] uGwsf] ;d:of jf cGo sf/0fn] s[lif of]Uo hdLg, gbL÷kfgL ePsf] If]q, c:ktfn jf ljBfnoaf6 cfpg] ;fdflhs Jojwfgaf6 hf]lug k|zf]wg :yn 3gf a:tLeGbf 6f9f lgdf{0f÷:yfkgf ug'{kg]{ 5 .  k|zf]wg–:yn ;fd'bflos ag jf jg If]qleq agfpg ;lsg] 5 t/ ;+/lIft If]qleq gk/]sf] x'g'kg]{ 5 .  k|zf]wg :yn a:tLaf6 slDtdf klg #)) ld6/ 6f9f, vfg]kfgLsf] ;|f]teGbf #) ld6/ tn, ;+/lIft wfld{s If]qleq gkg]{, ;dy/ hdLg jf *Ü eGbf sd le/fnf] ePsf] hdLg x'g'kg]{ 5 .  ;fj{hlgs jf vfg]kfgL pkef]Qmf tyf ;/;kmfO ;ldltsf] :jfldTjdf hdLgsf] nfnk"hf{ ePsf] / lgdf{0fsf] nflu ;fdflhs / jftfj/0fLo k|lts"n k|efj gkg]{ :yfg x'g'kg]{ 5 .  k|zf]wg s]Gb| lgdf{0fsf] nflu 7f]; kmf]xf]/d}nf Joj:yfkg ug]{ / kmf]xf]/kfgL k|zf]wg s]Gb|leq jf oL ;'ljwfx? ePsf :yfgx?nfO{ pko'Qm :ynsf] ?kdf lnOg] 5 . tL k|0ffnLx? lgdf{0f ug]{ of]hgf ePdf of] k|zf]wg s]Gb|nfO{ klg To; k|0ffnLdf g} PsLs[t ug'{kg]{ 5 .
  • 22. 20
  • 23. 21
  • 24. 22